MARGRIET BIENEMANN & RUPERT SPIJKERMAN

PERSOONLIJKE ONTWIKKELING

IN LOOPBAANEN LEVEN

MAR

GR

IETBIEN

EMAN

N&

RU

PERTSPIJKER

MAN

Zelfreflectie zou de normaalste zaak van de wereld moeten zijn. Het is een voorwaarde

voor persoonlijke groei. Mensen die stilstaan bij wie ze zijn, wat ze willen en hoe anderen

hen zien, kunnen hun gedrag gemakkelijker aanpassen wanneer zich in hun leven veran-

deringen voordoen.

In ons drukke bestaan komen we echter te weinig toe aan het onderzoeken en leren van

onze ervaringen. Hierdoor worden we onaangenaam verrast door stress, onverwachte

kritiek, heftige emoties of faalangst.

Vang je eigen schaduw is geschreven voor iedereen die vindt dat er iets niet klopt aan de

manier waarop hij zijn leven inricht. Het vangen van je schaduw is de metafoor voor het

verkrijgen van meer inzicht in jezelf, met als doel dichter bij jezelf te komen.

In dit boek gaat u aan de slag met een aantal workshops die oefeningen bevatten op het

gebied van bijvoorbeeld creativiteit, veranderen en accepteren, assertiviteit en ontspan-

nen. Op basis van nieuwe inzichten en kennis herformuleert u vervolgens waar nodig een

aantal belangrijke doelstellingen en voornemens.

Vang je eigen schaduw is een inspirerend avontuur voor mensen die een verandering in hun

leven – privé of in hun werk – tot stand willen brengen.

Rupert Spijkerman is loopbaanadviseur en spe-

cialiseerde zich in biografische methoden van

coaching. Hij verzorgt trainingen op het gebied

van loopbaanbegeleiding en is coach van loop-

baanadviseurs. Van zijn hand verschenen talrijke

publicaties op het terrein van loopbaancoaching.

Margriet Bienemann is werkzaam geweest als

docent en decaan in het voortgezet onderwijs.

Van tot werkte zij als redacteur aan een

methode voor loopbaanoriëntatie en begeleiding

voor het voortgezet onderwijs. Vanaf is zij

zich steeds meer gaan toeleggen op supervisie en

coaching van docenten.

Vang je eigen schaduw DEF 15-02-2008 11:25 Pagina 1

Inhoud

Voorwoord 5

Inleiding 9

deel 1 herkennen en doorvragen

Inleiding 15

1 Levensverhalen 17

2 Sleutelvragen 23

3 Uw eigen levensverhaal 24

4 Kiezen voor de workshops 26

deel 2 leerproces

Inleiding 31

5 Workshop Kracht en kwaliteit 34

6 Workshop Timemanagement 53

7 Workshop Ontspannen 68

8 Workshop Knopen doorhakken 81

9 Workshop Onderhandelen 90

10 Workshop Assertiviteit 101

11 Workshop Creativiteit 115

12 Workshop Veranderen en accepteren 128

deel 3 een nieuwe koers

Inleiding 145

13 Leren van de workshops 147

14 Uw levensverhaal herschrijven 152

15 Veranderplannen uitwerken 155

Tot slot 163

Literatuur 164

9

Inleiding

De wereld waarin u leeft is geen vakantieoord waar u lekker kunt ontspannen en

genieten. Integendeel, hoewel u meer dan honderd procent van uw energie geeft

aan uw gezin, uw werk en uw vrienden, laat u toch steken vallen. Als u de film van

de afgelopen weken terugdraait, zijn daar zeker situaties bij met onvrede over

uzelf. Misschien herkent u zich in een van de volgende situaties:

– Uw collega wil altijd het onderste uit de kan en spant u voor haar karretje. U zegt

eerst nee en doet dan toch wat ze wil. U bent gewoon niet tegen haar opgewassen.

– De wekker gaat. U wordt zenuwachtig wakker en u voelt de druk al van wat u

vandaag allemaal te wachten staat.

– U bent met een taak bezig zonder dat u een plan hebt en blijft maar doorwerken.

– U ziet door de bomen het bos niet meer omdat u steeds meer let op de details in

plaats van op de grote lijn.

