1

Ontwikkeling groene

schoolpleinen en NME

in Tilburg

2016-2017

Tilburg, juni 2017

Tineke Vermeer, Trajectleider NME

2

Ontwikkeling groene schoolpleinen 2016-2017

Inhoudsopgave:

1. Inleiding 3

2. De Tilburgse methode 4

3. Groene schoolpleinen 2016-2017 5

4. Financiën 2016-2017 13

5. Plannen 2017-2018 14

6. Tot slot 15

Bijlage 1: Overzicht groene schoolpleinen Tilburg 16

Bijlage 2: Criteria 22

3

1. Inleiding

Oktober 2013, de miniconferentie van GGD ’s zuid Nederland en IVN in

de Spoorzone, over speelnatuur, was voor Brede School Tilburg de

start van de aanpak van grijze schoolpleinen. Enkele groene

schoolpleinen bestonden al, maar van een stedelijke aanpak was nog

geen sprake. In Tilburg West werd gestart met de aanleg van gezonde,

duurzame, groene schoolpleinen. Teams, kinderen en ouders moesten

participeren in dit proces, enerzijds om de betrokkenheid te vergroten,

anderzijds wegens beperkte financiële middelen. Sinds november 2015

vindt via T-Primair een stedelijke aanpak van de ontwikkeling van

gezonde, duurzame, groene schoolpleinen plaats, met een doorgaande

leerlijn natuur- en milieueducatie (NME) op elke basisschool en waar

mogelijk, leerroutes in de directe omgeving.

Steeds vaker kent de vraag naar een groen schoolplein verschillende

oorzaken:

1. De speel- en leeromgeving voor de kinderen uitdagender maken:

Door de voorschoolse opvang, een continurooster op school en de BSO

op dezelfde locatie, verblijven kinderen langer op dezelfde locatie.

Daarnaast vragen de vernieuwingen in het onderwijs meer uitdaging in

de leeromgeving. Met buitenlesplaatsen en veel biodiversiteit, leren

leerlingen in de natuur over de natuur. Buiten leren verhoogt de

concentratie. Ook heeft wetenschappelijk onderzoek naar de effecten

van groene schoolpleinen uitgewezen, dat het een positief effect heeft

op het speelgedrag van de kinderen: “een groen schoolplein heeft een

positieve werking op het welzijn op school van de jongere leerlingen; ze vinden

school leuker, hebben meer vrienden en worden minder gepest”. (uit: Groene

schoolpleinen, een wetenschappelijk onderzoek naar de effecten voor

basisschoolleerlingen. Jolanda Maas, 2013)

2. De extreme hitte en wateroverlast op de grijze schoolpleinen:

Door de klimaatveranderingen zien we de afgelopen jaren steeds meer

warme dagen en hoosbuien. Het effect hiervan is dat kinderen op

warme dagen niet buiten kunnen spelen vanwege de hoge

temperaturen op een grijs schoolplein en het gebrek aan schaduw. Op

veel schoolpleinen kan het regenwater onvoldoende weg na heftige

regenbuien, die steeds vaker voorkomen.

Niet alleen het onderwijs, maar ook de gemeente Tilburg is

voorstander van schaduwrijke speelplekken voor kinderen, met veel

biodiversiteit, natuurlijke speelaanleiding en educatieve

mogelijkheden.

In de agenda ‘Groen in de stad’ zijn de schoolpleinen opgenomen als

‘koele plekken’ in de wijk.

Hiermee sluit Tilburg aan bij landelijke ontwikkelingen op dit gebied.

Vanuit de provincie worden mogelijkheden gecreëerd om eveneens

ondersteuning te bieden aan deze ontwikkelingen in Brabantse steden

en dorpen.

Dit verslag geeft inzicht in de stand van zaken rondom NME en groene

schoolpleinen in Tilburg. De processen op scholen die hierbij betrokken

waren in schooljaar 2016-2017 zijn beschreven en er is in de bijlage een

foto-overzicht van alle groene schoolpleinen in Tilburg.

