Het koninklijk huisGinger Huiberts, 2013

Voorwoord

Het koninklijk huis vind ik een ontzettend interessant onderwerp, want het maakt deel uit van

onze samenleving. Ik zit vol met vragen over Nederland en daarbij ook over het koningshuis.

Daarom maak ik van mijn grootste vraag een onderzoek.

k denk dat het onderwerp zeer actueel is, omdat er in tijden van de crisis veel bezuinigd zal moeten

worden. En dan is de vraag waarop bezuinigd moet gaan worden. Veel mensen zijn wat het

koningshuis betreft van mening, dat er minder of helemaal geen geld meer aan het koningshuis moet

worden besteed. Ik vraag me hierbij af hoeveel een koningshuis dan wél mag kosten en als er geen

koningshuis meer is, wat is Nederland dan wel?

I

Hoewel ik een actueel onderwerp ook interessant vind, gaat mijn meeste interesse uit naar

geschiedenis. En dat is ook zeker wat er bij dit onderwerp komt kijken. Ik wil hier later in mijn werk

niks mee doen, maar aan de kennis heb je in het dagelijks leven veel. Geschiedenis zie je alle dagen

terug. Ook was ik erg verrast dat tijdens het maken van dit werkstuk, Beatrix aankondigde afstand te

doen van de troon. Dat maakt het onderwerp koningshuis heel actueel en extra boeiend.

Op dit moment vind ik het juist dat er een koningshuis is, maar de functie van het huis en haar familie

in de maatschappij is behalve het doen van staatsbezoeken en lintjes door knippen, voor mij niet

duidelijk. Daarnaast vind ik het eigenlijk niet kloppen dat er een erfelijke monarchie bestaat. Doordat

ooit een van je voorouders iets gedaan heeft wat tegenwoordig niet meer mag -het plegen van een

staatsgreep-, is de gouden wieg voor de nakomelingen gegarandeerd.

Tot slot: ik begin met enthousiasme aan dit onderzoek, omdat ik veel interesse heb in het koningshuis.

Omdat er zoveel informatie te vinden is in boeken, beeldmateriaal en op internet, zal ik mijn best

moeten doen om de juiste informatie te selecteren om mijn onderzoeksvraag te beantwoorden.

In plaats van gewone foto’s van Beatrix en andere leden van het koningshuis te gebruiken, zal ik het

onderzoek aankleden met spotprenten en karikaturen. Die geven juist een goed beeld over de

denkwijze van mensen weer.

2

Inhoudsopgave

Voorwoord………………………………………...…………………………………………...2

Inhoudsopgave……………………………………………………...………………………….3

Inleiding……………………………………………………………...………………………...4

1.1 Wie is ons staatshoofd? …………………………….…………………….………………6

1.2 Wat betekent koningin Beatrix voor ons? …………………………………...…….6

1.3 Wie volgt onze koningin op en wat vindt Nederland daarvan? ……………..…...12

1.4 Fotoreportage……………………………………………………...……………...16

2.1 Is de positie van de koning door de eeuwen heen veranderd? ……..………………...21

2.2 Wanneer en hoe ontstond een soevereine staat? …………………………………21

2.3 Hoe dacht het volk over een (erfelijke) monarchie? ……………………………..24

2.4 Waarin verschilt het Nederlands koningshuis ten opzichte van andere…………..32

Europese koningshuizen? …………………………………………………………...

3.1 Hoe zou Nederland zich ontwikkelen zonder koningshuis? ………..………………...34

3.2 Wat voor invloed had het koningshuis in de geschiedenis vergeleken met nu? …34

3.3 Hoe zou Nederland tegenwoordig er uitzien als republiek? ……………………..37

3.4 Wat zijn de voor- en nadelen van een koningshuis? ..……………………………39

Conclusie…………………………………………………………………….………………..40

Bronvermelding………………………………………………………….…………………...41

Nawoord………………………………………………………………….…………………...42

Bijlage………………………………………………………………………………………...43

3

Inleiding

De hoofdvraag waarop mijn onderzoek over het koningshuis is gebaseerd, is: ‘Is Nederland met

of zonder koningin beter af?’ Ik wil hierbij kijken naar de voor- en nadelen van het koningshuis,

besluiten die de regering maakt, inkomen en werkzaamheden van het koningshuis. Ook zal ik

bekijken hoe Nederland er uit zal zien zonder koningshuis.

m mijn hoofdvraag goed te kunnen beantwoorden, is het noodzakelijk deze op te splitsen in

een aantal deelvragen. Omdat deze deelvragen ook veelomvattend zijn, zal ik deze verder

opsplitsen in subdeelvragen. Hierdoor bouw ik stapje voor stapje aan mijn onderzoek (en werkstuk) en

kan ik als alles is afgerond mijn conclusies trekken.

OMijn eerste deelvraag is: ‘Wie is ons staatshoofd?’ Ik ga hierbij kijken wie Beatrix is, waar ze vandaan

komt, wat ze doet en wie haar opvolgt. Daarmee hoop ik een goed beeld te krijgen van wat zij voor

Nederland heeft betekend.

De tweede deelvraag is: ‘Is de positie van de koning door de eeuwen heen veranderd?’ Deze vraag stel

ik omdat ik door naar het verleden te kijken een beeld krijg van hoe alles verliep en wat voor

consequenties een aantal gebeurtenissen had. Met deze kennis zal ik proberen te bepalen hoe

Nederland er uit zal zien met of zonder koningshuis. Daarbij is ook van belang wanneer en hoe er een

soevereine staat is ontstaan, hoe het Nederlandse volk over een erfelijke monarchie dacht en denkt en

waarin het Nederlands koningshuis vandaag de dag verschilt van andere Europese koningshuizen.

De derde en tevens laatste deelvraag is: ‘Hoe zou Nederland zich ontwikkelen zonder koningshuis?’

Deze deelvraag ligt gezien mijn hoofdvraag nogal voor de hand. Hier bekijk ik hoe Nederland er met

koningshuis uitziet, maar ook zonder koningshuis. Vervolgens ga ik onderzoeken wat voor invloed het

koningshuis vroeger had in de vergelijking met nu, hoe Nederland er vandaag de dag uit zal zien als

republiek en wat de voor- en nadelen zijn van een koningshuis zijn.

Om mijn hoofd- en deelvragen te kunnen beantwoorden, zal ik veel websites bezoeken op internet,

relevante boeken lezen, maar ook documentaires bekijken. Omdat het koningshuis in verband met de

troonwisseling volop in de belangstelling staat, zal ik de actualiteit volgen in kranten en op televisie.

Ook ben ik heel benieuwd naar de kennis en mening van het Nederlandse volk over het koningshuis.

Daarom heb ik een enquête opgesteld, de resultaten zal ik verwerken in mijn onderzoek.

4

Aan het einde van me onderzoek zal ik een conclusie trekken uit de antwoorden op de deelvragen.

Daarmee hoop ik een antwoord te geven op de vraag of Nederland met of zonder koningshuis beter af

is.

