pavburgerschapsvorming.files.wordpress.com · Web viewHoofdstuk 5: Bijzonder in de kijker:...

Hoofdstuk 5: Bijzonder in de kijker: Vluchtelingen

Inhoudstafel1. Op onderzoek: Wat is nu eigenlijk een vluchteling?

1.1 Sprekende beelden

1.2 Wat is een vluchteling? Op zoek naar een definitie

1.3 In de voetsporen van een vluchteling

2. Vluchtelingen en ongelijkheid

2.1 Waaraan denken jullie?

2.2 Vluchtelingen/asielzoekers en discriminatie: daders en slachtoffers

2.3 Toepassing ongelijke behandeling vluchtelingen

3. Vluchtelingen op bezoek

4. Het leven zoals het is: het asielcentrum

4.1 Vooraf

4.2 Het asielcentrum van binnenuit bekeken

4.3 Een onvergetelijk bezoek

5. Samenvatting

6. Suggesties voor evaluatie

Doelstellingen:

- De leerlingen kunnen een standpunt innemen en dit mondeling toelichten.

- De leerlingen kunnen eenvoudige informatie schriftelijk toelichten.

- De leerlingen tonen respect voor elkaars mening.

- De leerlingen kunnen hun standpunten/meningen en die van anderen tot een

genuanceerd beeld omzetten.

- De leerlingen leren belangrijke wereldproblemen herkennen en bespreken

zoals stereotypering, beeldvorming en discriminatie op basis van uiterlijke

kenmerken.

- De leerlingen kunnen verzamelde informatie in eigen woorden formuleren.

- De leerlingen leren reflecteren over informatie die aangeboden wordt.

- De leerlingen kunnen een eigen mening over een actuele gebeurtenis

creëren.

- De leerlingen leren informatie kritisch te beoordelen en een genuanceerde

Project Algemene Vakken - Ongelijkheid creative commons Licentie: CC BY-NC-SA

mening op te stellen.

- De leerlingen kunnen relevante informatie in kranten artikels onderscheiden.

- De leerlingen kunnen ICT gebruiken op een veilige, ergonomische,

verantwoorde en doelmatige manier.

- De leerlingen kunnen ICT gebruiken om informatie overzichtelijk weer te

geven en voor te stellen aan anderen.

- De leerlingen kunnen met behulp van ICT digitale informatie opzoeken,

verwerken en bewaren.

- De leerlingen kunnen opdrachten zelfstandig plannen, organiseren, uitvoeren,

evalueren en indien nodig bijsturen.

- De leerlingen kunnen overleggen en actief deelnemen aan een groepswerk.

- De leerlingen kunnen in teamverband instructies uitvoeren en hierover

reflecteren.

- De leerlingen beseffen dat de maatschappij evolueert.

- De leerlingen beseffen dat menselijke relaties en hoe we naar anderen kijken

veranderen.

- De leerlingen kunnen evenredigheden functioneel toepassen.

- De leerlingen kunnen in praktische situaties de verworven wiskundige

denkmethodes uit de tweede graad zelfstandig toepassen.

- De leerlingen kunnen spontaan en zelfstandig metingen, rekeningen en

bewerkingen controleren.

- De leerlingen kunnen reflecteren over het beheer van het budget.

- De leerlingen kunnen een gegeven cartoon analyseren en begrijpen.

In vorige hoofdstukken kwamen verschillende vormen van ongelijkheid aan bod. Dit

hoofdstuk gaat dieper in op een heel actueel thema, namelijk het thema van de

vluchtelingen. Deze groep neemt een bijzonder kwetsbare positie in binnen de

maatschappij. Enerzijds worden vluchtelingen in het herkomstland vaak

geconfronteerd met kansenongelijkheid. Heel wat mensen hebben geen goede

vooruitzichten in het land van herkomst en ze hopen dan ook om elders betere

kansen te krijgen. Anderzijds worden vluchtelingen bij aankomst in België soms

geconfronteerd met ongelijkheid. Wanneer vluchtelingen na een lange, vermoeiende

reis in België aankomen, maken ze plots deel uit van een samenleving waarin

ongelijke behandeling (omwille van het behoren tot een etnisch-culturele minderheid)


realiteit is... Dit uit zich vaak in stereotiep denken, het hanteren van vooroordelen en

discriminatie ten aanzien van etnisch culturele minderheden.

Er wordt geprobeerd om leerlingen eerste de nodige theoretische bagage mee te

geven. Zo kunnen ze een mening vormen over het thema en erover spreken met de

nodige kennis van zaken. Om over het thema te kunnen spreken met kennis van

zaken. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een bezoek aan een asielcentrum. Deze

uitstap vormt de ideale gelegenheid voor de leerlingen om de kennis, die ze

opgedaan hebben doorheen de voorbije lessen, in verband te brengen met de

realiteit.

In dit hoofdstuk dienen de leerlingen heel wat specifieke woordenschat te leren. Voor

het aanleren van deze begrippen/woordenschat wordt er in dit hoofdstuk gewerkt

volgens het viertaktmodel, zoals beschreven door Van Verhallen en Verhallen

(1994). Deze methode wordt ook door de Beucker en Rosius (2011) aanbevolen

aangezien leerlingen op deze manier stapsgewijs vertrouwd kunnen worden met het

thema, de woordenschat en het gebruik van begrippen in een concrete context.


1. Op onderzoek: wat is nu eigenlijk een vluchteling?

1.1 Sprekende beelden

InstructieBij de inleiding van dit hoofdstuk wordt onmiddellijk geprobeerd om de

vluchtelingenproblematiek in de eigen gevoelenswereld van de leerlingen binnen te

brengen. In deze inleiding wordt de vluchtelingenproblematiek onmiddellijk in de

eigen gevoelswereld van de leerlingen gebracht om zo hun voorkennis te activeren.

Hiervoor worden twee opties aangereikt. Een eerste optie vertrekt vanuit een

schrijfopdracht waarin de leerlingen hun gevoelens en gedachften weergeven. Bij

deze optie wordt eveneens een fragment van Amnesty International gebruikt. De

tweede optie is eerder geschikt voor klassen waarin de leerlingen minder graag

schrijven. Hiermee wordt rekening gehouden omdat de leerlingen doorgaans al vrij

veel nota’s gemaakt hebben tijdens de afgelopen lessenreeks. Beide opties kunnen

ingezet worden als opwarmer voor de verdere leerstof, waarbij theoretische

begrippen worden geïntroduceerd.

Optie 1: Elfje en Filmfragment

Elfje

Materiaal:

- PowerPoint (met de foto’s en voorbeeld elfje)

- Projector of smartboard om de foto’s te projecteren

- Bundel van de leerlingen

Tijd: +- 15 minuten

Instructie De leerkracht gaat van start met het geven van de uitleg bij deze creatieve

schrijfopdracht. De werkwijze wordt ook uitgelegd in de bundel van de leerlingen

zodat ze de instructies ook grondig kunnen nalezen tijdens het schrijven. Bij deze

oefening wordt de taalvaardigheid en de creativiteit van de leerlingen op de proef

gesteld. De leerlingen krijgen verschillende, sprekende foto’s (over het thema

vluchtelingen) te zien en dienen hier één uit te kiezen en hierover een elfje te


schrijven. Door het werken met deze foto’s wordt er onmiddellijk ingespeeld op de

leerlingen hun eigen interesses. Om de leerlingen op weg te helpen, is het aan te

raden dat de leerkracht zelf een voorbeeld geeft van een elfje, geïnspireerd door één

van de foto’s.Er wordt aangeraden dat dit elfje door de leerkracht geprojecteerd

wordt.

De leerkracht kan proberen de motivatie van de leerlingen te versterken door er een

spelelement aan vast te knopen. De leerkracht kan ervoor kiezen om aan elke

leerling te vragen zijn/haar elfje voor te lezen en de andere leerlingen moeten nadien

raden bij welke foto het elfje past.

BundelDe leerlingen worden eerst ingeleid in de specifieke kenmerken van elfje. Hierbij

wordt eerst de opbouw bekeken. In de bundel van de leerlingen wordt dit

weergegeven als volgt:

In de bundel worden daarbij ook de volgende foto’s opgenomen:

A B


C D

E F

H

G H

I J


Nabespreking

Nadien worden de leerlingen uitgenodigd om verder te reflecteren over de

waargenomen realiteit. Hierbij staat een dialoog met de klasgenoten centraal. Iedere

leerling brengt zijn eigen ervaring, kennis en perspectief naar voren. Zo worden de

leerlingen onmiddellijk actief bij het thema betrokken. De vorm van de nabespreking

is afhankelijk van de vooraf gegeven instructie:

Als de leerkracht aan sommige leerlingen gevraagd heeft om zijn/haar elfje voor te

lezen kunnen volgende vragen gesteld worden:

- Kan je jouw gevoelens kan verduidelijken.

- Waarom heb je deze gevoelens.

- (aan de andere leerlingen) welke foto zou hij/zij gekozen hebben. (De leerling

verklaart nadien ook waarom hij/zij voor die bepaalde foto heeft gekozen.)

Als de leerkracht aan alle leerlingen gevraagd heeft om zijn/haar elfje te lezen kan op

een andere manier verder gegaan worden. De leerkracht kan er dan voor kiezen om

de leerlingen in groepen van vier te verdelen en de andere leerlingen te laten

stemmen welk elfje ze het beste vonden. Diegenen die tot beste verkozen werden,

gaan verder naar de volgende ronde tot uiteindelijk één ‘beste’ elfje over blijft. Hierbij

moet opgemerkt worden dat er alleen gevraagd wordt naar het elfje dat ze het beste

vonden, er wordt dus geen rangschikking gemaakt omdat dit mogelijk negatieve

gevoelens teweeg brengt bij de leerlingen die laatst zouden eindigen.