4

2. De Tilburgse methode

Het proces

Vanuit T-Primair is een trajectleider NME beschikbaar die de scholen

adviseert en ondersteunt tijdens het proces van vergroening van het

schoolplein en integratie van NME in het lesprogramma. De scholen

vragen maatwerk: elke school heeft een eigen werkwijze en methodes.

Samen met directie en/of een werkgroep wordt bepaald wat de juiste

aanpak op de betreffende locatie is om draagvlak te creëren, kinderen,

ouders en de wijk te betrekken en te komen tot een groen, gezond en

duurzaam schoolplein. Daarnaast komen een doorgaande leerlijn NME

en wordt NME opgenomen in het integraal locatieplan van school en

kinderopvang.

Het budget is over het algemeen laag. Bestaande spullen worden

zoveel mogelijk hergebruikt, speeltoestellen die nog voldoen, worden

opgenomen in het ontwerp en team, kinderen, ouders en

buurtbewoners helpen mee met de uitvoering. Op deze manier

ontstaat een duurzaam schoolplein.

Criteria

Uitgangspunt bij het ontwikkelen van een groen schoolplein is het

volgen van de criteria voor gezonde, duurzame schoolpleinen, die door

het Tilburgs Platform Speelnatuur zijn ontwikkeld (zie bijlage 2). Deze

criteria worden niet alleen in de gemeente Tilburg gebruikt, maar zijn

in 2017 ook meegenomen in de subsidievoorwaarden van de provincie.

Hierin wordt beschreven: de omvang, beplanting, natuurlijke

speelaanleiding, educatie, gezondheid en gezonde leefstijl, sport en

motoriek, participatie, duurzaamheid en onderhoud.

Borging in het onderwijs

NME bevordert het onderzoekend leren en is leent zich prima om te

integreren in cognitieve vakken, wo, sport en gezondheid.

De bestaande leerroutes door de wijken, zijn hier een goed voorbeeld

van.

Borging van NME is essentieel. Behalve het verwoorden van de

ambities in het integraal locatieplan, worden leerkrachten geschoold in

NME. T-Primair biedt hiervoor jaarlijks een driedaagse NME-cursus aan

voor leerkrachten. Eindopdracht van de cursus is het schrijven van een

uitvoerend NME-plan voor de eigen school, dat wordt gekoppeld aan

het integraal locatieplan. De betreffende leerkracht wordt NME-

coördinator van de school en is de kartrekker voor alle NME-

activiteiten op school.

Leerroute bs. Don Sarto

5

3. Groene schoolpleinen 2016-2017

De Triangel (Oud Zuid)

De Triangel is al sinds de start van het project “Brede Scholen als groen

netwerk in de wijk” (2014) betrokken bij de ontwikkeling van groene

schoolpleinen en leerroutes in de omliggende wijk. Hun eigen

leerroutes lopen door Stadspark Oude Dijk, Leijpark en Piushaven. Zij

waren zelf al gestart met de aanleg van het groene plein, maar

financiële middelen om het af te ronden ontbraken. Uit hun aanvraag:

“Als school zijn wij gericht op gezondheid en een gezonde leefstijl.

Kinderen weten nauwelijks waar hun voedsel vandaan komt. Zorgen

voor de moestuin en ervan genieten is een zinvolle ervaring. Op deze

manier leren kinderen de cyclus van zaaien, groei en oogsten. Kinderen

kunnen hiermee succeservaringen opdoen evenals de kennis van de

natuur en van gezonde voeding”.

Ouders en buurtbewoners hebben een actieve rol gespeeld tijdens de

voorbereiding en uitvoering van het project.

Tegelijkertijd met het schoolplein, is ook het terrein voor de school en

MFA het Zuiderkwartier aangepakt. De groene speelplek is uitgebreid

en samen met het schoolplein, wordt hier binnen- en buitenschools

volop gebruik van gemaakt.

