_____________________________________________________________________________________

Pagina1van11

Cultuuronderwijs DNA

CultuuronderwijsDNA:DeskundigheidNascholingenverAnkeren

ProjectplanVersie 1.1, februari 2016

_____________________________________________________________________________________

Pagina2van11

Cultuuronderwijs DNA

InleidingDe wereld verandert in een hoog tempo. Het tempo van ontwikkelingen lijkt steeds sneller te gaan. Gevolg van deze verandering is dat er andere kennis, vaardigheden en attitudes nodig zijn dan in het verleden. Onderwijs wat opleidde voor een geïndustrialiseerde samenleving is wezenlijk anders dan onderwijs dat opleidt voor een informatiemaatschappij, waarbij het ook niet te voorspellen is hoe die maatschappij er uit zal zien tegen de tijd dat kinderen het onderwijssysteem verlaten. In deze steeds complexere en sneller veranderende samenleving is het belangrijk jezelf goed te kennen en uitdrukking te kunnen geven aan je gedachten, gevoelens en ideeën. De maatschappij heeft behoefte aan individuen die creatief kunnen denken, oplossingsgericht zijn, een ondernemende en onderzoekende attitude hebben, kunnen co-creëren, sterk zijn in samenwerking en zich thuis voelen tussen alle technische mogelijkheden die de wereld om hen heen vormen. In Enschede en Twente werken overheid, onderwijs en culturele instellingen structureel samen om een omgeving te creëren waarin kinderen voorbereid worden op deze nieuwe wereld. Op het gebied van cultuuronderwijs bestaat een structurele samenwerking tussen gemeente Enschede, vertegenwoordigers van het primair onderwijs en de culturele instellingen waarin zij werken aan onderwijsvernieuwing, in het CmK project Culturage, en aan een langjarige operatie in de vorm van het stadsbrede cultuurmenu. Dit projectplan geeft de doelen, opzet en organisatie van het project Cultuuronderwijs DNA: Deskundigheidsbevordering, Nascholing en verAnkering. Het project wordt aangevraagd door Consent, het bevoegd gezag van het openbaar primair onderwijs in Enschede en enkele omliggende plaatsen, maar zij doet dit namens de kamer PO van Enschede. In deze kamer werken de drie grote schoolbesturen (naast Consent zijn dat de SKOE en VCO) en de in Enschede gevestigde eenpitters samen om onderwijsbeleid integraal af te stemmen met elkaar, gemeente en andere betrokken partijen. Dit project bouwt voort op het CmK project Culturage, maar waar de invalshoek van Culturage deskundigheidsbevordering door ontwikkeling van leerlijnen is, kiezen wij in dit project de implementatie van (elders ontwikkelde) leerlijnen als startpunt voor deskundigheidsbevordering. De deelnemende scholen is een mix van Culturage scholen en nieuwe scholen.

VisieopcultuuronderwijsWij zijn er van overtuigd dat cultuureducatie bijdraagt aan het voorbereiden van kinderen op de uitdagingen van de 21e eeuw. Daarbij gaat het om creativiteit, probleemoplossend vermogen, expressie, zelfreflectie en samenwerking. Wij zijn er van overtuigd dat er een grote gemeenschappelijk deler is tussen de onderwijsvernieuwing die wij vanuit cultuuronderwijs willen bewerkstelligen en de doelstellingen van vernieuwingen op andere gebieden, zoals wetenschap en techniek. Kernpunten in deze onderwijsvernieuwing zijn

_____________________________________________________________________________________

Pagina3van11

Cultuuronderwijs DNA

• Verankering is het meest duurzaam als de vernieuwing een integraal onderdeel van het curriculum gaat vormen, geïntegreerd met andere vakken

• De rol van de leerkracht is daarbij veel meer coachend dan onderwijzend • Er is aandacht voor het creatieve proces van elk kind afzonderlijk • De school heeft een goed beeld van wat zij zelf kan, wat zij kan ontwikkelen en waar zij

externe deskundigen nodig heeft voor het behalen van haar doelstellingen In dit project werken we dan ook intensief samen met vernieuwers van het techniekonderwijs. Daarin is de organisatie TechYourFuture onze partner.

