DE STELLING: NA DE WAARDEDALING VAN HUIZEN IS NU HET MKB AAN DE BEURT.

uitgave van het NIRV | MAART 2012

Voorzitter Peter den Hertog over de kansen en toekomst van het NIRV

Alle ingrediënten voor een gezonde ontwikkeling binnen het MKB

van

ondernemertot

Register Valuator

vanwaarde

agenda

colofon

Masterclass in Utrecht

De Leyden School of Law and Economics (LSLE)

organiseert in samenwerking met de Stichting

Waarderingsonderzoek ten behoeve van Bedrijf

en Onderneming (SWBO) de jaarlijkse master-

class ‘Business Valuation’ met dit jaar als thema:

‘Economische Schade in het Geding’.

De masterclass wordt donderdag 5 april in

Utrecht georganiseerd. Aan de masterclass zijn

5 SWBO punten/10 SWBO punten inclusief huis-

werk, 3 LRGD punten toegekend.

Voor nadere informatie:

www.lsle.nl/nl/cursussen/masterclass-economi-

sche-schade-in-geding

Deelnemers kunnen (facultatief) aan de hand van

een casus huiswerk inleveren en krijgen

daarvoor extra PE-punten. Geeft u dit bij uw

aanmelding aan, u krijgt dan separaat een casus

toegestuurd.

Docenten

www.wingman.nl/wingman/consultants

Drs. J.G. Groeneveld RA RV,

directeur Wingman Business Valuation B.V.

te Breda

www.lsle.nl/nl/organisatie/medewerkers_staf

Dr. J. Vis MBA CMC RV,

partner Talanton Corporate Finance,

adjunct-professor Business Valuation en Value

Based Management RSM Erasmus Universiteit

te Rotterdam

inkedin.com/pub/ingeborg-haazen

Mw. Mr. drs. I. Haazen,

schadevergoedings-, en overeenkomstenrecht

Algemene Ledenvergadering

De Algemene Ledenvergadering van het

Nederlands Instituut voor Register Valuators staat

voor woensdag 18 april van 13.00 uur tot 17.00

uur gepland. Plaats van handeling is het Van der

Valk hotel in Houten.

Op het programma staat onder meer een lezing

en een paneldiscussie door mr. Peter Ingelse,

voorzitter van de Ondernemingskamer van het

Gerechtshof Amsterdam.

Na afloop is er gelegenheid om elkaar tijdens de

borrel in informele sfeer te ontmoeten.

Wij verzoeken u vriendelijk de datum van de ALV

te noteren in uw agenda. Wij zullen u naar ver-

wachting in de loop van deze maand de formele

uitnodiging en agenda sturen.

2

colofon Van Waarde is een uitgave

van het NIRV.

Verschijnt vier keer per jaar

Redactie:

Chris Denneboom,

Frank van Ee

Ontwerp/Vormgeving :

Buro de Beer, Haarlem

Tekstproductie/fotografie:

De Coalitie, Haarlem

Copyright:

NIRV

Reacties:

info@vanwaardemagazine.nl

Van Waarde is het nieuwe digitale magazine van het NIRV met opiniërende artikelen

over de huidige financiële en economische actualiteit. Het toont via concrete

voorbeelden de eigen kracht en de bijzondere kennis van de Register Valuators.

Zichtbaarheid is immers belangrijk voor gezonde resultaten. Daarnaast biedt

Van Waarde autoriteiten uit het vakgebied een podium hun mening over ontwikkelingen

te ventileren. Zo wordt in elk magazine een stelling geponeerd, waarop zowel des-

kundigen en lezers kunnen reageren. Van Waarde is een interactief digitaal magazine,

dat de NIRV nog beter zichtbaar zal maken.

