VISION & ROBOTICS

JAARGANG 6 | NUMMER 7 | DECEMBER 2014

Slim produceren in 2020

Disruptief met robots

Slimme beveiligingscomponenten

Future ready

02WWW.FANUC.EU

One supplier, infi nite opportunities

FANUC is, met drie productgroepen, de enige onderneming in haar sector die alle belangrijke componenten zelf ontwikkelt en produceert. Elk detail, zowel de hardware als de software, wordt in een geoptimaliseerde keten beheerd. Dat leidt tot een superieure functionele betrouwbaarheid en het vertrouwen van tevreden klanten wereldwijd.

The colour of automation.

MAD-00326-FEC-3_division_230x295.indd 1 01/12/2014 12:43:17

03

ColofonVision & Robotics is hét vakblad over automatise-

ringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie

door specialisten in robotica en visionsystemen.

JAARGANG 6 | NUMMER 7 | DECEMBER 2014

Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending

geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation.

UITGEVER

Jos Raaphorst, FenceWorks BV

T: 06 34 73 54 24, E: jos@fenceworks.nl

Robbert Hoeffnagel, FenceWorks BV

T: 06 51 28 20 40, E: robbert@fenceworks.nl

REDACTIE

Liam van Koert, The Text Factory

Ab Muilwijk, FenceWorks

T: 06 17 58 82 65, E: redactie@visionandrobotics.nl

REDACTIERAAD

Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft

Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL

Martin van der Have, RAB en ABB

Hans Lenos, lenosonline.info

Wim Hoeks, NTS groep

VORMGEVING

Laura Willemsen, Grafisch ontwerp

DRUK

Grafia Media Groep

POSTADRES REDACTIE

Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer

E: redactie@visionandrobotics.nl

ABONNEMENTEN

abonnementen@visionandrobotics.nl

T: 079 - 500 05 59

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE

Mike de Jong

T: 06 - 10 82 59 93

E: mike@fenceworks.nl

AAN D IT NUMMER WERKTEN MEE

Wouter Hoeffnagel, Peter Vermeulen, kennispartner NEN

Column

Onlangs zaten er 15 vakbonden uit

11 landen in Brussel bij elkaar.

Ze zijn bezig met een strijdplan be-

denken tegen een startup die de

wereldwijde taxibranche van het ene op het andere moment volledig

op zijn kop heeft gezet. Het idee van Uber was simpel. Door taxichauf-

feurs middels een app rechtstreeks in contact te brengen met reizi-

gers, werd het bestellen van een taxi wel heel eenvoudig. De taxicen-

trale was in één klap overbodig en ook particulieren gingen zich in de

taximarkt mengen. ‘Oneerlijke concurrentie!’, schreeuwt de branche.

In Nederland gaf de rechter de branche gelijk en ook in andere landen

lopen rechtszaken. Ten aanzien van het controversiële product Uber-

pop hebben ze misschien een punt: particuliere chauffeurs hebben

geen vergunning. Aan de andere kant heeft ook Uber een punt dat het

helemaal geen vervoersbedrijf is. Ze bouwen een community van

chauffeurs en reizigers. Waarom zouden zij Überhaupt een rijbewijs

hoeven te hebben?

Het is al lang geen voorbode meer van het tijdsgewricht waarin we

zijn beland. Natuurlijk heeft de taxibranche gewoon liggen slapen. Ze

hadden al lang zelf met een platform moeten komen. Maar blijkbaar

was het binnen streng afgebakende koninkrijkjes lastig iets dergelijks

te organiseren. Er was een buitenstaander nodig om van de grond te

krijgen waar de reiziger al jaren op zat te wachten. Overigens gaat dat

Europese platform vanuit de branche zelf er dan toch komen. Maar

wellicht is het met de komst van deelplatformen als Snapcar (een auto

lenen) en Blablacar (met iemand meerijden) wel mosterd na de maal-

tijd. De maakindustrie is niet immuun voor vergelijkbare Übernames

door nieuwkomers. En wie struisvogelt staat morgen in zijn hemd.

Waarom? In de vorige Vision & Robotics had ik het in het artikel over

‘het robothuis’ al even over SMAC. Het staat voor Social, Mobile, Ana-

lytics en Cloud. Uiteraard mogen in deze context termen als crowdfun-

ding, 3dp, robotics en smart products niet ontbreken. Deze turbulente

soep van trendy ingrediënten is een potente voedingsbodem voor

disruptieve startups. We zullen er nog veel zien. Hun verschijnings-

vorm is divers. Maar een aantal dingen hebben ze gemeen. Zo zijn ze

klein en wendbaar. Toch krijgen ze snel grote dingen van de grond. Ze

maken efficiënt gebruik van de krachtige ‘open source’ middelen die

voorhanden zijn. En binnen hun community is snel de juiste expertise

gevonden. Aansluiting bij de gebruiker en de time to market van hun

producten is ongekend. Wie de ‘Ubers’ van de maakindustrie worden?

De nabije toekomst zal het leren. Maar deze speciale eindejaarsuit-

gave geeft in ieder geval de handvatten om zelf een gooi naar deze

titel te doen.

The Age of Disruption

LIAM VAN KOERT

KUKA robots verhogen de winstmarge van machine

gereedschappen. Geautomatiseerd laden en ontladen

verhoogd zowel de kwaliteit als de kwantiteit van

het gemaakte werkstuk. Kwaliteitsvolle Duitse robots:

Onze passie is het vinden van innovatieve oplossingen

om zelfs de meest complexe automatiseringsprocessen

eenvoudig te maken.

Ontdek de wereld van KUKA

in machining: www.kuka.be

KUKA Automatisering + Robots N.V. Centrum Zuid 1031, 3530 Houthalen België, Tel.: +32(0)11/51.61.60, Sales@kuka.be, www.kuka.be

Automatiseer intelligent!

Perfectioneer de kwaliteit. Maximaliseer uw productiviteit.

Beladen onze robots binnenkort ook uw machines?

KUKA robots verhogen de winstmarge van machine

gereedschappen. Geautomatiseerd laden en ontladen

verhoogd zowel de kwaliteit als de kwantiteit van

het gemaakte werkstuk. Kwaliteitsvolle Duitse robots:

Onze passie is het vinden van innovatieve oplossingen

om zelfs de meest complexe automatiseringsprocessen

eenvoudig te maken.

Ontdek de wereld van KUKA

in machining: www.kuka.be

KUKA Automatisering + Robots N.V. Centrum Zuid 1031, 3530 Houthalen België, Tel.: +32(0)11/51.61.60, Sales@kuka.be, www.kuka.be

Automatiseer intelligent!

Perfectioneer de kwaliteit. Maximaliseer uw productiviteit.

Beladen onze robots binnenkort ook uw machines?

In dit nummer

Slim produceren in 2020 08

FieldLabs: maak er gebruik van! 12

Disruptief met Robots 14

Trends in de wereld van IP-camera’s 16

Componenten om slim te beveiligen 18

Rise of the robots 21

Vision-applicaties beter bereikbaar 24

Airbus bouwt fabriek van de toekomst 26

De kracht van vormherkenning 28

Een blik in de kristallen bol 30

Is Uw robot al geautomatiseerd? 32

Energie besparen met vacuümgeneratoren 34

Tijd voor nieuwe definities 36

3D-analyse voorkomt onterechte afkeur 38

Rubrieken

Redactioneel 03

Colofon 03

Nieuws 06

Nieuws 40

Cyber security 42

Inhoud 05

14

8

18

December | VISION & ROBOTICS

Nieuws06

De Altura-systemen van Aerialtronics differen-

tiëren zich op gebied van betrouwbaarheid,

stabiliteit en veelzijdigheid. Door de kennis en

expertise van Bosch Security Projects en Ae-

rialtronics te bundelen, zijn beide bedrijven in

staat de markt te voorzien van een drone van

topkwaliteit voor diverse toepassingen. Drones

worden steeds vaker ingezet voor een diversiteit

aan activiteiten, ook voor beveiliging. Door de

onbemande luchtvaartsystemen van Aerialtro-

nics te voorzien van een hoogwaardige profes-

sionele bewakingscamera van Bosch zijn drones

uitermate geschikt om te gebruiken bij beveili-

gingstaken. De ingebouwde camera’s zijn dag/

nachtcamera’s, die zowel overdag als ’s nachts

door de hoge lichtgevoeligheid uitstekende

prestaties leveren. Additioneel kan een actieve

infraroodstraler worden ingebouwd voor situa-

ties waarin zeer weinig tot geen omgevingslicht

aanwezig is. “Het voordeel van drones is dat zij

uiterst flexibel en snel kunnen worden ingezet,

doordat ze klein en mobiel zijn. Door een drone

opnames te laten maken van een volledig ter-

rein of een bepaalde situatie, beschikt men over

actuele beelden die bijdragen aan de veiligheid

van een incident. Drones zijn vele malen veili-

ger, goedkoper en sneller in gebruik dan bijvoor-

beeld de inzet van helikopters”, zegt Robin van

de Putte, eigenaar van Aerialtronics.

BOSCH SECURITY PROJECTS IS EEN STRATEGISCHE SAMENWERKING AANGEGAAN MET AERIALTRONICS MET

HET OOG OP HET INZETTEN VAN VIDEODRONES VOOR HET VERBETEREN VAN DE VEILIGHEID. AERIALTRONICS

ONTWIKKELT EN PRODUCEERT AL GERUIME TIJD HOOGWAARDIGE DRONES.

Videodrones ter verbetering van de veiligheid

Amazon gaat tijdens de feestdagen duizenden robots inzetten om bestellingen van klanten te verwerken.

Dankzij de robots kunnen medewerkers driemaal zo productief werken en hoeven minder grote afstanden

af te leggen van Amazon. Dit meldt de Wall Street Journal. De robots zijn actief in de warenhuizen van de

webshop, waar zij over de vloer onder schappen doorrijden en barcodes scannen. Zodra het schap met het

juiste product is gevonden wordt het volledige schap opgetild en vervoerd naar een medewerker, die de juiste

producten uit het schap haalt. De productiviteit van medewerkers wordt dankzij de robots aanzienlijk vergroot.

Voor de komst van de robots kon een medewerker per dag gemiddeld 100 producten verzamelen voor klan-

ten. Met de robots is dit aantal vergroot tot 300 producten. Amazon omarmt robots in een hoog tempo. Het

bedrijf had zes maanden geleden nog zo’n 1.000 robots in gebruik. Eind dit jaar moet dit aantal zijn vergroot

tot bijna 10.000 stuks. De robots zijn ontwikkeld door Kiva Systems. Dit bedrijf werd in 2012 door Amazon

overgenomen.

Amazon-medewerkersproductiefdoor robots

Nieuws

Robots kunnen voor allerlei serieuze doeleinden worden ingezet. Denk

hierbij aan robots in productiefaciliteiten, de gezondheidszorg of winkels.

Er zijn echter ook robots die een stuk minder serieus van aard zijn. Een

voorbeeld is Mousr. Mousr is een robot die is ontworpen om het ultieme

speeltje voor katten te zijn. De robot moet de aandacht van een kat uren

vasthouden door als prooi door de kamer te schieten. Er bestaan meer

kattenspeeltjes die prooidieren nadoen. Het grote verschil zit hem echter

in de aanpak. Waar veel alternatieven bewegingen uitvoeren waar de kat

op moet reageren, reageert Mousr juist op de bewegingen van de kat. De

robot trekt allereerst de aandacht van de muis door willekeurige en on-

voorspelbare bewegingen te maken. Zodra de kat reageert detecteert de

robot dit met behulp van sensoren, waarna Mousr inspeelt op het gedrag

van de kat.

Mousr is nog volop in ontwikkeling en wordt gemaakt door David Jun,

Michael Friedman en Dave Cohen van het bedrijf Petronica uit Urbana

Illinois in de Verenigde Staten. De ontwikkelaars van de robotmuis hebben

het project op Kickstarter gezet in de hoop voldoende geld op te halen om

Mousr op de markt te kunnen brengen. Petronica denkt hiervoor 100.000

dollar nodig te hebben.

Robotmuis Mousr moet ultieme kattenspeeltje worden

07Nieuws

Romias, specialist op het gebied van productieautomatisering voor metaal-

en kunststofbewerkingsmachines, heeft een verplaatsbare robotcel ont-

wikkeld om de productbelading aan DMU60 bewerkingscentra te kunnen

automatiseren. Deze 5-assige bewerkingscentra, waarvan een groot aan-

tal bij Nederlandse toeleveranciers is geïnstalleerd, is zeer geschikt voor

onbemande productie. Vanuit de vraag uit de markt naar een standaard

systeem dat ook overdag bemand kan worden ingezet, heeft Romias een

speciale uitvoering van haar standaard Compact10 robotcel ontwikkeld die

eenvoudig naast de DMU60 kan worden verplaatst.

De Compact10 robotcel voor DMU60 bewerkingscentra biedt met 3 lades

een ruime capaciteit voor werkstukken van 30 x 30 mm tot maximaal 250

x 250 mm. De capaciteit is ruim voldoende om de niet werkbare uren

tijdens de avond en nacht onbemand te benutten. Sterk punt van de Com-

pact10 robotcel van Romias is dat de cel op een geleiding is geplaatst,

waarover de cel eenvoudig handmatig naast de machine kan worden ver-

plaatst. Daarmee kan de machine voor enkelstuks en kleine series overdag

stand-alone worden ingezet. De robotbeladingcel wordt geprogrammeerd

met de praktische en eenvoudige dialoog (Romias-MI) besturing met touch

screen bediening, waarmee de gehele cel binnen enkele minuten omge-

steld kan worden.

Knightscope lanceert de ro-

botische beveiliger Knight-

scope K5. De robot bewaakt

ruimtes en objecten, waar-

bij met behulp van allerlei

sensoren in real-time data

wordt verzameld over de

omgeving.

De robot is voorzien van al-

lerlei sensoren om data te

verzamelen. Denk hierbij

aan vier camera’s waarmee

de robot alle kanten tege-

lijkertijd in de gaten kan

houden, maar ook aan GPS,

microfoons, een laser-geba-

seerde tool om afstanden te

bepalen en een weermoni-

tor. Deze sensoren worden

gecombineerd om een zo

volledig mogelijk beeld te

creëren van de omstandig-

heden op locatie.

De K5 analyseert de gege-

vens die met behulp van de

sensoren wordt verzameld

in real-time. Aan de hand

van deze analyse wordt

een waarschuwingsniveau

toegekend aan de data. Dit

niveau bepaalt of de robot

alarm slaat bij de eigenaar

en opsporingsinstanties. De

robot is 1,52 meter hoog en

weegt 136 kilogram.

Knightscope wil met de K5

misdaadcijfers met 50%

gaan verlagen, wat op zijn

minst een ambitieus doel

genoemd kan worden. De

robot moet beveiligers in

ieder geval gaan ontlasten,

aangezien zij alleen in actie

hoeven te komen zodra de

robot alarm slaat.

Knightscope werkt aan robotische beveiliger

Verplaatsbare robotcel voor DMU60 bewerkingscentrum

0808 Industry 4.0

Slim produceren in 2020

WELKE ROL SPELEN VISION EN ROBOTICA IN INDUSTRY 4.0?

ER ZIJN NOGAL WAT LEZINGEN DIE HET

INDUSTRY 4.0-ONDERWERP BIJ DE KLADDEN

PAKKEN. HYPE OF NIET, OP DE SLIMME PRODUCTIE-

PLEK ZAL HET ER HEEL ANDERS AAN TOE GAAN DAN NU. OOK

DAT VISION EN ROBOTICA HIERBIJ EEN SLEUTELROL ZULLEN VERVULLEN

STAAT ALS EEN PAAL BOVEN WATER.

Teks

t: L

iam

van

Koe

rt

09Industry 4.0

Nog niet zo lang geleden kreeg minister Kamp

een actieagenda aangeboden. Actieagenda

Smart Industry om precies te zijn. Als Neder-

land hebben we namelijk bedacht dat dat een

veel betere term is dan Industry 4.0, die veel

te Duits aan doet. En waarom zou je dezelfde

taal willen spreken als je belangrijkste han-

delspartner? Dat komt toch niet eigenwijs over?

Tot zover een van de meest gehoorde bezwa-

ren over de Actieagenda. Want wellicht is het

verstandiger onze aandacht snel naar de in-

houd te verleggen. Snel, omdat die stip aan de

horizon in no-time een blinde vlek van flinke

proporties kan zijn.

KvK-offensiefDat het de overheid wel menens is met Smart

Industry blijkt uit een presentatie van Tom

Brouwers van de Kamer van Koophandel.

Beide heren gaan niet zo zeer de technische

diepte in, maar wil vooral dat het onderwerp

bij het grote publiek gaat leven. Uiteraard

bevat de presentatie een vogelvlucht van de

bekende elementen: een steeds meer ver-

bonden wereld waarin de gebruikelijke hië-

rarchische (netwerk)structuren evolueren naar

zelforganiserende systemen. Sensoren praten

niet met een master, maar met hun buurman

en het product weet zelf welke route hij het

beste door de fabriek kan afeggen. Dit alles

om het door de consument bedachte product

van ‘seriegrootte 1’ door zijn eigen unieke

keten te trekken. Pull in plaats van push dus.