6

De Zuidwester (Oud Zuid)

Ook de Zuidwester was al sinds 2014 betrokken bij het project “Brede

Scholen als groen netwerk in de wijk” en had een start gemaakt met

groene onderdelen op hun schoolplein. Uit hun aanvraag:

“het aanleggen van een wilgentenen hut, waarin de kinderen zich terug kunnen trekken en tot rust kunnen komen (een boekje kunnen lezen etc.). Het aangelegde groen sluit aan bij de leeftijdsfase van de kinderen. De wilgentenen hut bevordert het natuurlijk spelen. Fase 3 is het aanleggen van moestuintjes. Als school zijn wij gericht op gezondheid en een gezonde leefstijl. Op deze manier leren kinderen de cyclus van zaaien, groei en oogsten. Kinderen kunnen hiermee succeservaringen opdoen evenals de kennis van de natuur en van gezonde voeding. Tevens is er een verbinding met de leerroutes naar het Rooseveltplein en Kromhoutpark. Er heeft een rondleiding door de wijk plaatsgevonden, waarbij buurtbewoners ook een bezoek hebben gebracht aan ons plein en op de hoogte zijn gebracht van de ontwikkelingen en de NME-routes”. De school heeft tegelijkertijd actie ondernomen om op het Rooseveltplein, waar veel leerlingen in de buurt wonen, een natuurlijke speelplek aan te laten leggen met educatieve mogelijkheden. Bewoners konden op school het ontwerp hiervoor bekijken en stemmen over de onderdelen die hierin werden opgenomen. In de loop van 2017 vindt de uitvoering plaats.

7

De Petteflet (Reeshof)

Dit was de eerste school in de Reeshof die vol enthousiasme aan de

slag is gegaan met een groen schoolplein. Uit hun aanvraag:

“Montessori onderwijs kenmerkt zich onder meer door het zorgdragen

voor jezelf, anderen en je omgeving. Het schoolplein biedt een grote

mogelijkheid om het zorgdragen voor de omgeving te ontplooien en

vorm te geven. Het verzorgen van het groen, de schooltuin en de

verschillende speelobjecten valt niet te realiseren binnen ons huidige

schoolplein. Een rijkere en natuurlijke omgeving zal hierin een

aanvulling zijn.

We willen meer natuur realiseren om tegemoet te komen aan de

behoefte van leerlingen om ontdekkend te spelen. Natuurlijke

materialen en speelobjecten bieden een ongelimiteerde gelegenheid om

vrij te kunnen spelen. De toepassing van natuurlijke materialen bieden

door de veranderingen in de seizoenen tevens steeds opnieuw een

ander decor voor spelmogelijkheden.

Een grote wens van de leerkrachten is ook om onderwijs óp het

schoolplein te kunnen verzorgen (Criterium 4: Educatie). In de natuur

een drama activiteit, een tekenles naar aanleiding van observaties, een

biologieles ín de natuur in plaats van over de natuur. Hiervoor hebben

we wel een grotere biodiversiteit nodig. Vlinderstruiken, insectenhotels,

voedingsplaatsen voor vogels en konijnen zullen hiervoor

mogelijkheden bieden. In de toekomst hopen we ook een plaats te

kunnen bieden aan kleinvee”.

Met een ongelooflijk enthousiasme van team, ouders en kinderen is

men aan de slag gegaan. Onder leiding van een hoveniersbedrijf

hebben zij (grotendeels) zelf de uitvoering gerealiseerd.

