Ondernemerschap in ecosystemen

De innovatieve stad

28 september 2018

InnoTeP 2018Innoveren voor een duurzame stad

Jan Peter van den TorenBirch/Tilburg University

De wereld in de regio

2

Van spreiding naar smart specialisation

Plaatsen (70) waar tot in de jaren zeventig Philips een vestiging had.Kaart: Birch.

R&D Top 60 2015. Bron: EU Industrial R&D Outlook, TW.

Kaart: Birch

Booking.com 2020

Danone in USP en CuykAllard Kaptein en Tjeerd Barf van Acerta Pharma (2016)

Maatschappelijke en economische sprongen- vinden plaats op locatie

3

Ultimaker - Geldermalsen

J. Verrips

En boven de

polder de

hemel

Een antropologische studievan een Nederlands dorp1850-1971

Op zoek naar het DNA van de regio

4

Wat is het DNA van je regio? Waar bouw je op voort en welke ‘influx’ heb je nodig?

In de regio ontstaan clusters en valleys

5

En een nieuwe governance: economic boards

6

Januari 2018: Brainport vraagt het kabinet om een investeringsimpuls van 170 miljoen euro.Juni 2018: Regiodeal Brainport Eindhoven

Van DNA naar Ecosystemen

7

Bron: Erik Stam 2015.

Ecosystemen en regionaal DNA

8

Historisch gevormd – maar veranderbaar

“How Wolves Change Rivers”

Een goed functionerend ecosysteem …

9

… benut de triple helix en draagt bij aan groei en opvang van schokken

55.0

60.0

65.0

70.0

75.0

80.0

85.0

90.0

95.0

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

AD

DED

VA

LUE

(×€

1.0

00

) P

ER F

TE (

YEA

R)

YEAR

The Netherlands

Randstad zone

Intermediate zone

Brainport

MRA

Twente

Utrecht

South Holland

Uit: E. Stam, A. G. L. Romme, M. Roso, J. P. van den Toren & B. T. van der Starre, The Knowledge Triangle in the Netherlands. An entrepreneurial ecosystem approach. Report for OECD 2016.

Naar een Entrepreneurial Ecosystem Index

10

Bron: Erik Stam 2015.

Elementen Beschrijving Empirische indicator(en) Bronnen

Formele instituties De kwaliteit en efficiëntie van

governance

Vier componenten: corruptie, recht,

effectiviteit en verantwoording, in

genormaliseerde score op

provincieniveau

Quality of Government

Survey (RCI 2016)

Ondernemers-cultuur Waardering van

ondernemerschap in de regio.

Nieuwe bedrijven opgericht per 1.000

inwoners

Centraal Bureau voor

de Statistiek (CBS)

Infrastructuur Fysieke infrastructuur en positie

van de regio.

Drie componenten: afstand tot

hoofdweg, afstand tot treinstation en

toegang tot vluchten (aantal

passagiersvluchten binnen 90 minuten

rijden).

RCI 2016 + CBS 2017

Vraag Potentiële bestedingsruimte en

vraag uit de markt.

Bruto regionaal product per hoofd van

de bevolking.

CBS 2017

Netwerken Verbondenheid van bedrijven in

kennisnetwerken.

Aantal verbonden bedrijven per 1.000

bedrijven in de regio, gemiddelde over

afgelopen 3 jaar.

RVO (Rijksdienst voor

Ondernemend

Nederland)

Leiderschap Leiderschap die richting geeft

aan collectieve actie.

Aantal penvoerende organisaties met

een innovatieproject gevestigd in de

regio per 1.000 bedrijven, gemiddelde

over afgelopen 3 jaar.

RVO (Rijksdienst voor

Ondernemend

Nederland)

Talent Het aandeel mensen met veel

menselijk kapitaal door

opleiding.

Percentage hoogopgeleiden van de

totale bevolking

CBS 2017

Financiering De toevoer en toegankelijkheid

van kapitaal voor financiering

nieuwe ondernemingen.

Intensiteit (gemiddelde investering per

bedrijf) en prevalentie (aantal

bedrijven die investering ontvangen

per 1.000 bedrijven) op

provincieniveau, gemiddelde over

afgelopen 3 jaar.

Nederlandse

Vereniging van

Participatie-

maatschappijen 2017

Kennis Investeringen in nieuwe kennis Intensiteit (gemiddelde investering per

bedrijf) en prevalentie (aantal

bedrijven die investering doen per

1.000 bedrijven) van investering in

loonkosten en machines voor R&D

RVO 2017, WBSO data.

Intermediaire

Diensten

De toevoer en toegankelijkheid

van diensten.

Percentage van bedrijfsvestigingen in

de zakelijke dienstverlening.

CBS 2017

Entrepreneurial Ecosystem Index in 40 regio’s

11

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Entrepreneurial Ecosystem Index (2016)

Uit: E. Stam, B. T. van der Starre & E. Cloosterman, De kwaliteit van Ecosystemen voor Ondernemerschap in Nederlandse Regio’s. Universiteit Utrecht/Birch 2018.

Entrepreneurial Ecosystem Index in 40 regio’s

12

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Entrepreneurial Ecosystem Index (2016)

Uit: E. Stam, B. T. van der Starre & E. Cloosterman, De kwaliteit van Ecosystemen voor Ondernemerschap in Nederlandse Regio’s. Universiteit Utrecht/Birch 2018.