De uitgangspositie voor Nederland voor een

dergelijk vergezicht dat eigenlijk voorbij 2020

ligt, is uitstekend. We zijn lang niet zo hiërar-

chisch als onze oosterburen en hebben een

cultuur van samenwerken. Daarnaast behoort

onze IT-infrastructuur tot de beste ter wereld.

Al met al zijn we dus een behoorlijk verbonden

volkje. Maar om dit in een slimme industrie te

gelde te maken voor een betere concurrentie-

positie, dan moeten alle bedrijven, groot en

klein, zich er van bewust zijn dat de wereld

zoals we die nu kennen hoe dan ook op zijn

kop gaat. En willen we in de voorhoede van de

vierde industriële revolutie lopen, dan zullen

we met de billen bloot moeten. Want wie de

keten echt wil integreren moet in zijn samen-

werking open en transparant zijn. Dit laatste is

dan weer niet zo gemakkelijk. Mensen blijven

mensen. En delen is prima, mits ik er maar be-

ter van word dan jij.

Bouws bepleit dan ook een flinke campagne

voor meer bewustwording. “Alle randvoor-

waarden en technologie is in Nederland aan-

wezig. Nu moet het vooral tussen de oren van

de bedrijven gaan zitten dat het geen kwestie

is van wel of niet willen. De slimme fabriek

komt er aan. En omdat hij veel flexibeler, snel-

ler en efficiënter is kan je de boot maar beter

niet missen.”

FieldLabsNaast de bewustwordingscampagne gaat de

overheid aan de slag met zogenoemde Field-

labs. In deze proeftuinen moeten bedrijven in

staat worden gesteld om ‘fit for future’ produc-

ten in de praktijk te testen, zonder zelf allerlei

dure machines te hoeven aanschaffen. Uiter-

aard wordt er in de FieldLabs ook onderzoek

gedaan en krijgt de slimme samenwerking

tussen kennisinstellingen en bedrijfsleven ver-

der handen en voeten.

“In de FieldLabs staat een aantal slimme prin-

cipes centraal”, licht Bouws de agenda toe.

“De actieagenda noemt in het bijzonder zero

defect manufacturing, flexibele productie,

ketensamenwerking, customer intimacy en

waardecreatie op basis van big data. Het zijn

stuk voor echte Smart Industry onderwerpen

waar een vertaalslag naar de praktijk gemaakt

moet worden. Hier is een grote rol weggelegd

voor een aantal kerntechnologieën als vision,

robotica en 3D printen.”

Voor het maken van de Actieagenda Smart In-

dustry bleek er geen te kort aan animo voor de

FieldLabs. In korte tijd zijn maar er maar liefst

50 Fieldlab-voorstellen uitgewerkt. Maar om-

dat het de overheid menens is en het met de

agenda een vliegende start wil maken – de tijd

dringt – zij tien FieldLabs geselecteerd om nog

dit jaar aan de start te verschijnen (zie pagina

12). In 2015 is het de bedoeling dat het aantal

FieldLabs flink wordt uitgebreid.

MuziekmodelOm aan te tonen dat het in de gedigitaliseerde

en verbonden wereld van Smart Industry niet

alleen om technologie gaat, noemt Bouws

een industrie die al langer met de gevolgen

van deze ingrediënten te kampen heeft: de

muziekindustrie. “We kunnen inmiddels wel

stellen dat de CD zijn tijd als belangrijkste

geluidsdrager wel heeft gehad en streaming

de nieuwe norm is geworden. De platenla-

bels, maar ook de singer-songwriters moeten

maar zien hoe ze hierop reageren. Wat doe je

als liedjesschrijver als je maar een paar cent

voor jouw liedje krijgt en alle inkomsten voor

optreden en merchandise naar de uitvoerende

010010

artiest gaan?” Pasklare antwoorden hierop

heeft Bouws niet. Maar hij voorspelt dat het-

zelfde gaat gebeuren met een hoop zaken die

we nu nog als fysiek product zien. Een was-

machineknopje bijvoorbeeld. Bouws: “De was-

machineleverancier hoeft geen bergen aan

verschillende knopjes meer op voorraad te

houden. Deze kunnen prima worden geprint,

wat kosten en service ten goede komt. Maar

wat gaat er gebeuren als de consument voor

minder dan 1000 euro zelf een 3D-printer aan-

schaft? Het knopje is dan ineens software; een

digitale verschijningsvorm van intellectueel ei-

gendom, met alle gevolgen van dien.”

Vision & Robotics 4.0De Smart Industry agenda noemt robotica spe-

cifiek als een kerntechnologie waar we mee

aan de slag moeten. Dit zowel op het gebied

van de ontwikkeling van nieuwe technolo-

gie, maar ook zeker op het gebied van kennis.

Want hoeveel mensen zijn er in de industrie

echt in staat een zesassige robot te program-

meren? Juist. Veel te weinig. Daarnaast kunnen

we – helemaal wanneer we de term robotica

iets ruimer nemen – tal van typische Industry

4.0 toepassingen bedenken. Natuurlijk komen

mens en robot steeds meer zij aan zij te wer-

ken en komt er een tijd dat hij zelf op eigen

houtje even naar een andere productielijn

‘wandelt’ omdat een nieuw product daar zo

meteen zijn hulp nodig heeft. Maar wat als we

ook de drone een robot noemen? In de wereld

van de slimme productie zullen deze het land

van de boer continu in de gaten houden , zodat

hij het maximale uit elke vierkante centime-

ter grond kan halen en ook zijn machines een

uniek perspectief kan geven. Hoe beter het

zicht, hoe beter de informatie, hoe beter de

beslissingen. En in een productiewereld waar

seriegrootte 1 werkelijk een feit is en elk pro-

duct er anders uitziet – iets wat in sommige

sectoren als de agro-food eigenlijk al het geval

is – is ook vision een waardevol flexibel stuk

gereedschap.

Mobieltje?!Dat de vooruitgang maar doordendert en op

niemand wacht werd nog eens duidelijk tij-

dens een klein experiment. “Wie had er in

2000 al een mobieltje?”, vraagt Bouws tijdens

zijn presentatie. Een zeer klein aantal steekt

zijn hand op. Een filmpje toont vervolgens hoe

men rond die tijd over mobieltjes dacht. Ieder-

een die werd aangesproken zag er het nut niet

van in en wilde zelfs helemaal niet bereikbaar

zijn. “Als iemand me wil bereiken, dan stuurt

hij maar een brief”, was toen nog een vrij nor-

male reactie. Dat was de start van ons nieuwe

millennium. En de camera die vier jaar daarna

de ruimte in ging om Rosetta van ogen te voor-

zien? Die kostte meer dan honderd miljoen

dollar en heeft nog steeds een resolutie van

4 megapixels. Inmiddels zijn er ontelbare mo-

bieltjes met een tienvoudige resolutie op de

markt. Wat dit soort getallen betekenen? Op

kosmische schaal zijn de afstanden nog steeds

enorm. Maar hier op aarde komen zowel tijd

als ruimte steeds dichter bij elkaar.

Industry 4.0

• productiegroei groter dan gemiddeld in Ne-

derland (11% vs 6%) • bovengemiddelde

bijdrage aan de export van Nederland • ar-

beidsproductiviteit hoger dan de Nederland-

se economie als geheel (105 duizend vs 82

duizend euro per werkzame persoon) • ruim

40% van de totale Nederlandse investerin-

gen in kapitaalgoederen • innovatie-aandeel

hoger dan gehele bedrijfsleven (50% vs 38%)

'De Smart Industry agenda noemt robotica specifiek als een kerntechnologie waar we mee aan de slag moeten'

NIEUWSGIERIG NAAR DE LAATSTEDIGITALE INNOVATIES VOOR DE ZORG?

De zorgsector ontwikkelt zich in razend tempo. Nieuwe digitale werkproces-sen, nieuwe applicaties, het gebruik van de cloud, de opkomst van mobiele apparaten, Big Data, privacy-issues, de almaar voortgaande integratie van informatie - het is maar een greep uit de vele digitale ontwikkelingen waar zorgprofessionals, bestuurders en innovaties dagelijks mee te maken heb-ben. Hoe houdt u overzicht? En hoe krijgt u inzicht in de gevolgen voor uw organisatie?Het internetplatform Digitalezorg.nl helpt al jaren om bij te blijven rond alle relevante ontwikkelingen. Om de zorgsector hierbij nog beter te kunnen helpen, hebben de stichting Digitalezorg.nl en uitgeverij FenceWorks het Digitalezorg.nl Magazine gelanceerd. Hierin vindt u visies, achtergronden, productbesprekingen, columns, interviews en nog veel meer.

Neem dan nu een (gratis) abonnementop het magazine van Digitalezorg.nl

Interesse in een gratis abonnement? Ga naar www.digitalezorg.nl/digitale/magazine/

eHealth-monitor 2014:

Nederland scoort goed

Magazine over innovatie en ICT in de zorg Jaargang 1 • Nr. 3 • www.digitalezorg.nl

Magazine

Nieuwe jeugdhulp vraagt om innovatieve oplossingen en actie Proefproject levert

snel uitslagen en gevalideerde data

Flexibele capaciteit voor Erasmus MC

012

Campione: 100% voorspelbaar onderhoud in de chemische sectorRadicaal doel: Onderhoud voor chemiebedrij-

ven 100% voorspelbaar maken, waardoor de

productiviteit, beschikbaarheid en veiligheid

van productiemiddelen significant worden ver-

beterd, tegen lagere kosten.

Dit FieldLab helpt bedrijven om real-time infor-

matie te verzamelen en te analyseren over de

staat van hun productie-infrastructuur om on-

derhoud op tijd te kunnen uitvoeren (in plaats

van te vroeg zoals bij planmatig onderhoud of

te laat zoals bij correctief onderhoud). Door

100% voorspelbaar onderhoud zullen de on-

derhoudskosten in de chemiesector fors wor-

den verlaagd en zal de output van fabrieken

toenemen. Trekker: World Class Maintenance.

Smart bending factoryRadicaal doel: Wereldwijd innovatie-toonbeeld

worden in maatwerk voor de metaalindustrie

om kleine series 25% goedkoper en 5 keer

sneller op de markt te brengen.

Binnen het project wordt een fysieke ultra-

moderne fabriek op het gebied van metaal-

bewerking opgezet, waarin bedrijven kennis,

ervaring en middelen met elkaar delen en

bewerkingsprocessen gezamenlijk exploite-

ren. Via internet kunnen klanten volledig ge-

digitaliseerd producten bestellen, waarvan

de kosten van één product gelijk zijn als ware

het een product uit een serie van 500 stuks.

Hierdoor worden de totale kosten over de le-

vensduur van het product verlaagd, bedrijfs-

processen versneld, en wordt materiaalbespa-

ring gerealiseerd en de concurrentiepositie van

deelnemende bedrijven verhoogd. Trekkers:

247TailorSteel, CO2BO.

Region of smart factories Noord-Oost NederlandRadicaal doel: Foutloze productie en ‘First Time

Right’ product- en procesontwikkeling leiden

tot een succesvolle vraaggestuurde maakin-

dustrie. De partners richten zich op het ont-

wikkelen en implementeren van intelligente

systemen voor de hightech maakindustrie.

Foutloos producerende fabrieken gaan een

forse bijdrage leveren aan behoud en verster-

king van de werkgelegenheid in de Neder-

landse maakindustrie. In samenwerking met

het mkb worden innovaties geïnitieerd met als

doel integrale waardeketens te realiseren die

op wereldschaal concurrerend zijn. Trekkers:

Philips Drachten, Fokker Hoogeveen, TenCate

Almelo, Noordelijke Investerings- en Ontwik-

kelingsmaatschappij.

FieldLabs: maak er gebruik van!DE NEDERLANDSE INDUSTRIE KAN VOLOP GEBRUIKMAKEN VAN FIELDLABS. OOK HET MKB. MAAR HET IDEE

VAN DE FIELDLABS EN ZIJN FLYING SQUADS KOMT NATUURLIJK PAS ECHT TOT ZIJN RECHT ALS ER ACTIEF EEN

BEROEP OP WORDT GEDAAN. WIE EEN SMART INDUSTRY PROBLEEM OF IDEE HEEFT DOET ER DAN OOK GOED

AAN ZICH BIJ EEN RELEVANT FIELDLAB TE MELDEN. DAAROM HIER EEN KORT OVERZICHT VAN DE EERSTE TIEN.

Industry 4.0012

013

Smart dairy farming 2.0Radicaal doel: Het verhogen van de duurzaam-

heid van de melkveehouderij door het real-

time monitoren van melkkoeien en het delen

van data in de keten.

In dit FieldLab worden mogelijkheden ontwik-

keld om efficiënter en duurzamer te produce-

ren in de melkveesector. Sensoren verzamelen

‘real-time’ informatie rond belangrijke vee-

management-processen zoals jongvee-opfok

en vruchtbaarheid. Vanuit deze data worden

modellen en instructies voor melkveehou-

ders ontwikkeld. Als resultaat zullen de koeien

gezonder blijven, langer leven en meer melk

geven. Daardoor worden ook extra inkom-

sten voor de landbouwsector gegenereerd.

Trekkers: Friesland Campina, CRV en Agrifirm;

Consortium: Wageningen UR, TNO, Universiteit

Utrecht, Van Hall Larenstein.

Designing ultra personalised products and services: uppsRadicaal doel: Het ontwikkelen van radicale

nieuwe productproposities voor de maakindu-

strie door middel van innovatief gebruik van

data en door producten volledig op maat te

maken.

In dit design FieldLab worden oplossingen voor

de mode en zorgsector ontwikkeld, gebaseerd

op nieuwe toepassingen van o.a. 3D bodyscans,

sensoren (die op het lichaam worden gedra-

gen), 3D Printing en software die uit data auto-

matisch ontwerpen realiseert. Het resultaat is

een concurrentievoordeel voor de Nederlandse

maakindustrie. Verder wordt de duurzaamheid

in de kledingsector verhoogd, doordat kleding

alleen op maat en klantspecifiek wordt gepro-

duceerd. Consortium: CLICKNL|DESIGN ,TU Delft,

Universiteit Twente, TU Eindhoven, Hogeschool

van Amsterdam, Saxion Hogeschool, Design

Academy Eindhoven, Holst Centre, ArtEZ, TNO.

Multi-materiaal 3D printenRadicaal doel: Het ontwikkelen van volledig

nieuwe waardeketens, op basis van de vol-

gende generatie 3D print technologieën en de

daarbij behorende datamanagement systemen.

Het FieldLab richt zich op het realiseren van

nieuwe innovatieve waardeketens waarin

mono en multi-materiaal 3D printen een sleu-

telrol vervult, zoals bijvoorbeeld in de medi-

sche sector of in de hightech industrie. Daar-

naast worden in het FieldLab ook de voor deze

applicatieketens noodzakelijke technologieën

ontwikkeld, zoals ICT-oplossingen voor het

beheer van grote datastromen en de integra-

tie van 3D printen in bestaande productiesy-

stemen. Het FieldLab brengt complementaire

kennisorganisaties en industriële partners bij-

een. Trekkers: TNO, High Tech Systems Centre

(TU Eindhoven).

SmartfoodRadicaal doel: Nederlandse industrie tot we-

reldleider maken in slimme oplossingen voor

volledig geautomatiseerde productie, teelt en

distributie van vers fruit en groente.

Bedrijven, kennisinstellingen en scholen

werken samen aan slimme oplossingen. On-

derwerpen zijn o.a. robotisering van teelt,

traceerbaarheid en ziekteherkenning. Door

bestaande en nieuwe technologieën in en

buiten de tuinbouwsector te combineren, kan

het Zuid-Hollandse tuinbouwcluster hierin we-

reldleider worden. Deze aanpak biedt ook een

oplossing voor het mondiale vraagstuk naar

gezond, veilig en duurzaam geproduceerd

voedsel. De toepassing kan worden verbreed

naar bloemen- en plantenteelt en later naar

andere industrieën. Trekkers: InnovationQuar-

ter, Lacquey, TU Delft, TNO.

Secure connected systems garden: veilig uitwisselen van dataRadicaal doel: Smart Industry voorzien van

maximaal veilige data-uitwisseling in de com-

plete waardeketen. SCS-Garden is de hotspot

van waaruit ICT en de maakindustrie in co-cre-

atie betrouwbare en veilige ICT-infrastructuur

(hardware en software) ontwikkelen zodat

bedrijven veilig, effectief en efficiënt data

kunnen uitwisselen en hun bedrijfssystemen

kunnen koppelen. Het FieldLab levert zo een

belangrijke bijdrage aan het creëren van de

nodige randvoorwaarden voor Smart Industry

(namelijk het veilig delen van data), en zal

daardoor helpen SI-ontwikkelingen in Neder-

land te versnellen. Trekker: Thales Nederland.

Flexible manufacturingRadicaal doel: In kleine series flexibel en vol-

ledig geautomatiseerd produceren middels ro-

bots en zonder programmeringstijd.

De Nederlandse industrie produceert compo-

nenten en producten in kleine series en in een

zeer gevarieerde mix aan uitvoeringen, waar-

voor geautomatiseerde fabricage vaak nog

te kostbaar is of teveel programmeringstijd

vraagt. Het FieldLab richt zich erop de toepas-

sing van robots en andere vormen van produc-

tieautomatisering voor kleine series rendabel

te maken, bijvoorbeeld door de benodigde tijd

voor het opnieuw programmeren van robots

terug te brengen. Als resultaat wordt de con-

currentiekracht van de maakindustrie versterkt

en worden banen gecreëerd. Consortium:

Philips, Brainport Industries, NMT, De Crom-

voirtse, Saxion, TNO, Roboned, BOM, Oost NV,

InnovationQuarter.

