OCMW’s zorgen ervoor dat iedereen erbij hoortAlgemene vergadering afdeling OCMW’s

Brugge, 14 juni 2012

Piet Van Schuylenberghdirecteur afdeling OCMW’s

VVSG -VVSG -

OCMW’s : 800 jaar lokaal sociaal beleid

• Lokale verantwoordelijkheid• Evolutie :

• van hulpverlening in natura voor de armsten• naar maatschappelijke integratie op alle

levensdomeinen

• Rode draad : maatwerk

2 -

VVSG -VVSG -

Overzicht

• Van godshuis tot sociaal huis• Het ene OCMW is het andere niet• De ene medewerker is de andere niet• De ene Raad is de andere niet• OCMW 2020

3

VVSG -VVSG -

Van godshuis tot sociaal huis

• Middeleeuwen : liefdadigheid via de kerk : armentafels en godshuizen

• Franse revolutie : burelen van weldadigheid en burgerlijke godshuizen

• COO 1925• Wet bestaansminimum 1974• OCMW-wet 1976• Urgentieprogramma meer solidaire samenleving 1993• Lenteprogramma 2000• RMI-wet 2002• Decreet LSB 2004

4 -

VVSG -VVSG -

Een lijn in de evolutie

• Van “particulier” naar “publiek”• Van “voluntariaat” naar “professionalisme”• Van “armenzorg” naar “menselijke waardigheid”• Van “gunst” naar “recht”• Van “behoeftigheid” naar “iedere burger”• Van “selectief” naar “universeel”• Van “uitkering” naar “activering”• Van “reactief” naar “proactief”• Van “curatief” naar “preventief”• Van “wij beslissen” naar “participatie”

5

VVSG -VVSG -

Van centraal naar lokaal ?

• Vlaanderen bestuurt zeer sectoraal• Is zelf sectoraal georganiseerd (13

beleidsdomeinen)• Elke minister stuurt eigen administratie aan• Vlaamse visie op rol van lokale besturen :

• vooral uitvoeringsinstanties van Vlaams beleid• Instructies/incentives per minister• sectorale subsidielijn, sectoraal plan, sectorale

adviesraad, sectorale lokale ambtenaar• mogelijks actor naast anderen, lokale actoren worden

Vlaams aangestuurd

6 -

VVSG -VVSG -

Van centraal naar lokaal !

• Decreet planlastvermindering : schuchtere poging tot nieuwe visie op rol lokale besturen• Lokale besturen verantwoordelijk voor eigen

beleidskeuzes• Democratische legitimering (t.o.v. eigen kiezers) i.p.v.

administratieve (t.o.v. Vlaanderen)• Integraal denken en handelen : burger in zijn omgeving• Lokale actoren lokaal aansturen en mee bij lokaal

beleid betrekken• Vrije keuze inzake middelen en beleidsinstrumenten

(participatie van burgers, inzetten van personeel, eigen organisatie,…)

7 -

VVSG -VVSG -

Nieuwe doelgroepen en problematieken

• Vanaf 1980 : alfabetisering en drugspreventie, alleenstaande moeders (voorschotten onderhoudsgeld)

• Vanaf 1990 : vreemdelingen, asielzoekers• Halfweg jaren ‘90 : stijging aantal jongeren in BM

+ studenten, nog versterkt door RMI vanaf 2002• Vanaf 2000 : schuldenproblematiek• Economische crisis : stijging dossiers !• Nieuwe EU-lidstaten : toevloed van EU-

onderdanen uit Balkan (b.v. Roma) en Oost-Europa

8

VVSG -VVSG -

Enorme druk op OCMW’s

• Meer cliënten, meer gevarieerd publiek, meer personeel ?

• Gemeenten moeten besparen, quid financiering OCMW’s ?

• Meer begeleiding en pro-actief werken binnen deze context ?

• Recent : focus op sociale fraude en controletaken OCMW’s

9 -

VVSG -VVSG -

Wat is niet veranderd ?

• Bijstandsuitkeringen volgen stijging welvaart niet• Uitkeringen onder EU-armoedegrens• Slechts 50% financiering leefloon door federale

overheid

10 -

VVSG -VVSG -

Het ene OCMW is het andere niet (1)

• OCMW’s met veel en met weinig voorzieningen (OCMW als concern)

• Taakinvulling sociale dienst : minimaal (beperkt tot wettelijk verplichte en focus op financiële hulp) of breed (ook aandacht voor trajectbegeleiding en vaak taakspecialisatie)

11

VVSG -VVSG -

Het ene OCMW is het andere niet (2)

• Nieuwe functies : staffuncties, middenkader, coördinatoren (LSB), juristen, communicatieambtenaren,…

• Nieuwe competenties van medewerkers : overleggen, netwerken, beleidsmatig werken, coachen en aansturen

12

VVSG -VVSG -

Het ene OCMW is het andere niet (3)

• Verhouding met het gemeentebestuur : samenwerking of controle

• Verhouding met privaat welzijnswerk en andere actoren (VDAB, SHM’s,…)

• Gemeentelijke omgevingsfactoren (economische, culturele, sociale, demografische,…)