Filmfragment: Wat als jij het bent?

Materiaal:

- PowerPoint (met het fragment)

- Projector of smartboard om de facebookgroep te projecteren


Tijd: +- 15 minuten

InstructieDe leerkracht vraagt aan de leerlingen om samen te kijken naar een filmfragment,

opgenomen door Amnesty International. Dit is te vinden via volgende link:

https://www.youtube.com/watch?v=BajuxADhBXc/. Ter inleiding van dit fragment

moet de leerkracht opmerken dat dit een Engelstalig fragment is dat ondersteund

wordt met Nederlandstalige ondertitels. De leerlingen hoeven echter niet alles exact

begrepen te hebben, er wordt verwacht dat het fragment voldoende duidelijk is.

De leerkracht heeft vooraf een (al dan niet tijdelijke) facebookgroep opgericht,

waarbij alle leerlingen van de klas uitgenodigd worden. Belangrijk is hierbij dat de

leerkracht op voorhand zicht heeft op het feit of iedereen facebook heeft. Indien dit

niet het geval is, kunnen leerlingen per twee werken.Het is echter wel belangrijk dat

de leerkracht hier bij stil staat en er niet van uit gaat dat alle leerlingen een facebook-

account hebben.

Dit fragment kan gebruikt worden om leerlingen hun betrokkenheid tot het onderwerp

te vergroten. De leerkracht vraagt aan de leerlingen om tijdens het bekijken van het

filmfragment al eens te denken over hoe ze hun gevoelens kunnen verwoorden in

een facebookstatus. Deze werkvorm stelt opnieuw de persoonlijke ervaring van de

leerlingen centraal. Bovendien vindt de opdracht aansluiting bij de leefwereld van de

jongere door het gebruik van sociale media.

Het filmpje begint zoals een “klassiek” voorlichtingsfilmpje, waarin vluchtende

mensen in beeld komen in een onverzorgd landschap. Bij de helft van het filmpje

wordt echter duidelijk dat het filmpje in scène is gezet (zeer waarheidsgetrouw). De


acteurs beelden vluchtelingen (die Europa ontvluchten) uit. Daarbij zijn ze zogezegd

op weg naar Afrika in de zoektocht naar een beter leven. Dit geeft een

bevreemdende indruk bij het verder kijken van het filmpje omdat dit net het

omgekeerde van onze wereld lijkt voor te stellen. Dit filmpje laat de leerlingen

nadenken over het vluchtelingenthema. Er wordt verwacht dat dit heel wat teweeg

brengt bij de leerlingen.

NabesprekingDe leerkracht nodigt de leerlingen uit om, na de eerste bespreking, zich aan te

melden in de facebookgroep en daar een status met weergave van hun

emoties/mening/gevoelens neer te schrijven.

Op deze manier wordt het thema over vluchtelingen gekoppeld aan de leefwereld

van de jongeren. De meeste leerlingen zijn immers goed vertrouwd met sociale

media.

In de klas met een smartboard, kunnen deze facebookstatussen onmiddellijk op het

bord geprojecteerd worden. Op deze manier kan eveneens een uitwisseling van

ideeën plaatsvinden. De leerkracht overloopt de verschillende statussen en brengt

een klasgesprek op gang.

De leerkracht kan hierbij deze bijvragen stellen:

- Wat zien jullie in het filmfragment?

- Welke emoties maakt dit filmfragment bij jullie los?

- Wat zou de bedoeling van het filmfragment zijn?

- Vinden jullie dat Amnesty International een goed filmpje heeft gemaakt?

- Zo niet, wat zou jij dan anders doen?

- Welke gevoelens herkennen we in de statussen van de klas? Zijn er

verschillende gevoelens?

- Zijn er statussen bij die je verrassen?


Uitbreidingsopdracht

InstructieAls uitbereidingsopdracht worden andere fragmenten als optie aangereikt. De

leerkracht kan hiervan gebruik maken wanneer het fragment van Amnesty

International niet meer beschikbaar zijn of wanneer de leerlingen heel geboeid waren

door dit fragment waardoor bijkomend materiaal een meerwaarde heeft door de

leerlingen. Bij deze uitbereidingsopdracht kunnen enerzijds alle leerlingen, alle

fragmenten bekijken. Anderzijds kan de klas hierbij verdeeld worden in verschillende

groepen. In dat geval brengen de leerlingen (uit verschillende groepen) nadien

verslag uit bij elkaar.

Fragment 1https://www.youtube.com/watch?v=WcQ_S3NEcf0

Dit is een kortfilm waarin een vluchteling zijn verhaal verteld. Het gaat hierbij

voornamelijk over zijn gevoelens van verlatenheid, afwijzing, liefde, melancholie,

hoop, verlies, zijn zoektocht naar betekenis van het woord vluchteling. Het is een

heel confronterend filmpje, waarin het verhaal gesteund wordt met een paar zeer

confronterende (bloederige) beelden van oorlogsslachtoffers. Hierbij moet opgemerkt

worden dat deze beelden voor sommige leerlingen een indruk zullen achter laten,

hierop moet de leerkracht dan ook voorbereid zijn.

Fragment 2https://www.youtube.com/watch?v=3dUtyvrWsSM

In dit filmpje vertelt een jong meisje hoe ze zich voelt nu ze haar thuisland, Syrië,

heeft moeten verlaten. Het meisje vertelt heel open over wat ze allemaal heeft

moeten achterlaten en hoe ze haar nieuw verblijf in Libanon ervaart.

Fragment 3https://www.vier.be/video/terug-naar-eigen-land/het-schrijnend-verhaal-van-een-

syrisch-gezin

Dit filmpje bevat een gedeelte van een aflevering van het Vier programma ‘Terug

naar eigen land’. Enkele bekende Vlamingen volgden hierbij de routes die

vluchtelingen hadden afgelegd. In deze scène bevinden de bekende Vlamingen zich


in een vluchtelingenkamp. Ze worden geconfronteerd met een Syrisch gezin die om

persoonlijke redenen Syrië zijn ontvlucht. Uit het filmpje blijkt hoe uitzichtloos de

toekomstsituatie is van de kinderen en hoe zij door de gebeurtenissen zijn getekend

voor het leven.

NabesprekingHet is zeer belangrijk dat elk van deze filmpjes wordt gevolgd door een

nabespreking. Tijdens de nabespreking kunnen leerlingen uiting geven aan hun

gevoelens, want de filmpjes zullen heel wat emoties losmaken. De leerkracht dient

eveneens te vragen naar de voorkennis van de leerlingen.


Optie 2: Fotospel

Materiaal:- PowerPoint (met foto’s)

- Projector of smartboard


Tijd: +- 15 minuten

InstructieEr kan voor het fotospel gekozen worden wanneer de leerkracht van mening is dat

het elfje minder past bij een bepaalde leerlingengroep. Bij deze opdracht vraagt de

leerkracht aan de leerlingen om een foto kiezen die ze opvallend vinden. De

leerkracht vraagt eveneens om na te denken over argumenten die deze keuze

ondersteunen.

Bundel Deze opdracht wordt uitgevoerd met dezelfde foto’s als aangehaald bij het elfje.

Deze foto’s zijn te vinden in de leerlingenbundel.

NabesprekingNa het selecteren van een foto die de leerling het meest persoonlijk raakt, moet hij/zij

aan de rest van de klas uitleggen waarom deze foto gekozen werd. De leerkracht

kan de uitspraken van de leerlingen aangrijpen om na te gaan welke voorkennis met

betrekking tot het thema bij de leerlingen al aanwezig is.

Mogelijke vragen die de leerkracht hierbij kan stellenzijn:

- Omschrijf je foto in 5 woorden.

- Welke emoties roept de foto bij je op?

- Waarom link je deze foto het meest aan de term “vluchtelingen”?

- Leg uit waarom deze foto de meeste indruk op je naliet?


1.2 Wat is een vluchteling? Op zoek naar een definitie

Ook hier worden twee opties aangeboden. Er kan gekozen worden om de leerlingen

deze begrippen al doende te laten verwerken.Dit gebeurt dan door te kiezen voor

een webquest. Waarbij de leerlingen zelf aan de slag moeten om de leerinhoud te

verwerven. Een andere optie is het werken met kaartjes met termen.

Optie 1: Internetquest

Materiaal:

- PowerPoint (visuele ondersteuning)


- Laptops of tablets met internetverbinding


Tijd: +- ongeveer 25 minuten

InstructieDe opgave gaat over de volgende drie onderwerpen: de basisdefinitie van een

vluchteling, het statuut van de oorlogsvluchtelingen en het verdrag dat de basisregels

bevat. Omdat dat de leerlingen later een asielcentrum zullen bezoeken, is het

belangrijk dat ze eerst deze basiskennis opdoen.

De leerkracht geeft de leerlingen de opdracht in de leerlingenbundel in te vullen met

behulp van het internet. De definitie “vluchteling” wordt hierbij heel visueel

weergegeven, zodat het voor de leerlingen gemakkelijker wordt om te evalueren of

de gevonden informatie op het internet wel voldoende kwalitatief is. De opgave geeft

duidelijk aan wat van de leerling verwacht wordt. Enkele foto’s zijn weergegeven in

het Engels maar de leerlingen kunnen de moeilijke termen vertalen op het internet.