De digitale fabriek: smart networked high-tech supply chainRadicaal doel: Komen tot de beste ‘ge-net-

werkte’ digitale fabriek van de wereld, waar

bedrijven samenwerken aan de ontwikkeling

en fabricage van complexe hightech machines.

Het FieldLab richt zich op het beter afstemmen

van informatiestromen tussen partijen in de

waardeketen. Daartoe worden onder andere

samenwerkingsmodellen opgesteld en nieuwe

technologieën getest. Zo wordt bijvoorbeeld

voor één of twee producten de toeleverke-

ten naadloos elektronisch ingericht. Door het

FieldLab wordt het concurrentievermogen

van individuele bedrijven en de Nederlandse

hightech sector als geheel verhoogd. Trekker:

Brainport Industries.

013Industry 4.0

014 Robottrends

DISRUPTIE HANGT IN BIJNA IEDERE SECTOR VAN DE ECONOMIE VOELBAAR IN DE LUCHT. OOK IN DE

INDUSTRIE, WAAR MET NAME TRENDS ALS INTERNET OF THINGS EN INDUSTRIE 4.0 ZOWEL KANSEN

ALS BEDREIGINGEN KUNNEN INHOUDEN. VEEL NEDERLANDSE BEDRIJVEN ZIJN ZICH HIER VAN BEWUST,

MAAR INVESTEREN SLECHTS MONDJESMAAT IN DEZE NIEUWE TRENDS. SPECIAAL VOOR DEZE

EINDEJAARSEDITIE VAN VISION & ROBOTS LAAT PETER VERMEULEN, DIRECTEUR VAN ONDERZOEKS-

BUREAU PB7 RESEARCH ZIJN LICHT SCHIJNEN OP DE TOEKOMST VAN INDUSTRIËLE ROBOTISERING.

Als u dacht dat Uber - u weet wel;

de inmiddels beruchte taxi-app -

een business-model heeft dat de

transportsector echt ontwricht, dan

heeft u het mis. Vervoer zonder

chauffeur - dat is pas ontwrichting.

Uber is net meer dan een digitale

vingeroefening. Als we het concept

'chauffeur' wegdenken uit vervoer,

zullen we opnieuw gaan nadenken

over hoe transportmiddelen eruit

zien. Over 20 jaar zullen we harte-

lijk lachen over de huidige prototy-

pes van zelfrijdende auto’s. Net zo-

als we nu met verwondering kijken

naar de eerste personenwagen (au-

to’s) die vooral op gemotoriseerde

koetsen leken.

AI en robotiseringDe impact van kunstmatige intelli-

gentie is niet alleen groot voor de

toekomstige transportsector, maar

voor de meeste sectoren. Steeds

duidelijker wordt het dat kunstma-

tige intelligentie fysieke verschij-

ningsvormen krijgt. Door de sterk

gedaalde kosten van sensoren, in

combinatie met een alomtegen-

woordige connectiviteit (internet

of things) en - al dan niet uit de

cloud - een exponentieel groeiende

beschikbaarheid van dataopslag en

–verwerkingscapaciteit, kunnen we

steeds meer intelligentie aan onze

omgeving toevoegen, totdat uitein-

delijk de 'omgeving' zelf problemen

oplost en onze sturing, zoals die

zelfrijdende auto, niet meer nodig

heeft.

De waarschuwingen voor robots

(voor het gemak worden AI en ro-

botisering al snel op één hoop ge-

gooid) zijn tegenwoordig niet van

de lucht. Terwijl volgens het ene na

het andere rapport robotisering een

groot deel van de huidige banen

overbodig zou maken, steken nu

ook steeds meer waarschuwingen

voor een toekomstige ‘opstand der

machines’ de kop op.

KampenHet eerste kamp bestaat voorname-

lijk uit economen en onderzoekers

uit grote gevestigde adviesbedrij-

ven die oude wetmatigheden toe-

passen op hedendaagse ontwik-

kelingen. Ze zien weliswaar welke

van de huidige banen onder druk

komen te staan, maar hebben veel

moeite met het identificeren van

nieuwe arbeid. Er wordt al volop

gespeculeerd over de noodzaak

van een vast basisinkomen, om-

dat de noodzaak van arbeid in de

toekomst verdwijnt en het hebben

van werk voor een groot deel van

de bevolking buiten hun bereik zal

komen te liggen.

Het tweede kamp bestaat uit niet

de minsten. Denk aan mensen als

Elon Musk, CEO van Tesla Motors,

Paypal-oprichter Peter Thiel en pro-

fessor Stephen Hawking. De kern Teks

t: P

eter

Ver

meu

len

is d

irect

eur v

an P

b7 R

esea

rch

Disruptief met robots

OVER DE TOEKOMST VAN INDUSTRIËLE ROBOTISERING

Vraag: In welke mate beschikt uw organi-

satie over een visie en/of strategie op het

gebied van het Internet der Dingen?

(Meerdere antwoorden mogelijk)

Bron: Pb7 Research, 2014

015Robottrends

van hun boodschap is dat binnen

enkele decennia, mogelijk zelfs al

binnen vijf jaar, kunstmatige intel-

ligente dermate ver ontwikkeld

is, dat het zich zonder menselijke

betrokkenheid kan ontwikkelen in

een tempo die de mens, als traag

evolutionaire biologische entiteit,

niet kan bijhouden. Dit kamp pleit

dan ook voor snelle regulering. Of

zelfs een vluchtplan naar kolonies

op andere planeten. Mocht het echt

zover komen, is het natuurlijk maar

de vraag hoe de invloed van robots

uit dergelijke koloniën geweerd kan

worden. Maar dat AI een stormach-

tige ontwikkeling door gaat maken

in de komende decennia waardoor

revolutionaire veranderingen ont-

staat in hoe we leven, werken, pro-

duceren, enz. is niet denkbeeldig.

Nieuwe dimensiesNa dit high-level overzicht van een

aantal ontwikkelingen zou u wel-

licht denken dat de wereld van de

industriële robotisering maar een

saaie bedoening is. Of dat al die ge-

noemde ‘experts’ eens bij u langs

zouden moeten komen, zodat u hen

kunt uitleggen hoe het allemaal

nou werkelijk in elkaar zit.

Industriële robotisering is niet

nieuw en zeker niet revolutionair.

Toch kan u de verandering in de

lucht voelen hangen. Sensoren en

andere onderdelen zijn spectaculair

in prijs gedaald, waardoor robot-

technologie algemeen beschikbaar

is. Business cases die lang onhaal-

baar leken, komen daardoor steeds

meer binnen bereik. Robots worden

ook van steeds meer intelligentie

voorzien. En hoewel we nu van een

goede bin picker al heel erg blij

worden, worden robots steeds een-

voudiger programmeerbaar, waar-

door ze steeds meer maatwerk kun-

nen leveren. De experimenten met

robotzwermen en samenwerkende

zorg-robots, laten ook zien dat als

we robots anders organiseren we

hele nieuwe dimensies aan het zelf-

oplossend vermogen van een robot

kunnen toevoegen.

Industrie 4.0-startupIn de industriële robotisering gaat

het in eerste instantie om veilig-

heid, precisie (kwaliteit) en vervol-

gens meestal om flexibiliteit. Met

de opkomst van thema’s als Indu-

strie 4.0 komt met name dit laatste

aspect (flexibiliteit) voorop te staan.

Door onder meer nieuwe robots

wordt het verschil tussen massa-

productie en kleinschalige produc-

tie ook wat kosten betreft steeds

kleiner.

Dat opent de weg voor disruptie

in de productiesector. Nu al zien

we vooral ‘leuke’ initiatieven via

crowdfunding. Iedereen met een

goed idee kan het naar een groot

publiek pitchen en het in een be-

perkte oplage toch tegen beperkte

kosten bij de consument brengen.

Hoewel productie via crowdfunding

in omvang uiteindelijk marginaal is,

laat het zien hoe snel en eenvoudig

toetreding in een belangrijk deel

van de productiemarkt is gewor-

den. Een Industrie 4.0-startup die

optimaal van nieuwe technologie

gebruik weet te maken, kan en zal

in menige productiesector een dis-

ruptief effect hebben.

Het is daarom ook voor productie-

bedrijven cruciaal om na te denken

over hoe ze denken te gaan opere-

ren in een 4.0-wereld. Op basis van

een marktbreed onderzoek van Pb7

Research eerder dit jaar, kunnen we

rustig stellen dat bedrijven die hier

niet over nadenken simpelweg zul-

len achterblijven op hun concurren-

ten die dit wél doen. Gelukkig zien

we dit ook nauwelijks gebeuren.

Van alle onderzochte organisaties

denkt slechts 12 procent niet na

over de impact van het Internet der

Dingen. Veruit de meeste organisa-

ties hebben een visie op de impact

ervan op hun bedrijf of sector. Of

zijn bezig een strategie uit te rol-

len. Nederlandse bedrijven nemen

deze ontwikkelingen dus bijzonder

serieus.

Tegelijkertijd is er veel onzekerheid

over het tempo waarin deze ont-

wikkelingen markten transforme-

ren. Niet meer dan 7 procent van

de Nederlandse bedrijven zegt de

komende jaren flink te investeren

op dit gebied.

Dat is kenmerkend voor wat we

ook in 2015 kunnen verwachten:

disruptie hangt vrijwel overal voel-

baar in de lucht, maar slechts wei-

nigen hebben het lef om hierop

te anticiperen. Toch verwacht Pb7

dat steeds meer organisaties een

4.0-transformatie gaan inzetten.

De winnaars? Zij die opnieuw naar

de daadwerkelijke behoefte van

de klant kijken en daar de techno-

logische mogelijkheden bij zoeken.

Technologie, hoe revolutionair ook,

is en blijft uiteindelijk een middel.

016 Visiontrends

CAMERA’S SPELEN IN PRODUCTIEOMGEVINGEN EEN BELANGRIJKE ROL. DAARMEE KUNNEN PRODUCTIE-

PROCESSEN VAN BEGIN TOT EIND NAUWLETTEND IN DE GATEN WORDEN GEHOUDEN. MOBOTIX IS EEN BELANG-

RIJKE SPELER OP DE MARKT VOOR DIT SOORT CAMERASYSTEMEN. HET BEDRIJF ONTWERPT INTELLIGENTE

GEDECENTRALISEERDE CAMERASYSTEMEN, DIE DE MAAKINDUSTRIE HELPEN PROBLEMEN IN EEN VROEG-

TIJDIG STADIUM ZOWEL OP TE SPOREN ALS TE VERHELPEN EN HET PRODUCTIEPROCES TE

OPTIMALISEREN.

De wereld van dit soort camera’s

is volop in beweging, waardoor

ook voor productiebedrijven van

alles gaat veranderen. Mobotix

identificeert voor ons een aantal

belangrijke trends die het land-

schap de komende jaren flink gaan

beïnvloeden. Bewakingscamera’s

zijn niet meer weg te denken uit

productieomgevingen. Amarant

Bakkerijen is een voorbeeld van

een bedrijf dat Mobotix camera’s

inzet om haar productie- en verpak-

kingsproces te bewaken. Het bedrijf

is producent van broodproducten

en heeft productiefaciliteiten in

Avenhorn en Geldermalsen. Voed-

selveiligheid en -kwaliteit staan

binnen het bedrijf centraal. Allerlei

aspecten in het productieproces

kunnen de kwaliteit van het voed-

sel echter beïnvloeden. De bakkerij

bewaakt daarom het productie- en

verpakkingsproces met behulp

van camera’s. Amarant Bakkerijen

heeft gekozen voor een opstelling

waarbij gebruik wordt gemaakt van

360-graden camera’s en dual-lens

camera’s. Een ruimte kan met één

360-graden camera even goed wor-

den bewaakt als met twee of zelfs

drie conventionele camera’s. Verder

is het niet langer noodzakelijk om

een aparte thermische en ‘normale’

camera op te hangen, aangezien

beide lenzen door Mobotix in de

dual-lens camera’s zijn geïnte-

greerd. De hoeveelheid camera’s is

hierdoor beperkt gebleven. Zo zet

Amarant Bakkerijen in haar vesti-

ging in Avenhorn in totaal slechts 51

camera’s in, terwijl bij vergelijkbare

opstellingen van andere merken al

snel 80 tot 90 stuks nodig zijn.

Software wordt steeds

belangrijker

Dr. Ralf Hinkel, oprichter en be-

stuursvoorzitter van Mobotix, ziet

een aantal belangrijke trends die

het landschap van visionsystemen

flink gaat veranderen. Zo gaat be-

heersoftware een steeds belangrij-

kere rol spelen in camerasystemen.

Die software wordt de komende

jaren onder andere gebruiksvrien-

delijker. Productiebedrijven die al

langer camera’s gebruiken om hun

productie- en verpakkingsproces

te bewaken, zitten op dit moment

vaak gevangen in een soort ecosys-

teem. In de meeste huidige soft-

ware voor visionsystemen is het

namelijk zeer lastig of zelfs onmo-

gelijk camera’s van een derde partij

te integreren. Wie zijn huidige op-

lossing dus wil uitbreiden is al snel

aangewezen op camera’s van de

bestaande leverancier.

Mobotix speelt op deze trend in met

MxMultiViewer. De beheersoftware

voor visionsystemen ondersteunt

camera’s van alle gangbare fabri-

kanten en maakt het mogelijk het

beheer van deze camera’s te inte-

greren. Daardoor kan men vanuit

één oplossing alle camera’s in een

faciliteit beheren. MxMultiViewer

biedt ondersteuning voor een on-

beperkt aantal camera’s. Bedrijven

kunnen dus zelf bepalen hoeveel

camera’s zij nodig hebben om hun

Trends in de wereld van IP-camera’s

PRODUCTIEPROCESSEN VAN BEGIN TOT EIND MONITOREN

Teks

t: W

oute

r Hoe

ffna

gel i

s fr

eela

nce

jour

nalis

t

017Visiontrends

productie- en verpakkingsproces te

beheren en zijn niet langer gebon-

den aan softwarematige beperkin-

gen. Er zijn al projecten waar met

behulp van software van Mobotix

ruim 1.200 camera’s worden be-

heerd. MxMultiViewer is webbased

en daardoor vanaf ieder apparaat

en overal via internet toegankelijk.

Beheerders kunnen een productie-

faciliteit dus bijvoorbeeld op een

tablet of smartphone vanaf iedere

locatie in de gaten houden.

Intelligentere camera’s

Hinkel verwacht verder dat ca-

mera’s de komende jaren een stuk

intelligenter worden. Deze intelli-

gentie is al terug te zien in de de-

centrale camerasystemen van het

bedrijf. Iedere camera is voorzien

van een eigen CPU en bevat stan-

daard een SD-kaart om beelden

(tijdelijk) lokaal op te slaan. De

camera’s kunnen hierdoor beelden

zelf verwerken. Stel een gebruiker

wil inzoomen op een specifiek on-

derdeel van het productieproces. De

meeste camera’s sturen in dit geval

de volledige ruwe data door naar

de beheersoftware, waarna die

software de beelden verwerkt en

inzoomt op de aangegeven locatie.

De camera’s van Mobotix zoomen

echter zelf alvast in op deze locatie

en sturen alleen het ingezoomde

beeldmateriaal door naar de be-

heersoftware. Het systeem heeft

hierdoor veel minder bandbreedte

nodig om zijn werk te kunnen doen.

Dit efficiëntere gebruik van band-

breedte scheelt aanzienlijk in de

kosten, maar heeft ook een ander

belangrijk voordeel. De camera’s

zijn door deze werkwijze ook in

staat bij een lage bandbreedte

een hoge beeldkwaliteit te leve-

ren. Alle beschikbare bandbreedte

wordt immers uitsluitend ingezet

voor de benodigde beelden. De

camera’s kunnen hierdoor met wei-

nig bandbreedte een scherp beeld

aanleveren. Dit stelt klanten in staat

onderdelen van hun productie ge-

detailleerder in beeld te brengen,

het productie- en verpakkingspro-

ces nauwkeuriger te bewaken en

de kwaliteit van producten te ver-

groten.

Thermische camera’s

Thermische camera’s zijn in op-

komst. Deze maken het mogelijk

ook bij volledige duisternis perso-

nen en objecten duidelijk in beeld

te brengen. De camera’s kunnen

ook in productieomgevingen heel

zinvol zijn. Zo kunnen thermische

camera’s helpen technische proble-

men in een vroegtijdig stadium op

te sporen door de temperatuur van

apparatuur en onderdelen nauwlet-

tend in de gaten te houden. Indien

de temperatuur van een onderdeel

onverwacht hoog oploopt kan een

technicus het tijdig inspecteren.

Afwijkingen in onderdelen kunnen

hierdoor tijdens een geplande on-

derhoudsbeurt worden opgelost,

nog voordat dit tot problemen in

het productie- of verpakkingsproces

leidt.