Krachtige ecosystemen ondersteunen snelgroeiende ondernemingen

13

Delft

EindhovenDen Haag

Leiden

Amsterdam

Apeldoorn

Utrecht

Enschede

Nijmegen

Groningen

Haarlem

Hilversum

Deventer

Hoorn Den Bosch

Rotterdam

DordrechtBreda

Maastricht

Middelburg

Zuidwest-Friesland

Velsen

Alphen aan de Rijn

Tilburg

AchterhoekAssen

AlmereAlkmaar

Zwolle

Venlo

Terneuzen

Emmen

Zaanstad

Tiel

Roermond

Delfzijl

Heerenveen

LeeuwardenOost-Groningen

Meppel0

0.5

1

1.5

2

2.5

4.5 6.5 8.5 10.5 12.5 14.5 16.5 18.5

Lo

g aa

nta

l ga

zell

en

EE Index

Entrepreneurial Ecosystem Index (2012) vs log Gazellen (2016 N=616)

Krachtige ecosystemen ondersteunen snelgroeiende ondernemingen

14

Delft

EindhovenDen Haag

Leiden

Amsterdam

Apeldoorn

Utrecht

Enschede

Nijmegen

Groningen

Haarlem

Hilversum

Deventer

Hoorn Den Bosch

Rotterdam

DordrechtBreda

Maastricht

Middelburg

Zuidwest-Friesland

Velsen

Alphen aan de Rijn

Tilburg

AchterhoekAssen

AlmereAlkmaar

Zwolle

Venlo

Terneuzen

Emmen

Zaanstad

Tiel

Roermond

Delfzijl

Heerenveen

LeeuwardenOost-Groningen

Meppel0

0.5

1

1.5

2

2.5

4.5 6.5 8.5 10.5 12.5 14.5 16.5 18.5

Lo

g aa

nta

l ga

zell

en

EE Index

Entrepreneurial Ecosystem Index (2012) vs log Gazellen (2016 N=616)

Van groei naar veerkracht

15

Wat als de stad een schok te verduren krijgt

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

Ind

ex (

10

0=

Ned

erla

nd

s ge

mid

del

de)

Veerkrachtigheid arbeidsmarkt van grootste steden in Nederland

Bron: PBL, De veerkracht van regionale arbeidsmarkten. Beeld: Birch

16

Delft

Eindhoven

Den Haag

Leiden

Amsterdam

Apeldoorn

Utrecht

Enschede

Nijmegen

Groningen

Haarlem

Hilversum

Deventer

Hoorn

Den Bosch

Rotterdam

DordrechtBreda

Maastricht

Middelburg

Velsen

Alphen aan den Rijn

Tilburg

Zutphen

Assen

Almere

Alkmaar

Zwolle

Venlo

Terneuzen

Emmen

ZaanstadTiel

Roermond

Delfzijl

Heerenveen

LeeuwardenMeppel

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

6 8 10 12 14 16 18

Vee

rkra

cht

Ind

ex (

10

0 =

Ned

erla

nd

s ge

mid

del

de)

EE Index: NL gemiddelde is 10

Entrepreneurial Ecosystems Index (2012) vs PBL Veerkracht Index (2013)

Ondernemende ecosystemen dragen bij aan veerkracht

Twee regio’s ontbreken omdat koppeling stad-COROP niet mogelijk was.

17

Delft

Eindhoven

Den Haag

Leiden

Amsterdam

Apeldoorn

Utrecht

Enschede

Nijmegen

Groningen

Haarlem

Hilversum

Deventer

Hoorn

Den Bosch

Rotterdam

DordrechtBreda

Maastricht

Middelburg

Velsen

Alphen aan den Rijn

Tilburg

Zutphen

Assen

Almere

Alkmaar

Zwolle

Venlo

Terneuzen

Emmen

ZaanstadTiel

Roermond

Delfzijl

Heerenveen

LeeuwardenMeppel

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

6 8 10 12 14 16 18

Vee

rkra

cht

Ind

ex (

10

0 =

Ned

erla

nd

s ge

mid

del

de)

EE Index: NL gemiddelde is 10

Entrepreneurial Ecosystems Index (2012) vs PBL Veerkracht Index (2013)

Ondernemende ecosystemen dragen bij aan veerkracht

Twee regio’s ontbreken omdat koppeling stad-COROP niet mogelijk was.

Proces Ecosysteem voor Ondernemerschap: Diagnose en dialoog

18

Fase Monitoring

I Diagnose van het ecosysteem Objectieve data ecosysteem elementen, ecosysteem kwaliteit, output, uitkomsten T0

II Dialoog over diagnose Conversatie met locale experts en belanghebbenden over de sterkten en zwaktes van het ecosysteem

III Selectie van beleidsdoel(en) Focus beleid op hefboompunten, zwakste schakels

IV Selectie van beleidsinstrument(en) Consulteren beleidscatalogus van mogelijke beleidsinstrument(en) om beleidsdoel(en) te realiseren

T1

V Implementatie van beleidsinstrument Betrekken belanghebbenden bij de implementatie T2

VI Impact evaluatie Zijn doelen bereikt? Onverwachte positieve/negatieve neveneffecten? T3

Wat kun je doen: Interventies in het regionale ecosysteem

• Ken en erken je eigen ecosysteem

• Netwerken: Zichtbaar maken en versterken(er is meer netwerk dan je denkt)

• Een gezamenlijke koers helpt. Soms heb je van nature een koers, meestal is het hard werken.

• Een internationaal onderscheidende R&D propositie open stellen voor startups en gevestigde bedrijven –campussen ondersteunen

• Onderwijs en human capital. Ook met het oog op creativiteit, variatie en om kunnen gaan met transities: veerkracht. HC als essentiële schakel.

• Flagships: publiek private doorbraakprojecten met de overheid als launching customer

• Signaleer en zet de leiders in

19

Shell-lab AmsterdamChemiecluster Eemsdelta

Philips High Tech CampusHighTechXL accelerator

Hyperloop

Colofon

20

Met dank aan Elmar CloostermanErik StamBas van der Starre

Voor contact: janpeter.vandentoren@birch.nl 0618304850