18 achtergrondOd | juni-juli 2015 | #5

Bij de Wabo (Wet algemene bepalingen omgevings-recht) is het één-loketprincipe van de overheid uitgewerkt door de introductie van het Omge-vingsloket online (OLO). Het OLO moest ook

dienen als hulpmiddel voor de overheden, die betrokken zijn bij de vergunningverlening om samen te werken mid-dels een OLO-dossier. Dit concept is later verlaten, omdat het strijdig bleek te zijn met de rol van het bevoegd gezag als dossierhouder conform de Archiefwet. Wat zijn nu de uitdagingen bij de ketenarchivering voor de Omgevingswet, die vele malen complexer en uitgebreider is dan de Wabo?

Korte schets van de OmgevingswetDe Omgevingswet treedt naar verwachting in 2018 in wer-king en heeft de ambitie om het omgevingsrecht gemak-kelijker te maken. Dat bestaat nu uit tientallen wetten en honderden regelingen voor ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water. Deze wetgeving is erg ingewikkeld en het duurt daardoor lang voordat een project kan star-ten. Het kabinet heeft daarom besloten om alle regelingen in één Omgevingswet samen te voegen. Dit betekent ook dat de planvorming bij de overheid gaat veranderen en de gemeenten in plaats van afzonderlijke bestemmingsplannen voortaan omgevingsplannen maken voor het gehele gebied.

De aanvraag wordt net als bij de Wabo bij één digitaal lo-ket (OLO) gedaan. Gemeente of provincie is bevoegd gezag voor de vergunningverlening van de Omgevingswet.

Gegevensvoorziening OmgevingswetDe samenvoeging van alle regelingen in één Omgevingswet betekent ook dat de gegevensvoorziening en digitalisering voor de vergunningverlening op elkaar moeten worden af-gestemd. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft daarvoor het programma GOAL (Gegevensvoorziening Omgevingswet voor Activiteiten in de Leefomgeving) inge-richt. Voor de ontsluiting van gegevens die benodigd zijn bij de vergunningaanvraag en de vergunningverlening is een nieuw concept (digitale toegangsweg) ontwikkeld: de Laan van de Leefomgeving. Deze Laan van de Leefomgeving

verzorgt de toegang tot de gegevensvoorziening per deel-gebied, die gebundeld is in zogenaamde informatie huizen. Zo is er al een Informatiehuis Water en komen er ook voor alle andere domeinen informatiehuizen, zoals voor natuur en externe veiligheid. Op deze manier kan de omgevings-informatie via de Laan van de Leefomgeving worden ge-raadpleegd. Deze omgevingsinformatie zal afkomstig zijn van lokale overheden en van onderzoeksinstituten (KNMI, RIVM, RWS, etc.) en reeds bestaande registers (Kadaster, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, etc.).

Digitaal ketendossier Omgevingswet is centraal thema

De Omgevingswet is een volgende stap na de Wabo om de vergunningverlening in de gebouwde omgeving te bundelen en daarmee te vereenvoudigen. In dit artikel stelt de auteur de ketenarchivering van de Omgevingswet centraal voor de samenwerking en informatisering van de overheden bij ver­gunningverlening.

TEKST JACQUES DUIVENVOORDEN

Ketenarchivering voor de

Omgevingswet

Wat zijn de uitdagingen bij de keten­archivering voor de Omgevingswet, die vele malen complexer en uitgebreider is dan de Wabo?

LTR_P018_LTR-OD-05-2015 18 30-6-2015 16:17:04

19achtergrond Od | juni-juli 2015 | #5

Kritisch voor de digitalisering van de Omgevingswet is dat de beschikbare digitale informatie aan een aantal kwali-teitscriteria moet voldoen, die zijn samengevat in drie B’s: betrouwbaar, beschikbaar en bestendig. Met name het digi-tale gegevensbeheer leverde daarbij de nodige vraagtekens op en was aanleiding voor grote zorgen bij informatie-beheerders en archivarissen bij de overheid. Het program-ma GOAL heeft dat onderkend.

Verkenning Omgevingswet & ArchiveringDit is aanleiding geweest de ‘Verkenning Omgevingswet & Archivering’ door PBLQ HEC te laten uitvoeren. Het eind-rapport is in februari 2015 verschenen. In dit eindrapport is op generiek niveau de probleemstelling uitgewerkt en zijn algemene aanbevelingen geformuleerd, die onder meer ingaan op het digitaal werken bij de overheid en op het ge-bruik van het zaakgericht werken als basisprincipe voor het digitale vergunningproces voor de Omgevingswet.