BestaandecultureleactiviteitenIn Enschede worden de culturele activiteiten van het gehele primair onderwijs ondersteund door het cultuurmenu: http://cultuurmenu.culturage.nu/ Voortbouwend op ruim 25 jaar ervaring met een makelaarsfunctie heeft de driehoek onderwijs – culturele instellingen – gemeente zich middels een convenant aan elkaar verbonden om structureel het aanbod van alle instellingen bij de scholen te brengen. Alle drie de partijen dragen de kosten van deze coördinator-functie. Het cultuurmenu wordt aangestuurd door de stuurgroep van Culturage. De activiteitenkosten in het cultuurmenu zijn structureel en vooraf gefinancierd vanuit de prestatiebox. 100% van de scholen voor primair onderwijs in Enschede neemt deel aan dit stadsbrede cultuurmenu. Structureel wordt de ICC-cursus in Enschede aangeboden. De 12 grote culturele instellingen uit Enschede en enkele kleinere aanbieders brengen hun aanbod via het cultuurmenu bij de scholen. Enschede kan zich gelukkig prijzen met een rijke culturele infrastructuur met onder andere vier instellingen uit de basisinfrastructuur, musea, theaters, gezelschappen, instellingen op gebied van beeldende kunst, een filmhuis, een kunstenschool, maar ook een kunstacademie en een conservatorium. Naast de structurele basisvoorziening in de vorm van het Cultuurmenu kent Enschede diverse basisscholen die kunst en cultuur als speciaal aandachtspunt in hun profilering hebben (dit geldt overigens ook voor het voorgezet onderwijs).

RelatiemetCulturageIn Culturage wordt in nauwe samenwerking tussen school en culturele instelling nieuw aanbod ontwikkeld. Uitgangspunten daarbij zijn een verschuiving van aanbodgestuurd, naar vraaggestuurd, aandacht voor het individuele creatieve proces en een veranderende rol van de leerkracht. Hierbij volgen wij het master-adoptiemodel. De hedendaagse leerlijnen die hieruit voortvloeien vinden hun weg in het Cultuurmenu. In dit project zijn deze leerlijnen, beter gezegd de implementatie daarvan, vertrekpunt voor deskundigheidsbevordering. Daarbij wordt de wens van een school om een leerlijn te implementeren genomen als motivatie voor de ontwikkeling van het leerkrachten-team. Hiermee is dit voor Culturage tevens een uitstekende test of de ontwikkelde leerlijnen inderdaad overdraagbaar zijn.

_____________________________________________________________________________________

Pagina4van11

Cultuuronderwijs DNA

Naast deze inhoudelijke, tweezijdige relatie tussen dit project en Culturage is dit project organisatorisch ingebed in de bestaande infrastructuur van Culturage.

RelatiemettechniekonderwijsHet wetenschap- en techniekonderwijs richt zich ook op een veranderende rol van de leerkracht, het stimuleren van ontdekkend, onderzoekend en ontwerpend leren en heeft ook aandacht voor ieders individuele creatieve proces. De scheiding tussen cultuur en wetenschap/techniek is in onze visie een artificiële, die ook pas recent is ontstaan. Kernbegrip is het maken, creëren van dingen vanuit eigen fantasie, ideeën, belevingswereld, eerdere ervaringen en in co-creatie met anderen. In dit project streven we dan ook naar een integrale benadering van het werken naar onderwijs dat kinderen voorbereid op de 21e eeuw. Dit heeft naast efficiëntie voordelen, ook inhoudelijke en organisatorische voordelen. Nascholing en deskundigheidsbevordering die wordt ingezet sluit op elkaar aan en versterkt elkaar, in tegenstelling tot het beeld dat alle zaken die op een school afkomen met elkaar concurreren. Daarnaast kunnen technische vaardigheden als het ontwikkelen van media of programmeren ook gebruikt worden als middel om jezelf uit te drukken. Nadruk ligt dan niet op techniek als doel, maar techniek als middel. In dit project werken we nauw samen met TechYourFuture als formele samenwerkingspartner. Daarnaast zullen wij ook met de Academie voor Creatieve Technologie van Saxion en de opleiding Creative Technology van de Universiteit Twente samenwerken.