“Ik denk dat thermische camera’s

absoluut de toekomst zijn van vi-

deobewaking. Veel camera’s zullen

over drie jaar een thermische sen-

sor bevatten. Hiervoor zijn allerlei

redenen te bedenken. Allereerst

hebben thermische camera’s geen

enkele vorm van licht nodig om te

kunnen opereren”, zegt Hinkel. “Een

andere belangrijke reden is echter

privacy.” Privacy in een productie-

omgeving klinkt wellicht vreemd,

maar kan wel degelijk van belang

zijn. Zo maken thermische camera’s

het mogelijk het gedrag van werk-

nemers op iedere locatie in een pro-

ductiefaciliteit nauwlettend in de

gaten te houden, zonder de privacy

van medewerkers te schenden. Ie-

dere handeling is immers zichtbaar,

zonder dat deze direct aan een

werknemer te koppelen is. Doet ie-

mand per ongeluk iets wat de kwa-

liteit van het eindproduct negatief

kan beïnvloeden? Dan wordt deze

actie opgemerkt, is het betreffende

product te onderscheppen en wordt

de kwaliteit van geleverde produc-

ten beter bewaakt.

018

VORIG JAAR IS DE NORM NEN-EN-ISO 14119:2013 ‘VEILIGHEID VAN MACHINES’ GEPUBLICEERD. IN DEZE NORM

STAAT DE GEBRUIKER CENTRAAL. ER WORDT NIET ALLEEN AANDACHT BESTEED AAN WAT ER BEVEILIGD

MOET WORDEN, MAAR OOK HOE DIT OP EEN GEBRUIKERSVRIENDELIJKE MANIER KAN. DE NORM IS VOORAL

VOOR MACHINEONTWERPERS EN -BOUWERS BELANGRIJK, MAAR OOK VOOR GEBRUIKERS.

Vladimir Dragosavic, International

Training Manager bij Euchner: “Het

is belangrijk dat bij al deze groe-

pen de norm goed bekend is. Voor

designers en bouwers is het een

leidraad die aangeeft waarmee

ze qua beveiliging rekening moe-

ten houden, wil de machine goed

werkbaar zijn en geen manipulatie

uitlokken. Voor gebruikers is het

van belang dat ze bij de aanschaf

van machines vragen of de norm is

toegepast. Ook bij het onderhoud

van machines speelt de norm een

grote rol.”

(Anti-)manipulatienormIn het veld wordt NEN-EN-ISO 14119

‘Veiligheid van machines - Blokkeer-

inrichtingen gekoppeld aan afscher-

mingen - Grondbeginselen voor het

ontwerp en de keuze’ zoals de vol-

ledige titel luidt ook wel de (anti-)

manipulatienorm genoemd. “Deze

titel triggert veel meer dan de for-

mele titel”, zegt Dragosavic. “Maar

over deze woordkeus is veel discus-

sie. In de Engelse versie wordt vaak

het woord ‘defeat’ gebruikt. Het

woord manipulatie hoeft niet per

se negatief te zijn. Maar misschien

kun je beter kiezen voor omzeilen

of saboteren. Als de norm in het

Nederlands wordt vertaald, is het

belangrijk dat dan het juiste woord

wordt gekozen.”

De internationale norm is 1 okto-

ber 2013 gepubliceerd en geeft

de principes aan voor het ontwerp

en de keuze van blokkeerhulpmid-

delen die worden toegepast bij

afschermingen. Het gaat hierbij

om het verhogen van de veiligheid

van de gebruikers van de machi-

nes en van de mensen die in de

buurt ervan werken. NEN-EN-ISO

14119:2013 is de opvolger van NEN-

EN 1088. Hierin stond hoe en waar

je beveiligingscomponenten moest

monteren en ook met welke beves-

tigingsmiddelen. Er werd daarbij

rekening gehouden met omge-

vingsinvloeden zoals temperatuur,

vocht, gevaarlijke stoffen, maar

ook langsrijdend materieel zoals

heftrucks. Manipulatie werd in die

norm nagenoeg niet genoemd.

“Toch is in de industrie van mani-

puleren vaak sprake. Zeker als je de

componenten niet goed monteert,

ze in de weg zitten of vaak kapot

gaan. Ze worden er dan gewoon

afgeschroefd. Ook tijdens onder-

houd worden de beveiligingscom-

ponenten voor het gemak vaak

omzeild. Het weghalen en omzei-

len van deze componenten is de

voornaamste oorzaak van bedrijfs-

ongevallen in de industrie”, aldus

Dragosavic.

In NEN-EN-ISO 14119 wordt wel re-

kening gehouden met manipulatie.

De oude NEN-EN 1088 is geheel

geïntegreerd in de nieuwe norm.

Ook zijn opnieuw tekeningen opge-

nomen die de machinebouwer pre-

cies vertellen wat hij moet doen.

Dragosavic: “De tendens om meer

rekening te houden met manipula-

tie, zag je al aankomen. Werd er in

de oude norm niet gesproken over

‘defeat’, ‘defeating’ of ‘defeated’,

in de twee amendementen bij de

norm kwamen die woorden steeds

vaker voor. In de nieuwe norm

wordt nu naast het hoe en met wat

- bijvoorbeeld eenwegschroeven -

de componenten moeten worden

aangebracht, ook verteld wat de

beste plaats is om deze te monte-

ren. Zo wordt het weghalen en om-

zeilen van de componenten vrijwel

onmogelijk gemaakt.”

Drie pijlersNEN-EN-ISO 14119 bestaat uit drie

pijlers:

‘Aanleidingen reduce-

ren’ - “Aanleidingen

reduceren, dus de motivatie om

te manipuleren, is een heel be-

langrijke. Deze motivatie moet je Teks

t: N

EN

Componenten om slim te beveiligen

NEN-EN-ISO 14119:2013

018 Normering

1 ste

Vladimir Dragosavic

019Normering

Componenten om slim te beveiligen

NEN-EN-ISO 14119:2013

wegnemen. Vaak speelt onnodig

wachten een grote rol. Het wekt

veel ergernis op, want je wilt door-

gaan. En waarom wachten als je

ziet dat de machine al stilstaat?

De ontwerper gaat voor zekerheid.

Fabrikanten van machines moeten

er dus over nadenken wat de mo-

tivatie van mensen is om te ma-

nipuleren. Zij moeten oplossingen

verzinnen waarbij de toegang niet

lastig wordt gemaakt door onnodig

wachten en onnodige handelingen.

Een oplossing is bijvoorbeeld detec-

tie: staat de motor stil, is bij was-

machines het water weg en is de

temperatuur laag genoeg? Pas als

op alle onderdelen het antwoord

ja is, dan wordt het sein veilig ge-

geven en kan de deur onmiddellijk

worden geopend. Niet meer onno-

dig wachten dus. Als je weet en ziet

dat het op deze manier werkt, dan

heb je eigenlijk al geen behoefte

meer om de boel te manipuleren.

Je wint er namelijk geen tijd meer

mee. De fabrikant en de ontwerper

moeten het ergonomischer maken

voor de gebruiker.”

‘Mogelijkheden redu-

ceren’ - “Door moderne

gecodeerde veiligheidssensoren

toe te passen, kun je de manipu-

latie heel lastig maken. Deze pijler

heeft veel met techniek te maken.

Zo wordt er tegenwoordig meer ge-

werkt met bijvoorbeeld lichtscher-

men in plaats van afschermingen

met deuren. Zo is sneller toegang

mogelijk, maar er zijn wel conse-

quenties. De lichtschermen zenden

namelijk continu informatie uit. Ze

bestaan uit twee delen: de ene

zendt en de ander ontvangt. Als

hier iets tussendoor komt, dan valt

er een signaal weg. Op het moment

dat de lichtstraal wordt verstoord,

wordt dit doorgegeven aan het sys-

teem en stopt de machine. Hierbij

kan zelfs rekening worden gehou-

den met de ‘inreiksnelheid’. Het ge-

vaar moet stoppen voordat je met

je hand in de gevarenzone bent

aangekomen. Dus het lichtscherm

moet net zo ver naar achter wor-

den gezet als de inreiksnelheid is

en daarbij moet ook rekening wor-

den gehouden met de stoptijd van

de machine. Daar moet je dus wel

even aan rekenen. Naast de licht-

schermen heb je ook schakelaars

met tweehandenbediening en sys-

temen waarbij je eerst een aan-

vraag moet doen door bijvoorbeeld

een code in te toetsen. Veiligheids-

schakelaars die door een vorkje

worden ingeschakeld en die aan de

buitenkant gemonteerd zitten, zijn

echt verleden tijd. Om die te om-

zeilen werd er vaak een reserve-

vorkje in gestoken. Voor fabrikan-

ten geldt: “Neem ‘the state of the

art’ veiligheidscomponenten; wat

er nu verkrijgbaar is in de markt,

is doorgaans van goede kwaliteit.

Blijf niet hangen in heel oude sys-

temen, want die zijn achterhaald.”

Als je toch die oude componenten -

zoals schakelaars met vorkjes - wilt

blijven gebruiken, dan is daarvoor

een waslijst van voorwaarden in de

norm opgenomen.”

‘Voordelen reduceren’ -

“De laatste pijler geeft

aan dat er geen voordelen door

manipulatie mogen ontstaan. De

voordelen van manipuleren zijn

duidelijk: tijd winnen en erger-

nis voorkomen. Als door de eer-

ste twee pijlers al zoveel mogelijk

tijdwinst is behaald en ergernis is

'De norm is vooral voor machineontwer-pers en -bouwers belangrijk, maar ook voor gebruikers'

2 de

3 de

020

weggenomen, wat kun je dan nog

meer doen? Hierop is maar een

antwoord: sancties! In eerste in-

stantie sancties die door het proces

zelf worden verstrekt. Wanneer het

proces in staat is om manipulatie

te herkennen, dan moet het pro-

ces voor een bepaalde tijd worden

stopgezet. Op het beeldscherm

verschijnt dan bijvoorbeeld een

melding ‘storing, check veiligheids-

circuit’. De norm schrijft een sanctie

van tien minuten voor. Maar je kunt

ook procedurele sancties gebrui-

ken. De medewerker die heeft ge-

manipuleerd krijgt een berisping. Er

volgt geen straf, maar alles wordt

wel gelogd. Dat vinden mensen

niet fijn. Zeker niet als ze ook nog

voor hun eigen manipulatie een

handtekening moeten zetten. Op

plaatsen waar vaker wordt gemani-

puleerd, worden de nodige veran-

deringen doorgevoerd.”

Innovatieve oplossingen

Deze norm prikkelt ontwerpers en

fabrikanten. Ze moeten op een an-

dere manier gaan denken. Zo ont-

staan er veel nieuwe ideeën. Om

deze uit te werken moet er geïn-

vesteerd worden in research en de-

velopment en ook in feedback van

gebruikers. Maar dit zal zich snel

terugverdienen. Minder manipula-

tie omdat het niet meer nodig is,

het realiseren van tijdwinst en heel

belangrijk, veel minder bedrijfson-

gevallen! Het mooiste zou zijn als

een beveiligingssysteem ooit men-

selijke lichaamsdelen op een fail-

safe manier zou kunnen herken-

nen, maar of dat ooit mogelijk zal

zijn…? Er zijn systemen die claimen

mensen te kunnen herkennen aan

hun gedrag. Maar zolang dit meer

informatief dan absoluut zeker is,

kan het in de industrie niet worden

toegepast. In de industrie moet het

100% veilig zijn.

'Het mooiste zou zijn als een beveiligingssysteem ooit menselijke lichaamsdelen op een fail-safe manier zou kunnen herkennen'

Normering020

021

Destijds waren mensen blij dat hen gevaarlijk werk uit handen werd genomen

HET IS AL WEER VEERTIG JAAR GELEDEN DAT ABB DE IRB 6 AAN HET GROTE PUBLIEK TOONT. HET IS DE

EERSTE VOLLEDIG ELEKTRISCHE ROBOT DIE WORDT AANGESTUURD MET EEN MICROPROCESSOR. WAT IS ER

SINDSDIEN VEEL VERANDERD. EN WAT EEN UNIEKE KANS BIEDT HET VEERTIGJARIGE JUBILEUM VAN ABB

ROBOTICS OM DE LEZER IN VOGELVLUCHT MEE TE NEMEN LANGS DE VELE HOOGTEPUNTEN DIE DE ‘RISE OF

THE ROBOTS’ MET ZICH MEEBRENGT.

Rise of the robots

VEERTIG JAAR INDUSTRIËLE ROBOTICA MET ABB

elektrische en vaste ‘arm van de meester’ ge-

combineerd. Het resultaat is de TR 5000 die

nog hetzelfde jaar op de markt komt. Proces-

en robotinnovatie blijken elkaar niet alleen

aan te vullen, maar ook te versterken. Zo komt

ABB (ASEA fuseert in 1988 met het Zwitserse

Brown, Boveri & Cie) begin jaren negentig met

het CBS-systeem (Cartridge Bell System). Hier-

bij gebruikt de robot verfcartridges die snel

kunnen worden uitgewisseld. Het gebruik van

oplosmiddelen wordt flink teruggebracht en er

kunnen veel meer kleuren worden gekozen.

De meest recente verfontwikkeling is de IRB

5500 FlexPainter. Deze unieke robot krijgt een

enorm werkgebied waardoor slechts twee, in

plaats van vier, verfspuitrobots nodig zijn om

een hele carrosserie te verven.

RobotmechanicaDe kracht van het antropomorfische ontwerp

van de oorspronkelijke IRB 6 kan niet genoeg

worden benadrukt. Niet alleen is het kine-

matische model door vele robotfabrikanten

Het is 1961. George Devol en Joseph Engelber-

ger verkopen hun eerste Unimate robot aan

General Motors. Ondanks de start van hun

bedrijf vijf jaar eerder, wordt dit moment door

vele robotevangelisten gezien als startpunt

van een rijk industrieel robottijdperk. Unima-

te is een hydraulische machine die wel raad

weet met de gloeiend hete gietstukken van de

GM-fabriek in New Jersey. In tegenstelling tot

sommige geluiden vandaag zijn de menselijke

collega’s maar wat blij dat hen dit gevaarlijke

werk uit handen wordt genomen.

In de daarop volgende jaren zijn er mondjes-

maat steeds meer robots in tal van fabrieken

te vinden, met de automotive sector als grote

kartrekker. Zo introduceert het Noorse Trallfa

in 1967 de eerste hydraulische verfspuitrobot

en kickstart in datzelfde jaar de samenwerking

tussen Unimate en Kawasaki de robotindustrie

in automotive Japan.

De elektronische revolutieOndertussen zit men ook in Zweden niet stil.

Onder de vlag van ASEA werkt Björn Weich-

brodt aan een volledig nieuw concept: een

robotarm die niet hydraulisch of pneumatisch

wordt aangestuurd, maar volledig elektrisch

is en gebruik maakt van een van Intels eer-

ste microchips. Het resultaat is de IRB 6: een

vijfassige robot met een zeer kleine footprint

en een payload van 6 kilogram. Het slimme

samenspel van de unieke assenconfiguratie en

de grote snelheid en nauwkeurigheid door de

nieuwe besturing verheffen de bijna mense-

lijke arm al snel tot nieuwe standaard. De eer-

ste IRB in 1974 wordt ingezet voor het polijsten

van roestvrijsta-

len buizen, maar

de nieuwe toe-

passingen laten

niet lang op

zich wachten. Zo

volgt in 1982 de IRB 90, een variant die spe-

ciaal is ontwikkeld voor puntlassen. Met een

extra zesde as en een geïntegreerde doorvoer

voor water, lucht en elektra is een revolutie in

de wereld van het puntlassen - en later ook het

booglassen - onvermijdelijk.

Procesintegratie: een verfvoorbeeld De opkomst van de lasrobot is een schoolvoor-

beeld van de integratie van proceskennis in het

robotdomein. Een ander vakgebied waar een

dergelijke integratie snel vlucht neemt is het

spuiten van carrosserieën. Dit blijft ook ASEA

niet onopgemerkt. In 1985 volgt een overna-

me van eerder genoemde verfpionier Trallfa

en wordt hun verfexpertise met de volledig

021

Doo

r Lia

m v

an K

oert

Robottrends

022

overgenomen, ook staat het nog steeds aan

de basis van elke ABB-robot. Eigenlijk zijn

voor wat betreft kinematica alleen zaken als

snelheid, precisie en werkgebied verbeterd.

Belangrijkste wijzigingen zijn de spellingsvrije

tandwielkasten in de ‘ heup‘ en de ‘schouder’

die hebben plaatsgemaakt voor een spindel-

aandrijving. Ook zijn alle DC-motoren door

AC-motoren vervangen. Naast de betere kine-

matica hebben hierdoor ook het vermogen, de

levensduur en het gebruikersgemak een flinke

boost gekregen.

Modulaire pionierWie een robot wil, wil bovenal flexibiliteit. Het

is een van de grote strepen die de robot voor

heeft op elke andere ‘ single purpose’ machi-

ne. In 1991 komt ABB daarom met een licht-

voetige zware jongen: de IRB 6000. De nieuwe

robot heeft een payload van 150 kilogram en

is speciaal ontwikkeld voor zowel puntlas- als

handlingtoepassingen. Dit duale karakter krijgt

ABB voor elkaar door gebruik te maken van

een nieuw concept: modulariteit. Gebruikers

kunnen nu zelf de voet-, arm- en polsmodules

combineren, zodat de robot perfect aansluit bij

hun applicatie. Het is een principe dat ABB nog

altijd hanteert. De gedurfde nieuwe benade-

ring heeft succes en vooral als puntlasrobot is

de IRB 6000 een grote hit. Inmiddels is de IRB

6700 de nieuwste zware jongen in het 150 –

300 kilogramsegment. Ondanks de grotere

payload is hij robuuster dan ooit: de mean time

between failures (MTBF) is maar liefst 400.000

uur. Bovendien is hij energiezuiniger dan ooit.