8

Pendula (Centrum)

Kindercampus Pendula ligt in het centrum van Tilburg. Een monumentaal pand met prachtige bomen in de voortuin. Maar de speelplek voor de kinderen in de binnentuin was erg versteend en veel te warm op zomerse dagen om de kinderen te laten spelen. Uit hun aanvraag: “Natuurlijke en speelse omgevingen zorgen voor meer prikkels. Kinderen kunnen hun zintuigen ten volle ontwikkelen. Zo stimuleert een groene en avontuurlijke speelplaats fantasie en creativiteit. En dit zet weer aan tot bewegen. Een groene speelplaats creëert niet alleen leuke speelmomenten en een kans om te ontspannen, maar biedt kinderen ook de mogelijkheid om directe natuurervaringen op te doen: ‘levend leren’. Kinderen die zelf op ontdekking gaan, vinden zo de wetenschappelijke vakken heel wat bevattelijker en interessanter. Een groene omgeving zorgt ten slotte ook voor een spontane natuurbeleving. Ze kunnen op tal van momenten zelf ontdekken, beleven, onderzoeken, waarnemen, experimenteren, spelen en leren. Door deze dagelijkse natuurervaringen zullen de kinderen zich nauwer met de natuur verbonden voelen. Ze ontdekken dat natuur niet alleen in bossen te beleven valt, maar onder elke tegel en achter elke hoek aanwezig is. Daarnaast zijn er voor onze campus ook een aantal praktische overwegingen: Bomen of struiken rond de school verminderen de kans op wateroverlast omdat regenwater in de grond kan dringen en wordt opgenomen door de wortels. Door bomen en struiken te plaatsen creëren we schaduw plaatsen waardoor we nog langer van onze buitenruimte gebruik kunnen maken en dus nog langer buiten kunnen genieten”.

Inmiddels is de binnentuin een groene speelomgeving voor de kinderen

van Pendula.

9

Den Bijstere (Oud Noord)

Deze school, gelegen in de versteende omgeving van de het Tilburg

Oud Noord, had al jaren een groen schoolplein voor de groepen 3 t/m

8. Uit hun aanvraag:

“Het kleuterplein op onze school is erg verouderd en voldoet niet aan

onze kernwaarden en eisen, het biedt onze jongere kinderen te weinig

uitdaging.

Het plein voor de groepen 3 tot en met 8 is al een zeer groen plein en

voldoet aan wel onze wensen en eisen.

Graag willen wij dit jaar het kleuterplein aanpakken.

Wensen voor het plein:

Wij willen dat onze kernwaarden: In beweging, onderzoeken,

eigenaarschap en verbondenheid terugkomen in het schoolplein.

Groene uitstraling van het plein: minimaal 1/3 van het plein bestaat uit

ander materiaal dan stoeptegels. Graag extra bomen of hagen

aanplanten, hoeken creëren waar kinderen zelf kunnen onderzoeken.

Wij willen graag zoveel mogelijk natuurlijke speeltoestellen waarbij de

beweging van kinderen tot hun recht komt. Wij willen aandacht

besteden aan educatie door middel van het bakken om te zaaien en

insektenhotels en/of vogelhuisjes”.

Inmiddels zijn de tekeningen voor het nieuwe plein gemaakt en

besproken door de kinderen, team en ouders. In de herfstvakantie

2017 wordt gestart met de uitvoering ervan.

Plein 1

Ontwerp plein 2

10

De Vuurvogel (Centrum)

De aanvraag vanuit Kindercampus de Vuurvogel komt voort uit het

enthousiasme van twee leerkrachten die de cursus voor NME-

coördinator hebben gevolgd in schooljaar 2016-2017. Uit de aanvraag:

“De Kindercampus ligt in de mooie wijk; De Bomenbuurt. Helaas doet

deze wijk zijn naam niet veel eer aan. Het is geen groene wijk. Het plein

van de Kindercampus is openbaar toegankelijk voor alle mensen uit de

wijk.

Het plein is niet bijzonder groot, en is vooral voorzien van tegels en

speeltoestellen.

Wat we graag willen

-Een groenere omgeving heeft een positief effect op het welbevinden

van de kinderen. We willen een groen plein inzetten voor educatieve

doeleinden en kinderen uitlokken tot ontdekken, veelzijdig bewegen en

gevarieerd spel.

