Bas Heijink Technisch Analist ING Investment Office

Bart-Jan Blom van Assendelft Manager ING Beleggen

Ontdek beleggingskansen met technische analyse

Online Seminar Beleggen

Amsterdam, 10 september 2013

2

Agenda

1. Ontstaan technische analyse

2. Wat is technische analyse? 3. Het stappenplan, de trend 4. Het stappenplan, omkeerpatronen

5. De stappen toepassen op de S&P 500 6. De stappen toepassen op het aandeel van de tweede poll 7. Visie 2013 – 2014 8. Interessant aandeel op basis van technische analyse 9. Enkele AEX-aandelen technisch bekeken 10. Afsluiting

3

Poll 1

Ik gebruik technische analyse bij mijn beleggingsbeslissingen. Ja, regelmatig Soms Nooit, ik weet niet wat technische analyse precies inhoudt Nooit, ik geloof niet in technische analyse

C

B

A

D

4

1. Hoe is technische analyse ontstaan

Bron: Wikipedia, ING Investment Office

• Charles Dow wordt gezien als de grondlegger van

technische analyse

• Amerikaanse journalist en mede-grondlegger van Dow

Jones Company en Wall Street Journal

• Bedacht de Dow Jones Industrials in 1896 om

bewegingen beter te analyseren van 12 grote bedrijven

• Enige bedrijf dat nu nog aanwezig is, is General Electric

(sinds 1896)

• Dow Theorie, trends in Industrials- en Transport- index

moeten elkaar bevestigen anders kan er sprake zijn van

een trendomkeer

5

2. Wat is technische analyse

Technische analyse bestudeert grafieken oftewel: beleggersgedrag Behalve fundamentele verwachtingen en cijfers is er dus ook ruimte voor emotie, sentiment, (ver)koopgedrag Uitgangspunten bij TA: • Koersen worden bepaald door vraag en aanbod • Koersen bewegen in trends • Koerspatronen in grafieken herhalen zichzelf (geschiedenis) • De markt verdisconteert alles (geruchten, nieuws, cijfers, etc.)

Gebruik technische analyse als timing koersdoelen/stoplossniveaus

6

Poll 2

Koopt u dit aandeel? Ja Nee Misschien als ik weet welk aandeel dit is

C

B

A

7

Het stappenplan

• Stap 1: De trend

• Stap 2: Omkeerpatronen

8

3. Het stappenplan: De trend

Drie mogelijkheden:

1. Stijgende trend 2. Dalende trend 3. Zijwaartse trend

• Verschillende trends volgen elkaar continue op • Startpunt is de lange trend (week/maand) en dan inzoomen naar

kortere trends (dag/uur) Stijgende trend wordt gekenmerkt door: hogere bodems Dalende trend wordt gekenmerkt door: lagere toppen

9

De lange trend in de AEX

Bron: Metastock 11, ING Investment Office

10

Keerpunten trends bij RWE

Bron: Metastock 11

11

Trends en emotie

Bron: Metastock 11

12

Tips bij stap 1

• Als u geen trends ziet, blijf dan uit de markt

• Een lange trend is belangrijker dan een korte trend, maar ook moeilijker te

definiëren

• Een lange trend hoeft niet dezelfde richting te hebben als een korte trend. Als de

langetermijntrend bijvoorbeeld stijgend is, kan er sprake zijn van een dalende

kortetermijntrend. Dit worden correcties genoemd. Correcties zijn nodig om

hogere langetermijnbodems te vormen.

• Let op keerpunten en de daarbij behorende bevestiging

13

4. Het stappenplan: omkeerpatronen

“Dit keer is alles anders” : beleggersgedrag verandert nooit • Door ongewijzigd beleggersgedrag ontstaan steeds dezelfde patronen (koop en

verkoopgedrag)

• Patronen die vaak voorkomen zijn: – Hoofd-schouderformaties – W-formaties – Wig-formaties – Dubbele toppen, dubbele bodems

14

Patronen in de AEX

15

Welke patronen zijn hier te zien?

16

Veel hoofd-schouderpatronen

17

Tips bij stap 2

• Houdt ‘patronen in ontwikkeling’ in de gaten

• Let op valse uitbraken, vaak 1 of 2 dagen

• Reageren en niet anticiperen. Pas een volledige afronding danwel activering van

een patroon zorgt voor het signaal

18

5. Toepassen van de stappen bij S&P 500

Op de volgende 2 sheets worden de stappen toegepast op de S&P 500

19

Omkeerpatronen S&P 500 bij toppen en bodems

20

De trend van de S&P 500

21

6. Toepassen op een aandeel

Nu de stappen toepassen op het aandeel van de tweede poll

22

Poll 3

Met de huidige kennis. Koopt u dit aandeel nu wel of juist niet? Ja Nee Ik wil nog steeds weten welk aandeel dit is

C

B

A

23

De trend

24

Omkeerpatronen

25

Het besproken aandeel is……..

…..Arcelor Mittal

26

7. Visie 2013 -2014

Stijgende trends in meeste aandelenmarkten zijn intact:

• AEX heeft voor de komende maanden ruimte naar 400 – 420, voor 2014 zou een

beweging mogelijk kunnen zijn richting bovenkant trend bij 500

• S&P 500 brak al all-time high. Richtpunten zijn 1.950 (bovenkant trend) tot

2.150 (Fibonacci-projectieniveau)

• 10-jaars rente NED heeft vorig jaar een onderkant lange dalende trend (sinds

jaren 90) getest, en een klassieke omkeer laten zien. Veel stijgingspotentieel in het

komende jaar naar 2,70% tot mogelijk zelfs 3,50% - 3,70%

• China heeft dalende langere trend gebroken en teruggetest. Veel potentie in 2014

27

AEX

28

10-jaars rente Nederland

29

China

30

8. Interessant aandeel op basis van TA: Intel

31

9. AEX aandelen: Akzo Nobel

32

AEX aandelen: KPN

33

AEX aandelen: SBM Offshore

34

10. Afsluiting

Wij willen u bedanken voor uw aandacht!

Dagelijkse columns op www.iex.nl en op www.ing.nl/beleggen

35

Disclaimer

• Deze presentatie van ING Bank N.V. is uitsluitend bedoeld om u informatie te geven over de visie van het ING Investment

Office op de financiële markten. Deze presentatie is geen beleggingsaanbeveling, geen beleggingsadvies noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijke zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van deze presentatie de informatie waarop zij haar visie in deze presentatie heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in deze presentatie kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze presentatie.

• Beleggen brengt risico's met zich mee, u kunt uw inleg verliezen. De waarde van uw beleggingen is mede afhankelijk van de ontwikkelingen op de financiële markten. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Loop geen onnodige financiële risico's. Lees de beschikbaar gestelde informatie over het aangeboden beleggingsproduct.

• ING Bank N.V. is statutair gevestigd te Amsterdam, handelsregister nr. 33031431 Amsterdam en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM). ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V.