Waar het eindrapport minder op ingaat is de keten-archivering voor de Omgevingswet, omdat er kennelijk van uitgegaan wordt dat dit onderwerp binnen het programma Archief2020 afdoende wordt opgepakt.

In dit artikel wordt de ketenarchivering van de Omgevings-wet neergezet als centraal thema voor de samenwerking en informatisering van de overheden bij de vergunningverle-ning. Deze ketenarchivering manifesteert zich als een con-creet product: het digitale ketendossier Omgevingswet.

Digitaal ketendossier OmgevingswetDe focus op het digitale ketendossier voor de Omgevings-wet heeft een aantal evidente voordelen. Het kan zowel door vergunningverleners, door omgevingsjuristen, door informatieprofessionals als door procesmanagers herkend worden als een concreet, herkenbaar en onmisbaar instru-ment in het digitale vergunningsproces voor de Omge-vingswet. Alle beschikbare regelgeving kan op het digitale ketendossier voor de Omgevingswet worden losgelaten en daarmee kan ook onderzocht worden welke regelgeving ontbreekt en nog ontoereikend is.

Het digitaal ketendossier Omgevingswet is in eerste instantie een paraplubegrip om zicht te krijgen op hoe dit keten dossier er uiteindelijk uit komt te zien. Het is vooral bedoeld voor de beeldvorming bij alle betrokkenen, die hiervoor genoemd zijn. Het is niet zozeer een technisch concept, maar vooral een interactie- en samenwerkingsconcept, gericht op de rol van het digitale ketendossier in de samenwerkingsketen of het samenwerkingsnetwerk van de Omgevingswet.

Het digitale ketendossier Omgevingswet is daarmee ook een dynamisch concept, het moet duidelijk maken door wie

en hoe in het vergunningproces het ketendossier ingericht wordt, door wie en hoe het gevuld wordt, door wie en hoe het gebruikt wordt, door wie en hoe het beheerd wordt en door wie en hoe het uiteindelijk gebruikt wordt voor duur-zame bewaring in een e-depot.

KetensemantiekOmdat het digitale ketendossier Omgevingswet door enorm veel disciplines gebruikt zal worden, is een belang-rijke inrichtingsopgave de diversiteit van deze disciplines mee te nemen bij het semantische begrippenkader; je kan ook zeggen: bij het gehele bouwwerk van de metadata van het ketendossier.

In de wereld van de keteninformatisering is het begrip semantische interoperabiliteit en het gebruik van een inter-operabiliteitsraamwerk gangbaar geworden. Dit betekent praktisch dat verschillende disciplines met hun eigen be-grippenkader moeten zorgen dat in de samenwerking met andere disciplines duidelijk wordt of zij het over hetzelfde begrip hebben of over een ander begrip. Zo zal binnen de semantische Aquo-standaard van het Informatiehuis Water

De beschikbare digitale informatie zal aan een aantal kwaliteitscriteria moe­ten voldoen, samengevat in drie B’s: betrouwbaar, beschikbaar en bestendig

Gele lis (landgoed De Horsten, Wassenaar)

Foto: Jacques Duivenvoorden

LTR_P018_LTR-OD-05-2015 19 30-6-2015 16:17:06

Od | juni-juli 2015 | #520 achtergrond

Zie ook www.od-online.nl

het vloeistofkarakter van waterlichamen zoals rivieren, ka-nalen en sloten de boventoon voeren, terwijl in het Infor-matiemodel Natuur (IMNa) van de provincies en de na-tuurbeheerders een waterlichaam als natuur kan worden gedefinieerd als dit binnen het Natuurnetwerk Nederland ligt. Dat een rivier, kanaal of sloot zowel ‘water’ als ‘natuur’ kan zijn moet in de opzet van het digitale ketendossier Om-gevingswet op een slimme manier uitgewerkt worden, om-dat de Omgevingswet zoals eerder aangegeven vele discipli-nes omvat die dezelfde objecten in eerste instantie vanuit een specifieke vakdiscipline karakteriseren en specificeren. Daarmee is ketensemantiek een kritisch onderwerp gewor-den voor de praktische inrichting van de ketenarchivering voor de Omgevingswet.