Wij zijn benieuwd naar uw reacties.

vanwaarde

NIRV lanceert nieuwdigitaal magazine

2

4

8

10

12

14

16

Agenda

Colofon

Interview NIRV-voorzitter

Den Hertog

Advocaat Hoekstra over

toegevoegde waarde NIRV

Van ondernemer tot

Register Valuator

Interview Carol Smit

De Stelling

Interview Paul de Blok

3

‘We moeten binnen ons vakgebied de leidende organisatie worden’

vanwaarde

“Als we klein blijven, kunnen we een aantal

dingen die we graag willen doen niet

oppakken. Aan onderzoek op het gebied

van waarderingstechnieken en waarderings-

regels komen we in de huidige situatie

met 200 leden bijvoorbeeld niet toe. Ook

het ter beschikking stellen van heldere

richtlijnen gebeurt nog zeer beperkt en dat

vind ik onwenselijk als wij ook een goed

functionerend tuchtrecht willen houden.

Het NIRV heeft meer volume nodig om dé

leidende organisatie op het gebied van

business valuation te worden.”

Hoe wilt u dat bereiken?

“Door de deur te openen voor andere op-

leidingen en disciplines. Er zijn uitstekende

waardeerders die geen Register Valuator of

NIRV-lid zijn. Die wil ik graag bij het NIRV

betrekken. Natuurlijk moeten we er voor

zorgen dat de titel van de Register Valuator

optimaal beschermd blijft en niet verwatert.

Voorzitter Peter den Hertog over de kansen en toekomst van het NIRV

Bij zijn aantreden in april 2011 wond voorzitter Peter den Hertog er geen

doekjes om. Hij wilde het NIRV mede verbreden door andere opleidingen

en disciplines toe te laten. Die verbreding is volgens Den Hertog nodig

om het NIRV leidend op het gebied van business valuation te maken.

Hij zet in op méér kwaliteit en méér leden. Met een sterker accent op

communicatie. Daarom kreeg deze nieuwsbrief een ander gezicht en

inhoudelijke verbreding.

vanwaarde

5

>>

NIRV werken met specifieke groepen.

Overigens vind ik dat op termijn de Stichting

Waarderingsonderzoek ten behoeve van

Bedrijf en Onderneming (SWBO) en het

NIRV in elkaar moeten worden geschoven.

De SWBO beheert het register, stelt de

examens samen en accrediteert opleiders.

Het NIRV behartigt de belangen van de

leden, organiseert workshops en werkt aan

naamsbekendheid van de RV-titel. Als het

ons lukt beide organisaties samen te voegen

en anders opgeleiden aan het NIRV te

binden, kunnen we budgetten combineren

en schaalvergroting realiseren. Het is een

hele klus. Maar ik denk dat onze leden er

veel voor terug krijgen.”

Zoals?

�

“We kunnen voor de leden uitgroeien tot een

efficiënte service-organisatie die in de markt

wordt gezien als een soort keurmerk. Met een

fulltime secretariaat in plaats van alleen maar

vrijwilligers. En juridische ondersteuning bij

kennisontwikkeling. Het NIRV moet in mijn visie

een breed pakket aan opleidingen bieden. En

mogelijk ook juridische ondersteuning, want

veel van onze leden staan bij het waarderen

bloot aan juridische risico’s. Het zou prima

zijn als het NIRV hen daarbij ook van dienst

kan zijn.”

Met welke trends krijgen NIRV-leden

beroepsmatig te maken?

“Ik voorzie een groeiend aantal bedrijfswaar-

deringen. En ook sterkere specialisaties.

Bijvoorbeeld op het gebied van de waardering

van pensioenverplichtingen, onroerend goed

en financiële producten. Daarbij zullen wij in

toenemende mate samen moeten werken

met beroepsgroepen die daar veel van weten,

zoals actuarissen en makelaars.

Het is vanbelang dat zij weten wat het NIRV

hen te bieden heeft. Een andere trend: de

claimgevoeligheid van ons beroep neemt

toe. Steeds vaker wordt de gang naar de

rechter gemaakt.

Dan moeten wij onze zaken op orde hebben. “

vanwaarde

“...Ik voorzie een groeiend aantal bedrijfswaarderingen....

6

vanwaarde

Peter den Hertog (1964) is sinds april 2011

voorzitter van het NIRV. Hij werkt bij Grant Thornton

in Rotterdam en is daar partner op het gebied

van corporate finance. Na vijf jaar in het bank- en

verzekeringswezen te hebben gewerkt, maakte

Peter in 1988 de overstap naar de accountancy.