– U zit eigenlijk al weken te mokken omdat ze u te weinig waarderen.

– U twijfelt en bent besluiteloos. Kon u nu die knoop maar doorhakken.

– Iemand vraagt u wat uw sterke kanten zijn en u klapt dicht. U vraagt uzelf af

‘Wat kan ik nou eigenlijk?’

– U bent afgewezen voor die baan en snapt niet waarom.

– U wilt uit uw oude leefpatroon stappen. U weet gewoon niet hoe.

– Uw dag zit zo vol, dat u de hele dag het gevoel hebt te laat te komen bij de vol-

gende afspraak.

– U stelt uzelf steeds de vraag ‘Waarom doe ik dit eigenlijk?’

Als u zich herkent in een van deze situaties, kan dit boek veel voor u betekenen.

Het kan u op weg helpen situaties aan te pakken waar u niet tevreden over bent.

Onvrede kan een vruchtbaar gevoel zijn, als u er iets mee doet. In dit boek vindt u

aanknopingspunten om uw onvrede te benutten. Met behulp van de opdrachten

in dit boek zult u meer kansen zien om een fijner en zinvoller leven te ontwikke-

len. Bovendien maakt u zo meer kans de baan te krijgen, waar u zich op uw plaats

voelt en waar u tot uw recht komt met uw talenten. In onvrede huist altijd een

positieve wens, die uitnodigt tot aanpakken.

Hier volgen enkele van die positieve wensen. Wat zijn uw wensen?

– echt ontspannen kunnen zijn

– tot rust komen

– iemand op een niet-kwetsende manier de waarheid kunnen zeggen

– meer structuur en planning in uw weekprogramma

– weten wat u waard bent

– niet langer bang zijn voor sommige mensen met wie u te maken hebt

– besluiten nemen waar u voor honderd procent achter staat

– vooruit kijken en niet altijd met het verleden bezig zijn

– echt ergens voor staan

– creatief zijn.

We nodigen u verderop in het boek uit om kennis te maken met zeven mensen.

Zij vertellen hun levensverhaal. In ieder verhaal komen andere zaken naar voren

waarover mensen ontevreden kunnen zijn. Aan het einde van ieder levensverhaal

hebben de personen in kwestie wensen en ideeën om beter te kunnen functioneren.

U schrijft ook uw levensverhaal op aan de hand van een aantal centrale vragen.

Wij noemen deze vragen ‘sleutelvragen’ omdat zij toegang geven tot uw levens-

verhaal. Naar aanleiding van uw levensverhaal vragen we ook u om uw wensen

en ideeën aan te geven waardoor u zelf beter zou kunnen functioneren. Met deze

voornemens gaat u aan de slag om de gewenste veranderingen te bereiken. Zo

vangt u uw eigen schaduw: u blijft dicht bij wie u werkelijk bent en blijft trouw

aan uw innerlijke drijfveren en doelen in het leven.

De kern van het boek bestaat uit drie delen. In deel 1 Herkennen en doorvragen

maakt u kennis met de voorbeeldverhalen van mensen voor wie de workshops in

Vang je eigen schaduw zijn bedoeld. U onderzoekt welke sleutelvragen u bezig-

houden en welke wensen u hebt op het gebied van leven en loopbaan. U schrijft

uw eigen levensverhaal.

Deel 2 Leerproces behandelt verschillende thema’s in de vorm van een workshop.

U leest de workshop niet zomaar vrijblijvend, maar u gaat die opdrachten uitwer-

ken, die u meer inzicht geven in uzelf. Daarna geeft u uw nieuwe inzichten een

plaats in uw leven. U kiest zelf welk thema u aan wilt snijden. De workshops zijn:

Workshop kracht en kwaliteit: U leert uw eigen sterke kanten en kwa-

liteiten kennen.

Workshop timemanagement: U leert hoe u omgaat met uw tijd en

wat u daaraan kunt en wilt verbeteren.

10 vang je eigen schaduw

Workshop ontspannen: U leert wat u stress geeft. U doet oefe-

ningen om uzelf te ontspannen.

Workshop knopen doorhakken: U leert besluiten te nemen.

