NRC Handelsblad historische reportage
1
Even het centrum van de wereld Driehonderd jaar geleden werd in Utrecht, na eeuwen van oorlog, de wereld opnieuw verdeeld. Overal vandaan kwamen onderhandelaars naar de stad, en de Vrede van Utrecht werd getekend. De stad viert dit vanaf vandaag het hele jaar door, met feest, kunst en vuurwerk. Door onze correspondent Enzo van Steenbergen H et stadhuis van Utrecht, 21 janua- ri 1711. De Fransen zijn aan het zeuren. De congreszaal van het stadhuis is niet in orde, vinden ze. De vergadertafel is niet rond genoeg, en dat strookt niet met de „eysen der egalityt”. Stel je voor dat de Britten aan het hoofd komen te zitten en zij, de Fransen, slechts aan de lange zijde. En dan die ingangen van het stadhuis. De Fransen weigeren dezelfde ingang te ge- bruiken als de Britten, maar niet alle ingangen zijn even groot, en dat kan óók weer niet. Secretaris der stad Everard Harskamp staat voor een probleem, schrijft hij in zijn dag- boek, dat te lezen is in het Utrechts archief. Hij organiseert de onderhandelingen, maar hoe moet hij de rivaliserende congresgangers met exact evenveel egards ontvangen? Na lang pie- keren springt hij in zijn koets en reist hij naar zijn schoonmoeder. Op de terugweg hobbelen kamerschermen mee in de koets. Zes deuren breed, met Brabantse schilderingen. Zo kun- nen de Fransen en Engelsen apart van elkaar binnenkomen. De vredesonderhandelingen kunnen beginnen. De wereld is in oorlog, rond 1700. Al twee eeuwen vechten Europese vorsten om politie- ke en religieuze macht. Alle belangrijke Euro- pese mogendheden hebben overzeese gebie- den, waardoor lange tijd over de hele wereld wordt gevochten. Rustige periodes zijn altijd van korte duur. De vijandelijkheden bereiken een climax als de Spaanse koning Karel II in 1700 kinderloos sterft. ‘Zonnekoning’ Lode- wijk XIV van Frankrijk denkt aanspraak te maken op de Spaanse troon, maar die wil het Habsburgse Rijk ook. Groot-Brittannië steunt de Habsburgers en dat leidt tot hevige gevech- ten. Totdat in Groot-Brittannië de vredelie- vende Tories de verkiezingen winnen. Zij be- sluiten tot een bloedeloze uitweg: onderhan- delingen. Het centraal gelegen en ‘koetsvrien- delijke ’ Utrecht, in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, krijgt de eer. De onderhandelaars druppelen de stad bin- nen. Uit Groot-Brittannië, Portugal, Pruisen, Savoye, Frankrijk, Rome. Die ongelooflijk luxe kleding, al dat uiterlijk vertoon. De stad staat op zijn kop. De diplomaten worden ontvangen door stadssecretaris Harskamp. De maerschal d’Uxelles – Frans onderhandelaar – maakt in- druk: „sijn excellentie, sijnde een oud, lang, venerabel heer, had doen bonte laersen aen en een stok med een kruk na de oude mode in de hand, sprak vrij wel, vrindelijk en beleeft.” Hoe anders is dat met de onderhandelaar die gestuurd is door de koning van Portugal, mar- quis Dom Lewis D’Acuna. Harskamp schrijft: „Desen heer D’Acuna is niet van de schoonste, siet er vrij bruyn uyt.” Erg soepel verlopen de onderhandelingen niet. Ze beginnen op 29 januari 1712, maar het blijft de eerste maanden vooral bij het uit- wisselen van beleefdheden. In februari 1712 woedt aan het Franse hof in Versailles een le- vensbedreigende griep. Harskamp schrijft: „Is de koning van Vrankrijk doot of levendig?” De anderen maken zich minder zorgen. Lachend worden weddenschappen afgesloten op zijn dood. Hij overleeft op het nippertje. In de stad is het feest. Hoeren en schand- knapen doen goede zaken, de onderhande- laars eten en drinken overvloedig. Het toneel- verbod wordt tijdelijk opgeheven, waardoor ook cultuur floreert. Op de verjaardag van de Engelse koningin wordt „seer magnifique geschaft, al te mael vlees, hoewel het vasten was.” Vooral de Fran- sen weten wel raad met de wijn, schrijft Hars- kamp. Vanaf de zomer van 1712 gaat het de goede kant op. Er worden belangrijke beslissingen genomen over gebiedsverdeling. Op de teken- tafel wordt de wereld opnieuw verdeeld. Op 11 april 1713 wordt het belangrijkste verdrag, tussen de Britten en Fransen, gete- kend. De macht in de wereld is vredig herver- deeld. Vanmiddag wordt het schilderij ‘de Vrede van Utrecht in 1713’ van kunstenares Semiramis Öner Mühüdaroglu in het Utrechtse stadhuis onthuld. Daarbij zijn diplomaten aanwe- zig van verschillende landen die driehonderd jaar geleden het ak- koord sloten. Het doek is 5,10 bij 2,55 meter en gemaakt volgens oud-Hollandse technieken: laag over laag met transparante kleu- ren. De portretten zijn geschil- derd op basis van onderzoek door het Utrechtse Centraal Mu- seum. In het werk komen details terug van overvloedige diners met veel wijn en excentrieke kle- ding. Door de ramen is feest- vuurwerk te zien. De wereldbol in het midden symboliseert de wereldvrede, gesloten op het stadhuis. Rechtsboven het vre- desakkoord. Het origineel is te zien in het Centraal Museum.