De laatste jaren ontwikkelde hij zich tot specialist op

de vakgebieden ondernemingswaardering, fusies

en overnames. Het NIRV-voorzitterschap vindt hij

mede door de vele beweging binnen en buiten de

organisatie ‘heel erg leuk’.

Voorziet u nog gevolgen van de enorme

onrust op de financiële markten en in

de EU?

“Absoluut. Bij het waarderen werken wij met

rendementseisen. Met als vast onderdeel

de risicovrije rente, doorgaans gebaseerd

op het rendement dat je op staatsleningen

maakt. De discussie is nu in toenemende

mate of dat nog wel de risicovrije rente is.

De onrust op de financiële markten heeft

sowieso gevolgen voor het waarderen van

ondernemingen. Daarbij worden wij gehinderd

door het feit dat Nederland een klein land

is waar slechts in zeer beperkte mate

fundamenteel onderzoek wordt gedaan. Niet

duidelijk is wat marktontwikkelingen doen met

de prijzen van bedrijven. De AEX biedt wat

dat betreft een beperkt beeld. Want afgezien

van een klein aantal AEX-bedrijven zijn er

honderdduizenden MKB-ondernemingen

waar wij iets over zouden moeten kunnen

zeggen. In mijn ideaalbeeld wordt het NIRV

de organisatie die ook op dat gebied veel

kennis in huis heeft.”

7

Het blijft specialisten werk Evert Hoekstra

vanwaarde

Hoe komt u met RV’ers in aanraking?

“Op verschillende manieren. Soms heb ik een

klant die een aandelenpakket of een onder-

neming wil kopen of verkopen. Als het dan

op waarderen aankomt, schakel ik een RV’er

in. Maar het kan natuurlijk ook andersom.

Dan wordt een deal voorbereid door een

accountantsfirma met een RV’er aan boord

en hebben ze voor de juridische kant een

advocaat nodig. Dan komen ze bij mij.”

Loopt dat altijd vlekkeloos?

“Soms word je er als advocaat pas laat bij-

gehaald. Voor de finale onderhandelingen of

voor het opstellen van het koopcontract. Vaak

is dat jammer, want je kunt dan nog weinig

invloed uitoefenen op het onderhandelings-

proces. Juist in de beginfase kan een advocaat

nuttig zijn.

Gespecialiseerde advocaten zijn doorgaans

scherper in onderhandelen dan accountants

of RV’ers. Zij doen immers niet anders.”

Wanneer kunnen fricties optreden?

“Als het niet botert en je in elkaars vaarwater

zit. Ik heb wel eens meegemaakt dat een RV’er

zomaar in de onderhandeling aanbood dat de

verkopende directeur/eigenaar nog wel twee

jaar wilde blijven werken. Zo hoopte hij een

betere prijs te kunnen bedingen. Terwijl ik wist

dat die man er zo snel mogelijk weg wilde. Of

dat er door een RV’er juridische standpunten

worden ingenomen die gewoonweg niet juist

zijn. Dat is dan niet echt handig. Op mijn beurt

moet ik me niet al te veel met de details van de

cijfers bemoeien. Ik heb inmiddels best enig

financieel inzicht, maar het waarderen blijft

specialistenwerk.”

Wat is het geheim van een vruchtbare

samenwerking?

“Het helpt enorm als advocaten en RV’ers

elkaar goed kennen. Dan ben je echt een

team, dan bereid je de zaak samen goed voor

en maak je gebruik van elkaars sterke kanten.”

Evert Hoekstra (42) van Castelijns Kaandorp Hoekstra Advocaten in

Alkmaar is al zestien jaar advocaat en gespecialiseerd in vennootschaps-

recht en ondernemingsrecht. Regelmatig treft hij Register Valuators; in

zijn eigen kamp, dat van de tegenstander, of als onafhankelijke mediator.

vanwaarde

Juist in de

beginfase kan een advocaat

nuttig zijn

9

In 2002 begint Broekema een nieuwe onder-

neming die hij laat groeien door het kopen

en verkopen van ict-bedrijfjes. Steeds vaker

wordt Broekema geconfronteerd met de

waarde van ondernemingen en de ver-

schillende methodes om die te berekenen.