De leerkracht kan hierbij best zelf verwijzen naar het gebruik van google-translate, zo

weten de leerlingen onmiddellijk dat ze niet met vertaal-vragen moeten blijven zitten.

De leerkracht moet hierbij ook oog hebben voor de verschillen in

opzoekvaardigheden die de leerlingen hebben. Als het nodig is kan de leerkracht ook

hier de keuze maken om te differentiëren. Voor de leerlingen die het moeilijk hebben

met het opzoeken op internet, kan gewerkt worden met een instructiekaart waarop


de verschillende aandachtspunten voor het zoeken op internet worden opgesomd.

Deze instructiekaart is bijgevoegd op het einde van de bundel.In de bundel van de

leerlingen wordt gevraagt naar een weergave van de verschillende stappen die de

leerling gezet heeft in zijn/haar zoektocht op het internet.

Via een webquest moeten de leerlingen ontdekken dat een vluchteling vreest omwille

van religie, politieke overtuiging, behoren tot een sociale groep, ras en nationaliteit,

vervolgt te worden.

InternetbronnenVoor de leerlingen die ook met stappenplan moeilijkheden ondervinden om de

relevante informatie op het internet te vinden, kan vervolgens gekozen worden om

een lijst van mogelijke internetbronnen te geven. Hieronder worden enkele

suggesties gegeven van sites waarop de informatie heel duidelijk weergegeven

wordt.

Mogelijke suggesties:

- http://www.knack.be/nieuws/wereld/migrant-of-vluchteling-de-uitdaging-van-

gemengde-migratie/article-normal-580311.html

- https://www.hln.be/nieuws/buitenland/vluchtelingencrisis/zeg-niet-migrant-

tegen-een-vluchteling-en-ja-het-onderscheid-is-belangrijk~a7f3edaa/

- https://www.amnestyinternational.be/sites/default/files/bijlagen/

vooroordelenamnestyboekje.pdf

- https://www.youtube.com/watch?v=eyWtCJ1vfps (filmpje)

BundelIn de bundel wordt ruimte gelaten waarin de leerlingen de voorwaarden, om aan het

statuut vluchteling te voldoen, kunnen neerschrijven. Om hiertoe te komen wordt een

stappenplan voor de leerlingen aangeboden. Dit ziet er in de leerlingenbundel uit als

volgt:

“

1) Welke informatie heb ik precies nodig? (onderwerp, zoektermen)

…………………………………………………………………………………………………

2) Ik zoek systematisch (op begrijpelijke sites die aansluiten bij het onderwerp)

………………………………………………………………………………………………..


3) Informatie gevonden? Tijd om de informatie te lezen en de definitie aan te

vullen!

…………………………………………………………………………………………………

4) Noteer de bron (adres website).

…………………………………………………………………………………………………

5) Ik controleer of ik alle informatie heb gevonden.

………………………………………………………………………………………………”

Vervolgens wordt het verband met het bijzonder statuut van de oorlogsvluchtelingen

aangebracht. Hierbij wordt (in de bundel) aan de leerlingen de vraag gesteld: “hoe

noemt deze bescherming”. De leerlingen leren in deze oefening dat België niet alleen

een vluchtelingenstatus toekent, maar ook het statuut van de subsidiaire

bescherming.

Daarnaast peilt het volgende stukje naar het verband met het toepasselijk verdrag.

De volgende vragen worden aan de leerlingen gesteld in de bundel:

“

a) Wat is de naam van dit verdrag?

…………………………………………………………………………………………………

Antwoord: De definitie van vluchteling is opgenomen in het Verdrag van Genève

van 28 juli 1951 (ook wel het Vluchtelingenverdrag genoemd).

b) Zoek op trefwoorden. Welke trefwoorden zou jij gebruiken?

………………………………………………………………………………………………… “

NabesprekingDe leerkracht overloopt klassikaal de gevonden antwoorden. Hierbij wordt ook ruimte

gemaakt om de bevindingen van de webquest te bekijken.


Optie 2: Puzzel

Materiaal:

- Kaartjes met de diverse termen op vermeld


- PowerPoint (visuele ondersteuning)



Tijd: +- 25 minuten

InstructieIn optie twee wordt een andere werkvorm aangeboden. Hier wordt namelijk

voorgesteld om te werken met kaartjes waarop de in te vullen termen vermeld staan.

Op de kaartjes staan onderstaande termen:

- Behoren tot een sociale groep

- Buiten het land van herkomst

- Ras

- Politieke overtuiging

- Subsidiaire bescherming

- Nationaliteit

- Het verdrag van Genève

- Religie

De leerlingen moeten vervolgens de woordjes op de juiste plaats schrijven.

Eventueel kan de leerkracht de leerlingen de mogelijkheid geven om de betekenis

van sommige woorden op te zoeken via het internet.

NabesprekingDe leerkracht gaat over tot klassikale verbetering van de oefening. Hierbij is het

belangrijk dat de leerkracht de definitie van vluchteling illustreert met sprekende

voorbeelden die op dat moment in de actualiteit voorkomen. Zo zullen de leerlingen

de begrippen beter eigen maken. Vanwege het belang van de actualiteit worden hier

geen voorbeelden aangereikt.


Uitbreidingsopdracht

InstructieWanneer de leerkracht merkt dat bepaalde leerlingen de basisdefinitie al goed onder

de knie hebben, of de internetquest snel tot een goed einde gebracht werd, kan hij/zij

ervoor kiezen om de leerlingen aan de slag te laten gaan met de

uitbreidingsopdracht. De leerkracht vraagt dan aan de leerlingen om op te zoeken

wat het verschil is tussen een vluchteling, een asielzoeker en een migrant. De

leerlingen krijgen hierbij eerst de kans om zelf op zoek te gaan naar informatie op

internet. De leerkracht dient deze opdracht zelf in te kleden (via powerpoint,

eventuele notitiepagina’s,…), omdat deze opdracht niet standaard opgenomen is in

de bundel van de leerlingen.

Ondersteunende websitesWanneer de leerlingen er niet in slagen om zelf de informatie te vinden, kan een lijst

van mogelijke internetadressen gegeven worden.

Hieronder worden enkele suggesties aangeboden:

- http://www.knack.be/nieuws/wereld/migrant-of-vluchteling-de-uitdaging-van-

gemengde-migratie/article-normal-580311.html

- https://www.hln.be/nieuws/buitenland/vluchtelingencrisis/zeg-niet-migrant-

tegen-een-vluchteling-en-ja-het-onderscheid-is-belangrijk~a7f3edaa/

- https://deprifant.wordpress.com/2015/09/06/57-vluchtelingen-migranten-

asielzoekers-wie-is-nu-wie/

- https://www.amnestyinternational.be/sites/default/files/bijlagen/

vooroordelenamnestyboekje.pdf

- https://www.sworl.be/referenties/fedasil (laatste stukje)

NabesprekingDe leerkracht kan aan de leerlingen vragen om hun bevindingen op een duidelijke

wijze aan de klas te presenteren. Zo komen de inspanningen van de leerlingen ook

voor de rest van de klas ten goede.


NootHet is hierbij wel belangrijk te vermelden dat sinds 22 maart 2018 de term

asielzoeker op juridisch vlak niet meer correct is. Na de omzetting van een aantal

Europese richtlijnen moet nu gesproken worden van een “verzoeker om

internationale bescherming”.


1.3 In de voetsporen van een vluchteling

InstructieIn de komende lessen wordt ingegaan op de ingrijpende keuzes die de vluchtelingen

moeten maken, de gevaren die ze ondervinden onderweg en de situatie waarin

vluchtelingen leven in België. Door hier expliciet op te focussen wordt geprobeerd de

leerlingen hier extra bewust van te maken. Er kan met deze onderwerpen gewerkt

worden door middel van hoekenwerk. In elke hoek moeten de leerlingen zelf aan de

slag en oefenen ze allerlei vaardigheden (ICT, rekenen, ruimtelijke oriëntatie, etc). Er

wordt echter ook hier een tweede optie uitgewerkt, namelijk groepswerk of een

klassikale aanbieding.

Optie 1: Hoekenwerk

Materiaal:- PowerPoint (visuele ondersteuning, filmpje)



- Lesbundel

- Atlas

- Stempelkussen

- Hoofdtelefoon

- Webcam om foto’s te nemen

- Printer om foto’s af te drukken

Tijd: +- 100 minuten

InstructieDe leerkracht voorziet 4 hoeken. Elk van deze hoeken stelt een andere fase van het

reisverhaal voor. In elke hoek ligt steeds de nadruk op zoveel mogelijk zintuiglijk

waarneembare voorstellingen van de leerinhoud. De leerkracht wil de leerlingen

zoveel mogelijk concrete ervaringen meegeven, zodat de leerlingen daarna de meer

abstracte kennis tot zich kunnen nemen. Foto’s, filmpjes, effectieve registratie met

vingerafdrukken,… hebben allemaal tot doel om de leerlingen actief ervaringen op te

laten doen.


Er is bewust gekozen om de klas in kleine groepjes te delen. Elke groep maar daarbij

de verschillende hoeken doorlopen. De leerkracht voorziet voldoende computers en

extra documenten om elke groep afzonderlijk op weg te kunnen zetten. De leerkracht

neemt de rol van coach op zich en loopt rond en helpt waar nodig.

Bundel De instructies en vragen worden, per hoek, weergegeven in de leerlingenbundel. Het

wordt aangeraden dat de leerkracht vooraf alle instructies even overloopt en daarbij

expliciet aangeeft dat de leerlingen alle antwoorden moeten noteren in hun bundel.