Workshop onderhandelen: U leert beter te onderhandelen.

Workshop assertiviteit: U leert voor uzelf op te komen zonder

conflicten op te roepen.

Workshop creativiteit: U leert op een originele manier te kijken

naar uzelf en uw omgeving, waardoor

u in moeilijke situaties vindingrijker

aan oplossingen werkt.

Workshop veranderen en accepteren: U leert een positieve houding ten

opzichte van noodzakelijke veranderin-

gen in te nemen. Ook uw rol bij het wel

of niet accepteren van een situatie

staat ter discussie.

Deel 3 Een nieuwe koers biedt u de gelegenheid om uw levensverhaal te herzien en

een nieuwe koers uit te zetten in uw leven en loopbaan. We gaan hierbij uit van de

ideale situatie die u zich wenst en bieden u een manier om uzelf te coachen, zodat

u deze nieuwe koers durft en kunt inslaan.

11inleiding

deel 1 herkennen en doorvragen

verandering begint met zelfonderzoek

Inleiding

Vang je eigen schaduw begint bij de wens om iets te veranderen in uw leven.

Wij nodigen u daarom in deel 1 uit om deze wens onder woorden te brengen en

een keuze te maken voor een of meer van de workshops in deel 2.

Het benoemen van uw wensen is een grote stap in het proces van verandering.

Het betekent dat u bewust kiest voor verandering en de verantwoordelijkheid

neemt voor wat u uzelf toewenst. Het is daarom belangrijk dat u niet te vluchtig

formuleert maar echt dicht bij de kern komt van wat u wilt. Dat is de reden, dat we

u vragen om uw levensverhaal tot op heden op te schrijven. Als u uw verhaal ver-

telt en leest wat u hebt opgeschreven, brengt dat u dichter bij die kern. U benoemt

de wensen tot verandering die er voor u echt toe doen.

We bieden u zeven voorbeeldverhalen aan. De mensen in die verhalen benoemen op

het einde van hun verhaal hun veranderwensen. Beschouw deze verhalen als

oefenmateriaal om uw eigen verhaal beter te kunnen verwoorden. Door deze ver-

halen leert u ook om het verband te leggen tussen levensverhaal en verander-

wensen.

Als tweede opstapje naar uw eigen verhaal stellen we u een aantal sleutelvragen.

Als u deze vragen beantwoordt, komt u vanzelf uit bij zaken, die voor uw functio-

neren en welbevinden belangrijk zijn. Op deze manier bereidt u uw deelname aan

deel 2 van Vang je eigen schaduw voor. Over iedere workshop in deel 2 vindt u een

korte beschrijving, die u duidelijk maakt of deze workshop goed aansluit op uw

veranderwensen.

15

17

1

Levensverhalen

De mensen met wie u nu kennismaakt, zijn net als u en ik niet onverdeeld tevreden

met hun eigen functioneren. Zij formuleren wensen en ideeën over wat beter moet

of welke kant ze op willen. Lees hun levensverhalen aandachtig en kijk goed welke

wensen en ideeën in hun verhaal liggen opgesloten. Misschien herkent u bij hen

iets van uzelf.

Burn-out

Johan van Vliet (41 jaar) zit sinds een maand in de ziektewet. De bedrijfsarts heeft de

term ‘burn-out’ laten vallen.

‘Ik kom uit een normaal arbeidersgezin. Als puber had ik een moeizame start. Op

school liep ik vast. Ik ging varen. Toen ik terugkwam, had ik geen diploma’s en kreeg

een baantje als vertegenwoordiger. ’s Avonds ging ik naar school. Ik heb mijn HAVO-

diploma gehaald en daarna HEAO bedrijfseconomie. In die tijd heb ik geleerd om

voor werk en studie alles opzij te zetten. ’s Ochtends vroeg de deur uit naar het werk en

’s avonds laat thuis na de lessen bedrijfseconomie. En de momenten dat ik thuis was,

zat ik in mijn studeerkamer. Iedereen bij mij thuis kwam tekort door mijn ambitie.