Toch begrijpt hij die methodes nog niet

tot in de finesses. Broekema wil het zelf

kunnen. Die drijfveer brengt hem terug in

de collegebanken van de RSM Erasmus

Universiteit en de Universiteit van Tilburg

(TiasNimbas).

Daar wordt hij vanaf de eerste dag gegrepen

door de colleges van Jan Vis, de grondlegger

van het vak van Register Valuator.

Inmiddels heeft Broekema bij NBC/Van

Roemburg Corporate Finance een bloeiende

praktijk in het waarderen van ondernemingen;

als adviseur voor overnames, maar ook als

partijdeskundige en gerechtelijk deskundige

bij conflicten over waarderingen van onder-

nemingen. Daarbij put hij naar eigen zeggen

nog veel uit zijn ervaring in de ict-branche

waar hij veel klanten heeft: “Die hoeven me

niet eerst hun hele business uit te leggen.”

Met het pistool op de borst geeft Broekema

toe dat de aandeelhoudersconflicten en

gerechtelijke procedures over aandelen-

belangen hem nog iets meer voldoening

schenken. “Daar komt ook nogal wat

psychologische kennis bij kijken. Er is vaak

sprake van woede en rancune die je als

mediator eerst moet neutraliseren.”

De crisis heeft zijn praktijk niet erg getroffen,

zegt Broekema. “Vroeger werd het

waarderen van een onderneming meestal

aan accountants overgelaten. Maar het is

steeds duidelijker geworden dat het een vak

apart is. Als Register Valuators zitten we in

een groeimarkt.”

Hoe waardeer je een onderneming? De vraag intrigeerde Marc Broekema

vanaf het moment dat hij er zelf als ondernemer mee te maken kreeg.

Via een management buy-out kocht Broekema in 1997 Marketech uit

Purmerend. Hij bouwde het automatiseringsbedrijf uit tot ruim 130

medewerkers om het twee jaar later te verkopen aan DaimlerChrysler.

Deze deal wordt mede begeleid door NIRV - voorzitter Peter den Hertog.

vanwaarde

10

... Als Register Valuators zitten we in een groeimarkt...

van

ondernemertot

Register Valuator

vanwaarde

Carol Smit

vanwaarde

...Ik ben nogal een eigenwijs persoon, maar hij kon daar goed mee omgaan...

Circa vijftien jaar geleden kocht Smit via een

buy-out VCP Streetcare, producent en

handelaar in straatmeubilair, zoals banken

in winkelcentra en het beroemde

‘Amsterdammertje’. “Dat was niet zo’n

ingewikkelde deal. Omdat ik ook aan de

verkopende kant stond, was ik overal van

op de hoogte. Ik had daarom niet veel

hulp nodig. De nieuwe eigenaar zorgde

voor continuïteit, maar de markt was niet

makkelijk. Opdrachtgevers bezuinigden en

een deel van de omzet viel weg”. Zo kwam

vorig jaar het plan van een overname door

een grote klant ter sprake, de HR Groep.

Smit kende dat bedrijf goed en het ging heel

rap: “We zaten te eten en even later stonden

de voorwaarden op de rand van een krant”.

Daarom besloot Smit overnameadviseur en

RV’er Frank van Ee van Alfa Fusies en

Overnames in de arm te nemen om de

zaak nog eens door te nemen en het

koopcontract op te stellen. “Ik kende de

overnemende partij. Ik had er een goed

gevoel bij. Maar je wilt zeker weten dat je

niet giga-belazerd wordt. Ook in het belang

van het personeel”. Smit bleef directeur.

Toen hij in januari de kans kreeg een

mastenfabriek (voor straatverlichting en

verkeersborden) over te nemen, schakelde

hij opnieuw Van Ee in. “Het was een activa-

transactie, dus best ingewikkeld. Je moet

nauw omschrijven wat je koopt. Van Ee

zat bij de onderhandelingen. Hij dacht

erg goed mee. Ik ben nogal een eigenwijs

persoon, maar hij kon daar goed mee

omgaan. We hadden een vertrouwensband.”

Je wilt zeker weten dat je niet belazerd wordt

Carol Smit heeft het niet zo op ‘te gestudeerde’ mensen die alles

‘kapotrekenen’. Zelf klom hij via de LTS en MTS op naar de HTS.