Hoek 1: Tijd om te vluchten (vertrek)

Instructie De eerste opdracht van deze oefening laat de leerlingen kennis maken met de term

mensensmokkelaar. De leerkracht geeft de instructie dat de leerlingen een foto van

een mensensmokkelaar opzoeken. Zo kunnen de leerlingen een concreet beeld

vormen van wie een mensensmokkelaar is. Deze eerste opdracht is een oefening op

het doelmatig gebruiken van ICT en bepaalde vaardigheden met betrekking tot

verwerking van informatie die via ICT wordt bekomen. In de bundel wordt eveneens

aan de leerlingen gevraagd hoe ze deze opdracht aanpakken. Opnieuw kan hier

gewerkt worden met de instructiekaart ‘opzoeken op internet’.

De tweede opdracht van deze hoek vraagt naar de persoonlijke mening van de

leerlingen over het gedrag van de mensensmokkelaars (straf of niet?). De leerlingen

moeten hun persoonlijke mening ook staven met argumenten. De leerkracht geeft

aan dat het belangrijk is dat de leerlingen hierbij samen werken en de argumenten

overlopen.

In de derde opdracht worden de leerlingen geconfronteerd met de hoge kostprijs van

de overtocht. Deze ervaring doen de leerlingen op door de regel van drie toe te

passen op het omrekenen van valuta. Belangrijk is dat de leerkracht de meest

recente wisselkoers gebruikt. De suggestie in de bundel dient dus geactualiseerd te

worden.

Daarna moeten de leerlingen nadenken welke drie zaken ze op hun reisweg zullen

meenemen. Op deze manier wordt het onderwerp opnieuw verbonden aan de

leefwereld van de leerlingen, omdat ze zo tot besef komen wat vluchtelingen

allemaal moeten achterlaten in hun thuisland.

Ten slotte moeten de leerlingen hier ook achterhalen uit welke landen de meeste

asielzoekers afkomstig waren (in het jaar 2017). De leerlingen komen deze

informatie te weten door het aflezen van een grafiek. Er wordt aangeraden om

steeds met de meest actuele grafiek te werken. De leerlingen moeten zich ook

ruimtelijk kunnen situeren en dienen hierbij een atlas te kunnen gebruiken.


Bundel In de bundel van de leerlingen wordt dit alles als volgt aangegeven en bevraagd:

“De situatie is onhoudbaar geworden. Je voelt je niet meer veilig in je thuisland.

Achter elke hoek van de straat schuilt er gevaar. Als je wil overleven, zal je moeten

vertrekken en alles achterlaten. Je ouders, broer en zusje, zullen samen met jou

vertrekken. Er is geen weg terug… Om de reis aan te vatten moet je twee belangrijke

zaken ondernemen. Je moet een mensensmokkelaar zoeken en je moet ook het geld

verzamelen om je reis te kunnen betalen.

Maak de volgende opdrachten:

a) Zoek op het internet de foto van een mensensmokkelaar.

Knip en plak de foto in de kader.

b) Vind je dat een mensensmokkelaar de vluchtelingen helpt of profiteert hij

eerder van hun wanhoop? Moet hij hiervoor gestraft worden? Motiveer je

antwoord.

…………………………………………………………………………………………………

c) De reis naar België kost heel veel geld. De smokkelaar vraagt voor de reis

een bedrag van 8000 dollar per persoon. Wat is het totaal bedrag (in euro) dat

je familie (5 personen) aan de smokkelaar moet betalen? De wisselkoers

bedraagt momenteel EUR/USD - 1,0000 EUR = 1,2398 USD

…………………………………………………………………………………………………

d) De mensensmokkelaar heeft jullie gezin laten weten dat jullie midden in de

nacht zullen vertrekken. Jullie zullen plaatsnemen in de laadruimte van een

vrachtwagen. De mensensmokkelaar zegt dat je zo weinig mogelijk bagage

mag meeneemt. Welke drie dingen zou jij tijdens de tocht meenemen?

Waarom zijn deze zaken zo belangrijk voor jou?

…………………………………………………………………………………………………

e) Wat is de top 5 van de landen waaruit de meeste asielzoekers komen?

Deze informatie kan je vinden in de grafieken op dit adres:

http://www.cgvs.be/sites/default/files/asielstatistieken_2017_december_nl_0.pdf

1……………………………………………………………………………


2……………………………………………………………………………

3……………………………………………………………………………

4……………………………………………………………………………

5……………………………………………………………………………

f) Duid deze landen aan op een landkaart. Gebruik je atlas. “

NabesprekingHet kan een interessante optie zijn om de vagen van het hoekenwerk klassikaal te

behandelen. Zo kan de leerkracht tot inzicht komen over de kennis van leerlingen én

kunnen eveneens meningen geuit worden. Wanneer sommige moeilijkere

opdrachten door veel leerlingen foutief opgelost werden (zie bijvoorbeeld c)), wordt

het aangeraden om de oplossing en tussenstappen aan het bord te noteren.


Hoek 2: Een reisweg vol gevaren

InstructieDe eerste oefening uit deze hoek, test opnieuw de ruimtelijke kennis van de

leerlingen. De leerkracht moet ervoor zorgen dat atlassen beschikbaar zijn zodat de

leerlingen hiervan gebruik kunnen maken. De leerlingen kunnen hiervoor eveneens

gebruik maken van het internet. De leerkracht kan de oplossing nadien best

visualiseren door de reisweg duidelijk op een kaart aan te duiden en te projecteren

via een powerpoint of een ander media. De leerkracht kan hierbij vermelden dat dit

effectief een veel gevolgde reisroute is.

Vervolgens wordt een fragment aangeboden uit een reportage van Koppen (één).

Het is belangrijk dat de leerkracht erop toe ziet dat de leerlingen voor het beluisteren

de verschillende vragen doorlopen hebben. Zo kunnen ze gericht een antwoord op

deze vragen formuleren. De link naar de reportage is de volgende:

https://onderwijs.hetarchief.be/media/koppenbootvluchtelingen/

C2SN7YeWQdTPJUBIMjLjaYeO Als deze reportage niet meer beschikbaar zou zijn,

kan de leerkracht kiezen om een krantenartikel te zoeken over het thema. De

leerlingen dienen vervolgens de nodige vragen te beantwoorden aan de hand van

het nieuwe document. Een mogelijk voorbeeld van een krantenartikel kan zijn:

https://www.demorgen.be/buitenland/2016-nu-al-dodelijkste-jaar-voor-migranten-op-

middellandse-zee-b3bbba4f/. Hierbij wordt de bedenking gemaakt dat dit, op het

moment van gebruik, mogelijk niet meer actueel is. In dat geval kan de leerkracht

best gebruik maken van een actueler voorbeeld.

Ten slotte moeten de leerlingen in deze vraag ook een opdracht oplossen die gaat

over het rekenen met procenten. Als basis voor de oefening wordt er gewerkt met

realistisch cijfermateriaal (over het aantal slachtoffers op de Middellandse Zee tussen

januari-augustus 2017 en januari-augustus 2016). Deze tabel is in het Engels,

daarom moet de leerkracht duidelijk aangeven dat gebruik gemaakt mag worden van

het internet. Op die manier kunnen de leerlingen de moeilijke woorden opzoeken en

tot een juiste interpretatie van de cijfers komen.


Bundel: De opdrachten uit deze hoek worden als volgt weergegeven in de leerlingenbundel:

“Na een nachtelijke rit van 8u steek je de grens over. De mensensmokkelaar laat

jullie oversteken in de laadbak van een andere vrachtwagen. Verstopt achter de

dozen maken jullie kennis met een ander groepje vluchtelingen. De reis duurt lang en

is niet zonder gevaar. Op elk moment kan de vrachtwagen gecontroleerd worden.

Je houdt je muisstil en trekt je kleine zusje dicht tegen je aan. Je sluit je ogen en

probeert al die vreemde geluiden te negeren. Je hart klopt in je keel.

Maak de bijhorende opdrachten:

a) Je doorkruist verschillende landen. Je reist door volgende landen: Turkije,

Bulgarije, Servië, Kroatië, Slovenië, Italië, Zwitserland, Frankrijk en uiteindelijk

België. Duid de reisweg aan op onderstaande kaart. Je mag hiervoor een atlas

gebruiken.

b) Luister nu aandachtig naar de reportage uit KOPPEN (Een), waarin de

bootvluchtelingen van nabij worden gevolgd.

(https://onderwijs.hetarchief.be/media/koppenbootvluchtelingen/

C2SN7YeWQdTPJUBIMjLjaYeO)

Beantwoord volgende vragen:

- Hoe wordt de gevaarlijke overtocht over de Middellandse Zee ook genoemd?

………………………………………………………………………………………………

- Hoeveel moet een vluchteling betalen voor de overtocht?

………………………………………………………………………………………….......

- De mensensmokkelaars geven enkel om geld en behandelen de vluchtelingen

zeer slecht. Geef hiervan twee voorbeelden.

………………………………………………………………………………………………

- Benoem de verschillende meningen over het nut van meer reddingspatrouilles

op zee? Wat is jouw mening hierover?

……………………………………………………………………………........................

- De route via de Middellandse Zee is een erg dodelijke route.

Bereken hoeveel percent van de vluchtelingen, die in 2017 op weg naar Italië,

in de Middellandse zee is verdronken.


……………………………………………………………………………………………………………

c) Is dit een verbetering of een verslechtering in vergelijking met 2016?