5

2.1 Wie is ons staatshoofd?

2.2 Wat betekent Beatrix voor ons?

‘Wij Beatrix, bij de gratie Gods Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau enz.

enz. (Staatshoofd, regeringsleider, moeder, grootmoeder)’ Zo begint elk officieel

document dat door de koningin wordt getekend. In de loop der jaren heeft de koningin

onder dit motto duizenden staatsstukken met haar handtekening bevestigd.

erugziend op de tijd van 1980 tot 2013 dat Beatrix geregeerd heeft, kunnen we vaststellen

dat Beatrix het koninklijk ambt waardig aanzien geeft. Het begon ermee dat prinses Juliana

in juni 1937 haar eerste zwangerschap bekend maakte. Iedereen verheugde zich hierop, vooral

omdat de Koninklijke familie op dat moment maar uit drie personen bestond: koningin

Wilhelmina, kroonprinses Juliana en haar echtgenoot prins Bernhard. De zwangerschap verliep

uiteindelijk niet zonder zorgen, eind november 1937 botste vader Bernhard met hoge snelheid

op een zandauto. Hij werd opgenomen in het ziekenhuis en leed aan een schedelbasisfactuur en

zware hersenschudding. Gelukkig is hij hier goed vanaf gekomen en zijn ze op 31 januari 1938

de trotse ouders geworden van Beatrix (zij die gelukkig maakt) Wilhelmina (grootmoeder van

moederskant) Armgard (grootmoeder van vaderskant). De volgende dag werd er op Paleis

Soestdijk aangifte van de geboorte gedaan door de vader, in aanwezigheid van minister-

president Colijn.

T

Later kreeg Beatrix er drie zusters bij; Irene (1939), Margriet (1943) en Christina (1947).

Tweeënhalf jaar na Beatrix haar geboorte vielen op 10 mei 1940 de Duitsers Nederland binnen

en werd het land betrokken bij de Tweede Wereldoorlog. Samen met haar moeder Juliana en

zusje Irene vertrok Beatrix via Engeland naar Canada, waar zij gedurende de Tweede

Wereldoorlog zou wonen. Prins Bernhard verbleef in London bij koningin Wilhelmina. In de

zomer van 1945 keerde het gezin terug, uitgebreid met Margriet die in Canada was geboren.

Prinses Beatrix zat op de basisschool ‘Werkplaats Kindergemeenschap’ en ging naar het

middelbaar onderwijs op het ‘Incrementum’. Tijdens haar middelbare schooltijd kwamen er

spanningen in het huwelijk van Juliana en Bernhard, wat bekend staat als de ‘Greet Hofmans-

affaire’. Margaretha (Greet) Hofmans was een Nederlandse alternatieve genezeres en

handoplegster. Zij was negen jaar lang een vriendin en adviseur van koningin Juliana en verbleef

daarbij ook vaak op paleis Soestdijk. Hofmans is door prins Bernhard in 1948 ingeschakeld om

6

de oogziekte van prinses Christina te behandelen. Door Hofmans Occultisme1 zou ze invloed

hebben gekregen op de koningin en daardoor ontstond een crisis in het koninklijk gezin. Onder

de bevolking ging rond dat Juliana daardoor afstand zou doen van de troon, maar dat gebeurde

niet. Vervolgens is Beatrix naar Leiden gegaan en heeft ze aan de Rijksuniversiteit rechten,

sociologie en geschiedenis gestudeerd. Tijdens haar studententijd werd gesuggereerd dat

Beatrix zich zou gaan verloven met Bob Steensma, een studievriend. Op 1 mei 1965 werd ze

echter bij Drakensteyn hand-in-hand gefotografeerd met een onbekende man die Claus von

Amsberg bleek te heten. Dit zorgde voor veel onrust, omdat Claus lid was geweest van de

Hitlerjugend2. Ieder jongetje moest destijds naar de Hitlerjugend en uit onderzoek naar het

oorlogsverleden van Claus is er niks ernstigs gebleken. Hierna werd op 28 juni 1965 door

koningin Juliana de verloving bekend gemaakt. De meningen van de samenleving waren

verdeeld, velen vonden het een belediging voor de Nederlandse Joden die tijdens de oorlog naar

Duitse concentratiekampen waren gedeporteerd. Toch ging het huwelijk op 10 maart 1966 door

en het vond plaats in het stadhuis van Amsterdam. Uit het huwelijk werden drie zoons geboren;

Willem-Alexander Claus George Ferdinand (1967), Johan Friso Bernhard Christiaan David

(1968), Constantijn Christof Frederik Aschwin (1969). Het gezinsleven speelde zich deels af op

kasteel Drakensteyn. Vanaf de jaren 70 begon Beatrix zich meer te richten op haar toekomstige

functie als koningin, ze maakte vele buitenlandse reizen. In 1976 werd de reputatie van het

koninklijk huis aangetast toen bleek dat prins Bernhard 1,1 miljoen dollar aan steekpenningen3

had ontvangen van de Amerikaanse vliegtuigbouwer Lockheed. Ook wel de Lockheed-affaire

genoemd. De affaire kwam aan het licht door hoorzittingen in de Amerikaanse Senaat, die

onderzoek deed naar smeergeldaffaires waarbij de vliegtuigbouwer betrokken was. Tijdens die

verhoren kwam opeens een ‘very high Dutch official’ naar voren. Hierbij werd een mogelijke

betrokkenheid van prins Bernhard gesuggereerd. Het kabinet-Den Uyl besloot naar aanleiding

van deze geruchten een commissie op te stellen: de commissie-Donner. De commissie stelde vast

dat de gedachte van Lockheed was om prins Bernhard een JetStar vliegtuig aan te bieden.

Hierdoor zou de verkoop van de vliegtuigen in Nederland gunstiger moeten worden.

Uiteindelijk besloot Lockheed dit niet te doen en in plaats daarvan bood men prins Bernhard 1

miljoen dollar aan. Hier kwam de commissie achter doordat ze twee brieven van prins Bernhard

vonden, waarin hij aandrong op spoedige betaling van aan hem verschuldigde bedragen. De

prins heeft niet ontkend dat hij de brieven geschreven had, maar steeds volgehouden dat hij

ervan uitging dat de betalingen aan het Wereld Natuur Fonds zouden worden geschonken.

1 Occultisme, een verzamelbegrip voor verschillende praktijken en rituelen die zijn gebaseerd op beïnvloeding met buitenzintuiglijke en bovennatuurlijke krachten.2 Hitlerjugend, was de nationaalsocialistische jeugdbeweging in Duitsland.3 Steekpenning, geld betaald om een bevoorrechte behandeling te verkrijgen.

7

Na de Lockheed affaire begonnen Beatrix en Claus zich te richten op de Koninklijke hofhouding.

Ze verzamelden verschillende adviseurs om zich heen om hen voor te bereiden op het

koningschap van Beatrix. Op 31 januari 1980 maakte koningin Juliana tijdens een

televisietoespraak bekend dat zij op 30 april afstand van de troon wilde doen ten gunste van

haar dochter Beatrix. Ook hierbij was deels de bevolking niet tevreden, er was sprake van een

maatschappelijke onrust. Er heerste grote woningnood en in Amsterdam was een grote

kraakbeweging actief, die het motto had: ‘Geen woning, geen kroning.’ Tijdens de kroning op 30

april kon de mobiele eenheid met moeite voorkomen dat de krakers doorbraken naar de Dam

om de plechtigheid in de Nieuwe Kerk te verstoren. De kroningsoproer leverden ware

veldslagen in de straten op. Als één van haar eerste publieke optredens bezocht Beatrix dan ook

de gewonde ME’ers in het ziekenhuis.