Smit is een echte ondernemer. “Je durft stappen te zetten, omdat je een

doel voor ogen hebt. Je werkt vanuit je gevoel. Je begint met niet-rekenen”.

Toch vindt Smit het bij de koop en verkoop van bedrijven nuttig om advies

te krijgen van een Register Valuator. Vooral als steun en toeverlaat.

vanwaarde

13

vanwaarde

Annette Bakker,

specialist bedrijfsovername bij

ABN AMRO Bank

De crisis heeft natuurlijk ook impact op het

MKB. Dat wil niet zeggen dat de (verkoop)

waarde van een onderneming daardoor

meteen daalt. Deze wordt immers bepaald

door vele factoren, waaronder de kwaliteit

van de ondernemer en zijn onderneming.

Zelfs als ondernemers actief zijn in een

branche die flink lijdt onder de crisis, kunnen

zij toch in staat zijn deze het hoofd te bieden.

Bijvoorbeeld doordat zij een flexibele kosten-

structuur hanteren. Bij een afnemende

omzet kunnen zij dan eenvoudiger kosten

reduceren. Andere ondernemingen hebben

bijvoorbeeld langlopende contracten met

goede markt- partijen waardoor de bedrijfs-

continuïteit blijft gewaarborgd.

Maar van cruciaal belang is misschien wel

de visie en strategie van de ondernemer. Zijn

slagvaardig handelen op marktontwikkelingen

kunnen van doorslag- gevend belang zijn

voor het overleven van de crisis.

De waarde van een onderneming is een optel-

som van factoren. De prijs die uiteindelijk

wordt betaald, hoeft daarom niet gelijk te zijn

aan de (intrinsieke) waarde

Louis Palmen,

senior business adviseur

Kamer van Koophandel Limburg

“Het is niet zuiver om bij een economische

crisis ervan uit te gaan dat er een algehele

waardedaling komt van MKB-ondernemingen.

De ontwikkeling van de waarde in tal van sec-

toren in het MKB is sterk beïnvloed door trends

die al in economische hoogtijdagen zichtbaar

waren. Hierbij kan gedacht worden aan

bijvoorbeeld een sterke internetgeoriënteerde

consumentengroep in bijvoorbeeld de detail-

handel. Ook verschuivingen in de bestedingen

door de privéhuishoudens als gevolg van

behoefteveranderingen zijn debet aan waarde-

verschuivingen. Kijk maar naar de uitgave van

het gemiddelde Nederlandse gezin voor

communicatiedoeleinden. Krant en vaste

telefoonaansluiting zijn aangevuld met

een uitgebreid internetpakket. Maar ook bij

moderne ontwikkelingen zien we snelle en

grote veranderingen. Gevolg van dit alles is

dat ondernemers meer en meer gedwongen

zullen worden zich te blijven op oriënteren

op het ondernemerschap zelve. Je bent

immers naast “ondernemer in iets” ook

ondernemer. Juist de basiscompetenties van

het ondernemerschap zijn de waardefactoren

in een bedrijf. Kortom, het tempo waarin

bedrijfssoorten veranderen is enorm toe-

genomen maar ondernemerschap is nog

steeds de blijvende waarde die de waarde

van het bedrijf draagt.”

Annette Bakker Louis Palmen Lex van Teeffelen

1614

destelling

Aan de waardedaling van het

onroerend goed lijkt voorlopig geen

einde te komen. Hoe zit het met de

waarde van MKB? Blijft die stabiel

of heeft de markt steeds minder

euro’s over voor ondernemingen

in het midden- en kleinbedrijf?

Drie deskundigen geven

hun mening over de stelling:

na de waardedaling van

huizen is nuhet MKB aan de

beurt. Wij hopen dat ook onze leden op de

stelling reageren. Mail uw reactie naar

info@vanwaardemagazine.nl

Lex van Teeffelen, bijzonder lector bedrijfsoverdracht en

innovatie aan de Hogeschool Utrecht:

”Haha. Eigenlijk is het precies andersom.