…………………………………………………………………………………………………………”


behandelen. De leerkracht vraagt bij enkele groepen naar het antwoord. Indien een

groepje niet tot de juiste antwoorden komt, kan een andere groep dit toelichten.


Totaal aantal aankomsten en doden in de Middellandse Zee 2016-2017

Hoek 3: Eindelijk in België aangekomen: Asielprocedure in woord en beeld

Instructie De leerkracht zorgt ervoor dat in deze hoek de nodige computers en/of

internetverbinding aanwezig zijn. Allereerst moeten de leerlingen (op het internet)

zoeken naar de juiste verbindingen tussen begrip en verklaring. Vervolgens moeten

de leerlingen, eveneens op het internet, op zoek gaan naar de vier onderzoeken die

bij de registratie van een asielzoeker verricht worden.De laatste vraag over de

asielprocedure, gaat over de mogelijke beslissingen die het CGVS kan nemen. De

leerlingen dienen deze informatie opnieuw te zoeken op het internet. Aangezien de

leerlingen al eerder dergelijke zoekopdrachten op het internet te verwerken kregen,

kan de leerkracht nu proberen om de leerlingen toch wat zelfstandiger te werk te

laten gaan. De leerlingen kunnen deze oplossing vinden op site van het CGVS of de

site van het Agentschap van integratie en inburgering. Deze site bevat zeer duidelijke

informatie, maar het is aan de leerling om deze informatie te vinden.

BundelDeze opdrachten worden als volgt weergegeven in de bundel van de leerlingen:

“Je komt in België aan en moet je aanmelden als asielzoeker. Je doorloopt de

registratieprocedure zoals die echt in België verloopt.

Weetje: de term asielzoeker is sinds 22 maart 2018 juridisch niet meer correct.

Advocaten, juristen en rechters spreken nu van een “verzoeker om

internationale bescherming”

Los onderstaande vragen op:

a) Verbind de volgende begrippen met de juiste uitleg.

Mogelijke infobronnen:

http://www.cgvs.be/nl/asielhttp://www.agii.be/thema/vreemdelingenrecht-internationaal privaatrecht/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/asiel/hoe-verloopt-de-asielprocedure

Begrip Verklaring


Fedasil Jullie proberen België ongezien binnen te komen, maar worden tegengehouden bij de grens. Bij wie moeten jullie asiel aanvragen?

Pro deo advocaat Jullie worden door de smokkelaar tot Brussel gebracht. Waar moeten jullie een asielaanvraag indienen?

Grenspolitie Je hebt met jouw familie een asielaanvraag in België ingediend. Jullie hebben geen geld meer, maar jullie zouden toch graag de hulp van een advocaat willen inroepen? Hoe heet zo’n advocaat?

Raad voor Vreemdelingenbetwistingen Je verblijft samen met je gezin voorlopig op straat en overnacht in het station Brussel-Noord.

Welke overheidsdienst zal beslissen over de opvang en de begeleiding van jullie gezin?

Commissariaat Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen

Je krijgt eindelijk een uitnodiging om het verhaal van je familie te vertellen. Welke overheidsdienst zal het gehoor afnemen?

Dienst Vreemdelingenzaken Je hebt jouw verhaal uitgebreid kunnen vertellen maar je kreeg jammer genoeg een weigeringsbeslissing. Bij welke rechtbank kan je beroep indienen?

b) Welke onderzoeken zal je bij de registratie door de Dienst

Vreemdelingenzaken moeten ondergaan?

1………………………………………………………………………………..

2………………………………………………………………………………….

3…………………………………………………………………………………….

4……………………………………………………………………………………

Mogelijke informatiebron: http://www.cgvs.be/nl/asiel


c) Welke beslissingen kan het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen

en de Staatlozen nemen? Je kan deze informatie vinden op de officiële site

van het Commissariaat-Generaal voor Vluchtelingen en Staatlozen.

………………………………………………………………………………………………”


behandelen. De antwoorden van de eerste opdracht zijn:

- Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen verhoort de

asielzoekers en neemt nadien ook een beslissing.

- Bij een negatieve beslissing dient de asielzoeker in beroep te gaan bij de

Raad voor Vreemdelingenbetwistingen.

- De asielzoeker heeft recht op een gratis advocaat, nl een Pro deo advocaat

- De asielzoeker die zich in België bevindt, vraag asiel aan bij de Dienst

Vreemdelingenzaken

- De asielzoeker die asiel aanvraagt aan de grens, vraagt asiel aan bij de

grenspolitie. Deze zal op zijn beurt de Dienst Vreemdelingenzaken

contacteren

Bij de nabespreking is het belangrijk dat de leerkracht aandacht heeft voor de

actualiteit. Het asielrecht is immers voortdurend in beweging. Zo kan de leerkracht

erop wijzen dat sinds 22 maart 2018 de term asielzoekers eigenlijk niet meer correct

is. Vandaag wordt in de Belgische wetgeving gesproken van een ‘verzoeker om

internationale bescherming’. De term asielaanvraag wordt vanaf nu ‘het verzoek om

internationale bescherming). Dit werd eerder al opgenomen in de bundel van de

leerlingen. Omdat deze term nogal omslachtig is om te hanteren in een schriftelijke

bundel, is ervoor gekozen om de term asiel en asielzoeker verder te gebruiken. Er

dient opgemerkt te worden dat de focus hier voornamelijk ligt op het begrip van de

leerlingen en de vaardigheden in het opzoeken. Het is niet zo dat er verwacht wordt

dat de leerlingen dit van buiten zouden leren.


Na de opdrachtWanneer de leerlingen het antwoord op opdracht 2 doorlopen hebben kan de

leerkracht hen op realistische wijze kennis laten maken met de registratie van

vluchtelingen (in België). De leerkracht moet er voor zorgen dat er een

stempelkussen aanwezig is, zodat de leerlingen ook zelf hun vingerafdrukken op een

formulier kunnen zetten. Verder voorziet de leerkracht een plaats waar de leerlingen

een foto van zichzelf moeten laten nemen (zoals bij de registratie van asielzoekers in

België). Deze foto moet vervolgens afgedrukt worden en kan gekleefd worden op het

document dat asielzoekers in België krijgen bij binnenkomst. De leerkracht moet dit

document opvoorhand printen en meebrengen. Het document zelf is te vinden op de

website (bij dit hoofdstuk) en via onderstaande link:

http://www.agii.be/sites/default/files/bestanden/wetgeving/bijlage_26.pdf.


Hoek 4: Een veilig onderkomen in België

Instructie De leerstof uit deze hoek dient als voorbereiding van het bezoek aan het

asielcentrum. De leerkracht geeft ook hier de instructie om vooraf de vragen in de

bundel door te lezen. Daarna bekijken de leerlingen in hun groepje het volgende

filmpje: https://www.sworl.be/referenties/fedasil (vanaf 1:43 tot 4:33).

BundelDe leerlingen lossen onderstaande vragen in de leerlingenbundel in:

“Beschrijf hoe je leven in het opvangcentrum er uit ziet

a) Wie zorgt in België voor de opvang van de asielzoekers?

…………………………………………………………………………………………………………

b) Waar worden de asielzoekers opgevangen?

…………………………………………………………………………………………………………

c) Mag je het opvangcentrum verlaten?

…………………………………………………………………………………………………………

d) Kan je in het opvangcentrum naar school? Moet je je huiswerk alleen maken?

…………………………………………………………………………………………………………

e) Waar moet je eten? Mag je zelf koken?

…………………………………………………………………………………………………………

f) Moet je je kleren en schoenen zelf kopen?

………………………………………………………………………………………………………

NabesprekingBij de nabespreking worden niet alleen de antwoorden overlopen. De leerkracht informeert

de leerlingen ook over het klasbezoek aan het asielcentrum. (Deze uitstap is opgenomen in

een apart onderdeel van de bundel.)


Optie 2: Groepswerk/klassikaal

Indien hoekenwerk niet aansluit bij de specifieke noden van een bepaalde

leerlingengroep (bijvoorbeeld een heel drukke, luidruchtige klas waardoor met deze

werkwijze veel tijd verloren gaat of een klas met heel veel ruzie waarin het werken

met groepen niet aangewezen is) kan de leerkracht kiezen voor een andere

werkvorm. Het materiaal is erop voorzien om vlot, via verschillende methodes

toepasbaar te zijn.


Uitbreidingsopdracht 1

InstructieWanneer de leerkracht nog meer beeldmateriaal wil hanteren om zo de persoonlijke

kijk van vluchtelingen te tonen, is de volgende uitbreiding aangewezen. Een

aansluitend fragment is namelijk filmpje “Door de ogen van een vluchteling” dat eind

januari 2018 door Amnesty International werd bekend gemaakt. Voorlopig is alleen

een versie met Engelse ondertittels te te vinden. Dit wordt beschikbaar gesteld via

volgende link: https://www.youtube.com/watch?v=qFiI3JoqrSs.

Dit filmpje laat vijf mensen zien die onder hypnose gebracht worden. Deze mensen

beleven (onder hypnose) de ontberingen die de vluchtelingen onderweg in realiteit

meemaakten. De verhalen zijn gebaseerd op de ervaringen die vluchtelingen

persoonlijk hebben meegemaakt. De vijf personen krijgen hierbij dezelfde emoties te

verwerken die ook de vluchtelingen hebben gevoeld tijdens hun reis. In het filmpje

zijn zaken te zien als: personen die misselijk worden, angstig zijn, verdrietig zijn,

doodsangst hebben,…. Het filmpje is zeer confronterend wanneer de proefpersonen

nadien voorgesteld wordt aan de vluchteling van wie hij/zij de reisweg heeft beleefd.