• Budgettaire marges (fiscale draagkracht, kansarmoede)

13

VVSG -VVSG -

De ene medewerker is de andere niet (1)

• Responsabilisering (budgethouderschap, werken met MAT, delegatie van bevoegdheden) : • wijzigt verhouding medewerker/bestuur• wijzigt verhouding medewerker/medewerker• grote variatie onder de OCMW’s

14

VVSG -VVSG -

De ene medewerker is de andere niet (2)

• Nieuwsoortige medewerkers brengen nieuwe cultuur binnen (“hulpverleners” vs. “vergadertypes”, “doeners” vs. “denkers”)

• Verschillen in leiderschapsstijl :• b.v. secretaris als leider, coach, notaris,…• heeft zéér grote invloed op OCMW-organisatie

15

VVSG -VVSG -

De ene Raad is de andere niet

• Verschillen in visie over opdracht OCMW• Spanningsveld individuele hulpverlening (sociale

dienst) / management (secretaris, MAT) / strategie (RMW)

• Raadsleden hebben zéér complexe taak :• Parlement van het OCMW : vertalen wat leeft bij

achterban/kiezers in beleidskeuzes (cfr. gemeenteraad)• Beheer van het OCMW (cfr. schepencollege)• Beslissen over individuele hulpdossiers : raadslid is

geen hulpverlener maar moet wél een oordeel kunnen vormen

16

VVSG -VVSG -

OCMW in 2020

• Hét OCMW zal niet bestaan :• impact van centrale regelgeving is slechts één element• veel meer lokale variabelen (omgeving, bestuur,

leidinggevenden, medewerkers)

• Welke opportuniteiten ?

Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst17 - 20-04-23

VVSG -VVSG -

OCMW is geen mister cash

• Het is niet onze taak om de financiële armoedekloof toe te rijden (taak voor centrale overheden)

• Aanvullende steun is een lapmiddel omdat uitkeringen te laag zijn

• Meer inzetten op individuele begeleiding (dat werkt !)

• Vergt coherente visie van Vlaamse en federale overheid !

18 -

VVSG -VVSG -

Recht op een menswaardig leven

• recht op arbeid• recht op sociale zekerheid en sociale bijstand• recht op bescherming van de gezondheid• recht op juridische bijstand• recht op een behoorlijke huisvesting• recht op de bescherming van een gezond

leefmilieu• recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing

19 -

VVSG -VVSG -

Cliënt integraal en op maat benaderen (1)

• Maatschappelijke participatie is meer dan louter activering

• Financiële steunverlening is geen doel maar een middel

• Integrale aanpak en maatwerk zijn onze sterktes• Aandacht voor structureel werk (preventie)• Aandacht voor onderbescherming en niet-gebruik

van rechten

Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst20 - 20-04-23

VVSG -VVSG -

Cliënt integraal en op maat benaderen (2)

• Mensen met meervoudige problemen willen een vertrouwenspersoon, geen folder aan een loket

• Aandacht voor inspraak cliënten bij beleidsvoorbereiding en –uitvoering

• Aandacht voor toegankelijke dienstverlening : • bekend, bruikbaar, begrijpbaar, bereikbaar,

beschikbaar, betaalbaar en betrouwbaar

21 -

VVSG -VVSG -

Aandacht voor beeldvorming

• Onderzoek Lessius Hogeschool Mechelen :• wie cliënt is bij het OCMW is tevreden• wie het OCMW niet kent is kritisch

• Meer zeggen wat we doen• Onze cliënten zijn onze beste ambassadeurs

22 -

VVSG -VVSG -

Aandacht voor interne organisatie

• Raad = beleid• Management = beheer• Diensten = dienstverlening aan de burgers• Uitdaging : betrekken van de burgers

• OCMW is meer dan loutere dienstverlener• burger is meer dan loutere consument van diensten• maatschappelijke participatie vergt inspraak burgers

Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst23 - 20-04-23

VVSG -VVSG -

Verstandig omgaan met de gemeente

• Lokaal sociaal beleid is onderdeel van globaal gemeentelijk beleid

• Aandacht opeisen voor sociale klemtonen in gemeentelijke beleidsdomeinen

• Schaalvoordelen benutten (ondersteunende diensten)

• Lokale sociale dienstverlening naar de burger bundelen in één hand : OCMW

• Sociaal huis breed zien (netwerk)

Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst24 - 20-04-23

VVSG -VVSG -

Verstandig omgaan met andere actoren

• Vanuit integrale benadering samenwerking zoeken met partners (werk, huisvesting, gezondheid, onderwijs en vorming,…)

• We hoeven niet per se alles zélf te doen• Wel het overzicht bewaren en sturen : regie

Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst25 - 20-04-23

VVSG -VVSG -

Verstandig omgaan met andere OCMW’s

• Samenwerking rond dienstverlening naar de burger (rechtshulp, schuldbemiddeling, SVK’s, werkgelegenheidsprojecten, …)

• Bundelen van expertise en benutten van schaalvoordelen bij beheer van voorzieningen (WZC, thuiszorg,…)

Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst26 - 20-04-23