VisieoponderwijsvernieuwingAnaloog aan de aandacht voor het individuele creatieve proces van elk kind, is het bij onderwijsvernieuwing noodzakelijk aandacht te hebben voor het individuele ontwikkelingsproces van elke school. Succesvolle onderwijsvernieuwing neemt de huidige situatie van de school als vertrekpunt, sluit zo nauw mogelijk aan bij bestaande processen in de school en laat de regie bij de school. Doelstelling daarbij is dat de school vanuit een intrinsieke motivatie zelf het gewenste tempo van veranderingen bepaalt en de activiteiten van instellingen die haar daarbij helpt als ondersteunend en niet als verzwarend ervaart. Idealiter hebben alle organisaties die scholen willen helpen met het vernieuwen van hun onderwijs een zelfde visie, zodat inspanningen elkaar versterken in plaats van elkaar beconcurreren. Wij zijn dan ook blij dat we in de Saxion Academie Pedagogiek en Onderwijs een partner vinden om gezamenlijk op te trekken in het implementeren van nascholingsactiviteiten.

Probleem-endoelstelling Het probleem dat wij signaleren en in dit project willen oplossen is dat we wel weten in welke richting we ons moeten ontwikkelen om kinderen goed voor te bereiden op de 21e eeuw, maar dat we nog onvoldoende concrete deskundigheid, ervaring en middelen hebben om hier in de onderwijspraktijk van elke dag structureel aandacht aan te besteden.

_____________________________________________________________________________________

Pagina5van11

Cultuuronderwijs DNA

Met dit project willen we op alle niveau's hier versnelling, verdieping en verbreding in bewerkstelligen.

VervolgstappenIn dit project werken we op zowel bestuurs-, school- als leerkrachtniveau. Vertrekpunt hierbij is op elk niveau het huidige ontwikkelingsstadium op het gebied van cultuureducatie.

BestuursniveauDe grote schoolbesturen (Consent, VCO, St.KOE) en de eenpitters werken in Enschede nauw samen in de kamer PO. De strategische beleidsplannen van de schoolbesturen zijn vorig jaar vastgesteld. In deze plannen spelen 21e eeuwse vaardigheden, creatief denken, probleemoplossend vermogen en zelfontplooiing een belangrijke rol.

DoelenDoel van Cultuuronderwijs DNA op bestuursniveau is het formuleren van een visie van de wijze waarop Cultuuronderwijs kan bijdragen aan het realiseren van de strategische doelen van de schoolbesturen.

Activiteiten1) Analyse van de strategische beleidsplannen op doelen waar cultuureducatie door

externe deskundige. 2) Gave Dingen Doen sessie met schoolbestuurders (zie

http://www.gavedingendoen.nl). 3) Per schoolbestuur opstellen van een manifest waarin kort en krachtig wordt

vastgelegd op welke wijze Cultuuronderwijs DNA bijdraagt aan de strategische doelen.

4) Implementatie van dit manifest in de organisatie met de middelen die voor die organisatie het beste ingezet kunnen worden.

SchoolniveauEr nemen elf locaties deel aan Cultuuronderwijs DNA. Elke locatie heeft zijn eigen ontwikkelingsniveau op dit gebied. In het project nemen we dat als uitgangspunt. De school heeft de regie en bepaalt het tempo van ontwikkeling.