De emoties lopen hoog op. Dit filmpje is een zeer goed uitgangspunt om een

klasgesprek hierover te beginnen.

Nabespreking Ook hier is het belangrijk dat de eerste reacties opgevangen kunnen worden. De

leerkracht kan daarnaast bekijken in hoeverre de leerlingen inzicht verkregen hebben

in de moeilijkheden die vluchtelingen bij hun overtocht ondervinden. De leerkracht

benadrukt het belang om hier op een empathische wijze mee om te kunnen gaan.

Eveneens kan de leerkracht vragen naar de eerste reacties van leerlingen op dit

filmpje.



InstructieEr bestaan op het internet heel wat verschillende sites waarbij, op overzichtelijke

wijze, een beeld geschetst wordt van de moeilijke beslissingen die de vluchtelingen

onderweg moeten nemen. Het kan ook interessant zijn om deze interactieve

reisroutes in kleine groepjes te doorlopen en dit vervolgens klassikaal te bespreken.

Voorbeelden van deze site/apps:

- https://vluchtelingen.eo.nl/opdevlucht/ (Nederlandstalig- vluchtroute)

- http://twobillionmiles.com/ (Engelstalig-vluchtroute)

- https://refugeerepublic.submarinechannel.com/intro_nl.php?o =

(Nederlandstalig leven in een vluchtelingenkamp

- http://mylifeasarefugee.org/game.html (UNHCR) (gratis app met interactieve

beleving)



InstructieOm tot een dieper begrip van de termen te komen, kan de leerkracht voor volgende

uitbreiding kiezen. Bij deze opdracht deelt de leerkracht de leerlingen in, in kleine

groepjes. Elk groepje krijgt een begrip uit de asielprocedure (bv. Raad voor

Vreemdelingenbetwistingen, Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de

Staatlozen, Fedasil, Dienst Vreemdelingenzaken, pro-Deoadvocaat,...). De leerkracht

vraagt aan elk groepje of ze op het internet kunnen uitzoeken wat de term betekent

en welke rol iedere toebedeelde term speelt bij de asielprocedure.

Hierbij kan de leerkracht differentiëren naar gelang niveau (bijvoorbeeld moeilijke

woorden geven aan de sterkere groepjes). De leerkracht zou ook kunnen werken

met duidelijke teksten, waaruit de leerlingen dan vervolgens de belangrijkste

informatie moet halen (o.a. plaats in de asielprocedure, taak, etc.).

De leerkracht legt voor elk groepje een tijdsduur op. Ze krijgen bijvoorbeeld tien

minuten tijd om deze oefening voor te bereiden. Nadien delen de groepjes hun

voorbereiding met de rest van de klas.


Uitbreidingsopdracht 4 - herhaling

InstructieBij deze oefening komen de leerlingen in aanraking met nieuwe woorden. Dit gebeurt

doordat ze de woorden in oefenen met behulp van een omgekeerd

kruiswoordraadsel. Per twee gaan de leerlingen op zoek naar de juiste

omschrijvingen van de gebruikte woorden. De leerkracht kan ervoor kiezen om de

leerlingen zelf duo’s te laten vormen. Ook kan de leerkracht de duo’s zelf indelen.

Dat kan gebeuren op basis van heterogeen niveau (waarbij sterkere leerlingen de

minder sterke leerlingen helpen) of op basis van toeval (bijvoorbeeld met de tool

maakgroepen.xyz).

BundelIn de bundel wordt volgend omgekeerd kruiswoordraadsel weergegeven:

“re Gl Ei N

c g V S Èi V

v r e e M D E l i n g E n b E t w i s t i n g e NE yN rS iE ëN

d o o d SMOKKELAAR

De leerlingen moeten hierbij de volgende oplossing vinden:


Horizontaal

3. De asielzoeker wordt door deze instantie langdurig verhoord na zijn asielaanvraag.

4. Deze raad behandelt het beroep tegen negatieve beslissingen.

7. Een andere naam voor de overtocht over de Middellandse Zee is ‘de reis der …’

Verticaal

1. Eén van de gronden om asiel aan te vragen.

2. Het vluchtelingenverdrag van …

5. Iemand die tegen betaling mensen illegaal naar een ander land brengt.

6. In 2017 waren de meeste asielzoekers afkomstig van dit land.


2. Vluchtelingen en ongelijkheid

2.1 Waaraan denken jullie?

Om de juiste voorkennis te activeren, kan de leerkracht gebruik maken van twee

opties. Zo kan er een brainstormsessie plaatsvinden of kan er met stellingen gewerkt

worden. Beide werkvormen zijn niet nieuw voor de leerlingen.

Optie 1: Brainstormsessie

Materiaal:- Bord en krijt

- Affiches

Tijd: +- 20 minuten

InstructieDe leerlingen worden uitgenodigd om na te denken over de ongelijkheden waarmee

vluchtelingen geconfronteerd worden. Zodat de brainstormsessie goed zou verlopen,

is het belangrijk dat de leerkracht voor een open en ontspannen sfeer zorgt. Zo’n

sfeer zorgt ervoor dat leerlingen aangemoedigd worden om hun ideeën met de

klasgroep te delen. Daarom benadrukt de leerkracht bij het begin van de

brainstormsessie:

- dat er geen slechte ideeën zijn en dat elk idee het waard is om onderzocht te

worden.

- dat alle ideeën in vol vertrouwen meegedeeld mogen worden. Dit kan omdat

deze ideeën niet buiten het lokaal zullen ter sprake komen.

- dat iedereen respect moet hebben voor elkaar en naar elkaars ideeën moet

luisteren.

Het is belangrijk dat de leerkracht op voorhand tracht in te schatten in hoeverre de

leerlingen in staat zijn om zelfstandig over dit algemene thema te brainstormen.

De leerlingen worden ingedeeld in groepjes van vier. In deze groepjes wisselen ze

gedachten uit over dit thema. Elk groepje kiest een woordvoerder die de belangrijkste

ideeën op het bord schrijft. Er kan ook gewerkt worden met grote bladeren per groep.


Die bladeren kunnen dan dienen als affiche. De leerlingen kunnen, via een

doorschuifsysteem, enkele minuten stil staan bij elke affiche. Ze moeten dan verder

gaan op de ideeën van de vorige groep.

BundelIn de bundel wordt de volgende stelling weergegeven:

NabesprekingHet bordschema of de verschillende affiches kunnen klassikaal besproken worden.


Vluchtelingen = slachtoffers van ongelijkheid

Optie 2: Stellingen

Materiaal:- Powerpoint met de stellingen

- Smartboard

- afgedrukte smiley’s

Tijd: +- 20 minuten

InstructieDe leerkracht legt aan de leerlingen verschillende stellingen, die te maken hebben

met ongelijkheid, voor. Deze stellingen worden echter niet aangeboden in de

leerlingenbundel waardoor aangeraden wordt om deze stellingen te projecteren.

De leerkracht kan gebruik maken van volgende stellingen:

- Moest er niet zoveel armoede zijn, zouden minder mensen hun land

ontvluchten.

- Vluchtelingen worden in België op ongelijke manier behandeld.

- Vluchtelingen krijgen op de arbeidsmarkt gelijke kansen.

- Vluchtelingen vinden moeilijk een huis omwille van hun migratie achtergrond.

De leerlingen geven uiteraard hun mening over deze stellingen. Hiervoor voorziet de

leerkracht vier afgedrukte smiley’s die in vier hoeken van de klas opgehanden

worden. Deze smiley’s representeren dan meningen die de leerlingen kunnen

hebben op basis van de stellingen.

Onderstaande smileys kunnen hiervoor gebruikt worden:

A = = Ik ga akkoord omdat....

B = = Ik ga niet akkoord omdat...

C = = Ik twijfel hierover nog omdat....

D = = Ik heb hier helemaal geen mening over


NabesprekingHet is belangrijk dat de leerlingen ook de tijd krijgen om hun argumenten te

verzamelen en uit te drukken. Per hoek bespreken de leerlingen enkele argumenten

en vormen ze een duidelijke mening. Elke hoek stelt ook een woordvoerder aan.

Deze woordvoerder brengt de besproken argumenten over naar de rest van de klas.

Daarna krijgen de leerlingen binnen de verschillende vakken de kans om te

debatteren en eventueel ook van mening (en dus ook van plaats) te veranderen.

Hierbij moeten de leerlingen dan telkens aangeven waarom ze eventueel van plaats

veranderen. Na afloop van de opdracht kunnen de leerlingen een duidelijk verband

leggen tussen het thema “Vluchtelingen” en het thema “Ongelijkheid”

De leerkracht kan zich voor dit verband onder meer baseren op een artikel uit De

Standaard van 29 augustus 2015 “Migratie is een ander woord voor ongelijkheid”. Dit

artikel legt het verband in heldere termen uit en is te vinden via volgende link:

http://www.standaard.be/cnt/dmf20150828_01838886?

adh_i=402ea3797d00fd5312be15a01dad56d3&imai=&m_bt=2556092170.