Toen de huizenprijzen echt gingen dalen,

had het midden- en kleinbedrijf al een forse

klap gehad. In de tweede helft van 2008 was

al merkbaar dat de waarde van ondernemingen

kelderde, terwijl de huizenprijzen nog slechts

licht daalden. Bovendien daalt de waarde

van huizen geleidelijk, terwijl overname-

prijzen voor ondernemingen schoksgewijs

meegaan met de conjunctuur. In 2010 was

er een lichte opleving, maar in het vierde

kwartaal van 2011 begon de ellende weer.

Grofweg kun je wel zeggen dat de waarde

van het MKB sinds het begin van de krediet-

crisis met de helft is gedaald. Natuurlijk zijn

er branches die profiteren van de crisis, zoals

deurwaarders.Net zoals bij huizen is er in het

MKB sprake van een kopersmarkt. Het is een

beetje wat de gek ervoor geeft. En kopers

zijn bijna niet te vinden omdat de banken niet

willen financieren.

Een kleine 10 procent van de ondernemers

wil op dit moment van zijn bedrijf af. Een der-

de daarvan probeert te verkopen, tweederde

staakt het bedrijf gewoon.”

Waarom is dergelijk toezicht nodig?

“Het liefst heb je als Register Valuator

natuurlijk zoveel mogelijk vrijheid.

Maar de wereld is weerbarstig geworden.

De claimcultuur grijpt om zich heen. Bij de

SWBO kwam wel eens een klacht binnen

over een RV’er. Het leek ons daarom van

belang een manier te ontwerpen om die

klachten te toetsen.”

Wat staat er in die regels?

“Bijvoorbeeld dat bij het waarderen de

economische waarde het uitgangspunt moet

zijn. Dat er voldoende kennis moet zijn voordat

je een oordeel uitspreekt. Dat je de opdracht

teruggeeft bij belangenverstrengeling. En meer

van dit soort zaken.”

Wat heeft een klant daaraan?

“Die weet dat hij met een RV’er kwaliteit

in huis haalt. Dat de RV’er een zo objectief

mogelijk oordeel uitspreekt. Net als dat je bij

een gecertificeerd autobedrijf weet dat het

de beste onderdelen gebruikt. Als de klant

ontevreden is over het werk van de RV’er, kan

hij een klacht indienen bij de Stichting GBR

die daar onafhankelijk wordt beoordeeld.

Dat is goed voor de klant en voor de RV’er.

Die is als hij zich aan de regels heeft gehouden

beter beschermd tegen claims.”

Waar zou een RV’er over de schreef

kunnen gaan?

“Het grootste gevaar is dat je mee wordt

gezogen in de slangenkuil van subjectieve

partijen. De belangrijkste regel is dat je je rug

recht houdt. Als je dat niet doet, ben je als

RV’er zeer kwetsbaar. “

Wat zijn de ervaringen met het

toezicht?

“Tot dusver zijn er twee klachten behandeld

en is er één op komst. In één geval heeft de

betrokken RV’er een berisping gekregen. Het

is het begin van jurisprudentie.”

volwassen toezicht voor volwassen beroepsgroep

Bij een volwassen beroepsgroep hoort een volwassen toezicht. Ook voor

de circa 200 geregistreerde business valuators in Nederland gelden sinds

enkele jaren vaste gedrags- en beroepsregels die kunnen worden getoetst.

Paul de Blok van RSM Evaluent is als bestuurder van Stichting SWBO (de

stichting die kwaliteit waarborgt en RV’ers registreert) betrokken geweest

bij de totstandkoming van dat toezicht.

vanwaarde

16

Paul de Blok

vanwaarde

Op 27 februari kwam het nieuws naar buiten. Ahold nam onlineretailer Bol.com over van de inves-

teringsmaatschappijen Cyrte Investments en NPM Capital. Het supermarktconcern betaalde 350

miljoen euro voor het bedrijf. Bol.com behaalde in 2011 een omzet van 355 miljoen euro.

Het internetbedrijf biedt een assortiment aan producten zoals boeken, elektronica en speelgoed.

Bol.com is naar eigen zeggen de meest bezochte retailwebsite van Nederland met 3,4 miljoen

actieve klanten en in 2011 meer dan 17 miljoen verkochte artikelen.

17

opmerkelijke overname

www.nirv.nl