In een tijd waar terecht meer en meer naar To-

tal Cost of Ownership wordt gekeken, kan niet

anders dan geconcludeerd worden dan dat

modulariteit loont.

Gebalanceerde voorspelbaarheidBehalve voor het weer, is de afgelopen veertig

jaar het voorspellend vermogen van de mens

enorm toegenomen. Geen glazen bollen, maar

slimme algoritmes gekoppeld aan steeds meer

rekenkracht, zorgen dat we ook in fabrieksau-

tomatisering steeds sneller en beter weten

waar we aan toe zijn. Hier schuilt echter wel

een minder vaak besproken addertje onder het

gras: de zogenoemde ‘dressing’ van de robot.

Hoe beïnvloeden de kabels en slangen van

een geïntegreerde robotapplicatie namelijk

de kinematische herhaalnauwkeurigheid? En

wat voor invloed heeft het toenemende aantal

draaiuren op de slijtage van deze onderdelen?

Natuurlijk kan men wachten op betere model-

len en materialen, of kan men besluiten het

hele slangenpakket inwendig weg te werken

voor maximale zekerheid. Dit laatste is een

kostbare aangelegenheid en met het oog op

TCO niet altijd de beste keuze. De engineers

van ABB Robotics komen daarom met LeanID.

Het is een methode die recht doet aan modu-

lariteit en een optimale balans vindt tussen

inwendig weg te werken kritieke doorvoeren

enerzijds, en footprint, werkgebied, cyclustij-

den en onderhoudsintervallen anderzijds. Zelfs

wanneer modellen en processoren krachtig

genoeg zijn om het weer maand op maand

goed te voorspellen, zal LeanID een waardevol

Robottrends

BanenmotorIn tegenstelling tot wat sommige doemden-

kers verkondigen zijn robots geen banen-

verslinders, maar banenmotoren. Het aantal

directe banen dat door robots in industriële

productie is gecreëerd is 2 tot 3 miljoen. Wan-

neer bedacht wordt dat er ‘slechts’ 1 miljoen

robots aan het werk zijn, komt dat neer op 2 à

3 banen per robot. Wanneer verder in de keten

wordt gekeken, verdubbelt dit aantal.

Bron: ABB

gereedschap blijven. Het nauwkeurig kunnen

voorspellen van onderhoudsintervallen levert

namelijk altijd een kostenbesparing op.

Klein maar fijnIn de loop der jaren zijn er ook steeds meer

kleine robots gekomen. Dat ook hier de speci-

ficaties almaar indrukwekkender worden, be-

wijst ook de kleinste alleskunner van ABB: de

IRB 120. De kleine knikarmrobot weegt slechts

25 kilogram en heeft een payload van 3 kilo-

gram (of 4 kilogram voor een verticale pols)

bij een bereik van 580 mm. De IRB 120T is een

variant voor zeer snelle pick & place toepas-

singen. Door de snelheid van as vier, vijf en

zes flink op te krikken kunnen cyclustijden met

25 procent worden terug gebracht. En dit alles

zonder in te boeten aan precisie. Een herhaal-

nauwkeurigheid van 10 micrometer kom je in

deze klasse zelden tegen.

Pick & PlaceEen passage in de rijke ABB-geschiedenis die

zeker niet mag ontbreken is natuurlijk de Flex-

Picker, voorheen de IRB 340 en tegenwoordig

de IRB 360. Het was in 1998 de eerste deltaro-

bot die door menig producent van voedings-

middelen of elektronica wordt omarmd. Het

unieke kinematische model biedt dan ook een

indrukwekkende 10 G versnelling en 150 picks

per minuut, ver voorbij de menselijke maat.

Met het vervallen van het patent van ABB

heeft menig robotfabrikant de deltarobot

geadopteerd. Maar ABB zou ABB niet zijn

als zij ook het deltaprincipe naar een nieuw

niveau zouden tillen. Inmiddels beschikt het

standaard model dan ook over vision, stan-

daard applicatiesoftware en zijn payload en be-

reik uitgebreid tot respectievelijk 8 kilogram en

1,6 meter.

Zij aan zijTot slot een paar woorden over robotica in de

volgende veertig jaar. Hoewel het lastig is in

te schatten welke sciencefictionscenario’s zich

over vier decennia tot werkelijkheid hebben

ontpopt, is het duidelijk dat robots flink in de

lift zitten. Niet alleen zit het domein van de

servicerobotica in een stroomversnelling, ook

geldt dit voor de industriële evenknie. In een

roep om steeds grotere flexibiliteit – gedreven

door trends als Industry 4.0 en productie van

een seriegrootte 1 – zijn het vooral de robot

en de 3d-printer die telkens weer als produc-

tiemiddel van de toekomst worden genoemd.

Voor de robot betekent dit wel dat mens en

robot echt zij aan zij kunnen werken. Nu is ABB

natuurlijk al een van de eerste fabrikanten die

met SafeMove de ruimteslurpende hekwerken

overbodig maakt. Ook is deze zij-aan-zij-trend

een van de redenen dat ABB de oorspronke-

lijke signaalkleur oranje vervangt voor een

smetteloos wit. Een volgende generatie dient

zich aan. YuMi is een tweearmige robot met

de ogen en handen van een meester. YuMi

programmeer je niet, maar YuMi leert. Bo-

venal doet YuMi niemand kwaad. Hij pikt zelfs

geen banen in (zie kader). Wie YuMi in het echt

wil zien, zou in 2015 het beste een ritje naar

Duitsland kunnen maken. Tijdens de Hannover

Messe toont YuMi zich namelijk aan het grote

publiek.

024

Als eerste in de wereld presenteert MATRIX

VISION met trots deze sensor in zijn high-end

dual GigE camera serie en USB3. De camera, ge-

naamd mvBlueCOUGAR-XD104d en de mvBlue-

FOX3-2024, wordt geleverd in een zwart-wit of

kleur versie, combineert deze nieuwe sensor

met een hoge snelheid-interface waardoor [gt]

100 fps bij een volledige resolutie en in de USB-

3 versie tot 162 fps gaat deze of 12 bits afbeel-

dingen met ~ 65 fps. De camera familie is wel

bekend om zijn slimme functies, zoals burst

mode buffer, flexibele enkele en dubbele GigE

uitgangsmodes en een grote verscheidenheid

aan digitale ingangen en zijn hoge stroom-

uitgangen, evenals video-iris en bijkomende

universele uitgangen voor het aansturen van

drie motor lenzen (focus, zoom en diafragma).

Praktisch verkeersvoorbeeldIn dit voorbeeld gebruikten we de camera, met

een lineaire polarisatie filter, dit om enkele

sterke reflecties van het omgevingslicht op het

oppervlak van de voorruit te ontdoen. De ca-

mera die ingesteld is op een manier, dat met

Vision-applicatiesbeter bereikbaarSONY INTRODUCEERDE ONLANGS HAAR EERSTE 2.3 MEGAPIXEL GLOBAL SHUTTER CMOS SENSOR EN KREEG

ONMIDDELLIJK DE AANTREKKINGSKRACHT DOOR ZIJN ONGEËVENAARDE TECHNISCHE PRESTATIES, WAT TOT OP

HEDEN NIET MOGELIJK BLEEK TE ZIJN. DOOR ZIJN ZEER LAGE DARK CURRENT EN NOISE, GECOMBINEERD MET

EEN EXTREEM HOGE QUANTUM EFFICIENCY EN EEN HIGH-END CCD ALS HEEL GOED VERMOGEN VAN DE 5.8 X

5.8 MICROMETER PIXELGROOTTE VAN > 32.000 E. DIT RESULTEERT IN EEN DYNAMISCH BEREIK VAN > 72 DB

EN EEN ZEER HOGE SIGNAAL-RUISVERHOUDING VAN ~ 45 DB.

INNOVATIE IN VISIONSENSOREN

Visiontrends

Teks

t: H

orst

A. M

attf

eldt

, Dire

ctor

Sta

ndar

d Pr

oduc

ts

025Visiontrends

Sources: MATRIX VISION

Dual Gigabit Ethernet: mvBlueCOUGAR-XD104d

USB 3: mvBlueFOX3-2024

Enkel Gigabit Ethernet: mvBlueCOUGAR-X104f

een 1,5 milliseconde belichtingstijd, een niet

verzadigde afbeelding worden bereikt. Verder

hebben we gebruik gemaakt van een 10mm

lens en het diafragma van f:4. Opmerking:

houd u er rekening mee dat als gevolg van li-

neaire verwerking en weergave (geen GAMMA

verwerking in het signaal) sterke contrasten

zichtbaar zijn tussen de lichte en de donkere

delen in het beeld. De sensor heeft een inge-

bouwde 12 bit analoge front-end met extreem

hoge prestaties, die van cruciaal belang is

aan de totale beeldkwaliteit. Dat gezegd heb-

bende, zijnde de camera 12-bits afbeeldingen

kan produceren en wetende dat een typische

computer slechts 8 bits afbeeldingen weer kan

geven, heeft MATRIX VISION in zijn krachtige

wxPropView de mogelijkheid geïntroduceerd

om met simpele functies zoals de bit-shift en

clip van het beeldvlak in te stellen. Dit kan

worden vergeleken met een selectieve digi-

tale vermenigvuldiger van 6dB. Verschuiving

van één bit naar links en clipped (dus de witte

motorkap blijft wit) en een digitale zoom in

op de nummerplaat, toont dat het helder en

duidelijk beeld geen problemen zal opleveren

voor OCR-lezen-algoritme. Voor verkeerstoe-

zicht toepassingen, is het natuurlijk belangrijk

om niet alleen de auto, maar ook dat de au-

tomobilist geïdentificeerd kan worden. Van-

daag de dag is dit nog z’n typisch probleem,

vanwege de lagere dynamisch bereik en ho-

gere ruis niveaus van traditionele camera’s

en vanwege de volgende camera instellings-

mogelijkheden dilemma: als de reflecterende

nummerplaat niet mag worden overbelicht,

dan gaat bestuurder beeld bijna verloren, door

het donker - ruis-gebied wat achter de auto

IR-reflecterende zit en verdonkert de voorruit.

Door de veel hogere dynamische en lagere ruis

van de nieuwe sensor, bereiken we met deze

nieuwe sensor een significant beter beeld zelfs

zonder extra IR flash of filtering. De volgende

screenshots tonen de bestuurder AOI in beeld,

met behulp van dubbele-bit shift (= 12dB gain

lokale en clippen op de foto A en de 3-bit shift

op de foto B). Natuurlijk heeft dit beeld een

beperkte resolutie, maar de ruis is opvallend

laag. Opnieuw deze resultaten zijn bereikt zon-

der extra belichting, wat meestal in verkeers-

toezichthouden applicaties wel toepast wordt.

Als alternatieve werkwijze en overdragen van

de beelden in 12 bit, is het mogelijk om het

dynamisch bereik van het beeld te compri-

meren in de camera met behulp van preci-

sie-LUT-gebaseerde GAMMA voorbewerking.

(e.g. standaard GAMMA=1/2.2). Deze niet-

lineariteit kan worden vergeleken met een

selectieve versterking: De eerste 1% ingangs-

signaal wordt versterkt met een factor 13,

5%, het overige signaal is alles nog met een

factor 5 versterkt. De camera is in staat deze

niet-lineariteit in real-time (on the-fly) met 12

bits nauwkeurigheid, gebruik makend van een

12 bit naar 10 bit omzetten RAM-LUT.

Het is ook van belang om te zien dat de nieuwe

CMOS sensor vrij is van bepaalde art-effecten,

zoals vlekken (een witte verticale lijn door het

beeld bij een CCD, op de positie van de reflec-

tie of een zwarte zon (een fel lichtpuntje kan

een zwart gat van binnen hebben, wat je soms

ziet bij ander CMOS sensoren.

ConclusieEen belangrijke doorbraak in machine vi-

sion toepassingen is bereikt, door het ge-

bruik van Sony's nieuwe CMOS global shutter

imager IMX174 in MATRIX VISION's nieuwe

camera mvBlueCOUGAR-XD104d en de

mvBlueFOX3-2024. De introductie van deze

nieuwe camera, met de overwinning op

beperken van het art-effect, beperkt zich niet

alleen tot verkeer toezichthoudende toepas-

singen. Vele uitdagende Vison applicaties

kunnen nu met deze camera simpel opgelost

worden.

A

B

026

ÉÉN VAN DE HOOFDSPREKERS TIJDENS NIWEEK 2014 WAS BERNARD DUPRIEU, HOOFD PRODUCTIE-

TECHNOLOGIE BIJ AIRBUS. HIJ GING IN OP DE VISIE VAN AIRBUS VOOR DE 'FACTORY OF THE FUTURE',

MET EEN AANTAL GEDACHTEN DAARACHTER. HIERIN SPEELT HET GEBRUIK VAN BEELDOPNAME EN

BEELDVERWERKING IN DRAAGBARE APPARATUUR EEN SLEUTELROL.

Airbus bouwt fabriekvan de toekomst

BEELDVERWERKING EN DRAAGBARE ELEKTRONICA FUNDAMENT

Beeldverwerking

027

AchtergrondNu de huidige wereldwijde concurrentie alleen

maar toeneemt, moet de Europese luchtvaart-

industrie op zoek naar innovatieve mogelijk-

heden om de productie te verbeteren. Denk

hierbij aan bijvoorbeeld de integratie van

adaptieve en intelligente productietools. Daar-

naast wordt gekeken naar de zogenoemde

mens georiënteerde productie waarbij een

medewerker in de productielijn wordt geïn-

tegreerd. Als voorbeeld geldt Airbus; dat ge-

avanceerde technieken inzet in haar ‘fabriek

van de toekomst’ om sneller vliegtuigen te

kunnen leveren dan de huidige 55 vliegtuigen

per maand.

Cyber-fysische systemenDe vliegtuigindustrie is één van de meest

veeleisende sectoren. Kwaliteitsborging, pro-

cesbeheersing en ketenaansprakelijkheid zijn

standaard, maar arbeidsintensief, omdat het

meeste werk nog steeds handmatig wordt

uitgevoerd. De ‘fabriek van de toekomst’ is

derhalve een onderzoeksproject om nieuwe

technieken te implementeren om de uitdagin-

gen in productiviteit en kwaliteit aan te gaan.

Duprieu: “Het vereist innovatief denken en

buiten de paden lopende benaderingen met

centrale thema’s als gedistribueerde en on-

derling verbonden systemen en sensoren, de

zogenoemde cyber-fysische systemen waarin

grote hoeveelheden gegevens en data-analy-

ses resulteren in een intelligentere productie

om mens en machine binnen dezelfde fysieke

omgeving te laten functioneren.”

Fabriek van de toekomstDe fabriek van de toekomst betekent voor Air-

bus onder andere de inzet van een modulair

technologieplatform gebaseerd op commerci-

eel verkrijgbare technologie. Zo zijn intelligen-

te tools bijvoorbeeld één van de belangrijkste

componenten om de efficiëntie te verbeteren.

Waarborg kwaliteitHet bouwen van een vliegtuig vergt tiendui-

zenden operatorstappen om kwaliteitscontro-

les te waarborgen.

Ter illustratie geeft Duprieu aan dat een romp-

deel van een vliegtuig in het huidige pro-

ductieproces bijna 400.000 punten bevat die

vastgezet moeten worden met behulp van

ruim 1100 gereedschappen, zoals klinkgereed-

schappen en momentsleutels. De operator

dient nauwkeurig iedere stap te volgen om de

juiste afregelingen met het adequate gereed-

schap uit te voeren. Dit handmatige proces

betekent dat menselijk falen een aanzienlijk

risico vormt. “Dit is essentieel als men bedenkt

dat een ontdekte fout in een later stadium

honderdduizenden euro’s kan kosten om de

fout te herstellen.” Airbus ontwikkelde hier-

voor intelligent gereedschap dat met behulp

van beeldverwerking begrijpt welke actie de

operator moet gaan nemen. De betreffende

handeling wordt gecontroleerd, gemonitord en

het resultaat wordt in een centrale databank

opgeslagen. Zelfs de juiste momentinstelling

wordt automatisch geregeld. Het boorgereed-

schap is een voorbeeld van een ‘smart tool’

waar de operator een bril met camera draagt

en omgevingsfactoren met behulp van beel-

dalgoritmen worden verwerkt. Vervolgens

worden de bewerkingscondities van de boor

voor elke materiaallaag opgewaardeerd en

wordt de boordiepte gemonitord. De software

houdt de resultaten van de boring op die be-

treffende locatie bij in een centrale database

en voert automatische controles en kalibraties

uit.