Het thema “vluchtelingen“ sluit op twee domeinen aan bij het centrale thema van

ongelijkheid. Enerzijds worden vluchtelingen in het herkomstland vaak

geconfronteerd met kansenongelijkheid. Heel wat mensen hebben geen enkel

vooruitzicht op perspectieven in het land van oorsprong en hopen elders betere

kansen te krijgen. Deze kansenongelijkheid houdt onder meer verband met de

ongelijke verdeling van de rijkdom in de wereld. Er bestaat immers een enorme kloof

tussen arme en rijke landen. De cijfers spreken hierbij voor zich: 1% van de

wereldbevolking bezit meer dan de helft van de globale rijkdom. Amper 65 mensen

bezitten samen evenveel als de helft van de wereldbevolking. Uit voorgaande volgt

dat je herkomstland bijgevolg enorm bepalend is voor de gelijkheid van kansen als

individu. Deze kansenongelijkheid drijft dan ook veel mensen weg uit hun land van

oorsprong. Anderzijds worden vluchtelingen ook bij aankomst in België

geconfronteerd met ongelijkheid. Wanneer de vluchtelingen na een lange

vermoeiende reis in België aankomen, maken zij deel van een samenleving waarin

ongelijke behandeling omwille van het behoren tot een etnisch-culturele minderheid

een realiteit is... Zij worden vaak geconfronteerd met stereotiep denken, het


hanteren van vooroordelen en discriminatie ten aanzien van etnisch culturele

minderheden.


2.2 Vluchtelingen/asielzoekers en discriminatie: daders en slachtoffers

Discrimineren in de media

Materiaal:- Powerpoint met link naar filmpje uit “Karen en De Coster”


Tijd: +- 15 minuten

InstructieDe leerlingen krijgen een fragment te zien uit de rubriek ‘Helden van het Internet’,

een onderdeel van het debatprogramma ‘Karen & De Coster’. Eric Goens spreekt

hierbij Vlamingen aan die straffe uitspraken gedaan hebben op sociale media. Heel

wat mensen deden daarbij racistische en discriminerende uitspraken over

vluchtelingen. De mensen in het filmpje vertolken soms meningen die heel

schokkend kunnen overkomen. Anderzijds kan de leerkracht benadrukken dat de

meningen wel een realiteit vormen. Hieronder is de link naar het fragment te vinden:

http://www.humo.be/tv-en-film/353808/het-volkje-achter-de-onlinebagger-elke-

bootvluchteling-mag-verzuipen

BundelDe bundel voorziet de mogelijkheid om een klasgesprek aan te gaan. Verder worden

in de bundel ook twee vragen gesteld, namelijk:

“De mensen in het filmpje vertolken soms meningen die heel schokkend kunnen overkomen,

doch wel een realiteit zijn.

a) Wat denk je over de uitspraken uit het filmpje?

……………………………………………………………………………………………………………

b) Hoe zouden vluchtelingen zich hierbij voelen?

…………………………………………………………………………………………………………”


NabesprekingNa het bekijken van deze getuigenissen toetst de leerkracht welke reacties dit filmpje

bij de leerlingen uitlokt. Hierbij is het belangrijk dat zowel de eigen indrukken aan bod

komen, als ook het nadenken over de gevoelens van vluchtelingen. Hierbij kunnen

zich verschillende situaties voordoen, namelijk:

- Alle leerlingen vinden deze uitspraken verkeerd.

- Sommige leerlingen vinden deze uitspraken verkeerd. Anderen kunnen

zich wel enigszins aansluiten bij bepaalde meningen.

- Alle leerlingen sluiten zich aan de uitspraken.

Afhankelijk van de hypothese, zal het volgende filmpje anders kunnen worden

aangewend.

Discriminatie in de politiek

Materiaal:

- Computer/smartboard

Tijd: +- 15 minuten

InstructieBij deze opdracht confonteert de leerkrachgt de leerlingen met de campagnefoto van

het Vlaams Belang. Deze foto (en de bijhorende standpunten) zullen aanleiding

geven tot een levendige discussie. De leerkracht laat de leerlingen eerst rustig

nadenken over hun eigen standpunt over deze campagne/opvattingen en geeft de

instructie om dit standpunt neer te schrijven in hun bundel.

NabesprekingDe leerkracht nodigt de leerlingen uit om deel te nemen in een klasgesprek waarbij

iedereen op een respectvolle manier uiting kan geven aan zijn/haar standpunt. De

leerkracht kan hierbij ook uitdrukkelijke de link leggen met onder andere het eerste

deel van de bundel over stereotypen.


Gediscrimineerd worden

Materiaal:- Computer/smartboard waarop filmpje staat

Tijd: +- 15 minuten

InstructieDe leerkracht vraagt eerst aan de leerlingen om zelfstandig het filmpje via internet op

te zoeken. Hierbij geeft de leerkracht alleen de titel van de kortfilm, uitvoerder en

datum van uitgifte, namelijk: Wij zijn mensen (2017) van Nic Balthazar. Op deze

manier oefenen de leerlingen hun vaardigheid om met zoekmachines aan de slag te

gaan (en hierbij de juiste trefwoorden te gebruiken).

Het fragment is te vinden via de link (vanaf 15:10) https://www.youtube.com/watch?

v=d1kuix2gh0E. Hier komen uitdrukkelijk vooroordelen ten aanzien van vluchtelingen

aan bod. Hierbij komen ook de reacties aan bod van de vluchtelingen die zelf met

vooroordelen/discriminatie in aanraking komen.Het filmpje is zeer actueel om

verschillende redenen. Ten eerste gaat het om een film van 2017, daarenboven zijn

het kinderen/jongeren die hun levensverhaal, vluchtrelaas, vooroordelen als

vluchteling verwoorden. Deze film sluit dus ook aan bij de leeftijd van de leerlingen.

BundelLeerlingen moeten eerst zelf op zoek gaan naar het juiste filmfragment. Vervolgens

moeten de leerlingen noteren hoe de vluchtelingen zich voelen en welke boodschap

zij zelf meegeven .

NabesprekingNa het bekijken van de film is het belangrijk dat de leerkracht vraagt naar reacties

van de leerlingen. Door het stellen van gerichte vragen laat de leerkracht bij de

leerlingen het besef groeien dat de vluchtelingen inderdaad een zeer kwetsbare

groep vormen, die slachtoffer is van ongelijkheid.

2.3 Toepassing ongelijke behandeling vluchtelingen


Materiaal:- PowerPoint (visuele ondersteuning, cartoons)



- Lesbundel van de leerlingen

Tijd: +- 30 minuten

InstructieDe problematiek van ‘Vluchtelingen en ongelijkheid’ kan eveneens gevat worden in

cartoons. De leerkracht verdeelt voor deze opdracht de klas in duo’s. Deze

aangeboden cartoons (die ook te vinden zijn in de leerlingenbundel) bieden de

leerlingen een extra visuele ondersteuning. Ook kunnen ze nuttig zijn als aanvulling

om de problematiek ter sprake te brengen. De leerkracht moet er voor zorgen dat de

leerlingen de gekozen cartoons goed begrijpen. Om die reden wordt er gekozen om

te werken volgens de KIAM-methode. Deze methode zal de leerlingen in staat stellen

om stapsgewijs de draagwijdte van de cartoon te achterhalen.

Wat is dat nu, die KIAM-methode? Deze methode beslaat vier onderdelen: kijken,

interpreteren, actualiteit en mening. Deze stappen wordeneens vermeld in de

leerlingenbundel zodat de leerlingen goed begrijpen wat van hun verwacht wordt.

Toch wordt aangeraden dat de leerkracht dit eerst even klassikaal overloopt.

BundelIn de leerlingenbundel worden volgende cartoons weergegeven:

(Geraadpleegd op: https://www.vanzijl-advocaten.nl/advocatenkantoor/geschiedenis-en-

ontwikkeling.php?photobook_id=7)


https://www.vanzijl-advocaten.nl/advocatenkantoor/geschiedenis-en-ontwikkeling.php?photobook_id=7

https://www.vanzijl-advocaten.nl/advocatenkantoor/geschiedenis-en-ontwikkeling.php?photobook_id=7

Geraadpleegd op: http://www.dzjoef.be/de-wereld-op-visite-bij-verapa/

Voor iedere cartoon moeten de leerlingen uitleggen

- Wat ze zien (Kijken)

- Wat de cartoon betekent (Interpreteren)

- Wat de band is met actualiteit (hoe komt dit in het nieuws)

- Wat hun mening is (Ik vind)

NabesprekingHet is belangrijk dat, na afloop van de opdracht, een klassikale verbetering en

bespreking van het groepswerk volgt. Hierbij kan de leerkracht ook actuele berichten

uit de media gebruiken om het thema nog duidelijk voor te stellen.

Mogelijke bronnen:

- https://www.vluchtelingenwerk.be/huisvesting

- http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2639116

- http://www.standaard.be/cnt/dmf20160811_02421876 (over ongelijke

behandeling op het vlak van huisvesting)

- http://www.knack.be/nieuws/belgie/studie-bijna-2-op-3-asielzoekers-zullen-in-

2020-geen-werk-hebben/article-normal-715249.html (artikel over ongelijkheid

en vluchtelingen)

- http://www.standaard.be/cnt/dmf20150828_01838886?

adh_i=402ea3797d00fd5312be15a01dad56d3&imai=&m_bt=2556092170

video

- https://www.youtube.com/watch?v=d1kuix2gh0E (vanaf 15:10) (Film van Nic

Balthazar)


3. Vluchtelingen op bezoek

Materiaal:- Powerpoint (visuele ondersteuning, cartoons)




- Gemeenschappelijk toegankelijk internetplatform (planning, ideeën,…)

Tijd: Meerdere lesuren

InstructieDe leerlingen moeten in klasverband samenwerken om een restaurantmiddag te

organiseren voor enkele families uit het asielcentrum. De leerkracht geeft duidelijk

aan dat dit een project is, waarbij iedereen zijn deel van het werk moet leveren.