Regeerstijl

Met Beatrix als nieuwe koningin werd ook het Nederlandse hof gemoderniseerd, het protocol

werd aangescherpt en daardoor ontwikkelde Beatrix een eigen regeerstijl. Ze verhuisde met

haar gezin in 1981 naar haar woonpaleis Paleis Huis ten Bosch en. Paleis Noordeinde werd haar

werkpaleis. In korte tijd werd Beatrix erg populair onder het Nederlandse volk, onder meer door

de succesvolle staatsbezoeken aan Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Ze

kreeg steeds meer ruimte om haar mening te uiten en een eigen invulling te geven aan het

koningschap. Ook haar kersttoespraken kregen veel aandacht. Beatrix heeft in 1996 de

internationale Karelsprijs gewonnen van de Duitse stad Aken, vanwege haar inzet voor de

eenheid van Europa. Ook haar belangstelling voor kunst blijkt groot, ze beeldhouwt zelf en reikt

jaarlijks de Koninklijke subsidies voor kunstenaars uit.

Prins Claus

Beatrix heeft gedurende haar koningschap altijd te maken gehad met een zieke echtgenoot.

Claus bleek in de jaren 70 al depressief te zijn, kreeg later Parkinson4 en daarbij ook nog kanker.

Op 6 oktober 2002 overleed prins Claus in het Academisch Medisch Centrum te Amsterdam en

op 15 oktober 2002 is hij bijgezet in de Koninklijke Grafkelder van Oranje-Nassau in de Nieuwe

Kerk in Delft.

Johan Friso

Ook moet Beatrix meemaken dat haar tweede zoon Johan Friso op 17 februari 2012 samen met

een vriend onder een lawine bedolven raakt. Zijn vriend wist zich uit de sneeuw te bevrijden,

doordat hij een lawine-airbag droeg. Johan Friso werd pas na 25 minuten in kritieke toestand

onder de sneeuw vandaan gehaald. Hij werd ter plekke vijftig minuten gereanimeerd en

4 Parkinson, een hersenziekte waarbij zenuwcellen langzaam afsterven.

8

vervolgens naar de afdeling intensieve zorg van het Landeskrankenhaus in Innsbruck gebracht.

Gedurende de eerste dagen na het ongeval werd hij bij een lage temperatuur in een kunstmatige

coma gehouden. De artsen hoopten hiermee de schade aan de hersenen te kunnen beperken.

Ondanks deze poging bleek later uit MRI-onderzoek dat Johan Friso een ernstige

hersenbeschadiging heeft overgehouden aan het zuurstofgebrek. Hij bevindt zich sindsdien in

comateuze toestand. Het is onzeker of hij ooit weer bij bewustzijn zal komen.

Beatrix is dit jaar 33 jaar koningin van Nederland. Zij bezit niet alleen de titel koningin, maar ook

de titels:

Titel Land, gebied, stad Prinses Lippe-BiesterfeldMarkiezin Veere en Vlissingen Gravin Katzenelnbogen, Vianden, Dietz, Spiegelberg, Buren, Leerdam en

CulemburgBurggravin AntwerpenBarones Breda, Diest, Beilstein, de stad Grave, het land van Cuijk, Ijselstijn,

Cranendonck, Eindhoven, Liesveld, Herstal, Waasten, Arlay en NozerovErf- en vrijvrouwe AmelandVrouwe Baarn, Besancon, Borculo, Bredevoort, Bütgenbach, Daasburg,

Geertuidenberg, Hooge en Lage Zwaluwe, Klundert, Lichtenvoorde, Loo, Montfort, Naaldwijk, Niervaart, Polanen, Steenbergen, Sint-Maartensdijk, Sint Vith, Soest, Ter Eem, Turnhout, Willemstad en Zevenbergen

Constitutionele monarchie

Nederland is een constitutionele monarchie. Dit betekent dat ons land een koning(in) heeft,

maar er niet door wordt bestuurd. Zij heeft vooral een ceremoniële functie, wat blijkt uit taken

van de koningin als voorzitter van de Raad van State, het doen van staatsbezoeken, het

voorlezen van de troonrede prijzen uitreiken, de kersttoespraak houden, Prinsjesdag, het

bijwonen van werkbezoeken en openingen. De koningin vormt samen met de ministers de

Nederlandse regering, maar is hier niet verantwoordelijk voor. Ze was tot en met 2010

betrokken bij de formatie van nieuwe regeringen. In 2012 besloot de Tweede Kamer het

staatshoofd niet meer te betrekken bij het formatieproces. Op politiek gebied spreekt de

koningin nog iedere week de minister-president Mark Rutte over de politieke situatie. Daarnaast

ondertekent ze nog steeds nieuwe wetten en beëdigt ze jaarlijks overheidsdienaren,

ambassadeurs, ministers, burgermeesters en commissarissen van de koningin.

Aftreden

Onlangs - maandagavond 28 januari 2013- maakte koningin Beatrix op televisie haar aftreden

bekend. Ze wees erop dat ze 75 jaar wordt en dat het koninkrijk Nederland eind dit jaar 200 jaar

9

bestaat. Deze twee bijzondere gebeurtenissen samen maken dit jaar voor haar geschikt om af te

treden. Koningin Beatrix hield het ruim drie decennia vol, wat uitzonderlijk is in gewone publiek

functies. Intussen veranderde het land om haar heen: de Europese eenwording, de toestroom

van minderheden, de internetrevolutie, de opstand der burgers onder Pim Fortuyn, de

terreurangst, de politieke conjunctuur die in de laatste tien jaar instabiel werd en haar positie

als adviseur van de premiers en ministers. In zijn toespraak direct na Beatrix’ aankondiging van

haar aftreden, herdenkt minister-president Mark Rutte haar als een koningin die er altijd was.

Zij was er op de feestelijke momenten, bij de viering van sportieve successen, culturele

hoogtepunten, maar ook bij moeilijke momenten bijvoorbeeld toen het noodlot toesloeg in de

Bijlmermeer, in Enschede en natuurlijk die dramatische Koninginnedag in 2009. Zij nam haar

taken ontzettend serieus, ook onder moeilijke omstandigheden. Ook in de jaren dat zij de steun

van prins Claus moest missen en na het verschrikkelijke ongeval van haar zoon Johan Friso. In

de bijna 33 jaar dat Beatrix deel uitmaakt van de regering, maakte zij vijf premiers mee. Voor de

een was zij een klankbord, voor de ander een steunpilaar.

De Nederlandse Antillen

De Nederlandse Antillen maken sinds 10 oktober 2010 geen deel meer uit van het Koninkrijk

der Nederlanden. Het is een groep eilanden die in het Caribische gebied ligt dat voorheen onder

het Koninkrijk der Nederlanden stond. De Nederlandse Antillen bestond uit zes eilanden: Aruba,

Curaçao, Bonaire, Saba, Sint Eustatius en het zuidelijke deel van Sint Maarten. Beatrix is dus ook

hun koningin, al was Aruba sinds 1986 al zelfstandig. Sinds 2010 zijn Curaçao en Sint Maarten

ook zelfstandige landen met een eigen regering. Bonaire, Saba en Sint Eustatius zijn bijzondere

gemeenten van Nederland. Ze hebben twee bestuurslagen, namelijk het eilandbestuur en de

Nederlandse Rijksoverheid. De Rijksdienst Caribisch Nederland voert de taken voor

Rijksoverheid uit, zoals het beheer van het brandweerkorps.

