22 PensioenAdvies - juni 2016

Toezichthouders zijn zich bewust van de mogelijke impact van FinTech op de financiële sector. Het Verenigd Koninkrijk loopt momenteel in de ont-wikkelingen voorop. Hier worden initiatieven om te komen tot kwalitatief goed, goedkoop en geregu-leerd robot-advies in de pensioenwereld actief ondersteund. De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) zouden dit voorbeeld kunnen opvolgen door proactief geauto-matiseerd pensioenadvies via portalen en tools te ondersteunen en reguleren. Wat uiteindelijk zou moeten leiden tot meer innovatie, een beter toe-zicht en meer inzicht en ondersteuning bij het keuzeproces voor de pensioendeelnemers.

Technologische toepassingen binnen de financiële dienstverlening. FinTech is het nieuwe buzzwoord in de financiële wereld. FinTech is een afkorting van financial tech-nology en duidt op toepassingen van (informatie)technologie in de financiële sector. Technologische innovaties en nieuwe toetreders hebben een grote impact op het productaanbod en de bedrijfs- en verdienmodellen van gevestigde marktpartijen. Een voorbeeld van het toepassen van informatietechno-logie in de financiële dienstverlening is de robotise-ring van het financieel advies. Hierbij ontvangen consumenten via geautomatiseerde hulpmiddelen (meestal websites) financieel advies zonder (of met zeer beperkt) menselijk ingrijpen.

DOOR LIEKE WERNER

Lieke Werner

actuaris AAG en werkzaam

als business development

manager bij Keylane

Dit artikel is op persoonlijke

titel geschreven.

Laat de robots maar komen!

Robot-advies, een term die betrekking heeft op computerprogramma’s die investeringsadvies aan-bieden, is in opmars. De robots werken met zoge-noemde algoritmes. Wanneer een individuele klant zijn doelstellingen en risicoprofiel aangeeft helpt de computer bij het samenstellen van de optimale investeringsportfolio. Deze kan tevens automatisch worden ’gerebalanced’. Robot-advies maakt het mogelijk ook het massa marktsegment te voorzien

van beleggings-advies.

Op 21 januari 2016 heeft DNB op een door de Tweede Kamer georganiseerd rondetafelge-sprek over Fin-Tech haar visie op dit onder-

werp gegeven in een position paper1 en aansluitend daarop een onderzoeksrapport; “Technologische inno-vaties en de Nederlandse financiële sector”2 gepubli-ceerd. De DNB noemt hier eveneens robot-advies als een voorbeeld van een technologische innovatie. In het onderzoek van DNB worden de positieve effecten en kansen van innovatie benoemd. Er wordt echter ook aangegeven dat technologische innovatie tot extra risico’s kunnen leiden voor de financiële sector.

Technologische toepassingen zijn noodzakelijk voor ondersteunen van zorgplicht binnen steeds complexere pensioendomein

Vernieuwingen in de verzekeringswereld worden veelal gedreven door technologie. Technologische innovatie is niet

tegen te houden, wat positief is omdat dit uiteindelijk zou moeten bijdragen aan verbeterde producten en pensioenre-

gelingen voor toekomstige generaties. Een voorbeeld van een belangrijke technologische toepassing is robot-advies.

Robot-advies is ook in de Nederlandse pensioensector toepasbaar en biedt nieuwe kansen en risico’s voor de sector.

Technologie kan het financieel advies beter en goedkoper maken, zodat grote delen van de bevolking van een dergelij-

ke service gebruik kunnen maken.

Samen werken aan algoritmes

juni 2016 - PensioenAdvies 23

Ook de ESA’s (European Supervisory Authorities), bestaande uit de Europese Bankautoriteit (EBA), the European Insurance and Oc-cupational Pensions Authority (EIOPA) en de European Securities and Markets Authority (ESMA), wijzen bij het toezicht op de toegenomen digitalisering van de financiële diensten. Van bijzon-der belang vinden zij eveneens het fenomeen robot-advies. De ESA’s geven aan dat er voordelen maar ook risico’s kleven aan het gebruik van robot-adviestoepassingen, zowel voor de consu-menten als ook voor financiële instellingen.3 Ze verwachten dat in de nabije toekomst automatisering in het financieel advies zal blijven groeien, met inbegrip van een verdere ontwikkeling van meer geavanceerde tools en de toenemende integratie van ver-schillende gegevensbronnen.