DoelenHet doel van Cultuuronderwijs DNA op schoolniveau is het verhogen van de kwaliteit van cultuureducatie met activiteiten op schoolteam-, leerkracht- en leerlingniveau. Dit moet in elk geval uitmonden in het opnemen van geoperationaliseerde doelen op gebied van cultuureducatie in de lijn met het CmK gedachtegoed zoals in de schoolplannen van uiterlijk 2017/2018.

ActiviteitenDe activiteiten die hiervoor ondernomen worden zijn:

_____________________________________________________________________________________

Pagina6van11

Cultuuronderwijs DNA

1) Formeren van een implementatieteam per school bestaande uit de directeur en ICC-er van de school, de implementator van DNA en door de school verder te kiezen externen

2) Het kiezen van een doorlopende leerlijn die geïmplementeerd gaat worden; hierbij heeft de school vrijheid van keuze, mits deze leerlijn past in de uitgangspunten zoals geformuleerd bij de visie op cultuuronderwijs. Hierbij kan gekozen worden uit in Culturage ontwikkelde leerlijnen, maar ook elders ontwikkelde leerlijnen of bestaande producten

3) Coaching sessies voor directeuren en ICC-ers 4) Het opzetten, uitvoeren en evalueren van het implementatietraject 5) Het reflecteren op de implementatie

Uitdrukkelijk gebeuren deze activiteiten onder regie van de school. School krijgt vanuit het project een nascholingsbudget ter beschikking om de implementatie van de gekozen leerlijn te realiseren. In het keuzeproces worden ook techniek-leerlijnen meegenomen, mits deze niet eenzijdig gericht zijn op het aanleren van techniek-vaardigheden, maar ook aandacht hebben voor techniek als middel voor expressie. Alle overwogen leerlijnen worden verzameld en toegankelijk gemaakt via het cultuurmenu.

LeerkrachtenniveauVoortbordurend op de methoden en principes die ontwikkeld en getest zijn in het lees- en rekenverbeterplan zoals dit in Enschede onder leiding van het steunpunt wsns / passend onderwijs Enschede is uitgevoerd en gebaseerd op de inhoud die in Culturage is ontwikkeld, worden de schoolteams, ICC-ers en vakleerkrachten van de deelnemende scholen getraind en gecoached.

DoelenDoel van Cultuuronderwijs DNA op leerkrachtniveau is het verhogen van de kwaliteit van het cultuuronderwijs door de leerkrachten 'bewust bekwaam' te laten worden in het aanbieden van hedendaagse cultuureducatie, die uitgaat van het creatief proces van het individuele kind.

ActiviteitenDe activiteiten die hiervoor ondernomen worden zijn:

1) Een korte, praktische training "hedendaagse cultuureducatie" voor leerkrachtenteams (voor de scholen die reeds in Culturage deelgenomen hebben is dit niet noodzakelijk)

2) Een introductiemiddag in de doorlopende leerlijn die geïmplementeerd gaat worden. 3) Coaching on the job tijdens het uitvoeren van de activiteiten uit de doorlopende

leerlijn. 4) Vastleggen van de resultaten van de implementatie. 5) Reflectiesessies.

Gezamenlijk met TechYourFuture zullen we een basistraining ontwikkelen waarin aandacht besteed wordt aan de veranderende rol van de leerkracht, het begeleiden van het creatieve proces en het stimuleren van onderzoekend en ontwerpend leren. Onder regie van de deelnemende scholen zal deze module aangeboden worden. Voortbouwend op deze basis kunnen leerkrachten vakinhoudelijke training-on-the-job krijgen op gebied van een discipline waar die leerkracht zich het liefst in wil ontwikkelen. Dan gaat het niet alleen om de kunstinhoudelijke disciplines zoals dans, drama, muziek en beeldende kunst, maar

_____________________________________________________________________________________

Pagina7van11

Cultuuronderwijs DNA

ook op disciplines uit het domein van de creatieve technologie, zoals programmeren, ontwikkeling van media of robotica. Gewapend met de basis en vakinhoudelijke ontwikkeling is er vervolgens aandacht voor het begeleiden van kinderen in het gebruik van een bepaalde discipline om zichzelf uit te drukken. De aldus ontwikkelde nascholingscomponenten en –ervaringen zullen we tevens aanbieden aan de initiële pabo-opleiding.