Ik moest bewijzen dat ik niet mislukt was. Al vrij snel werd ik rayonleider. Daarna

salesmanager Zuid-Nederland. Ik heb nu veertig mensen onder me. Ik ben ’s ochtends

om half acht op mijn werk en kom ’s avonds om half acht thuis. Mijn dossiers neem ik

altijd mee naar huis. Thuis bel ik altijd nog een uur met medewerkers, voordat ik de tv

aanzet. Nee, mijn vrouw is niet tevreden met mij en mijn baan.

De laatste maanden slaap ik slecht. Ik ben rusteloos en ik voel me een loser. Ik heb het

gevoel dat ik het niet zal redden. Ik doe mijn werk nog wel goed, maar ik heb steeds

meer moeite om de motivatie en concentratie op te brengen die nodig is. Eigenlijk zou

ik het liefste onzichtbaar worden en verdwijnen. Nooit meer verantwoordelijkheden.

Niks hoeven te bewijzen. Juist nu ik me moet laten gelden in de huidige reorganisatie,

voel ik me zwakker worden. Het overkomt me dat ik prikkelbaar reageer op junior-

medewerkers, die iets onhandig aanpakken. In vergaderingen kan ik soms volledig

de draad kwijt zijn, terwijl ik de vergadering nota bene moet leiden. Het angstzweet

breekt me uit als ik merk dat ik even niet meer weet waar het over gaat. Ik heb werken

ooit fijn gevonden, maar dat lijkt wel een eeuw geleden. Ik ben wel erg ver afgedwaald

van mezelf. Eigenlijk ben ik een levensgenieter; iemand die van zijn vrouw en van de

natuur houdt, graag met zijn hond wandelt en overal interesse in heeft.

De aanleiding voor het gesprek met de bedrijfsarts was dat ik op het werk duizelig

werd en moeite had mijn evenwicht te bewaren. Het medisch onderzoek heeft niks

opgeleverd. Toch herhaalde die situatie zich. Ik werd duizelig vlak voor een belang-

rijke vergadering. Ik heb me ziek gemeld.’

Na een diepgaand gesprek met Johan over zijn levensverhaal, verwoordt hij de vol-

gende wensen en ideeën:

– Ik wil tot rust komen.

– Ik wil beter inzicht krijgen in mezelf.

– Ik wil meer zelfvertrouwen krijgen.

– Ik wil nagaan of ik boven mijn niveau werk.

– Ik wil nagaan of ik mijn werk anders moet indelen, andere prioriteiten moet stellen.

Mijn eerste baan

‘Mijn naam is Birgit Kwant en ik ben 26 jaar. Ik heb via mijn oom een baan gekregen als

juniormedewerker public relations en public affairs in Den Haag. Mijn opleiding is wat

moeizaam verlopen. Na het VWO (op mijn sloffen) drie jaar lerarenopleiding Nederlands,

waar ik me niet op mijn plaats voelde. Toen de opleiding logopedie. Ik merkte al gauw dat

ik heel anders in elkaar zit dan de rest van de studenten. Ik ben commercieel en zakelijk

en dat was een heel andere sfeer. Ook kwam ik erachter dat ik meer voor vrouwen

voel dan voor mannen. Dat is een heel proces, waar ik nog steeds mee bezig ben.

Eigenlijk is mijn droom iets bij de televisie te doen. Regisseur of cameravrouw.

Misschien moet ik me daar in mijn vrije tijd op gaan richten. Nu ben ik vastberaden

om van mijn huidige baan echt iets te maken, ook al twijfel ik ook nu weer of het wel

iets voor mij is. Ik werk op een piepklein kantoor waar maar drie medewerkers zit-

ten. De directeur kan niet met de situatie omgaan dat hij iemand in dienst heeft

genomen die het vak nog moet leren. Hij is altijd kritisch en geeft nooit een compli-

ment. Als ik me te veel door zijn opmerkingen laat leiden, denk ik dat ik niks kan.

Ik heb een eigen product waaraan ik werk, een groot promotieproduct voor een

gemeente. Ik moet ervoor zorgen dat bij de opening van het nieuwe gemeentehuis

het imago van de stad bij de burgers flink wordt opgepoetst. Ik moet zorgen dat er

18 vang je eigen schaduw