-Ouders uit de wijk betrekken bij het ‘vergroenen’ van het plein. Omdat

hun kinderen (ook die niet op de Vuurvogel zitten) hier ook mogen

spelen.

-Biodiversiteit in de schoolomgeving vergroten

-Aanblik van het betonnen plein in de stenen omgeving vriendelijk

vergroenen en verbloemen”.

Een van de ouders van school is hovenier en via hem is een groot

hoveniersbedrijf ingeschakeld om een ontwerp te maken.

Tijdens NL-Doet, in maart 2017, is door het team van Contourdetwern

Zuidwest meegewerkt aan de uitvoering ervan. De NME-coördinatoren

maken een rooster waardoor de kinderen van groep 1 t/m8 om

beurten meehelpen met het onderhoud van het groen.

11

Stelaertshoeve en de Sleutel (beiden in de Symfonie, Noord)

De pleinen rondom MFA de Symfonie bestaan voornamelijk uit beton.

Al enige tijd zijn we bezig met de scholen om te bekijken op welke

manier de schoolpleinen beter kunnen aansluiten bij hun omgeving:

voor en achter de scholen ligt een park. Uit hun gezamenlijke aanvraag:

“De speelplaats van De Symfonie wordt gebruikt door basisschool De Sleutel en basisschool Stelaertshoeve. Van het speelterrein in de ‘oksel’ van het gebouw maken beide scholen gebruik. Overigens is de speelplaats openbaar terrein en wordt het dus ook gebruikt door de kinderen uit onze wijk. Beide scholen willen het schoolterrein graag ‘vergroenen’ en uitdagender maken. Dat betekent dat het speelterrein uitdagender wordt voor spelende kinderen in de pauzes, maar ook voor kinderen die onder schooltijd educatieve activiteiten uitvoeren met hun leerkrachten. In de pauzes bieden we nieuwe mogelijkheden tot (samen)spel en ontdekken. Dat geeft meer rust, minder conflicten; kortom: vreedzaam spelen. Met de mogelijkheid educatieve activiteiten uit te voeren vergroten we de leeromgeving van kinderen en leerkrachten en bieden we nieuwe mogelijkheden voor de talentontwikkeling van onze leerlingen”. Om de groene pleinen te realiseren zoeken we aansluiting met de Noordraad, Contourdetwern, het jongerenwerk en de gemeente. Hierdoor willen we duurzame speelterreinen ontwikkelen. Wel is er al een NME-leerroute ontwikkeld voor alle klassen in het Quirinuspark. Momenteel zijn de scholen bezig met stemmen op de onderdelen die op het schoolplein komen. Voor de zomer moet het ontwerp klaar zijn. Herfst 2017 start de uitvoering.

12

Jan Ligthart Driecant en De Bloemaert (beiden in de Grote Beemd,

Reeshof)

De omgeving van de Grote Beemd vormt een mooie uitdaging voor de

realisatie van een groene en duurzame speel- en leeromgeving. De

gemeente Tilburg werkt hieraan mee. In het kader van de

klimaatmaatregelen wordt ook het zogenaamde ‘teerveld’ dat voor de

scholen ligt, meegenomen in het ontwerp. Met de realisatie van het

groene sportterrein tegenover de Grote Beemd en later dit jaar van de

schoolpleinen en het teerveld, ontstaat een groene omgeving die veel

beter aansluit bij de naastgelegen Dongevallei. Uit hun gezamenlijke

aanvraag:

“Door vergroening willen we een meer uitdagende speelomgeving

creëren die tegelijkertijd zorgt voor koele plekken op het schoolplein. Op

dit moment ontbreken deze koele plekken (bijna) volledig. Door het

aanbieden van een natuurlijke omgeving en een daaraan gekoppeld

lesprogramma voor NME, willen we kinderen en ouders meer in contact

brengen met de natuur. We willen dit ook gebruiken om de

samenwerking tussen de verschillende partners van De Grote Beemd in

de ruimte zichtbaar te maken. Ook op het gebied van gezondheid speelt

een natuurlijke omgeving een rol. Kinderen vertonen minder pestgedrag

naarmate ze meer worden uitgedaagd door een natuurlijke omgeving.