Kenmerkend voor projectmatig werken, is dat er vakoverschrijdend wordt gewerkt. In

deze opdracht zal het dan ook zeer belangrijk zal zijn dat er regelmatig overleg is

tussen verschillende vakleerkrachten. Op die manier kunnen de leerlingen een echte

totaalervaring beleven. De leerkrachten moeten voortdurend nagaan of de leerlingen

in de verschillende fasen van het project over voldoende basisvaardigheden

beschikken om het project in goede banen te leiden. Waneer dat nodig is zal de

leerkracht hier ook tijdig bijsturen. Het is verder ook noodzakelijk dat de leerkracht

toegang heeft tot de google drive (of een ander internetplatform).

BundelIn de bundel wordt voor de leerlingen een gedetailleerd stappenplan ingevoegd.

Telkens worden er suggesties gegeven over hoe de stap kan worden ingevuld. Er is

ook een kader voorzien waarin de namen van de leerlingen en enkele ideeën

geschreven kunnen worden.


Tussentijdse - en nabesprekingIn de leerlingenbundel wordt een vrij gedetailleerd stappenplan aangegeven. Dat

plan kan de leerkracht gebruiken als handleiding om de vorderingen binnen het

project te beoordelen en eventueel bij te sturen. Het is heel belangrijk dat er ruimte

gemaakt wordt voor reflectie en evaluatie (na afloop van het project). Hiervoor is ook

ruimte gelaten in de leerlingenbundel.

EvaluatieHierbij zullen drie vormen van evaluatie plaats vinden, namelijk zowel door de

leerkracht als de peers (klasgenoten) als ook een zelfevaluatie. De verschillende

beoordelingscriteria zijn ook opgenomen in de bundel zodat de leerlingen de nodige

transparantie krijgen. Hierbij is het heel belangrijk dat elke leerling zijn eigen

leerproces in kaart brengt en aantoont wat hij/zij uit de vorige evaluaties heeft

geleerd. De leerling zal ook duidelijk moeten maken wat hij/zij meeneemt als

werkpunt naar een volgende evaluatie.


3. Het leven zoals het is: het asielcentrum

4.1 Vooraf

Materiaal:

- Foto’s of afbeeldingen

- Powerpoint

- Porjector of smartboard



Tijd: +- 5 lesuren (bezoek inbegrepen)

InstructiesNu de leerlingen in staat zijn om op een kritische, geïnformeerde wijze een standpunt

in de nemen in het vluchtelingendebat, is het hoog tijd om te kijken hoe het er echt

aan toe gaat in een asielcentrum. Voor dit bezoek moeten de leerlingen vijf vragen

bedenken die ze aan de bewoners van het asielcentrum willen stellen. De leerkracht

wijst bij aanvang al op de vervolgopdracht waarbij de leerlingen een collage moeten

maken van hun indrukken. Zo kunnen ze deze opdracht al in het achterhoofd houden

tijdens hun bezoek.

Bundel De leerlingen schrijven in de leerlingenbundel vijf vragen neer, die ze graag zouden

stellen aan een bewoner van het asielcentrum.


4.2 Het asielcentrum van binnenuit bekeken

Materiaal:


- Schrijfgerief

- Eventueel iets om foto’s te maken

Tijd: +- een voormiddag

InstructieHet bezoek verloopt onder leiding van iemand die werkt in het asielcentrum.

BundelIn de bundel is ruimte voor de leerlingen voorzien om te noteren wat zij bijzonder

vinden tijdens de uitstap.


4.3 Een onvergetelijk bezoek

Materiaal:

- Foto’s of afbeeldingen

- Powerpoint

- Projector of smartboard om de foto’s te projecteren

- Computers met internettoegang

Tijd: +- 100 minuten

InstructieNa afloop van het bezoek kunnen de leerlingen op creatieve wijze uiting geven aan

hun ervaringen, gevoelens, gedachten die zij tijdens het bezoek beleefd hebben. De

leerkracht geeft duidelijk aan dat de leerlingen hier 1 lesuur aan mogen werken. De

bespreking zal plaatsvinden tijdens het volgende lesuur.

De collage vormt een goede voorbereiding voor deze klasbespreking. Niet alleen

wordt de opgedane kennis nog eens verwerkt, maar de leerlingen leren ook hun

ervaringen kaderen en benoemen. Deze voorbereiding zal er zeker toe bijdragen dat

het klasgesprek vlotter zal verlopen.

BundelDe bundel voorziet eerst een bondige uitleg over de wijze waarop een collage er

moet uitzien. Ook de instructies worden duidelijk aangegeven. Zo wordt aangegeven

wat een collage is, hoeveel tijd ze hiervoor krijgen en hoe de bespreking er zal

uitzien. Verder worden ook de criteria voor evaluatie duidelijk meegegeven aan de

leerlingen. Dit wordt als volgt weergegeven in de leerlingenbundel:

“Deze collage zal ook op punten staan. Het zal aan de hand van volgende punten

beoordeeld worden:

● Originaliteit (…./2)

● Inzet (…./2)

● Duidelijkheid (…/2)


● Argumentatie (…/2)

● Kritische ingesteldheid (…/2)

● Totaal (…/10) “

NabesprekingDe drie voorgaande opdrachten worden daarna even besproken. Hierbij is het

belangrijk dat de leerkracht polst naar wat de leerlingen in het bijzonder bijgebleven

is. De ervaringen zijn belangrijker dan de concrete inhoud van de bundels/ collages.

Hierbij zijn er twee mogelijkheden. Als eerste optie kan de leerkracht de affiches één

voor één op het bord projecteren. Een andere ogelijkheid is dat het lokaal ingericht

wordt als een museumruimte, waarbij alle affiches tentoongesteld worden. De

leerkracht neemt uitgebreid de tijd om stil te staan bij elk van de collages. De

leerkracht maakt gebruik van de collages om dieper in te gaan op de indrukken van

de leerlingen. De leerkracht heeft hierbij aandacht voor het gegeven of leerlingen

respectvol naar elkaar luisteren.

Slotopdracht

Instructie De bundel bevat een slotopdracht waarbij de leerlingen worden uitgenodigd om de

nodige besluiten te trekken uit het bezoek aan het asielcentrum. De leerkracht

overloopt de vragen waaruit deze opdracht bestaat en geeft de leerlingen tijd om

deze in te vullen. Nadien wordt dit eveneens klassikaal besproken. Het is echter

belangrijk dat de leerlingen nota nemen van hun eigen ervaringen en niet van de

resultaten uit het klasgesprek.

BundelDe volgende instructie wordt daarom weergegeven in de leerlingenbundel: “Om onze ervaring met het asielcentrum af te sluiten, houden we een klasgesprek.

Schrijf je eigen ervaringen en/of de belangrijkste conclusies uit het klasgesprek neer.

a) Wat heb je geleerd tijdens de uitstap?

………………………...........................................……………………………………


b) Is de mening, die je voor de uitstap had, veranderd? Waarom wel, waarom

niet?

………………………...........................................……………………………………

c) Welke dingen zijn jou opgevallen?

………………………...........................................……………………………………


5. Samenvatting

Bij dit thema neemt de samenvatting een lichtjes andere vorm aan in de

leerlingenbundel. Bij de vorige hoofdstukken bevond de samenvatting zich steeds op

het einde van het hoofdstuk. Gezien het bezoek aan een asielcentrum en de

herhaling die in het laatste deel opgenomen werden, wordt er hier gekozen om de

samenvatting na het eerste deel aan te bieden.

Volgende samenvatting wordt opgenomen in de bundel van de leerlingen:

1. Een vluchteling is een persoon die voldoet aan de volgende voorwaarden: gegronde vrees voor vervolging ( religie, sociale groep, ras, nationaliteit,

politieke overtuiging)

is buiten het land van herkomst

wil/kan bescherming van land van herkomst niet inroepen

2. Hoe noemt het statuut dat de asielzoekers krijgen die de oorlog ontvluchten? subsidiaire bescherming

3. Bij welke diensten kunnen de vluchtelingen in België asiel aanvragen? bij de dienst vreemdelingenzaken

bij de grenspolitie

4. Geef de volledige naam van de instantie die uitgebreid luistert naar het verhaal van de vluchtelingen en vervolgens een beslissing neemt? Commissariaat Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen

5. Welke rechtbank behandelt het beroep tegen een negatieve beslissing? Raad voor Vreemdelingenbetwistingen

6. Welke instanties regelen de opvang van de vluchtelingen in België? Fedasil

Rode Kruis


6. Suggesties voor evaluatie

De creatieve opdracht bij 4.3 ‘Een onvergetelijke ervaring’ kan dienst als evaluatie.

De scoring wordt eveneens geschetst de leerlingen en zal volgens onderstaande

puntenverdeling tot stand komen.

● Originaliteit (…./2)

● Inzet (…./2)

● Duidelijkheid (…/2)

● Argumentatie (…/2)

● Kritische ingesteldheid (…/2)

● Totaal …/10

Verder wordt eveneens een suggestie voor een schriftelijke, productgerichte

evaluatie aangeboden. Deze is terug te vinden op de website.


pavburgerschapsvorming.files.wordpress.com · Web viewHoofdstuk 5: Bijzonder in de kijker:...

Documents

Transcript of pavburgerschapsvorming.files.wordpress.com · Web viewHoofdstuk 5: Bijzonder in de kijker:...