BasisplatformAirbus heeft voor de nieuwe System-on-Modu-

le (SOM) van National Instruments gekozen, als

embedded basisplatform voor alle intelligente

tools omdat het beschikt over een standaard

architectuur en een geraamte biedt om het

ontwikkelproces van ontwerp tot prototype tot

product te versnellen. “Voordat het zover was,

is gewerkt aan een prototype dat gebaseerd

was op een NI CompactRIO controller, waar-

mee het mogelijk werd om code te integreren

vanuit bestaande door Airbus opgebouwde

bibliotheken, en open-source algoritmen om

de ontwikkelde concepten snel te valideren.”

De flexibiliteit die de grafische programmering

NI LabVIEW biedt in combinatie met het Linux

Real-Time OS en toepassing van third-party bi-

bliotheken, bieden het juiste abstractieniveau

voor ontwikkeling op het embedded platform

van NI. De code die eerder op de CompactRIO

is ontwikkeld, kan nu direct op de NI SOM wor-

den hergebruikt. Sébastien Boria, R&D mechat-

ronica technologieleider bij Airbus legt uit: “We

evalueerden een aantal SOM’s en single-board

computers (SBC’s) en het blijkt dat een vergelij-

king met de platform-gebaseerde benadering

en de hardware/software integratie van NI

niet mogelijk is. Onze schatting is dat wij met

behulp van de NI SOM nog maar een tiende

van de tijd benodigen in vergelijking met de

tijd die wij kwijt zijn met de alternatieve mo-

gelijkheden. Deze productiviteitswinst komt

met name door NI’s open NI Linux Real-Time

OS en de breed inzetbare LabVIEW software.

Deze software-ondersteuning voor de NI SOM

betekent dat wij ons volledig kunnen richten

op de belangrijke kenmerken van ons systeem,

waaronder beeldverwerking op FPGA’s.”

Tot slotDe fabriek van de toekomst bij Airbus is ge-

baseerd op een zich uitdijend onderzoek voor

de lange termijn, en is als technologieproject

cruciaal voor het kunnen blijven concurreren

op basis van veranderende inzichten in het

productieproces. Het snel kunnen ontwikkelen

van productiefaciliteiten is essentieel in het

gebruik en de toepassing van nieuwe technie-

ken, van de eerste conceptuele ontwikkelingen

tot aan de werkelijke realisatie. “Dit initiatief is

de afgelopen jaren zorgvuldig gepland en met

behulp van NI technologie zijn we in staat om

deze ontwikkeling te versnellen en onze visie

op de toekomst te realiseren”, onderstreept

Duprieu ter afsluiting.

027Beeldverwerking

De Airbus Technology Store is een platform van ontwik-

keltools voor toekomstige slimme gereedschappen in

haar fabrieken.

028 Rubriek

Beeldverwerking voor zeer snelle verpak-

kingsprocessen houdt vaak een compromis

in tussen snelheid en precisie

De inspectie van uiterlijke verpakkingsken-

merken en de gedrukte informatie op etiket-

ten en verpakking vervult een centrale rol in

het proces. Het zijn juist deze elementen die de

consumenten meteen opvallen en die meestal

de doorslag geven bij hun aankoopbeslissing.

Er kunnen zelfs juridische consequenties aan

verbonden zijn.

De toenemende kostendruk op het productie-

proces leidt echter tot hogere verwerkings-

snelheden. Voor veel inspectiesystemen be-

tekent dit een enorme uitdaging als het gaat

om een nauwkeurige detectie van objecten en

mogelijk speciale gevallen met variabele om-

gevingscondities. De benodigde rekenkracht is

vaak groot en wordt gezien als een beperken-

de factor voor de verwerkingssnelheid.

Door het gebruik van nieuwe beeldverwer-

kingsalgoritmen (bijvoorbeeld ‘edge-based

sparse’-functies, variaties absorberende sjablo-

nen etc.) en supersnelle parallelle hardware-

architectuur, kan de nieuwe Omron FH-serie

optische inspectiesystemen detectiesnelheden

bereiken die ruim 10x hoger zijn dan die van

conventionele inspectiesystemen. In vergelij-

king met vorige algoritmen detecteert de FH

100x sneller en neemt tegelijkertijd de detec-

tiekwaliteit toe.

‘Sparse-edge’-detectiealgoritme lost pro-

blemen met vorige beeldverwerkingsalgo-

ritmen op

Sinds de jaren tachtig is er elk decennium weer

een nieuwe doorbraak geweest in de beeld-

verwerkingsalgoritmen voor objectdetectie.

In de jaren tachtig maakten op binaire beel-

den gebaseerde algoritmen een relatief snelle

objectdetectie mogelijk. Dit snelle algoritme

werd aangepast aan de zeer beperkte beschik-

bare rekenkracht, maar bleek gevoelig voor la-

waai, veranderende verlichtingsomstandighe-

den, schaduweffecten, laag contrast en andere

omstandigheden.

Tegen 1990 nam de snelheid van de hardware

De kracht van vormherkenningDE HOGE VERWACHTINGEN VAN CONSUMENTEN MET BETREKKING TOT DE INFORMATIE OVER

LEVENSMIDDELEN, FARMACEUTISCHE PRODUCTEN EN NON-FOOD-PRODUCTEN, ALSMEDE NIEU-

WE WETTELIJKE VOORSCHRIFTEN, LEIDEN ERTOE DAT PRODUCENTEN EEN GROEIENDE BEHOEFTE

HEBBEN AAN INSPECTIEOPLOSSINGEN DIE CONTROLEREN OF DEZE INFORMATIE JUIST IS

AANGEBRACHT. BEHALVE EINDINSPECTIES VOEREN DEZE PRODUCENTEN IN TOENEMENDE MATE

IN-LINE INSPECTIES UIT OP KRITISCHE PUNTEN IN DE BETREFFENDE VERWERKINGSSTAPPEN.

10X SNELLERE INSPECTIE VAN VERPAKKINGEN

Beeldverwerking

in hoog tempo toe, waardoor een accuratere

analyse van de grijsschaalwaarden van het

beeld kon worden gemaakt en tegelijkertijd

het aantal problemen in verband met een laag

contrasteffect kon worden gereduceerd.

Na 2000 brachten ‘edge-based’-algoritmen

verbeteringen tot stand met betrekking tot

veranderende verlichtingsomstandigheden

en schaduweffecten, hoewel deze algoritmen

nog steeds hun nadelen hadden wanneer het

ging om wazige beelden en lage contrasten.

De nieuwe ‘sparse edge’-detectiealgoritmen

gebruiken en reduceren deze informatie tot

duidelijk identificeerbare en representatieve

punten. Hierdoor wordt de kans op fouten

uitgesloten en tegelijkertijd wordt de verwer-

kingssnelheid sterk verbeterd.

Variatie-absorberende methode vergroot

stabiliteit en snelheid door variatieprog-

nose

Bij conventionele inspectiesystemen kunnen

kleine afwijkingen in de positie van objec-

ten, bijvoorbeeld als gevolg van trillingen in

de transportband, een foutloze of snelle ver-

werking van de beeldinformatie belemmeren.

Eventuele softwareaanpassingen om deze fou-

ten te compenseren, kunnen de rekenkracht

en daardoor ook de verwerkingssnelheid sterk

verminderen. De oplossing voor dit probleem

ligt dan meestal in het vinden van een com-

promis tussen betrouwbaarheid en snelheid.

De nieuwe variatie-absorberende methode

(waarvoor octrooi is aangevraagd) voorspelt

mogelijke variaties op representatieve pun-

ten van de op de band gevolgde objecten.

Deze variaties worden samengevat via een

intelligent clusterproces. Een analyse van deze

clusters reduceert detectiefouten, terwijl de

verwerkingssnelheid hoog blijft door het lage

geheugengebruik. Dit zorgt voor supersnelle

beeldverwerking met een tien keer grotere

precisie (bijvoorbeeld door vergelijking van de

gemiddelde kwadratische fout).

Slimme visualisatiemethode maakt intuï-

tieve beeldoptimalisatie zelfs voor onerva-

ren gebruikers mogelijk

De criteria om een duidelijk en stabiel object-

beeld te krijgen en dat met optimale eenvoud

te verwerken, zijn uiterst complex. In het ver-

leden werd een verbetering van het originele

beeld voor verwerking door inspectiesystemen

vaak proefondervindelijk beoordeeld, of op

basis van jarenlang opgebouwde ervaring. Het

nieuwe visualisatie- en beeldoptimalisatiecon-

cept van de Shape Search III-software in het

FH-inspectiesysteem van Omron maakt het ge-

makkelijk om het beeld te verbeteren, zelfs

voor niet-ervaren gebruikers. De software ge-

bruikt een intelligente benadering die de voor

het beeld relevante factoren samenbrengt en

zodanig aan de gebruiker presenteert, dat in-

tuïtieve optimalisatie mogelijk is.

029Beeldverwerking

030 Rubriek

Phaer heeft een bewogen jaar achter de rug.

Nauwelijks bijgekomen van een succesvolle

Vision Expert Day – een drukbezochte dag

waarop 150 partners en klanten van Phaer

gezamenlijk de ‘state of the art’ presente-

ren – verwerft het bedrijf begin dit jaar een

exclusief distributeurschap in de Benelux van

camerabouwer iDS. Volgens Koenraad Van de

Veere, zaakvoerder van Phaer word je dit niet

zomaar. “Een bedrijf als iDS verwacht van haar

distributeurs een eigentijdse aanpak. Naast

kennis van zaken was onze lokale aanwezig-

heid, open manier van zaken doen en sterke

focus op 3D-vision belangrijk om met Phaer in

zee te gaan.”

Kristallen bolWil je een robuust visionsysteem bouwen, dan

moet je de afzonderlijke componenten goed

op elkaar afstemmen. Het alom bekende ver-

haal van de zwakste schakel betekent ook dat

een visionleverancier naast visonkennis, ook

zijn visionaanbod tot in detail moet doorgron-

den. Van de Veere is van mening dat het helpt

om hiertoe geregeld in de spreekwoordelijke

kristallen bol te kijken. “Een evenement als de

Vision Expert Day organiseren we niet alleen

om mensen de laatste stand der techniek te

tonen. Een belangrijke component is het sa-

menbrengen van vooruitdenkende, invloedrij-

ke scherpe geesten die met elkaar in conclaaf

gaan over wat de toekomst brengt. Het stelt

ons in staat beter te snappen wat op ons af

komt en daardoor betere keuzes te maken. Het

vandaag maken van de juiste keuzes voor een

succesvol resultaat in de toekomst, dat is ons

specialisme en daarin ligt onze toegevoegde

waarde.”

Voorsprong door innovatieEen van de gevleugelde Phaer uitspraken is

‘Don’t buy smart, be smart’. Voor wie de kris-

tallen bol goed gebruikt, liggen er namelijk

grote kansen voor de visiongebruiker. Van

de Veere: “Wie de juiste keuzes maakt heeft

met vision de mogelijkheid zich echt te on-

derscheiden met state-of-the-art oplossingen.

Natuurlijk gaat het daarbij om de prestaties en

robuustheid van het visionsysteem, maar ook

Een blik in dekristallen bolDE TOEKOMST VAN VISION IS ROOSKLEURIG. OOK HET BELGISCHE PHAER MERKT DAT IN DE TOENE-

MENDE VRAAG NAAR FLEXIBELE AUTOMATISERING, VISION STEEDS VAKER ALS ENABLER WORDT

GEKOZEN. WEL GROEIT OOK DE VRAAG NAAR EXPERTISE. NAGENOEG PLUG & PLAY EEN ROBUUST

SYSTEEM OPLEVEREN KAN WEL, MAAR HET VEREIST KENNIS VAN ZAKEN. KENNIS OVER VISION EN

KENNIS OVER EEN SLIMME AANPAK.

KENNISOVERDRACHT ALS BASISINGREDIËNT VOOR SUCCESVOLLE VISIONPROJECTEN

Visiontrends

Ensenso 3D-camera gebaseerd op stereovision met patroonprojectie.

031

om zaken als maakbaarheid, schaalbaarheid

en flexibiliteit. Door als een ware chef precies

de goede ingrediënten precies goed te gebrui-

ken en te bereiden, kunnen de meest fantasti-

sche gerechten op de visiontafel getoverd wor-

den. En dat ook nog eens in korte tijd tegen

een schappelijke prijs.”

PrijsdrukDie schappelijke prijs heeft onder andere te

maken met de druk die er momenteel vanuit

enkele grote marktpartijen ontstaat. Van de

Veere: “Het is een beetje raar, want hoewel

vision nog een echte groeimarkt is, is er nu al

sprake van prijserosie. Er zijn fabrikanten die

bang zijn dat het met vision net zo gaat lopen

als met de computermarkt en vision binnen-

kort overal als water uit de kraan komt. Hoe-

zeer ik vision ook een warm hart toedraag ben

ik hier sceptisch. Maar de prijsdruk vanuit die

grote partijen biedt ook kansen. Op technolo-

gisch gebied leidende bedrijven als e2v komen

als antwoord op de prijserosie met zeer hoog-

waardige, maar wel wat uitgeklede versies van

hun CMOS-camera’s, de UNiiQA+ bijvoorbeeld,

die echt heel veel waar voor hun geld bieden.

Tegelijkertijd staan al tal van nieuwe partijen

op waardoor het aanbod de vraag overstijgt.

Een buyers market dus met mooie kansen voor

de gebruiker. Maar ook voor de reseller. Voor

ons biedt het namelijk ook een uitgelezen kans

om ons te onderscheiden als expert. Met dat

ongelofelijke aanbod van lenzen en camera’s is

er immers veel behoefte aan gedegen kennis

en een goedwerkende kristallen bol.”

TechTrendsTot slot wat technologische trends die opval-

len. Het was per slot van rekening het jaar van

VISION 2014. Van de Veere ziet hier niet echt

grote verassingen ten opzichte van het vorige

jaar, alleen het doorzetten van ingeslagen we-

gen. “Natuurlijk winnen sensoren nog steeds

aan snelheid en resolutie. Het is een trend die

al vele jaren aan de gang is. En met de toene-

mende prestaties zie je dat CMOS toch echt wel

de CCD sensor aan het vervangen is. Verder zie

je dat 3D-vision nu echt wel aan het doorzet-

ten is. Het is mede hieraan te danken dat de

op zich wat moeilijkere materie nu in ‘out of

the box’ vormen verschijnt die 3D bereikbaar-

der maken voor een groter publiek, ook als het

robuust moet zijn. De Ensenso is hiervan een

mooi voorbeeld. Verder breekt USB 3.0 verder

door en valt het me op dat dit ook geldt voor

CoaxPress, waarvoor ook vanuit het high-end

deel van de markt steeds meer interesse komt.

Advies 2015De echt laatste wijze woorden van 2015 wijdt

Van de Veere aan de kern. “2015 zal een jaar

worden waar meer performance voor minder

geld beschikbaar komt. Maak er gebruik van,

maar vermijd de ‘goedkoop is duurkoop’ val-

kuilen. Het uitvallen van het visionsysteem

kost veel meer dan een paar procent op een

component. Kom je hier zelf niet uit, dan zijn er

genoeg experts die je hierbij kunnen helpen.

Maar daar gebruik van!”

Kijk voor een korte impressie van de kaatste

kristallen-bol-bijeenkomst (VED 2013) op: het

Youtube-kanaal van Koenraad Van de Veere.

Ook kunnen de langere interviews en presen-

taties worden opgevraagd via k@phaer.eu

031

KENNISOVERDRACHT ALS BASISINGREDIËNT VOOR SUCCESVOLLE VISIONPROJECTEN

Visiontrends

Na de hype zet 3D-vision dan toch door. Ook

steeds vaker in combinatie met een robot.

De UNiiQA+ van e2v. Een hoog-

waardige CMOS-lijnscanner

voor een kleinere prijs.

032 Rubriek

Flexibele Productie AutomatiseringOp 2 december jl. heeft het Mikrocentrum

i.c.m. Teqnow en Roboned de themadag 'Flexi-

bele Productie Automatisering' georganiseerd.

Hierin kwam o.a. het ‘factory-in-a-day’ con-

cept van de TU Delft aan bod. Bij de presentatie

kwam naar voren dat het traject van aanvraag

voor automatisering tot het feitelijk draaien

van een robot typisch 18 maanden in beslag

zou nemen. Knelpunten zijn voornamelijk het

niet flexibel aan te passen c.q. verplaatsen van

componenten en de veiligheid. Het hek als ont-

wikkelingsbarrière. Door gebruik te maken van

'soft robots', dat zijn geen pluche robots maar

robots die op lagere snelheid en met minder

kracht werken, i.c.m. camera's die de directe

werkomgeving van de robot monitoren, kan

men de veiligheidsbarrière, het hek, wegla-

ten. Het systeem is flexibel aan te passen door

gebruik te maken van 'standaard' component

gebaseerde software. Men ruilt simpelweg het

ene blokje voor het andere. Aldus de TU Delft

bij monde van dhr. Dr. ir. Martijn Wisse.

Bedrijfseconomisch verantwoordDhr. Paul Mencke FA/FB van Govers Accoun-

tants / Adviseurs schetste een mooi beeld

vanuit bedrijfseconomisch oogpunt over hoe

productie automatisering, productie bedrijven

rendabel houden, zelfs tijdens een econo-

mische crisis. Zijn ogenschijnlijke paradoxale

conclusie dat je met het accent op productie

automatisering flexibeler bent dan een bedrijf

dat groot inzet op een flexibele arbeidsschil

gaf aanleiding tot een belangrijke voorwaarde

voor effectief automatiseren: de wijze waarop

geautomatiseerd wordt is doorslaggevend. Au-

tomatiseer niet om de mensen weg te saneren,

maar automatiseer om de mensen effectiever

te laten produceren! Zie hier een economisch

argument tegen het gehate 'de robots zullen

onze banen stelen'.