Het komt hun motorische ontwikkeling ten goede en het vergroot het

welzijn van de kinderen”.

In september 2017 staat de eerste bijeenkomst voor de beide teams op

de planning. Zij kunnen input leveren voor het basisontwerp, waarna

kinderen en ouders gaan stemmen op de onderdelen die in het

ontwerp worden meegenomen.

13

4. Financiën 2016-2017

De verleende subsidie voor schooljaar 2016-2017 was uitsluitend te

gebruiken voor ondersteuning van scholen die hun schoolplein willen

vergroenen en financiële steun nodig hebben voor de aanschaf van

bomen en planten en het verrichten van grondwerk.

Het totale subsidiebedrag voor bovenstaande periode was € 50.000,-

10 scholen hebben een aanvraag gedaan voor een bijdrage aan een

groen schoolplein. Het gaat om de scholen: De Triangel, de Zuidwester,

de Petteflet, Pendula, den Bijstere, de Vuurvogel, Stelaertshoeve en de

Sleutel, Jan Ligthart Driecant en de Bloemaert.

Al deze scholen hebben in het schooljaar 2016-2017 eenzelfde bedrag

ontvangen ter ondersteuning van de ontwikkeling van hun groene

schoolplein.

December 2016:

De Triangel € 5.000,-

De Zuidwester € 5.000,-

De Petteflet € 5.000,-

Pendula € 5.000,-

De Vuurvogel € 5.000,-

Den Bijstere € 5.000,-

Januari 2017:

Jan Ligthart Driecant € 5.000,-

De Bloemaert € 5.000,-

Stelaertshoeve € 5.000,-

De Sleutel € 5.000,-

Totaal: € 50.000,-

14

5. Plannen 2017-2018

Groene schoolpleinen:

Voor het schooljaar 2017-2018 zijn er al weer verschillende aanvragen

binnen:

De Stappen (oud Noord) wil samen met de naastgelegen MFA het

Spoor en zorgcentrum de Bijsterstede een gezamenlijk binnentuin

realiseren die zowel door school en kinderopvang, als ouderen en

wijkbewoners kan worden gebruikt.

Cleijn Hasselt (Oud Noord) heeft de vraag naar een schaduwrijke leer

en speeltuin voor de kleuters.

Klinkers (Reeshof) wil een groen schoolplein laten aansluiten bij het

betekenisvol leren in de school.

OBS Panta Rhei (Centrum) heeft een groene visie ontwikkelt die men

terug wil zien op alle drie hun locaties.

Met de Armhoefse Akkers (Armhoefse Akkers), Kindcentrum de Schout

(Zorgvlied), Mytylschool (Tilburg Zuid), kindcentrum Berkel-Enschot /

bs. Caecilia en de Sporckt worden momenteel gesprekken gevoerd over

mogelijke aanvragen.

Cursus voor NME-coördinatoren:

Vanaf 15 juni 2017 start de inschrijving voor de NME cursus 2017-2018.

We streven naar een NME-coördinator op elke basisschool. De cursus

wordt weer verzorgd door Rob Vereijken.

Ontwikkeling leerroutes:

Het streven voor de komende jaren is om financiële middelen te vinden

om leerroutes uit te zetten in alle wijken in Tilburg, zodat er een stedelijk

netwerk ontstaat van routes die digitaal inzetbaar zijn voor alle scholen.

Leerroutes Tilburg 2017

15

6. Tot slot

Elke school die start met NME en een groen schoolplein, doet dat op

eigen wijze. Het groene schoolplein moet aansluiten bij de manier van

leren op de betreffende school. Dat betekent dat er geen twee

trajecten op dezelfde manier verlopen en dat elke school díe accenten

krijgt, die aansluiten bij het lesprogramma.