Over het aftreden van de koningin zijn er gemengde gevoelens, omdat Beatrix een buitengewoon

geliefde koningin was van Aruba en Curaçao. De premier Mike Eman van Aruba zegt dan ook:

“De liefde die Hare Majesteit koestert voor ons land en zijn mensen werd wederom op hartelijke

wijze duidelijk tijdens haar meest recente bezoek aan Aruba in 2011. Wij zijn haar daar zeer

dankbaar voor. De prins zal ongetwijfeld een waardig troonopvolger zijn, die op een unieke en

eigentijdse wijze verder inhoud zal geven aan de eenheid binnen het Koninkrijk der

Nederlanden.”

Premier Daniel Hodge uit Curaçao zegt “De koningin is een bindende factor geweest in de

relaties tussen de verschillende landen in het koninkrijk, daarom vinden inwoners dat de

koningin nog wel een paar jaartjes door had mogen gaan. Toch zal Willem-Alexander het als

koning niet slecht doen, hij is erg populair mede dankzij zijn vrouw Maxima, omdat zij Zuid-

10

Amerikaans bloed heeft, wat de relatie met Nederland en het koningshuis alleen maar ten goede

zal brengen.”

Enquête

Uit een recente eigen enquête (zie bijlage), waarin het Nederlandse volk de vraag werd gesteld

“Welke koning(in) heeft zich volgens u meer dan andere ingezet voor het stimuleren van de

Nederlandse economie?” is onderstaand resultaat gekomen.

Welke koning(in) heeft zich volgens u meer dan andere ingezet voor het

stimuleren van de economie?

Beatrix 20%

Juliana 10%

Wilhelmina 30%

Emma 0%

Willem III 5%

Willem II 10%

Willem I 25%

Beatrix is als derde is geëindigd. Waarschijnlijk komt dit omdat ze dingen doet die niet voor

iedereen zichtbaar zijn. Ze is heel actief bij staatszaken, ze legt veel bezoeken af aan dorpen en

steden, opent gebouwen, knipt linten door, doopt schepen en komt zelfs wel eens bij haar volk

thuis op bezoek. In verhouding zou Beatrix wel meer kunnen opleveren dan onze bevolking

denkt (hier kom ik later op terug). De meeste mensen hebben voor koningin Wilhelmina

gekozen, misschien omdat zij ook regeerde tijdens de Tweede Wereld Oorlog. Zij vluchtte uit

Nederland naar Londen aan het begin van de Duitse bezetting en bleef daar tot na de bevrijding.

In Londen gaf Wilhelmina leiding aan de Nederlandse regering in ballingschap en sprak het

Nederlandse volk toe via Radio Oranje. Veel Nederlanders hebben het Wilhelmina verweten dat

zij het land heeft weten te verlaten, maar anderen zagen het als een vlucht om het Nederlandse

koningshuis te redden. Tegenwoordig zien de meeste mensen het als een van de betere

oplossingen die koningin Wilhelmina had kunnen doen.

11

2.3 Wie volgt onze koningin op en wat vindt Nederland daarvan?

Willem-Alexander Claus George Ferdinand Prins van Oranje, Prins der Nederlanden,

Prins van Oranje-Nassau, Jonkheer van Amsberg is de oudste zoon van koningin Beatrix

en prins Claus. Prins Willem-Alexander gaat op 30 april 2013 zijn moeder opvolgen en zal

dan de titel koning dragen.

e betekenis van de prins zijn naam is: Willem (traditioneel de eerste naam van de Oranje

troonopvolgers) Alexander (geen andere betekenis dan dat zijn ouders het een leuke

naam vinden) Claus (vernoemd naar de vader) George (Nederlandse vorm van een van de

namen van zijn opa) en Ferdinand (vernoemd naar de beste vriend van zijn vader).

D

Jeugd

Op 27 april 1967 werd prins Willem-Alexander geboren. Bij zijn geboorte was hij na zijn moeder

eerste in lijn van troonopvolging. Toen Beatrix in 1980 koningin werd, werd Willem-Alexander

automatisch ‘Prins van Oranje’ en toen de prins de leeftijd van 18 jaar bereikte, werd hem zitting

verleend in de Raad van State (hij woont wekelijks de vergadering van de afdeling advisering bij

en ook de zeswekelijkse vergadering van de volle Raad) en kreeg de prins recht op een uitkering

uit de staatskas. Willem-Alexander woonde in zijn jeugd op Kasteel Drakensteyn in Lage

Vuursche. In Baarn ging hij naar de Nieuw Baarnse School en later het Baarnsch Lyceum. De

middelbare school volgde hij in 1981 op het Vrijzinnig-Christelijk Lyceum in Den Haag.

Vervolgens haalde hij een Internationaal Baccalaureate5 aan het Atlantic College in Llantwit

Major in Wales. Daarna studeerde hij geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Leiden, waar hij de

bijnaam “Prins Pils” kreeg. Nadat Willem-Alexander in 1993 op de Rijksuniversiteit Leiden

afstudeerde als historicus, had hij zijn dienstplicht bij de Koninklijke Marine al doorlopen. Na het

afstuderen begon zijn opleiding tot het koningschap. Hij behaalde zijn groot militair vliegbrevet

bij de Koninklijke Luchtmacht en dankzij zijn activiteiten bij het leger behaalde hij de rang van

commandeur der Koninklijke Marine-Reserve, Reserve Brigade-generaal der Infanterie van de

Koninklijke Landmacht, Reserve Commodore van de Koninklijke Luchtmacht en Adjudant in

buitengewone dienst van H.M. de Koningin. Na zijn carrière bij het leger volgde Willem-

Alexander, volgens de site van Het Koninklijk Huis, “een introductieprogramma en ging hij zich

intensief bezighouden met de Nederlandse samenleving. Hij bezocht ministeries, Hoge Colleges

van Staat en Europese instellingen. Ook volgde de toekomstige koning een oriëntatieprogramma

bij het bedrijfsleven en een ‘Advanced Development Programme’ bij Kellogg’s, Northwestern

5 Internationaal Baccalaureate, is een internationale instantie die onder andere de pre-universitaire opleiding van twee jaar voor de leeftijd van 16 tot 19 jaar verzorgt. Door Nederlandse instanties wordt de diploma gelijkwaardig beschouwd als het VWO.

12

University, in de Verenigde Staten. Op dit moment is Willem-Alexander nog voorzitter van de

Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau. Daarnaast vertegenwoordigt

hij de Koninklijke Familie bij de Raad van Beheer voor het Kroondomein6.

Maxima Zorreguieta

Op 30 maart 2001 verloofde de Willem-Alexander zich met Maxima Zorreguieta. Hier was

Nederland het deels niet mee eens, vanwege het verleden van Maxima’s vader. Jorge Zorreguieta

had een politiek functie vervuld tijdens het regime van generaal Videla in de jaren 1976-1981. In

deze periode verdwenen vele tegenstanders van het regime. Jorge Zorreguieta zegt hier niks van

te weten, maar volgens velen is Zorreguieta hier getuige van geweest. Toch trouwde Willem-

Alexander en Maxima Zorreguieta op 2 februari 2002. Dankzij de nieuw aangenomen

toestemmingswet kon hij zijn koninklijke titels en aanspraak op de troon behouden. Het was

echter niet mogelijk dat Jorge Zorreguieta Nederland zou mogen bezoeken om bij de

trouwplechtigheid te zijn. Een jaar na de trouwdag van Willem-Alexander en Maxima werd hun

eerste dochter geboren: Catharina-Amalia Beatrix Carmen Victoria. In 2005 werd Alexia Juliana

Marcela Laurentien geboren en twee jaar later werd Ariane Wilhelmina Maxima Ines geboren.