Project Innovate in het Verenigd Koninkrijk In het Verenigd Koninkrijk is door de Financial Conduct Authority (FCA), de Britse gedragstoezichtshouder en tegenhanger van de AFM, al in 2014 het project Innovate gelanceerd.4 Deze innovatie hub is opgezet met als doel technologische innovatie te stimuleren en concurrentie via ontwrichtende innovatie (“disruptive innova-tion”) te bevorderen. Dit gebeurt door binnen deze hub construc-tief samen te werken met innovatieve bedrijven en te streven naar het wegnemen van onnodige belemmeringen voor innovatie. Het project is in het Verenigd Koninkrijk zeer enthousiast ontvangen en succesvol gebleken. Zo zijn binnen dit project in 2015 reeds meer dan 175 innovatieve partijen van advies voorzien.

Als volgende stap heeft de FCA onlangs aangekondigd te starten met het mogelijk maken van zogenaamde “regulatory sandboxes” (of zogenaamde proeftuinen). Met deze proeftuinen wordt een veilige haven gecreëerd waarbinnen bedrijven in staat worden ge-steld innovatieve producten, diensten, business modellen en leve-ringsmechanismen te testen in een live-omgeving zonder onmid-dellijk te hoeven voldoen aan alle normale wettelijke eisen of vergunningen. De FCA is de eerste toezichthouder met een der-gelijke proeftuin. Het eerste cohort zal in 2016 van start gaan.

Robot-advies binnen het pensioendomein In het Verenigd Koninkrijk zijn de vrijheden en keuzes bij pen- sionering door de laatste pensioenhervorming aanzienlijk ver-ruimd. Zo is het afdekken van het micro langleven risico via het aankopen van een annuïteit niet langer verplicht. De gepensio-neerde is vrij om zelf de hoogte en de frequentie van de uitkerin-gen die worden onttrokken uit het pensioenkapitaal te bepalen. Deze uitkeringen kunnen afhankelijk van de hoogte en de leeftijd van de gepensioneerde verschillend worden belast.

Al deze nieuwe mogelijkheden bij pensioenregelingen vereisen een actief beheer. De behoefte aan advies is hierdoor toegeno-men, maar slechts een kleine minderheid blijkt feitelijk een beroep te doen op (betaalde) adviesdiensten. In een onlangs ver-schenen Financieel Advies Market Review (FAMR) heeft de FCA aangegeven dat circa 16 miljoen mensen gevangen zitten in een financiële advies kloof - ze hebben advies nodig, maar kunnen het zich niet veroorloven. Om deze zogenaamde “advice gap” te kun-nen overbruggen, verkennen veel pensioenaanbieders binnen het Verenigd Koninkrijk de mogelijkheden om met het gebruik van robot-advies goedkoper en efficiënter gereglementeerd advies te kunnen geven. De FCA is ook van mening dat robot-advies een belangrijke rol speelt bij het dichten van de “advice gap”.7 De in-

zet van technologie biedt immers de mogelijkheid om consumen-ten tegen lage kosten en in grote volumes te kunnen voorzien van advies.

Binnen het project Innovate is robot-advies een van de kernthe-ma’s die worden onderzocht en gestimuleerd. Zo is er binnen het Verenigd Koninkrijk sterke behoefte aan meer duidelijkheid rondom de regelgeving bij het gebruik van robot-advies oplossin-gen. De FCA kreeg binnen het project reeds 39 verzoeken om ondersteuning bij het implementeren van robot-advies technolo-gie. Als reactie hierop heeft de FCA aangegeven dat er in mei 2016 een speciale robot-advies afdeling zal worden opgezet.8 Deze unit moet ondernemingen verder ondersteunen bij het ont-wikkelen van geautomatiseerde adviesoplossingen. De afdeling zal in eerste instantie feedback geven of de ontwikkelde geauto-matiseerde adviesoplossingen voldoen aan wettelijke eisen en verwachtingen. Later dit jaar zal deze afdeling ook tools gaan ontwikkelen en middelen beschikbaar stellen aan alle bedrijven die hier behoefte aan hebben. Deze tools bevatten waarschijnlijk gestandaardiseerde scenario’s om de effectiviteit van ontwikkelde advies modellen te kunnen testen.