Succes in de praktijkDe themadag werd afgesloten met een prak-

tijk case, een duo presentatie van Eddie

Mennen van de firma Yaskawa en Frank Land-

huis van de firma ALMI Machinefabriek BV.

De product showcase van beide heren vrolijk

negerend, viel me iets op. Het succes van de,

inmiddels bij iedereen welbekende, melkro-

bot. Het succes van dit product is, naar mijn

mening, te danken aan het feit dat het iets

van A tot Z automatiseert, en niet slechts een

Is Uw robot al geautomatiseerd?HOEWEL DE UITSPRAAK ‘INDUSTRIËLE ROBOTS ZIJN DOMME DINGEN’ ENIGSZINS GENUANCEERD KAN WORDEN,

RAAKT HET WEL DE ESSENTIE, NAMELIJK DE MOEILIJKHEIDSGRAAD IN DE PRAKTIJK VAN HET IN BEDRIJF NE-

MEN VAN ZO'N DING. VEELAL GESCHIEDT E.E.A. ALS TIJDROVENDE STAP-VOOR-STAP, PUNT-VOOR-PUNT ‘TEA-

CHING’ EN DAN MAAR HOPEN DAT ER NIETS VERANDERT AAN HET PROCES. ROBOTS DIE ZELF UITZOEKEN WAT

TE DOEN, IS DE SLEUTEL TOT SUCCESVOL AUTOMATISEREN.

ROBOTS WORDEN UITGERUST MET CAMERASYSTEEM

Visiontrends

033

stapje. Vision en robotica die in harmonie een

volledig proces automatiseren en zodoende

daadwerkelijk geld opleveren. Dit in tegen-

stelling tot het alom gehoorde 'maar U kunt nu

een uurtje langer doorwerken dankzij de ro-

bot, dus U verdient de aanschaf zo in no-time

terug'. Yeah, right!

Een mooi voorbeeld van hoe vision en robotica

daadwerkelijk nuttig zijn, staat omschreven in

het artikel 'Binpicken van smeedstukken, mis-

sie volbracht' uit de Vision & Robotics van no-

vember jl. Ook hier geldt weer: volledig proces

geautomatiseerd, niet alleen een deel. Wie het

artikel goed leest, leest dat 'Programmering

is niet nodig en het invoeren van simpele pa-

rameters volstaat. Ook het kalibreren van het

systeem gebeurt volledig automatisch'. Dit

brengt ons bij de titel van dit stuk. Een robot

en een camera die zichzelf kalibreren, indien

nodig. Een robot die zelf in staat is te bepa-

len waar het pak punt, dan wel afleg positie is,

dankzij een camera systeem en net even wat

slimmere software. Dat is ook de crux achter

'bin picking'. Robot/camera die zelf uitzoekt

waar heen te gaan. En nee, een robot pro-

grammeren d.m.v. een veredelde joystick aan

de tool flange telt niet.

RaPiDoDe KU Leuven heeft binnen het IWT-Tetra

project het RaPiDo geïnitieerd, vision guided

Random Picking for inDustrial robots. Hierbij

worden industriële robots uitgerust met visie

sensoren die het grijpen van objecten toela-

ten, waarvan van te voren de exacte positie en

oriëntatie niet exact bekend is. Als deelnemer

zijn wij verheugd dat ook in België, aandacht

is voor het concept 'de robot bepaalt zelf wel

waar hij/zij naar toe gaat'.

ConclusieIn onze visie bestaat de toekomst uit robots,

op natuurlijke wijze uitgerust met een camera-

systeem, die zelf coördinaten bepaalt en sug-

gesties doet van mogelijke handelingen. De

operator dient enkel nog aan te geven welke

handeling hij wel of niet wenst. Program-

meert U nog alles stap-voor-stap met Uw hoog

innovatieve fabrieksrobot? Wellicht dat er

iets moois uit de computer vision hoek komt

rollen....

Max van Rooij

van Rooij Electronics Design & Software

Engineering

Is Uw robot al geautomatiseerd?

033

ROBOTS WORDEN UITGERUST MET CAMERASYSTEEM

Visiontrends

034

VACUÜMSPECIALIST SCHMALZ PRESENTEERT DE

NIEUWE LIJN VAN COMPACTEJECTOREN TYPE SCPS/

SCPSI, UITGERUST MET DE NIEUWE ECO-NOZZLE

TECHNOLOGIE. DEZE ENERGIEBESPARENDE VACUÜM-

GENERATOREN ZIJN UITERMATE GESCHIKT VOOR

EEN GROOT AANTAL HOOG-DYNAMISCHE HANDLING

PROCESSEN.

Energie besparen met vacuümgeneratoren

NIEUWE EJECTORTECHNOLOGIE KRIJGT ECO-NOZZLE

Vacuümtrends

Met de Eco-nozzle technologie heeft Schmalz

de efficiëntie van het energiegebruik opnieuw

geoptimaliseerd. Het persluchtverbruik is

dankzij het gebruik van de Eco-nozzle met wel

15% verminderd. Gelijktijdig kon Schmalz het

zuigvermogen met 15% verhogen. Hierdoor

kunnen naast luchtdichte producten ook licht

poreuze producten zoals karton beter en veili-

ger gehandeld worden.

Specifiek voor luchtdichte producten heeft

Schmalz de Compact-ejectoren hiermee ook

verbeterd: de evacuatietijd om tot -600 mbar

te komen en daarmee direct samenhangend

de snelheid van het automatiseringsproces,

wordt 10 procent korter!

De nieuwe Compactejectoren SCPS/SCPSi

hebben niet alleen een lager eigen energie-

verbruik. Ze dragen door de geïntegreerde

energie- en procescontrole ook bij aan een

stabieler werkproces. Alle hiervoor relevante

procesdata wordt bijgehouden. Via de be-

schikbare I/O-Link-Master is een bi-directione-

le communicatie met verschillende veldbus-

systemen mogelijk. Dit heeft duidelijke voor-

delen voor de gebruiker: hij kan op afstand het

proces lezen en bewaken. Op afstand kan het

proces daarmee geanalyseerd en geoptimali-

seerd worden. Snel is duidelijk of het systeem

efficiënt loopt en of er bijregeling of service

nodig is.

Schmalz biedt de energie-efficiënte ejector-

module van de compactejectoren ook sepa-

raat aan onder de naam ecoPump SEP. Hier-

mee verbreedt zich het toepassingsgebied

nog verder: de compacte ecoPump SEP is het

ideale systeemcomponent voor decentrale va-

cuümopwekking, voor bijvoorbeeld in doosop-

zet applicaties. Omdat deze component direct

bij de zuignap ingebouwd kan worden zijn de

performanceverliezen minimaal, en dat bij ul-

tra korte cyclustijden. Door haar grote werk-

bereik van -250 tot -850 mbar kunnen allerlei

werkstukken eenvoudig, snel en veilig gehan-

deld worden. Zelfs minder stabiele kartonnen

verpakkingen of zakken bijvoorbeeld kunnen

door een hoog lek-compensatie proces met

een hoge graad van zekerheid verwerkt wor-

den. Ook de distributie van vacuüm in verschil-

lende gescheiden vacuüm-zones kan met de

ecoPump SEP op een plaatsbesparende wijze

worden gerealiseerd.

De ecoPump SEP is in drie inbouwdiameters te

verkrijgen: 7, 13 en 22 mm, met verschillende

prestatieniveaus en 2 karakteristieken: een

'High-Flow' variant (HF) welke zeer geschikt is

voor poreuze producten, als ook een 'High-Va-

cuum' variant (HV) voor luchtdichte producten

zoals bijvoorbeeld ampullen of blisterverpak-

kingen. Via een overzichtelijk schema kan de

passende ejector bepaald worden, afhankelijk

van werkstuk, afstand tot de ejector en beno-

digde zuigcapaciteit.

De integratie van de ecoPump SEP is eenvou-

dig en plaatsbesparend omdat hij exact daar

gemonteerd kan worden waar het vacuüm

nodig is in de machine. Alleen een enkele

persluchtleiding is nodig: de zuigleiding ver-

valt. Voor inbouw van de ejector direct aan de

zuignap levert Schmalz een passende behui-

zing SFE die gelijktijdig ook als houder voor

de zuignap dient. Ook kan de ecoPump SEP

direct in een boorgat van een machineonder-

deel gestoken worden. De boorgatvorm is zeer

eenvoudig te reproduceren. Hierdoor is de mo-

dule eenvoudig in bestaande constructies te

integreren. Uitbouw, demontage en reiniging

van de ecoPump SEP zijn mogelijk zonder enig

gereedschap.

Kijk voor meer informatie op

www.schmalz.com

035Vacuümtrends

036

Tijd voor nieuwe definitiesSINDS DE OPRICHTING IN 1982 PROMOOT STÄUBLI ROBOTICS ONVERMOEIBAAR DE SAMENWERKING

TUSSEN ‘MENS EN MACHINE’. ZIJ HET DOOR ROBOTS MOEILIJKE OF GEVAARLIJKE TAKEN TE LA-

TEN UITVOEREN ZODAT UW OPERATOREN DIT NIET HOEVEN TE DOEN OF DOOR DE DAGELIJKSE SER-

VICE DIE STÄUBLI MEDEWERKERS BIEDEN ZODAT U HET MAXIMUM HAALT UIT UW INVESTERING.

DEZE SAMENWERKING ZIT ZODANIG IN ONZE GENEN DAT 'MAN & MACHINE' EEN OFFICIEEL MERK

GEWORDEN IS VAN STÄUBLI ROBOTICS.

VEILIG HAND IN HAND SAMENWERKEN MET ROBOTS

De huidige ontwikkelingen in de TX2 robotse-

rie en bijhorende CS9 controller geven duide-

lijk onze visie weer om vooruit te gaan met

‘cobotics’ of ‘collaborative robotics’ oplossin-

gen ontworpen om de operatoren bij te staan

bij moeilijke taken. Dankzij onze innovatieve,

duurzame en verantwoordelijke oplossingen

en een team van experten die constant stre-

ven naar excellentie, zullen Stäubli robots en

operatoren ‘hand in hand’ kunnen samenwer-

ken in een veilige omgeving zonder fysieke

barrières.

Redefining performanceDe nieuwe TX2 robotserie wordt de opvolger

van de huidige TX serie en herdefinieert het

concept ‘performance’ over alle lijnen. Uit-

gerust met state-of-the-art technologie en

ontworpen om de perfecte balans te maken

tussen snelheid, stijfheid, omvang en werk-

bereik. Ze wegen minder en zijn daardoor dy-

namischer en efficiënter. Dankzij de gesloten

structuur – een innovatie die meer dan 20 jaar

geleden werd geïntroduceerd door Stäubli –

kunnen de robots ingezet worden in om het

even welke omgeving. Ze beschikken tevens

over een aantal unieke kenmerken (connec-

tor onderaan, 20mb overdruk kit, specifieke

oppervlaktebehandeling) aangepast aan de

diverse noden van de industrieën.

Redefining safetyMet de TX2 robotserie en de CS9 controller her-

definieert Stäubli tevens het concept ‘safety’

en creëert hiermee een nieuwe dimensie in

de samenwerking tussen ‘Man & Machine’.

Functies zoals Safe Speed, Safe Stop en Safe

Zone luiden een nieuw robottijdperk in. Dank-

zij deze geïntegreerde veiligheidsfuncties is

er meer interactie mogelijk tussen robots en

operatoren terwijl de bescherming van uw

personeel, productie en investering gegaran-

deerd blijft. Hekwerk of andere afsluitingsme-

chanismes zullen niet langer nodig zijn.

Safe SpeedDe robot gebruikt externe sensoren om te

detecteren wanneer een persoon het werk-

gebied binnen komt en reduceert automatisch

de snelheid tot een veilig niveau. Het grote

voordeel is dat de robot kan blijven functio-

neren aan lage snelheid en dat de noodstop

procedure niet onmiddellijk moet ingescha-

keld worden waardoor er dus geen tijdrovende

heropstart nodig is.

Safe StopAls de operator te dichtbij komt, wordt de Safe

Stop functie geactiveerd: de robot vertraagt

tot stilstand. In dit geval worden alle vitale

functies van de robot behouden zodat hij di-

rect terug kan werken zonder heropstart als

de operator het werkgebied heeft verlaten.

Dankzij de Safe Speed en Safe Stop functies

kan de robot werken zonder hekwerk wat re-

sulteert in een kleinere investering maar toch

bijkomende veiligheid voor de operator.

Safe Zone en Safe Tool: hogere output in kleinere ruimte Complexe en dure tools aan de pols zijn kwets-

bare sleutelelementen in een robotcel. Dank-

zij de Safe Tool en Safe Zone functies kan een

gebied aan het einde van de pols precies ge-

definieerd en continu gecontroleerd worden.

Als een obstakel gedetecteerd wordt binnen

de afgelijnde veiligheidszone, stopt de robot

automatisch. Schade aan dure handlingssyste-

men of procesuitrusting is hierdoor onmoge-

lijk. Deze veiligheidsfuncties en de afwezig-

heid van fysieke afsluitingen resulteren in een

beslissend voordeel: robotcellen met een klei-

nere voetafdruk. De operator kan de output

per vierkante meter productiegebied drastisch

verhogen. Dergelijke evolutie is noodzakelijk

om competitief te blijven!

Redefining robot control & user interfaceDe nieuwe CS9 controller biedt maximale toe-

gankelijkheid (kleiner en lichter), minimaal

onderhoud, snellere integratie dankzij de 19

inch rack mount uitvoering en is eenvoudig

te verbinden met de gebruikersomgeving. De

nieuwe geïntegreerde veiligheidsfuncties zijn

TÜV gecertificeerd tot SIL3-PlLe. De CS9 zal de

volledige Stäubli TX2 serie sturen.

De nieuwe SP2 teach pendant wordt voorzien

van een intuitief tablet-like touch-screen die

configureerbaar is volgens de wensen van de

gebruiker en waardoor de interactie tussen

operator en robot nog zal verbeteren.

037Robottrends

038

DE INSPECTIE VAN KLEINE COMPONENTEN MET VERSCHILLENDE OPPERVLAKTE-EIGENSCHAPPEN

STELT HOGE EISEN AAN DE GEBRUIKTE TESTMETHODE. DE DUITSE MACHINEFABRIKANT ZORN

MASCHINENBAU REALISEERDE EEN INSPECTIESYSTEEM MET TREVISTA IMAGING TECHNOLOGIE

DAT FOUTEN BETROUWBAAR KAN DETECTEREN, ZELFS OP COMPLEXE OBJECTEN. DOOR TOEPAS-

SING VAN 3D-TECHNOLOGIE IS DE ONTERECHTE AFKEUR ZELFS BIJ GROTE COMPLEXITEIT BE-

PERKT TOT MINDER DAN 2 PROCENT. ZORN BEWIJST DE MEERWAARDE VAN 3D-TECHNOLOGIE TEN

OPZICHTE VAN CONVENTIONELE OPLOSSINGEN.

3D-analyse voorkomt onterechte afkeur

FOUT-POSITIEVE BEOORDELINGEN VAN 10 NAAR 3 PROCENT

Zorn’s product is een intelligente oplossing

voor complexe oppervlakken. Het nieuwe in-

spectiesysteem wordt reeds toegepast in de

automotive industrie, bij de controle van klei-

ne en zeer kleine onderdelen in brandstofin-

jectiepompen. "Afhankelijk van de aard van de

voorgaande bewerking, kunnen proefstukken

zeer uiteenlopende oppervlakte-eigenschap-

pen hebben", legt Jörg Schmitz van STEMMER

IMAGING uit. "Daarbij speelt bovendien het

niveau van reflectie een grote rol, in het bij-

zonder bij metalen materialen. Sterke contras-

ten tussen licht en donker of matte gebieden

maken het soms lastig om uitspraken te doen

over de werkelijke kwaliteit van het opper-

vlak." Een krachtig imaging systeem moet

daarom in staat zijn om de oppervlaktestruc-

tuur van een testobject te elimineren en zich

uitsluitend te richten op de zichtbaar maken

van de topologie. Zo moet het systeem werke-

lijk kritische defectgebieden in het materiaal

duidelijk onderscheiden van niet-problema-

tische variaties in helderheid en van eenvou-

dige onzuiverheden.

Intelligente benaderingZorn Machinebau vond voor dit vraagstuk een

intelligente benadering in het Trevista imaging

system, dat door STEMMER IMAGING compleet

is geleverd, inclusief lens, camera, software

en PC. Het Trevista systeem werkt met het

gepatenteerde Shape-from-Shading proces

dat de driedimensionale vorm van een object

bepaalt aan de hand van de verdeling van de

helderheid en van oppervlakte-schaduwen.

De centrale component van dit systeem is de

speciaal ontwikkelde LED dome verlichting. De

dome is een halfbolvormige koepel waarin het

licht egaal verstrooid wordt. De dome belicht

het object sequentieel uit vier richtingen; één

camera maakt gelijktijdig beeldopnamen. Een

complex rekenalgoritme verwerkt deze re-

sultaatbeelden tot vier synthetische beelden.