Over het algemeen is Nederland blij met het huwelijk van onze prins. We vinden Maxima een

mooie prinses en ze doet het tot nu toe erg goed, foutjes worden haar dan ook snel vergeven.

Veranderingen na 30 april 2013

De troonafstand vindt plaats op 30 april in het Koninklijk Paleis op de Dam. De inhuldiging van

de nieuwe koning is in de Nieuwe Kerk, ook in Amsterdam. Een Nederlandse koning wordt niet

‘gekroond’, maar ingehuldigd. Voor die benaming is gekozen, omdat het ‘gekroond’ worden

teveel symbool staat voor de roomse kerk en in de geschiedenis wilde de protestantse elite verre

daarvan blijven.

Na 30 april verandert een aantal titels: koning Willem-Alexander, koningin Maxima, prinses

Beatrix en Amalia prinses van Oranje. Bij verschillende mensen speelt nu de vraag waarom

Willem-Alexander geen koning Willem IV gaat heten. De prins zei zelf dat hij koning Willem IV

zou gaan heten, maar de Rijksvoorlichtingsdienst meldt dat de prins koning Willem-Alexander

gaat heten. Dit komt misschien omdat Willem I tot en met de derde niet bepaald een goede

reputatie hebben. Willem I staat bekend om zijn kleine vernieuwingen op het gebied van

handelen en verkopen. De Nederlanders kregen het hierdoor steeds beter, ondanks dat de

koning beslissingen maakte zonder samen te werken met zijn ministers. Willem I had geen

6 Kroondomein, is het privébezit van een koning, het bestaat meestal uit landgoederen met paleizen en kastelen die als Koninklijke residentie dienen of activa zoals aandelen.

13

kapitaal toen hij koning werd, maar hij stierf wel met 30 miljoen. Dit is natuurlijk een schande

omdat de staatsschuld op dat moment bijna overeen kwam. Koning Willem II werd omringd

door schandknapen7 vanwege zijn geaardheid en gaf toe aan de wensen van een liberale

oppositie. Hij stemde in met een nieuwe Grondwet, waarbij de macht van de koning beperkt

werd. Koning Willem III werd ook wel ‘Koning Gorilla’ genoemd. Hij maakte zich schuldig aan

drankmisbruik, geweld, openlijk bordeelbezoek, vloeken en beledigen. De koning was meestal

dronken, hij liet overdag hoeren in zijn kamer komen en hij liep “naakt als een zwijn in den tuin”,

terwijl er keurige dames voorbij liepen. Tegen zijn personeel gedroeg hij zich niet veel beter: hij

liet lakeien een lucifer aansteken om de Koninklijke sigaar aan te steken en wachtte net zolang

tot de lakei de lucifer doofde om brandblaren te voorkomen en als gevolg van het doven van de

lucifer kreeg de lakei twee weken geen salaris. Met deze praktijken zou prins Willem-Alexander

vast niet geassocieerd willen worden.

Andere veranderingen zijn de nieuwe euromunten met Beatrix en Willem-Alexander erop,

nieuwe postzegels, nieuwe naambordjes, visitekaartjes en briefpapier. Het Kabinet der Koningin

-het secretariaat dat de bestuurlijke zaken en taken van het staatshoofd regelt- heet voortaan

Kabinet des Konings. De commissarissen van de koningin raken de laatste twee letters van hun

ambt kwijt. Bijvoorbeeld vaartuigen van de marine, waarvan de naam begint met H.M. (‘Harer

Majesteits’) wordt Z.M. (‘Zijner Majesteits’). Ook wordt Koninginnedag Koningsdag en vindt

voortaan plaats op 27 april, de verjaardag van de koning. Na 30 april 2013 blijven de koning en

koningin nog wonen in hun villa Eikenhorst in Wassenaar. Later zullen zij verhuizen naar Paleis

Huis te Bosch en prinses Beatrix zal dan terug keren naar kasteel Drakensteyn in Lage Vuursche.

De kinderen van Margriet en Pieter van Vollenhoven en de kinderen van prins Constantijn en

prinses Laurentien zijn na 30 april geen lid meer van het Koninklijk Huis. Dat betekent dat zij

niet langer in aanmerking komen voor de troonsopvolging en niet meer onder directe

ministeriële verantwoordelijkheid vallen.

Gemoderniseerde monarchie

Volgens Joke Mat en Dannielle Pinedo van het NRC Handelsblad (artikel daags na de

aankondiging van het aftreden) is de aanstaande koning charmant, daadkrachtig en koppig. Hij

zal zich afwachtend opstellen8 en pas later overgaan tot het modernisering van het koningschap.

“Hij wil geen afbreuk doen aan wat zijn moeder zorgvuldig heeft opgebouwd”, zegt Ben Bot, oud-

minister van Buitenlandse Zaken. Willem-Alexander legt gemakkelijk contact met mensen van

sociale niveaus, op lossere wijze dan zijn moeder. Zelf heeft de prins dan ook gezegd dat hij

7 Schandknaap, een persoonsbenaming voor een man voor het seksuele genot hebben met een andere man.8 Opstellen, …………………………………………………………………………………….

14

tussen de mensen wil staan, zoals zijn grootmoeder Juliana. Volgens de prins heeft zijn moeder

het koningschap sterk geprofessionaliseerd en denkt hij dat het past bij deze tijd als de afstand

wat minder groot wordt.

Valkuilen

De nieuwe koning heeft een paar eigenschappen die hem in de problemen kunnen brengen. Hij

kan koppig zijn en houdt er stevige opinies op na. Hij kwam op voor zijn toekomstige

schoonvader Jorge Zorrguieta, door te verwijzen naar een ingezonden brief van ex-dictator

Videla in het Argentijnse dagblad La Nación. Volgens oud-minister Els Borst was dat natuurlijk

schattig maar wel onhandig. De vraag is of hij hiervan geleerd heeft of nog niet aanvoelt wanneer

hij er het zwijgen toe moet doen.

-

15

2.4 Fotoreportage

Prinses Juliana met haar dochter Beatrix

Auteur: Collectie SPAARNESTAD PHOTO/Wiel van der Randen

Het koninklijk gezin in de jaren ’50. Foto uitg. Balans

Juliana met Bernhard en kinderen

16

Uit de fotocollectie Anefo, 10 maart 1966

Officiële bruidsfoto van prinses Beatrix en Claus, in de kerk

Tijdens een skivakantie met Beatrix, Claus, Willem-Alexander, Constantijn en helemaal rechts

Johan Friso. Van de volkskrant.nl, exacte jaartal is onbekend

17

Koningin Beatrix en Prins Claus met hun kinderen

www.hethuisvanoranje.nl

Prins Willem-Alexander en Prinses Maxima

www.hln.be

18

Koningin Beatrix, prins Willem-Alexander en prinses Maxima poseren voor de pers met de

prinsesjes (VLNR) Amalia, Alexia en Ariane. Archieffoto: ANP

Johan Friso met dochters en vrouw Mabel

19

Koning Willem I, Willem II en Willem III

Koningin Emma, prinses Juliana, prins Hendrik en koningin Wilhelmina

20

3.1 Is de positie van de koning door de eeuwen heen veranderd?

3.2 Wanneer en hoe ontstond een soevereine staat?

Nederland is nu bijna 200 jaar lang een koninkrijk, maar hoe is dat ontstaan en wat was

Nederland voor dat het een koninkrijk werd? Wie bepaalde de regels zonder staatshoofd?

ot 1795 was Nederland een republiek die bestond uit een statenbond; onafhankelijke

gewesten met allen een eigen bestuur. In de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

waren de zeven gewesten autonoom9, maar naar het buitenland toe waren de gewesten op

gebied van defensie een eenheid. Deze zaken werden meestal besproken in de Staten-Generaal.