Een goede ontwikkeling is, dat scholen ook steeds vaker op zoek gaan

naar speciale projecten voor hun leerlingen, die aansluiten bij het

gevolgde traject. Een mooi voorbeeld was de pilot van het

‘waterproject’ op basisschool Don Sarto: het belang van water en

bewust omgaan met water. Het vervolg van deze pilot wordt weer

meegenomen naar andere scholen via het project

‘Water voor Later’ van ‘Kids maken de blits’ van Rotary Triborch.

De gezonde school en een gezonde leefstijl komt ook duidelijker in

beeld als scholen aan de slag gaan met NME en een groen schoolplein.

Steeds meer scholen schaffen bidons aan voor hun leerlingen en

schaffen de pakjes drinken in de pauze af: minder afval en kinderen

mogen de hele dag water drinken. De vraag naar watertappunten op

de groene schoolpleinen neemt dan ook toe.

Afgelopen week werd duidelijk dat de gemeente Tilburg nog drie jaar

doorgaat met het ondersteunen van groene schoolpleinen. T-Primair

continueert de ondersteuning van het NME-traject, zodat alle scholen

in Tilburg uiteindelijk een groene leeromgeving krijgen, die uitdaagt tot

onderzoeken en ontdekken.

De scholen staan steeds meer open voor NME-scholing van hun leerkrachten

en het inrichten van buitenlessen wordt gangbaar op steeds meer locaties.

Tineke Vermeer,

Trajectleider NME, T-Primair

16

Bijlage 1: Overzicht groene schoolpleinen Tilburg

Tilburg West:

Jan Ligthart Rendierhof

De Bodde

St. Hubertus

Jeanne d’Arc

17

Antares

Wandelbos

Wandelbos

Prins Bernhardschool

18

Tilburg Reeshof:

De Petteflet

Meander

Tilburg Noord:

De Dirigent: Aboe el Chayr en Regenboog

De Dirigent: Aboe el Chayr en Regenboog

19

de Lochtenbergh

Vlashof

Tilburg Oud Noord:

Cleijn Hasselt, plein 1.

De Cocon, plein 1

20

Vrije school Tiliander

Tilburg Centrum:

De Elzen en de kloostertuin

Vuurvogel

Pendula

21

Tilburg Zuid:

Zonnesteen, fase 1

Zuidwester, fase 1

Triangel, fase 1

Don Sarto

22

Bijlage 2:

Criteria voor gezonde, duurzame, groene schoolpleinen.

De laatste jaren kiezen veel scholen ervoor hun schoolplein om te vormen tot

een groen schoolplein.

Het Tilburgs Platform Speelnatuur heeft een aantal criteria opgesteld, voor de

ontwikkeling van een groen schoolplein. Een school hoeft niet direct te voldoen

aan al deze criteria, maar men kan dit beschouwen als een groeimodel.

1. De omvang:

In Tilburg spreken we van een groen schoolplein als minimaal 1/3 van

de betegeling wordt vervangen door een waterdoorlatende

ondergrond. Dit kan zijn zand, grind, gras, kunstgras, boomschors.

2. De beplanting:

Er is sprake van natuurlijke beplanting: een of meer bomen, (bij

voorkeur inheemse) planten, bloemen, groente/fruit en speelbaar

groen, bijvoorbeeld een speelbosje. Het aangelegde groen moet

aansluiten bij de leeftijdsfase van de kinderen.