Twee richtingsafhankelijke gradiëntbeelden

tonen de oppervlakhelling in x-richting en in y-

richting. Deze werkwijze is vooral geschikt om

defecten te vinden met een bepaalde voor-

keursrichting. Het derde beeld is een krom-

mingsbeeld en geeft de richtingsonafhan-

kelijke oppervlaktestructuur weer, waardoor

nauwkeurige informatie over de positie en

grootte van een defect kan worden geëxtra-

poleerd. Het vierde beeldresultaat bestaat uit

een textuurbeeld, dat overeenkomt met een

glansvrij 2D beeld dat kan worden gebruikt

om gebieden met oppervlakteverkleuringen

te detecteren.

Gebruiksvriendelijke interfaceDe kunstmatige beeldreeks die op deze wijze

wordt gemaakt, wordt overgebracht naar het

imaging-systeem, waar het automatisch wordt

geëvalueerd. De algoritme-gebaseerde be-

rekeningen worden uitgevoerd door de soft-

ware platforms Sherlock van Teledyne DALSA

en Common Vision Blox (CVB) van STEMMER

IMAGING. De imaging software wordt aan-

gestuurd door een gebruiksvriendelijke user

interface van de systeemintegrator Xactools:

"Dit maakt het ons mogelijk om complexe

technologie probleemloos te integreren in de

bestaande systeemcontext", zegt Martin Zei-

her, CEO van Zorn Maschinenbau. Twee van

zijn recent gebouwde inspectiesystemen ge-

bruiken Trevista imaging technologie. "De in-

spectieresultaten hebben ons snel overtuigd

van de effectiviteit van 3D imaging. Op basis

van de reliëfbeelden kunnen vormkenmer-

ken met grote precisie worden gedetecteerd,

zelfs op gebogen, reflecterende of glanzend

oppervlakken. Daardoor daalt het aantal fou-

ten nog verder en beperken we de hoeveel-

heid onterechte afkeur en afval aanzienlijk."

Zeiher’s mening wordt gedeeld door Thomas

Erb, CEO van Xactools: "Met een conventionele

optische inspectie moeten wij doorgaans uit-

gaan van ongeveer tien procent onterechte

afkeur. Praktische inspectie-ervaring toont aan

dat dit aandeel met de Trevista methode kan

worden teruggebracht tot 2 procent." Volgens

Erb werkt het systeem snel en effectief. "De

maakindustrie ziet dit als een effectief instru-

ment om de efficiëntie van hun kwaliteitstests

verder te verbeteren."

Betrouwbare foutdetectie, minder afval3D-technologie wordt in steeds nieuwe ge-

bieden toegepast voor automatische inspec-

tie van voorwerpen. Tegelijkertijd wordt bij

moderne kwaliteitscontrole afgestapt van het

lang beleden paradigma van ‘zero tolerance’

voor fouten.

De aandacht richt zich steeds meer op het

maken van onderscheid tussen kritische en

niet-kritische defecten en op de betrouwbare

detectie van afwijkingen die werkelijk een ne-

gatief effect hebben op de functionaliteit van

het beoordeelde object. Dit maakt het moge-

lijk om de afvalvolumes op een laag niveau

te houden. Dat is mogelijk door de tolerantie-

grens binnen het systeem aan te passen. Daar-

bij worden niet-conforme componenten afge-

keurd omdat ze niet voldoen aan specifieke

eisen, maar wordt tegelijk ook die grens niet te

strikt gehanteerd. "Specialistische expertise en

praktijkervaring bij fabrikanten dienen hierbij

een grote rol te spelen", vindt Jörg Schmitz van

STEMMER IMAGING. "Bij het zoeken naar de op-

timale systeemoplossing kunnen we een veel-

heid van variabelen wijzigen en kunnen wij de

impact van deze wijzigingen onder laboratori-

umomstandigheden testen. Toch blijft de ex-

pertise van de gebruiker de doorslaggevende

factor in de succesvolle werking op termijn van

een systeem." "Vooral in de gespecialiseerde

machinebouw beschikken veel bedrijven over

tientallen jaren productie-ervaring", bevestigt

Zorn’s CEO Martin Zeiher. Niettemin zijn geau-

tomatiseerde testmethoden nog niet op grote

schaal ingevoerd.

De volgende stap in TrevistaSysteem specialisten werken momenteel aan

een Trevista variant met 4k-resolutie. "De ca-

mera's voor zo’n systeem bestaan al, ze zul-

len alleen nog voor dit specifieke doel wor-

den opgezet”, voegt Jörg Schmitz (STEMMER

IMAGING) toe. Martin Zeiher ziet veelbeloven-

de toepassingskansen voor deze geavanceerde

Trevista varianten: "De technologische vooruit-

gang zal telkens nieuwe normen overschrijden

in de automatisering van kwaliteitsborging.

Dat zal de concurrentiekracht van bedrijven in

internationale markten blijvend verbeteren.”

0393D-vision

040

Ook het bedrijfsleven in Oost-Eu-

ropa ondervindt de nadelen van

een tekort aan jonge vakmen-

sen. Deels omdat de Poolse rege-

ring specifieke opleidingstaken

bij het bedrijfsleven neerlegt. De

Poolse trailerbouwer Wielton SA

heeft daarom het initiatief geno-

men het technisch onderwijs een

impuls te geven met de inrich-

ting van een aparte techniekklas

voor de opleiding van monteur-/

machinebankwerker en robot-

operator. Valk Welding stelde

daarvoor een gereviseerde lasro-

botinstallatie en program-

meersoftware beschikbaar. Af-

gelopen herfst werd de nieuwe

techniekklas officieel in gebruik

genomen in het Technisch Colle-

ge in Wieluń, onder aanwezig-

heid van de minister van onder-

wijs, lokale wethouders en

genodigden. Wielton SA behoort

tot de grootste trailerbouwers in

Polen en de grootste werkgever

van de stad Wieluń. Met dit initi-

atief wil Wielton zorgen dat het

personeelsbestand op de langere

termijn in stand kan worden ge-

houden. Dankzij de langdurige

samenwerking tussen Wielton en

de Tsjechische vestiging van Valk

Welding kon de opleiding wor-

den uitgerust met een Valk

Welding lasrobotinstallatie. Wiel-

ton zelf investeerde EUR 60.000

en Valk Welding in de revisie van

een gebruikte lasrobotinstallatie.

De techniek klas biedt plaats aan

24 leerlingen in de leeftijd van

veertien tot zestien jaar. In de

klas is ook een deel van een

Wielton oplegger geplaatst, als

onderdeel van het eigen lespro-

gramma. Alle leerlingen worden

opgeleid binnen een modern be-

drijf met uitzicht op de best mo-

gelijke carrièrepaden en stage-

programma’s bij bedrijven.

Valk Welding ondersteunt technisch onderwijs in Polen

Precisiebeurs breekt opnieuw records

De Precisiebeurs die op 12 en 13

november 2014 voor de 14e keer

door Mikrocentrum in Veldhoven

werd georganiseerd heeft zijn po-

sitie als belangrijkste vakbeurs

voor precisietechnologie opnieuw

waar gemaakt. Met een record

aantal van 306 exposanten en

3660 unieke bezoekers is de beurs

groter dan ooit. Opmerkelijk was

de groei in exposanten van buiten

Nederland (nu 55), met een ver-

dubbeling in het aantal exposan-

ten uit België en Engeland en 33%

groei van exposanten uit Duits-

land. Ruim 13% van de bezoekers

kwam uit het buitenland, even-

eens een groei in vergelijking tot

vorig jaar.

De Precisiebeurs is uitgegroeid tot

hét jaarlijkse trefpunt voor ieder-

een die actief is in precisietechno-

logie en aanverwante gebieden

zoals high tech precisiesystemen,

engineering, microbewerkingen,

meetequipment, piëzo technolo-

gie, mechatronische systemen etc.

Het vergroten van (internationale)

business kansen was een belang-

rijk onderdeel van de Precisie-

beurs. Het netwerken, de persoon-

lijke contacten en het delen van

kennis zijn aanvullende drijfveren

van dit in Europa unieke evene-

ment.

Nieuw op de Precisiebeurs was dit

jaar het Original Equipment Manu-

facturer (OEM) plein. Dit plein in de

opnieuw vergrote Dommelhal

toonde hoe sterk het ecosysteem

van toeleveranciers en OEMs in de

precisietechnologie is in Neder-

land. Dertig exposanten presen-

teerden hun bijdragen als toeleve-

rancier aan OEMs in de

precisietechnologie zoals ASML,

Roth & Rau en Solaytec, die op hun

beurt hun machines en mock ups

toonden.

Mikrocentrum organiseert de vol-

gende editie van de Precisiebeurs

op 18 en 19 november 2015.

Nieuws040

041

Nederland ICT: ‘Actieagenda Smart Industry stap op weg naar Digital Delta’De Actieagenda is door het Team Smart Industry op dinsdag 11 november

aangeboden aan minister Kamp van Economische Zaken. In deze agenda

zijn acties opgenomen om kansen te verzilveren die de toepassing van

bijvoorbeeld robotica, sensortechnologie en 3D-printing biedt voor de

maakindustrie. Nederland ICT stelt veel vertrouwen te hebben in de aan-

pak waarin sectoren nauw met elkaar samenwerken. Als lid van het Team

Smart Industry heeft de brancheorganisatie van de ICT-sector actief mee-

gewerkt aan de actieagenda.Het Smart Industry initiatief sluit naadloos

aan op de ambitie van Nederland de Digital Delta van Europa te maken.

Nederland heeft dankzij de goede digitale infrastructuur, kennisinfrastruc-

tuur en hoog opgeleide beroepsbevolking een goede uitgangspositie om

de ICT-proeftuin van Europa te worden. Hiermee kan Nederland de eerste

echte digitale economie van Europa worden. Bart Hogendoorn, voorzitter

Nederland ICT: “De Actieagenda Smart Industry is een uitdagend voorbeeld

voor andere sectoren om te volgen. ICT biedt kansen in alle sectoren van

onze economie.” De actieagenda gaat in op het verzilveren van bestaande

kennis, het versnellen in Fieldlabs en het versterken van het fundament.

Daarbij komen R&D, skills, big data, software en cybersecurity aan bod.

Met de nieuwe IDM240 en

IDM260 heeft SICK nu een com-

pleet portfolio handscanners. Of

het nu gaat om 1D-, gestapelde

lineaire of 2D-codes, de nieuwste

scanners van SICK lezen ze alle-

maal - snel, betrouwbaar en ze-

ker. Met hun compacte design en

gewicht vanaf 150 gram zijn de

nieuwe handscanners een ple-

zier om mee te werken.

De handscanners zijn in twee re-

solutieversies verkrijgbaar: de

‘standard range’ is voor stan-

daardcodes en lange leesafstan-

den, de ‘high density’ voor codes

met een zeer hoge dichtheid, die

op korte afstand moeten worden

uitgelezen. De IDM240 komt uit-

stekend tot zijn recht in kantoor,

point-of-sales- en klinische ana-

lyseomgevingen. Voor de zwaar-

dere omstandigheden in de lo-

gistiek, in warehouses of in

productieomgevingen is er de

IDM260 met een zeer robuuste

behuizing. In het testlab over-

leefde deze maar liefst zeven-

tien keer een val van twee meter

op beton.

Nieuwe IDM240/260 handscanners

6 in één: De DIAS Drive 1000Een compacte servo drive uit de

DIAS Drive 1000 serie kan tot 6 mo-

toren aansturen. De 6 servo drives

delen behuizing, controller, tussen-

kring en koeling. Niet alleen kan zo

het volume van de totale construc-

tie worden verminderd en de stabi-

liteit worden vergroot, de totale

kosten nemen ook af. Het 6-assige

apparaat heeft de beperkte afme-

tingen van 21 cm breed, 59 cm

hoog en 22 cm diep. Bij de nieuwe

serie van compacte drives zijn er

varianten met drie en vier assen,

voor een perfecte afstemming op

de toepassing. Per as is nominaal

tussen de 5 en 20 A en 10 tot en

met 40 A piekstroom mogelijk. Ex-

terne plug-in feedback modules

bieden flexibiliteit. De machinefa-

brikant kan zo nodig de encoder

systemen aan de respectievelijke

toepassing aanpassen. Momenteel

zijn Resolver, EnDat 2.1 en Hiper-

face DSL modules beschikbaar.

Voor de SDD 1000 serie, werd het

motorische besturing- algoritme

verder ontwikkeld. Op deze manier

kan precisie en dynamiek verder

worden verhoogd. Controller cyclus

tijden van 62,5 µs zorgen voor een

exacte beheersing, ook bij hogere

snelheden. De gemeenschappelij-

ke tussenkring zorgt voor efficiënt

energieverbruik en distributie.

Nieuws

042

McAfee verwacht in 2015 veel aanvallen op Internet of Things

In het derde kwartaal van 2014 zag

McAfee Labs maar liefst ruim 307

nieuwe dreigingen per minuut.

Anders gezegd: meer dan vijf

per seconde. In 2015 zullen cyber-

criminelen op zoek gaan naar

betere manieren om detectie op

de lange termijn te vermijden.

Ook zullen andere partijen dan

‘nation states’ gebruik gaan maken

van cyberspionagemethoden voor

het monitoren en verzamelen van

waardevolle data tijdens langduri-

ge aanvalscampagnes. De onder-

zoekers voorspellen agressievere

pogingen om kwetsbaarheden in

applicaties, besturingssystemen

en netwerken te misbruiken.

Voorspellingen McAfee Labs voorziet de volgende

trends in 2015:

• Meer aanvallen op het Internet

of Things (IoT) en ze worden

ernstiger en winstgevender.

• Tenzij security van meet af aan

in de architecturen zijn inge-

bouwd, zullen security- en

privacymaatregelen het tempo

van de implementatie van Inter-

net of Things devices niet bij

kunnen houden. Door dit ver-

schijnsel, plus de groeiende

waarde van de data die worden

verzameld, zullen we 2015 de

eerste noemenswaardige

aanvallen op het IoT zien.

• Groeiend gebruik van tactieken

uit de wereld van cyberoorlog

en -spionage.

• Nation states blijven er aan

werken om verborgen te blijven

op de systemen en netwerken

van hun slachtoffers.

• Cybercriminelen zullen meer te

werk gaan zoals cyberspionnen.

Daarbij zullen ze zich richten op

het monitoren van systemen

(ook industriële installaties) en

het verzamelen van waardevol-

le informatie over mensen,

intellectueel eigendom en ope-

rationele inlichtingen.

• Meer aanvallen op kassasyste-

men en digitale betaalsyste-

men.

• Near Field communications

(NFC) technologie zal een volle-

dig nieuw doelwit worden, ten-

zij gebruikers hun NFC-voorzie-

ningen beter gaan beheren.

• De toenemende inzet van

IoT-devices in bijvoorbeeld de

gezondheidszorg kunnen cyber-

criminelen toegang geven tot

persoonlijke gegevens die waar-

devoller zijn dan bijvoorbeeld

creditcardinformatie.

• De Europese Unie, landen in

Latijns-Amerika, Australië,

Japan, Zuid-Korea en Canada en

vele andere zullen mogelijk

stringentere wet- en regel-

geving op het gebied van data-

privacy doorvoeren.

• McAfee Labs voorspelt dat de

naschokken van Shellshock nog

jarenlang te voelen zullen zijn,

gegeven het aantal potentieel

kwetsbare Unix- of Linux -

devices, van routers tot tv’s,

industriële controllers, vlucht-

geleidingssystemen en kritische

infra structuren.

Intel Security - de eigenaar van McAfee - heeft onlangs het ‘McAfee

Labs November 2014 Threats Report’ gepubliceerd. Hierin wordt

een analyse gegeven van de cyber-dreigingen in het derde kwar-

taal van 2014. Ook wordt in de ‘2015 Threats Predictions’ vooruitge-

keken naar het komende jaar. McAfee Labs voorziet voor 2015 meer

aanvallen en de eerste serieuze aanvallen op het Internet of Things.

De volledige versie van het McAfee Labs Threats Report: November 2014,

met de voorspellingen voor 2015 is hier te vinden:

http://www.mynewsdesk.com/nl/mcafee/documents/mcafee-q3-

2014-threats-report-2015-threats-predicitions-41332

Cyber security042

Business & IT publiceert artikelen en blog posts over de relatie tussen IT, business en innovatie.

Ook publiceren? Kijk op http://businessenit.nl/over-business-en-it/

Meer weten over business, innovatie & IT?

Lees www.BusinessEnIT.nl

044

VERDER KIJKEN, VERDER KOMENMET DE ONDERSTEUNING EN KENNIS VAN SICK.

Detecteren, positioneren, identificeren? Voor de beste oplossingen moet je soms verder kijken, weten we bij SICK. Vanuit onze brede kennis en wereldwijde ervaring helpen we u alle mogelijk heden te overzien en bieden we u ondersteuning en begeleiding op elke gewenste locatie. In ons Test & Training Centrum in Bilthoven kunt u nu zelfs uw nieuwste applicaties testen zonder uw processen te moeten stilleggen. Maak ook kennis met de wereld van SICK en ontdek hoe we u graag verder helpen. www.sick.nl

Sensor Intelligence.THIS IS