Rond 1801 werd de Republiek een Vazalstaat10 van Frankrijk. Dit land zou de Republiek steunen

op oorlogsgebied, als de Republiek bepaalde wetten en regels van Napoleon Bonaparte zou

opvolgen. Deze regels werden door de Republiek niet grondig nageleefd en dat deed Napoleon

besluiten om van Nederland een koninkrijk te maken: het Departement Holland. De derde broer

van Napoleon Bonaparte werd koning van koninkrijk Holland, Lodewijk Napoleon Bonaparte.

Lodewijk Napoleon zet zich erg in voor de Hollandse zaak, veel meer dan zijn broer de keizer

wenselijk vond. De koning probeert zelfs Nederlands te leren. Ook toont hij zijn medeleven bij

rampen en tracht hij kunsten en wetenschappen te bevorderen. Dat alles is uiteindelijk niet naar

de zin van de keizer, die zijn broer tot aftreden dwingt. Op 1 juli 1810 doet Lodewijk Napoleon

afstand van de troon en op 9 juli 1810 wordt Koninkrijk Holland ingelijfd bij Frankrijk. Er komt

namens keizer Napoleon een Franse stadhouder met drie intendanten11 die het bestuur volgen.

In het jaar 1813 wordt Napoleon verslagen en wordt Europa heringericht. Nederland kreeg zijn

vrijheid terug en kreeg op aandringen van Engeland de staatsvorm monarchie. Willem-Frederik

van Oranje-Nassau werd tot koning benoemd, omdat zijn vader een stadhouder was en al een

erfelijk model had gevormd. Stadhouder was bovendien geen onbelangrijke positie.

T

200 jaar koninkrijk

In 1830 scheidden de Zuidelijke Nederlanden zich van het koninkrijk Nederland. Voorheen

hoorde een groot deel van België bij Nederland, maar in dat jaar is België erkent als Belgisch

koninkrijk. Het Koninkrijk der Nederlanden bezat ook nog een aantal overzeese gebiedsdelen,

zoals Nederlands-Indië, Suriname en de Nederlandse Antillen. Na de Tweede Wereldoorlog 9 Autonoom, zelfstandig in het bepalen van wat je wilt. 10 Vazalstaat, een staat die afhankelijk is van een andere staat, meestal na een oorlog. 11 Intendanten, te gebruiken voor hooggeplaatste functionarissen die leiding geven aan of de supervisie of het bevel hebben over een stad of provincie.

21

kwam het dekolonisatieproces op gang. Koningin Juliana tekende in 1949 de

soevereiniteitsoverdracht van Nederlands-Indië. Hiermee erkende Nederland Indonesië als

zelfstandige staat en in 1975 werd Suriname een onafhankelijke republiek. In 1986 kreeg Aruba

-één van de zes eilanden van de Nederlandse Antillen- de status aparte. De status aparte hield in

dat Aruba een apart land binnen het Koninkrijk werd. En in 2010 werd als overzeese gebied de

Nederlandse Antillen beëindigd. Sindsdien maken Curaçao en Sint Maarten op gelijke wijze als

Aruba zelfstandig land deel uit van het Koninkrijk. Bonaire, Sint Eustatius en Saba kregen de

status van Nederlandse gemeenten en maken nog deel uit van Nederland.

Nu in het jaar 2013 zijn we 200 jaar verder als een koninkrijk. Er is met 17.023.189 inwoners

niet meer alleen een verdeling tussen de rooms-katholieken en protestanten, maar is Nederland

qua religie heel anders verdeeld. (Zie diagram hieronder).

Religie

Rooms-katholiek 27,0%Protestant 16,6%Moslim 5,7%Hindoe 1,3%Boeddhist 1,0%Geen confessie 48,4%

Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek (2005)

22

Enquête

Aan de hand van de volgende resultaten uit mijn enquête kun je zien wat algemeen Nederland

weet van de Nederlandse geschiedenis of wat zij hebben onthouden.

Welke belangrijke gebeurtenis vond plaats in het jaar 1813?

Nederland koninkrijk 36,4% Nederland kiesrecht 13,6%Afscheiding van België 4,5% Moord op Willem van Oranje

4,5%Nederland bezet door leger van Napoleon 18,2%

Suriname deel van Nederlands koninkrijk 0,0%

Geen idee 22,7%

Gelukkig geeft het merendeel nog het goede antwoord, maar het is wel een mager resultaat. Naar

mijn mening hoort dit jaartal bij je algemene kennis. Vooral nu er overal bekend wordt gemaakt

dat Nederland bijna 200 jaar een koninkrijk is.

Kunt u aangeven in welke eeuw Neder-land een monarchie werd?

1400 - 1500 9,5%

1500 - 1600 14,3%

1600 - 1700 4,8%

1700 - 1800 9,5%

1800 - 1900 57,1 %

1900 - 2000 4,8%

Ook uit de beantwoording van deze vraag blijkt dat slechts een krappe meerderheid van de

ondervraagden het juiste antwoord weet te geven.

23

3.3 Wat vindt en vond het volk van een (erfelijke) monarchie?

Het Nederlandse volk heeft altijd wel een vrij uitgesproken mening gehad. Onze vrijheid

van meningsuiting en bijvoorbeeld vrijheid van boekdrukkunst zie je terug in boeken en

pamfletten, waarin of waarop de mening van het volk wordt geuit. Wat vindt en vond

Nederland van een constitutionele monarchie en bij welke koning of koningin waren ze

het meest tevreden?

e staatsvorm van Nederland is een constitutionele monarchie. Dat betekent dat de positie

van de koning of koningin is vastgelegd in de Grondwet, ook wel constitutie genoemd. In

de grondwet staat dat de koning samen met de ministers de regering vormt. De koning is het

staatshoofd van het Koninkrijk der Nederlanden, wat sinds 1980 koningin Beatrix is. Sinds 1848

staat in de Grondwet dat de koning onschendbaar is, dat wil zeggen dat de ministers

verantwoording moeten afleggen aan het parlement over het beleid van de regering. De

ministers zijn ook politiek verantwoordelijk voor de uitspraken en het gedrag van de koning. Dit

wordt ministeriële verantwoordelijkheid genoemd. Het betekent ook dat de koning niet

gedwongen kan worden af te treden, terwijl dit bij een minister wel kan. Op het moment zijn de

taken van de koningin:

D

- Het ondertekenen van wetten. Elke wet moet door de koningin worden ondertekend,

daarna ondertekent een minister de wet. Hierbij neemt de minister zijn of haar

verantwoordelijkheid voor de wet.

- voorzitter van de Raad van State.

- jaarlijks de Troonrede uitspreken.