Navolging van het FCA-initiatiefInmiddels zijn er naast de FCA ook bij andere buitenlandse toe-zichthouders meerdere initiatieven ter bevordering van innovatie in de financiële dienstverlening. Zo heeft de Japanse FSA een “Fin-Tech Support Desk” gelanceerd en heeft ook de Monetary Authority of Singapore een FinTech & Innovation Group. Ook DNB heeft inmiddels aangegeven9 een innovatiecentrum in te willen richten. DNB en de AFM hebben met het Programma Innovatie en FinTech de toezichtinspanningen gebundeld en een ondersteunend online loket opgezet voor nieuwe spelers op de markt. Ook hebben bei-de toezichthouders aangegeven actiever de dialoog te willen aan-gaan met andere stakeholders en de kennis op het gebied van technologische innovatie van toezichtmedewerkers te willen ver-groten. De AFM heeft een speciale FinTech-commissie samenge-steld waarin op reguliere basis met experts op het gebied van Fin-Tech en innovatie zal worden overlegd hoe het toezicht kan worden verbeterd. DNB en AFM erkennen beide robot-advies als toepassing van technologie binnen de financiële sector, maar stel-len vooralsnog geen specifieke initiatieven voor om dit fenomeen te ondersteunen of te gaan faciliteren.

Robot-advies binnen het Nederlandse pensioendomein Nederland kent niet dezelfde vrijheden als het Verenigd Koning-kijk binnen de decumulatie-fase van pensioen. In Nederland ken-nen een aantal derde generatie DC aanbieders wel al een vorm

24 PensioenAdvies - juni 2016

voor de deelnemer zeker niet eenvoudiger. Technologische toe-passingen zijn noodzakelijk voor het ondersteunen van de zorg-plicht binnen het steeds complexere pensioendomein.

DNB en de AFM zouden hierin kunnen faciliteren door in navolging op de FCA een aparte werkgroep of afdeling op te zetten. Deze afdeling kan er voor zorgen dat er, naast de gebrui-kelijke partners uit de financiële sector, wordt samengewerkt met het Actuarieel Genootschap voor het opzetten en toetsen van de uniforme rekenmethodiek en de te hanteren algoritmes. Hierbij moeten FinTech en ICT-bedrijven die de backoffice- systemen ondersteunen worden betrokken, zodat gezamenlijk een uniforme standaard rekenmethodiek kan worden ontwik-keld die door bestaande administratiesystemen kan worden ondersteund en die voldoet aan de noodzakelijke regelgeving. DNB kan ondersteunen door het leveren van de benodigde (test) scenario’s. Door een actieve betrokkenheid bij het tot stand komen van geautomatiseerd pensioenadvies houdt de toe-zichthouder direct zicht op de toepassingen en vergaart zij tevens kennis over wat er binnen de verschillende advies-tools plaatsvindt onder de motorkap. De Nederlandse toezichthou-ders kunnen hiermee actief de introductie van een complexe verbeterde premieregeling ondersteunen. Door samenwerking met alle stakeholders en het publiekelijk beschikbaar stellen van de modellen, reken- en testscenario’s kunnen de toezichthou-ders verder bijdragen aan transparantie. Tevens verlaagt dit de toetredingsdrempels voor nieuwe innovatieve technologische oplossingen, die uiteindelijk het belang van de consument zul-len dienen.