Gegevensautoriteit OmgevingswetHet RIVM heeft in 2012 in een voorstudie ‘Gegevensver-kenning Omgevingswet’ over de gegevensvoorziening van de Omgevingswet geconstateerd dat de overheid veel ge-gevensverzamelingen tot haar beschikking heeft die kun-nen dienen als gegevensbron voor de Omgevingswet, maar dat er een gegevensautoriteit ontbreekt die de kwaliteit van deze gegevensbronnen kan garanderen. Terwijl dat wel nodig is als deze gegevens als juridisch houdbaar bewijs-materiaal moeten gaan fungeren bij de vergunningverle-ning voor de Omgevingswet. Op dit moment is het nog niet duidelijk of dit advies van de RIVM wordt opgevolgd en er algemene spelregels voor gegevenskwaliteit worden op-gesteld en er een gegevensautoriteit Omgevingswet zal ko-men. Deze gegevensautoriteit Omgevingswet zal opnieuw in beeld komen als de problematiek van de ketenseman-tiek zich nadrukkelijker gaat manifesteren in de uitwerking van de Laan van de Leefomgeving, en de afstemming en eenduidigheid van de gegevens van de verschillende infor-matiehuizen aan de orde is. En als het digitale ketendossier Omgevingswet in de volle breedte wordt opgepakt.

Bouw Informatie Model (BIM) Een bijzondere uitdaging is het opnemen van alle digitale vergunningvereisten van de Omgevingswet in het digitale ketendossier Omgevingswet. Bij de invoering van de Wabo was er al een uitgebreide discussie welke formats toegelaten werden als bewijsmateriaal en input door het Omgevings-loket Online. Inmiddels is de digitalisering aan de kant van de aanvragers voortgeschreden en is bijvoorbeeld het gebruik van het Bouw Informatie Model (BIM) bij bouw-projecten steeds meer gebruikelijk geworden. BIM is mi-nimaal 3D (ruimtelijke gegevens in 3 dimensies), maar er wordt ook gesproken over 4D (tijdsdimensie erbij) en zelfs 5D en 6D. Dit zal betekenen dat digitale BIM-bestanden zullen worden aangeboden aan het OLO en vervolgens ook opgenomen moeten worden in het digitale ketendossier.

GIS­bestanden Naast de BIM-modellen zullen ongetwijfeld ook GIS- (Geo-grafisch Informatie Model) bestanden steeds meer deel gaan uitmaken van het digitale repertoire van de digitale aanvraag, zeker van de professionele aanvrager. Ruimte-lijke informatie wordt steeds meer vastgelegd door GIS-systemen en die zijn met name in de professionele praktijk onmisbaar. Ook hiervoor geldt dan de vraag welke GIS-formaten toegelaten worden in het OLO en opgenomen moeten worden in het digitale ketendossier Omgevingswet.

AfsluitingIn dit artikel is het digitale ketendossier Omgevingswet neer-gezet als centraal thema voor de voorbereiding van de gege-vensvoorziening van de Omgevingswet. In een eerder artikel in Od, jaargang 65, februari 2011, is aangegeven dat het tem-po van de vernieuwing van de digitale overheid afhankelijk wordt van de mogelijkheden in het werkveld van informatie-management, documentmanagement, DIV en archivering. Dat dit werkveld een belangrijke speler wordt om de digitale agenda van de gegevensvoorziening voor de Omgevingswet te realiseren is sinds 2011 alleen maar duidelijker gewor-den. Dat vereist wel samenwerking met andere disciplines rond de Omgevingswet, zoals vergunningverleners, juristen en procesmanagers. Dat geldt anno 2015 voor de gehele di-gitalisering van de overheid: een monodisciplinaire aanpak is tot mislukken ge-doemd. Een multi-disciplinaire aanpak is de enige die kans biedt op succes. Met prakti jkproeven, ketensimulaties en voorbeeldprojecten om de theorie met de praktijk te ver-binden en stapsge-wijs te leren hoe de ketensamenwerking ingericht en verbe-terd kan worden. En algemene spel-regels voor gege-venskwaliteit en een Gegevensautoriteit Omgevingswet om de ketensemantiek bestuurlijk en pro-cesmatig te waar-borgen..Noot1 De auteur is van 2007 tot 2010 intensief betrokken geweest bij de

realisatie van de digitale agenda van de Wabo en van 2011 tot he-

den betrokken bij keteninformatiseringsprojecten op het gebied van

grondwater en bodemenergie (2011/2013) en op het gebied van de

gegevenslevering voor de Voortgangsrapportage Natuur (2012/2015).

Jacques Duivenvoordenjacques@duivenvoordencon-sultancy.nl

Jacques Duivenvoorden be-heert het bureau voor interim-management en advisering J.J. Duivenvoorden Consultancy BV.1

Het werkveld van informatiemanagement, docu­mentmanagement, DIV en archivering is een be­langrijke speler in de gegevensvoorziening voor de Omgevingswet

LTR_P018_LTR-OD-05-2015 20 30-6-2015 16:17:07