BeoogderesultatenvanhetprojectNaast de reeds genoemde resultaten op bestuurs-, school- en leerkrachtniveau zien wij de volgende concrete resultaten van het project:

- Beschikbaarheid van en kennis over een groot aantal leerlijnen - Overzicht van deze leerlijnen in het Cultuurmenu - Overzicht van de ontwikkelde nascholingsmogelijkheden in het Cultuurmenu

BeschikbarenetwerkenWij nemen aan de volgende netwerken deel:

- Kamer PO: overlegstructuur van de besturen primair onderwijs in Enschede, op inhoudelijke gronden aangevuld met gemeente en andere partners.

- Het innovatienetwerk CmK in Overijssel. - Het Steunpunt Passend Onderwijs Enschede. - De VCO/Consent Academie

In deze netwerken, maar ook in zoveel mogelijk andere samenwerkingsverbanden zullen wij de resultaten van dit project actief delen.

SamenwerkingspartnersHet project wordt uitgevoerd binnen de bestaande Enschedese structuur die voor Culturage is opgezet. Dit houdt in dat het samenwerkingsverband tussen de twaalf culturele instellingen, de schoolbesturen en de gemeente - dat voor Culturage is opgericht - wordt voortgezet. De stuurgroep van Culturage is een staande organisatie die de aansturing van Cultuuronderwijs DNA op zich zal nemen. Een overzicht van de deelnemende culturele organisaties is te vinden op http://cultuurmenu.culturage.nu/contact/ TechYourFuture (http://www.techyourfuture.nl/nl) is samenwerkingspartner in dit project. Daarnaast is de Saxion Academie Pedagogiek en Onderwijs partner in dit project.

OrganisatieHet project wordt aangestuurd door de stuurgroep van Culturage. De vertegenwoordigers van het primair onderwijs zorgen voor de afstemming met de kamer PO.

_____________________________________________________________________________________

Pagina8van11

Cultuuronderwijs DNA

De projectleider DNA vertegenwoordigt het project in de stuurgroep Culturage. De projectleider wordt onderdeel van het projectbureau Culturage.

Twee implementatoren hebben elk vier scholen die zij begeleiden. Hun primaire werkomgeving zijn deze scholen. De trainingen worden ontwikkeld en uitgevoerd door coaches en trainers, die ook bij de uitvoering betrokken kunnen worden. TechYourFuture speelt daarbij een belangrijke en omvangrijke rol. Voor nadere invulling en expertise kan een beroep gedaan worden op de Saxion Academie Pedagogiek en Onderwijs, de culturele instellingen of externe deskundigen. Het coördineren daarvan ligt bij de projectleider DNA, maar de inhoudelijke afstemming is een verantwoordelijkheid van de implementatoren, in nauwe overleg met de scholen.

PlanningDe voorlopige planning is als volgt: Onderdeel Tijdsvak Opstarten project, bemensing Q3-16 Gezamenlijke aftrap scholen Q3-16 Planningsafstemming per school Q4-16 Ontwikkeling basisnascholing Q4-16 Analyse strategische beleidsplannen Q4-16 Gave dingen doen sessie januari 2017 Opstellen manifest Q1-17 Implementatie manifest Q2-17 tot Q2-18 Aanpassingen cultuurmenu Q1-17 Afronden project Q2-18

_____________________________________________________________________________________

Pagina9van11

Cultuuronderwijs DNA

De activiteiten op school- en leerkrachtniveau voltrekken zich volgens de lijnen beschreven, maar worden gepland onder regie van de school. Vandaar dat deze nog niet aan tijdsvakken kunnen worden toegekend.