Ontstaan van de constitutionele monarchie

Toen koning Willem I regeerde in Nederland voelde en gedroeg hij zich als de centrale macht in

de staat. Hij was een ondernemend man, want hij stimuleerde bijvoorbeeld de ontwikkeling van

handel en industrie. Maar bij het regeren van het land ging hij zoveel mogelijk zijn eigen gang,

waardoor de volksvertegenwoordiging weinig macht had. Ook was er een beperkt kiesrecht,

alleen rijke Nederlandse mannen mochten een vertegenwoordiger in de Tweede Kamer kiezen,

en alleen mannen en dan ook nog uit de voorname stand waren verkiesbaar. Ondertussen was

België altijd nog bezig om onafhankelijk te worden, vooral omdat ze weinig moesten hebben van

de eigenmachtige optredens van de koning. De koning verzette zich met alle macht tegen de

splitsing, maar de Belgische opstand was toch te zwaar gewogen waardoor de splitsing plaats

vond in 1839. Een jaar later trad Willem I teleurgesteld af. Willem II besteeg na zijn vader de

troon. Onder zijn koningschap was de macht van de vorst al minder dan voorheen. Door de

24

revoluties van 1848 en 1849, waarin Lodewijk Filips I van Frankrijk werd afgezet en andere

Europese vorsten met geweld tot aftreden van de troon werden gedwongen, werd koning

Willem II bang om zelf afgezet te worden. Willem II verklaarde tegenover de diplomaten dat hij

in één nacht van conservatief, liberaal was geworden. Hij tekende de nieuwe grondwet, die

liberaal Thorbecke volledig zelf had geschreven. De koning kon zijn positie als koning behouden,

maar werd wel op een aantal vlakken beperkt. Hiermee werd Nederland een constitutionele

monarchie.

Ondanks dat Nederland een constitutionele monarchie werd, was de bevolking nog niet geheel

tevreden. Niet iedereen kreeg tegelijk kiesrecht. De mensen kwamen hier in het begin ook nog

niet vooruit, de meeste mensen vonden het juist wel fijn dat er iemand was die voor hun de

beslissingen maakten en regels bepaalde. Zij gingen ervan uit dat de koning de juiste keuzes zou

maken, die voor het gehele volk goed zouden doen. Deze mensen kregen bijvoorbeeld niet altijd

scholing en door middel van kennis kreeg de mens juist een mening. Naarmate de bevolking

meer kennis bezat kwamen ze ook meer in opstand. Vandaag de dag zijn de meeste mensen

tevreden met de constitutionele monarchie. Nu hebben we algemeen kiesrecht en zal er nooit

een heerser zijn. Ook al is Nederland een land van de regeltjes, Nederland is een vrij land, waar

veel mensen zich bekommeren om luxe. De band die het Nederlandse volk heeft met het

koningshuis is erg verschillend. Zo vindt de één het koningshuis doelloos, duur en oneerlijk dat

de troonopvolging erfelijk is en vindt de ander dat het koningshuis een toegevoegde waarde

geeft, bijvoorbeeld door het doen van staatsbezoeken en het steunen van de bevolking in

moeilijke tijden.

25

Stamboom van de Nederlandse troonopvolging

26

Willem I

De ‘koopman-koning of de kanalen-koning’. Hij zorgde voor wegen, kanalen en

spoorverbindingen. Hij richtte De Nederlandsche Bank op en de Nederlandsche Handel

Maatschappij, een voorloper van de ABN. Hij moest aanzien hoe België zich in 1830 afscheidde

van zijn jonge koninkrijk. In zijn paleizen in Brussel zou voortaan een andere familie wonen.

Willem II

De held van Waterloo. Hij was nog Prins van Oranje toen hij in 1815 onder meer de Nederlandse

troepen leidde in de slag bij Waterloo, waar Napoleon definitief werd verslagen. Hoe groot zijn

rol precies was, is de vraag. In ieder geval gaf het volk hem Paleis Soestdijk cadeau voor zijn

heldenmoed. De Grondwet van 1848 wordt gezien als zijn grote nalatenschap.

Willem III

Hij zag zijn invloed als vorst tot zijn frustratie steeds verder afnemen. Hij was als laatste

Nederlandse koning groothertog van Luxemburg, omdat zijn dochter Wilhelmina hem als vrouw

niet kon opvolgen. Afgezien van zijn militaire en zakelijke interesses was hij een

cultuurliefhebber. Hij stelde de Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst in, die nog jaarlijks

door koningin Beatrix wordt uitgereikt.

Emma

De onmisbare schakel. Op 20-jarige leeftijd trouwde zij in 1879 met weduwnaar

Willem III (61). Hun enige kind Wilhelmina werd geboren in 1880 en zou de kinderen uit het

eerdere huwelijk van Willem III overleven. Het Oranjehuis had niet meer op de troon gezeten,

als Emma het koningschap niet had waargenomen totdat prinses Wilhelmina 18 jaar werd. Zij

staat bekend als zeer plichtstrouw.

Wilhelmina

De moeder des vaderlands. Zij wilde niet buigen voor de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog,

hoewel haar halve familie Duits was. Evenals haar schoonzoon prins Bernhard overigens, die ze

helemaal zag zitten. Haar land bezetten, dat ging veel te ver. Haar strijdbare toespraken voor

Radio Oranje waren velen tot steun. Na de oorlog had zij moeite met de onafhankelijkheidstrijd

in Indonesië.

Juliana

Koningin Juliana wordt gezien als de vernieuwde koningin, want zij moderniseerde. Zij was de

eerste Oranjevorst die de Antillen, Suriname en Indonesië bezocht. Zij liet een directe lijn naar

het kantoor van de premier aanleggen. Zij las wekelijks de complete verslagen van de

ministerraad, in plaats van de samenvattingen, zoals koningin Wilhelmina deed.

27

3.4 Waarin verschilt het Nederlands koningshuis ten opzichte van andere Europese koningshuizen?

Op het moment heeft het Nederlands koningshuis meer een ceremoniële functie, maar wat voor functies hebben de andere koningshuizen in Europa en wat zijn de verschillen.

Op het moment zijn er tien regerend vorstenhuizen:

1 Koninklijk Huis van België Huis van Saksen-Coburg-Gotha2 Koninklijk Huis van Denemarken Huis van Schleswig-Holstein-Sonderburg-

Glücksburg-Oldenburg3 Koninklijk Huis van Groot-Brittannië Huis van Saksen-Coburg-Gotha Windsor 4 Koninklijk Huis van Nederland Huis van Oranje-Nassau 5 Koninklijk Huis van Noorwegen Huis van Schleswig-Holstein-Sonderburg-

Glücksburg-Oldenburg6 Koninklijk Huis van Spanje Huis van Bourbon7 Koninklijk Huis van Zweden Huis Bernadotte8 Prinselijk Huis van Liechtenstein Huis van Liechtenstein9 Prinselijk Huis van Monaco Huis van Grimaldi10 Groothertogelijk Huis van Luxemburg Huis van Nassau-Weilburg

Monarchieën in Europa op dit momentwikipedia.nl/europese_soevreine_huizen

België

Leopold was de eerste ‘Koning der Belgen’, de kroon werd hem aangeboden door zijn

landgenoten, waardoor de koning niet boven België kan staan. De koning moet aan zijn

landgenoten, vertegenwoordigd in het parlement, verantwoording afleggen. De macht is

namelijk van het volk en niet omgekeerd. Net zoals in Nederland heeft de koning van België ook

voorrechten. De koning verschijnt op postzegels en muntstukken. Hoewel zijn politieke macht is

ingeperkt, kan hij wel de ministers benoemen, ontslaan, het parlement ontbinden en alle wetten

ondertekenen. De koning is hoofd van de drie machten, die elk verantwoording afleggen, de

koning is tenslotte onschendbaar. Traditioneel heeft de koning ook het voorrecht het peterschap

28

van de zevende zoon in een gezin waar te nemen en de koningin het meterschap van een

zevende dochter.

