Ondernemers in NederlandDe dynamiek in de ondernemerspopulatie

in de twintigste eeuw

Jacques van Gerwen (jge@iisg.nl)Ferry de Goey (degoey@fhk.eur.nl)

Symposium Uitgeteld en ingevoerd (NWO/DANS/CBS)

Opzet

Doel onderzoek Bronnen Definities Resultaten Conclusies

Doel onderzoek

Ondernemerspopulatie in Nederland in de twintigste eeuw onderzoeken Veranderingen Verklaringen

Meer specifiek gaat het om het totale aantal ondernemers in het bedrijfsleven en de samenstelling van de ondernemerspopulatie, uitgesplitst naar: type geslacht herkomst

Bronnen

CBS (digitale volkstellingen) Andere statistische bronnen

Definities

Grote diversiteit aan definities van het begrip ondernemer

Keuze voor een functionele en neutrale definitie die ook in historisch perspectief operationeel kan worden gemaakt.

Definitie ondernemer

De persoon die hetzij als (mede-) eigenaar, hetzij als aangestelde directeur de dagelijkse leiding heeft, over een in hoofdzaak met private middelen gefinancierde onderneming en verantwoordelijkheid draagt voor het strategische beleid van die onderneming.

Onderscheid naar:

Typen eigenaar-directeur: eigen rekening en risico

(‘zelfstandigen’) manager-directeur: loondienst

(‘professionele managers’) Geslacht

mannen en vrouwen Herkomst

autochtonen en migranten

JaarTotaal aantal ondernemingen

Aantal ondernemingen

met 50+werkzamepersonen

Aandeel ondernemingen met 50+ werkzame

personen

1930 384.175 2.912 0,8 %1950 384.926 4.918 1,3 %1963 334.100 7.400 2,2 %1978 338.572 7.810 2,3 %

Tabel 1: Aantal ondernemingen (exclusief primaire sector) naar bedrijfsgrootte (in aantal werknemers), 1930-1978

Bron: CBS

Tabel 2: Gemiddeld aantal werkzame personen per onderneming en per sector in 1930, 1950, 1963 en 1978 (exclusief de primaire sector)

Gemiddeld aantal werkzame personen

Jaar Nijverheid Handel en Diensten

1930 6,6 3,3

1950 10,0 3,9

1963 16,6 5,5

1978 16,0 3,0

Bron: CBS

CBS-bronnen

de Volks- c.q. Beroepstellingen (1899-1971),

de Arbeidskrachtentellingen (1973-1985)

de Enquête-Beroepsbevolking (vanaf 1987)

de CBS-definitie van ondernemers

Kanttekeningen

Definitie-aanpassingen Herclassificaties Onderregistratie van vrouwen Onderscheid type ondernemers

verdwijnt Frequentie van de beroepstellingen Methode

Tabel 3: Totale aantal ondernemers (A+B posities) (x 1.000) in relatie tot de totale beroepsbevolking en de bevolking, 1899-1971

Jaar Positie A+B 1 2

1899 513 40,3 % 25,2 %

1910 597 40,3 % 25,7 %

1920 553 40,3 % 20,3 %

1930 698 40,5 % 22,0 %

1947 887 40,5 % 22,9 %

1960 735 37,5 % 17,2 %

1971 37,4%

1. Aandeel totale beroepsbevolking in de totale bevolking2. Ondernemersaandeel: aandeel ondernemers in de totale beroepsbevolking

Bron: CBS

Figuur 1: Ondernemerspopulatie (x 1.000) totaal en naar type ondernemer

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1899 1910 1920 1930 1947 1960

Posities A+B Totaal Positie A Totaal Positie B Totaal

Bron: CBS

Figuur 2: Aantal zelfstandigen en meewerkende gezinsleden (x 1.000) in relatie tot de totale beroepsbevolking (inclusief de landbouw) 1971-2000

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1971 1977 1983 1985 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 20000

2

4

6

8

10

12

14

16

Zelfstandigen Aandeel zelfstandigen in beroepsbevolking

Bron: CBS

Figuur 3: Ondernemers met A-positie uitgesplitst naar mannen en vrouwen (x 1.000), 1899-2000

0

100

200

300

400

500

600

700

1899 1910 1920 1930 1947 1960 1971 1977 1983 1985 1996 1997 1998 1999 20000,00%

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

30,00%

Mannen Vrouwen Aandeel vrouwen op totaal

Bron: CBS

Tabel 4: Ontwikkeling van het aantal ondernemers met een niet-Nederlandse Nationaliteit (inclusief primaire sector) 1909-1960

Jaar Aantal

1899 7.904

1909 3.338

1920 7.508

1930 10.851

1947 17.762

1960 14.370

Bron: CBS

Tabel 5: Aandeel van de allochtone ondernemers in het totale aantal ondernemers 1986-2000

Jaar 1 2 3 4 5 6

1986 9.393 3.553 12.946 460.000 2,8 % 8 %

1992 28.748 560.000 5,1 %8,9 %

1995 22.139 33.008 55.147 638.229 8,6 % 9,7 %

1997 27.280 13.441 40.721 660.000 6,2 % 10,1 %

1998 19.284 16.512 35.796

2000 24.695 19.231 43.926

1. Subtotaal doelgroepen minderhedenbeleid en Chinezen2. Overige allochtonen uit niet-westerse landen3. Totaal allochtone ondernemers4. Totaal aantal ondernemers in Nederland5. Aandeel allochtone ondernemers in totaal aantal ondernemers6. Aandeel ondernemers in de beroepsbevolking

Bron: Kamers van Koophandel

CONCLUSIES

Bronnen: CBS en anderen Algemeen beeld Verklaringen