-
Upload
enzo-van-steenbergen -
Category
Documents
-
view
228 -
download
8
description
Â
Transcript of NRC Handelsblad historische reportage
Even het centrum van de wereld
Driehonderd jaargeleden werd inUtrecht, naeeuwen vanoorlog, de wereldopnieuwverdeeld. Overalvandaan kwamenonderhandelaarsnaar de stad, ende Vrede vanU t r e ch t werdgetekend. De stadviert dit vanafvandaag het helejaar door, metfeest, kunst envuurwerk.
Door onze correspondentEnzo van Steenbergen
Het stadhuis van Utrecht, 21 janua-ri 1711. De Fransen zijn aan hetzeuren. De congreszaal van hetstadhuis is niet in orde, vinden ze.
De vergadertafel is niet rond genoeg, en datstrookt niet met de „eysen der egalityt”. Stel jevoor dat de Britten aan het hoofd komen tezitten en zij, de Fransen, slechts aan de langezijde. En dan die ingangen van het stadhuis.De Fransen weigeren dezelfde ingang te ge-bruiken als de Britten, maar niet alle ingangenzijn even groot, en dat kan óók weer niet.
Secretaris der stad Everard Harskamp staatvoor een probleem, schrijft hij in zijn dag-boek, dat te lezen is in het Utrechts archief. Hijorganiseert de onderhandelingen, maar hoemoet hij de rivaliserende congresgangers metexact evenveel egards ontvangen? Na lang pie-keren springt hij in zijn koets en reist hij naarzijn schoonmoeder. Op de terugweg hobbelen
kamerschermen mee in de koets. Zes deurenbreed, met Brabantse schilderingen. Zo kun-nen de Fransen en Engelsen apart van elkaarbinnenkomen. De vredesonderhandelingenkunnen beginnen.
De wereld is in oorlog, rond 1700. Al tweeeeuwen vechten Europese vorsten om politie-ke en religieuze macht. Alle belangrijke Euro-pese mogendheden hebben overzeese gebie-den, waardoor lange tijd over de hele wereldwordt gevochten. Rustige periodes zijn altijdvan korte duur. De vijandelijkheden bereikeneen climax als de Spaanse koning Karel II in1700 kinderloos sterft. ‘Zonnekoning’ Lode-wijk XIV van Frankrijk denkt aanspraak temaken op de Spaanse troon, maar die wil hetHabsburgse Rijk ook. Groot-Brittannië steuntde Habsburgers en dat leidt tot hevige gevech-ten. Totdat in Groot-Brittannië de vredelie-vende Tories de verkiezingen winnen. Zij be-sluiten tot een bloedeloze uitweg: onderhan-delingen. Het centraal gelegen en ‘koetsvrien-d e l ij k e ’ Utrecht, in de Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden, krijgt de eer.De onderhandelaars druppelen de stad bin-
nen. Uit Groot-Brittannië, Portugal, Pruisen,Savoye, Frankrijk, Rome. Die ongelooflijkluxe kleding, al dat uiterlijk vertoon. De stadstaat op zijn kop.
De diplomaten worden ontvangen doorstadssecretaris Harskamp. De maerschald’Uxelles – Frans onderhandelaar – maakt in-druk: „sijn excellentie, sijnde een oud, lang,venerabel heer, had doen bonte laersen aen eneen stok med een kruk na de oude mode in dehand, sprak vrij wel, vrindelijk en beleeft.”Hoe anders is dat met de onderhandelaar diegestuurd is door de koning van Portugal, mar-quis Dom Lewis D’Acuna. Harskamp schrijft:„Desen heer D’Acuna is niet van de schoonste,siet er vrij bruyn uyt.”
Erg soepel verlopen de onderhandelingenniet. Ze beginnen op 29 januari 1712, maarhet blijft de eerste maanden vooral bij het uit-wisselen van beleefdheden. In februari 1712woedt aan het Franse hof in Versailles een le-
vensbedreigende griep. Harskamp schrijft: „Isde koning van Vrankrijk doot of levendig?” Deanderen maken zich minder zorgen. Lachendworden weddenschappen afgesloten op zijndood. Hij overleeft op het nippertje.
In de stad is het feest. Hoeren en schand-knapen doen goede zaken, de onderhande-laars eten en drinken overvloedig. Het toneel-verbod wordt tijdelijk opgeheven, waardoorook cultuur floreert.
Op de verjaardag van de Engelse koninginwordt „seer magnifique geschaft, al te maelvlees, hoewel het vasten was.” Vooral de Fran-sen weten wel raad met de wijn, schrijft Hars-k a m p.
Vanaf de zomer van 1712 gaat het de goedekant op. Er worden belangrijke beslissingengenomen over gebiedsverdeling. Op de teken-tafel wordt de wereld opnieuw verdeeld.
Op 11 april 1713 wordt het belangrijksteverdrag, tussen de Britten en Fransen, gete-kend. De macht in de wereld is vredig herver-deeld.
Vanmiddag wordt het schilderij‘de Vrede van Utrecht in 1713’van kunstenares SemiramisÖner Mühüdaroglu in hetUtrechtse stadhuis onthuld.Daarbij zijn diplomaten aanwe-zig van verschillende landen diedriehonderd jaar geleden het ak-koord sloten. Het doek is 5,10 bij2,55 meter en gemaakt volgensoud-Hollandse technieken: laagover laag met transparante kleu-ren. De portretten zijn geschil-derd op basis van onderzoekdoor het Utrechtse Centraal Mu-seum. In het werk komen detailsterug van overvloedige dinersmet veel wijn en excentrieke kle-ding. Door de ramen is feest-vuurwerk te zien. De wereldbolin het midden symboliseert dewereldvrede, gesloten op hetstadhuis. Rechtsboven het vre-desakkoord. Het origineel is tezien in het Centraal Museum.