3. Natuurlijke speelaanleiding:

Een groen schoolplein bevordert vrij spel, ruimte voor zelfstandig

beslissen, te ontdekken en uitproberen spelaanleidingen zijn:

bijvoorbeeld klimboom, rioolbuis, stappalen, wilgenhut, heuvel met

glijbaan, natuurlijke klimwand. Door een groen schoolplein dat variatie

en uitdaging biedt, verandert het speelgedrag van kinderen. Een groen

schoolplein bevat hoogteverschillen, verschillende natuurlijke

ondergronden en klim- en klautermogelijkheden

4. Educatie:

Met een buitenlesplaats (overkapping of tribune) en veel biodiversiteit,

leren leerlingen in de natuur over de natuur. Buiten leren verhoogt de

concentratie, maar ook buiten spelen en buiten bewegen is leuk en

heeft een gunstig effect op gezondheid en leerprestaties. Leerlingen

leren zo op onderzoekende en speelse wijze. De lessen kunnen

gecombineerd worden met bewegen. Scholen kunnen mee doen aan

de landelijke jaarlijkse buitenspeeldag.

Ruimte voor fauna is een positieve bijdrage: vogelkastjes,

insectenhotels, vleermuiskasten, etc.

5. Gezondheid en gezonde leefstijl:

Het aanleggen van een schoolmoestuin, is een prima basis voor lessen

over gezondheid en gezonde leefstijl. Kinderen in de stad weten

nauwelijks waar hun voedsel vandaan komt. Zorgen voor de moestuin

en ervan genieten is een zinvolle ervaring. Kinderen worden beloond

voor hun geduld en doorzettingsvermogen. Ze leren zich aanpassen

aan het weer en andere externe factoren. Het aanleggen van een

watertappunt stimuleert het water drinken op school.

6. Sport en motoriek:

Het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) pleit ervoor

schoolpleinen zo in te richten dat ze kinderen en jongeren uitdagen om

te bewegen en ingezet kunnen worden als oplossing tegen

beweegarmoede onder de jeugd. De combinatiefunctionaris sport en

bewegen kan een rol hebben hierin. Het sporten in een groene

omgeving is belangrijk blijkt uit een onderzoek van Agnes van den Berg

http://www.agnesvandenberg.nl/komjebuitenspelen.pdf, blijkt dat

spelen in een natuurlijke omgeving leidt tot een betere motorische

ontwikkeling van kinderen. Een thema wat op dit moment actueel is

dat er een toename van het aantal botbreuken bij valincidenten is. Er

worden nu zelfs lessen gegeven in vallen. Als kinderen meer in een

natuurlijke omgeving spelen is dat niet nodig (zie ook

http://www.rtlnieuws.nl/nederland/botbreuken-de-gymzaal-geef-

kinderen-les-vallen).

7. Participatie:

Het is belangrijk om het schoolplein samen met de buurt te

'vergroenen'. Als dit lukt draagt dit bij aan een goede woon- werk- en

leefomgeving. Kinderen en ouders voelen zich verantwoordelijk voelen

voor het groene schoolplein. Dit kan worden gerealiseerd door hen

23

mee te laten denken over het ontwerp, mogelijkheden, planning en

uitvoering. Door iedereen hierin een rol te geven, wordt de

betrokkenheid met de school en schoolomgeving vergroot.

8. Duurzaamheid:

Goed functionerende speeltoestellen woorden desgewenst

opgenomen in het nieuwe ontwerp.

Vrijgekomen materialen zijn her te gebruiken. (Bijv. van stoeptegels

maak je een tribune) Ook kan de school overgaan tot waterbesparende

maatregelen: het aanbrengen van waterspelen en regentonnen om

water op te vangen, dragen nog extra bij aan de klimaatdoelen. Een

groen schoolplein is op warme dagen graden koeler dan een betonnen

plein.

9. Onderhoud:

Een groen schoolplein vraagt meer onderhoud dan een grijs

schoolplein. Het betrekken van de kinderen, ouders en omwonenden

kan een oplossing bieden voor dit meerwerk en bevorderd wederom

het verantwoordelijkheidsgevoel voor en betrokkenheid bij het

schoolplein.

September 2016, Tilburgs Platform Speelnatuur

24

Colofon Tekst: Tineke Vermeer Foto’s: Larissa Rand Foto Don Sarto Leerroute: Lisa Bakker