Noten: 1 http://www.dnb.nl/binaries/position%20paper_tcm46-336323.pdf?20160123052 http://www.dnb.nl/binaries/DNB%20Onderzoeksrapport%20Technologische%20innovatie%20en%20de%20Nederlandse%20financiele%20sector_tcm46-336322.PDF?20160522143 http://www.eba.europa.eu/documents/10180/1299866/JC+2015+080+Discussion+Paper+on+automation+in+financial+advice.pdf4 https://innovate.fca.org.uk/5 https://www.fca.org.uk/your-fca/documents/financial-advice-market-review-final-report6 TECHNOLOGY The rise of the robo-adviser, Published on Pensions World (http://www.pensionsworld.co.uk)7 http://uk.businessinsider.com/fca-robo-advisors-could-fill-fi-nancial-advice-gap-2016-38 http://www.ft.com/cms/s/0/fc892170-0ba9-11e6-b0f1-61f222853ff3.html9 DNB kondigt een aantal vervolgstappen aan in het rapport, waaronder het mogelijk opzetten van een tijdelijke vergunning voor experimentele diensten (zogenaamde ‘proeftuinen’) .10 Centraal Beheer bouwt het pensioen van de toekomst, Pensi-oen Bestuur & Management januari 2016.11 https://www.towerswatson.com/nl-NL/Services/Services/In-novatief-DC

van geautomatiseerde portfolioselectie (Centraal Beheer APF10 en de Towers Watson PPI11). Op basis van de individuele pensioen-doelstelling, karakteristieken van de werknemer en de risicohou-ding wordt de optimale beleggingsmix bepaald. Hiervoor worden voor iedere deelnemer periodiek geautomatiseerde ALM-studies gemaakt. Technologie wordt binnen de meeste pensioenportalen voornamelijk ingezet ten behoeve van het geven van informatie aan de deelnemer en het tonen van de impact van verschillende keuzemogelijkheden.

Als gevolg van de verruimde wettelijke mogelijkheden voor DC-regelingen worden ook in Nederland de keuzemogelijkheden bij pensionering binnenkort verder verruimd. DC-regelingen kunnen door de extra mogelijkheden van doorbeleggen aanzienlijk wor-den verbeterd en bieden tevens meer flexibiliteit. De keerzijde is dat de complexiteit van de regelingen zal toenemen. Zowel voor de uitvoerder als vooral ook voor de deelnemer. Voor de deelne-mer zit de nieuwe complexiteit vooral in extra keuzemogelijkhe-den tussen een vaste uitkering, een variabele uitkering met door-beleggen, of een combinatie van beide. Waarschijnlijk moet vanwege het shoprecht tevens gekozen kunnen worden tussen verschillende uitvoerders.

Binnen de voorgestelde wetgeving wordt in de toekomst in het kader van de zorgplicht het doorrekenen van duizenden stochas-tische scenario’s verplicht (uniforme rekenmethode). Nieuwe technologieën maken het doorrekenen van complexe berekenin-gen en scenario’s voor individuele deelnemers mogelijk. Met be-hulp van deze mogelijkheden kunnen ALM studies worden toe-gespitst op het individu. Actuariële rekentools, methoden en modellen kunnen niet alleen worden gebruikt voor het bepalen van strategisch beleggingsbeleid, herstelplannen en risicoanalyses binnen de spreadsheets van het actuariaat maar kunnen ook wor-den geïntegreerd in software en portaaltoepassingen die gericht zijn op het informeren en ondersteunen van de uiteindelijke con-sumenten ofwel de pensioendeelnemers. Nederland heeft door het pensioenregister, in tegenstelling tot het Verenigd Koninkrijk, bij deze berekeningen zicht op alle pensioenpotjes. Deelnemers kunnen bij het maken van keuzes, nog meer dan voorheen, wor-den ondersteund met (geautomatiseerde) middelen en advies.

Om de voordelen van de nieuwe mogelijkheden volledig te be-nutten moeten ze uiteindelijk meer externe gegevensbronnen gaan ontsluiten en integreren in de berekeningen en het advies (bijvoorbeeld informatie over hypotheken). Deze toepassingen mogen niet te kostbaar worden zodat ze ook beschikbaar blijven voor deelnemers waarvoor extern betaald advies niet rendabel is. Ook hier zal de oplossing gezocht moeten worden in het opti-maal benutten van technologie. Het (door)ontwikkelen van robot-advies zou wel eens een belangrijke factor kunnen worden voor het succes van de nieuwe wettelijke mogelijkheden en het vermogen tot vernieuwen van de pensioenwereld.

Conclusie en aanbevelingenDe Wet verbeterde premieregeling maakt de premieregelingen weliswaar beter maar de communicatie en de te maken keuzes