Denemarken

Op het moment is Margaretha II koningin van Denemarken. Denemarken is net zoals Nederland

een constitutionele monarchie. Veel verschillen met het Nederlands koningshuis zijn er niet. Ook

de koningin van Denemarken heeft vooral een ceremoniële functie.

Groot-Brittannië

Ook de Britse monarchie is gebonden aan de grondwet en vandaar een constitutionele

monarchie. In de Royal Marriages Act zijn de volgende zaken vastgelegd: voor een huwelijk is

toestemming van de koningin nodig. Deze toestemming wordt vastgelegd in de Privy Council,

behalve leden van de Britse koninklijke familie die ouder zijn dan 25 jaar. Rondom de

troonopvolging liggen de volgende zaken vast in Act of Settlement: Iemand die trouwt met een

Rooms-katholieke is zijn plaats in de troonopvolging kwijt. Zijn of haar kinderen zullen ook geen

rechten hebben. De Britse Koninklijke familie is de enige Europese monarchie die nog een

kroningsceremonie heeft. De kroning vindt plaats een aantal maanden na het overlijden van de

vorige koning(in). Daarnaast ligt nog het volgende vast rondom het koningschap in de Act of

Settlement: De koning(in) maakt deel uit van de Anglicaanse Kerk.

Noorwegen

De koning van Noorwegen is Harald V. Ook Noorwegen is een constitutionele monarchie.

Normaal licht de uitvoerende macht bij de monarch, maar in dit geval wordt het door een Raad

van Ministers uitgeoefend die door de premier wordt geleid. De staatskerk van Noorwegen is

van oorsprong de Lutherse kerk, waarbij de koning de negen bisschoppen benoemt.

Spanje

Ook Spanje is een constitutionele monarchie, met een koning als staatshoofd, koning Juan Carlos

I. De uitvoerende macht bestaat uit de regering met verschillende ministers onder leiding van de

premier of president van de regering. De staatsraad adviseert de regering gevraagd of

ongevraagd. De wetgevende macht bestaat uit twee kamers, het Hogerhuis en het Lagerhuis. De

rechterlijke macht bestaat uit de verschillende rechtbanken en tribunalen12, met verschillende

rechters die de autoriteit hebben om in naam van de Koning de justitie in het land te handhaven.

Zweden

Zweden is een constitutionele en parlementaire monarchie en democratie. De constitutie bestaat

uit vier grondwettelijke documenten:

12 Tribunalen, rechtbank voor bijzondere zaken.

29

1. De eigenlijke grondwet, waarin zijn vastgelegd de rechten en vrijheden van

staatsburgers en de organisatie van de staat.

2. De wet op de troonopvolging, vrouwelijke opvolging is toegestaan.

3. De wet op de persvrijheid, die naast de vrijheid van drukpers ook de vrije toegang tot

overheidsdocumenten regelt.

4. de grondwet op de vrijheid van meningsuiting, een aanvulling op de wet op de

persvrijheid.

In Zweden kent men een ceremonieel koningschap. Het staatshoofd is geen lid van de regering.

De functie is ceremonieel; zo worden bijvoorbeeld internationale verdragen niet ondertekend

namens het staatshoofd maar namens de regering, in tegenstelling tot Nederland.

Liechtenstein

Liechtenstein is een parlementaire democratie, geleid door de vorst. De huidige vorst is Hans

Adam II. Het parlement van Liechtenstein, de landdag, wordt gevormd door 25 door het volk

gekozen vertegenwoordigers. Het kabinet, dat bestaat uit vijf leden, is verantwoordelijk voor de

dagelijkse leiding. Liechtenstein is, naast Zwitserland, één van de twee landen waar er directe

democratie op nationaal niveau bestaat. Sinds 1984 kent het land vrouwenkiesrecht. De vorst

kan echter zowel parlement als kabinet naar huis sturen. Op 16 maart 2004 stemde 64,3% van

de bevolking van Liechtenstein in een referendum voor het wijzigen van de grondwet en

daarmee het behoud van het vorstenhuis. De rechten van de vorst zijn hiermee gegarandeerd.

Hij kan parlement en kabinet ontbinden wanneer hij dit nodig acht en heeft een veto in de

benoeming van ambtenaren en rechterlijke macht.

Monaco

De staat Monaco is een constitutionele monarchie met een prins als staatshoofd. De huidige

vorst is Albert II uit het huis Grimaldi. Deze familie zit al ruim 700 jaar op de troon. Sinds 29

maart 2010 is Michel Roger de premier, een functie die in Monaco Ministre d'État heet. Veel

buitenlandse politieke, zoals defensie, worden afgehandeld door buurland Frankrijk. Monaco is

geen lid van de Europese Unie, maar is op 5 oktober 2004 wel lid geworden van de Raad van

Europa.

Luxemburg

Luxemburg is een parlementaire democratie met als staatshoofd een constitutioneel monarch,

de groothertog, wiens opvolging erfelijk bepaald is. De huidige groothertog van Luxemburg is

Hendrik. Luxemburg is het enige land in de wereld dat een groothertog als staatshoofd heeft.

Formeel heeft de groothertog verreikende uitvoerende en wetgevende bevoegdheden. Hij

30

benoemt en ontslaat de regering en hij ondertekent alle wetten, maar in de praktijk neemt de

groothertog bijna alleen maar representatieve taken waar. De groothertog staat boven alle

partijen, maar van zijn recht om de ‘de Kamer van Afgevaardigden’ naar huis te sturen, heeft hij

nog nooit gebruikgemaakt. In 2008 weigerde de groothertog een nieuwe wet te ondertekenen

die euthanasie legaliseerde en daarom maakt de regering nu plannen om de grondwet te

veranderen, zodat in de toekomst de macht van de groothertog ook bij wet beperkt wordt tot

representatieve functies.

Enquête

Buiten een constitutionele monarchie om zijn er nog meer staatsvormen. Uit de vraag in mijn

enquête ‘Welk van de volgende staatsvormen heeft u voorkeur?’ is het volgende resultaat

gekomen.

Gekozen president met pollitieke invloed, bijvoorbeeld Amerika

Gekozen president zonder politieke invloed, bijvoorbeeld Italië

Monarchie ceremonieel, bijvoorbeeld Zweden (de koning maakt geen deel uit van de regering)

Monarchie zoals die nu is

0.00% 10.00% 20.00% 30.00% 40.00% 50.00%

Welk van de volgende staatsvormen heeft u voorkeur?

Een grote meerderheid van de ondervraagden is voor een monarchie, echter de ene helft van de

voorstanders is voor de monarchie zoals die nu is en de andere helft wenst een ceremoniële

monarchie. De gekozen president heeft bij minder mensen de voorkeur, waarbij van deze groep

een ruime meerderheid voor een president met politieke invloed kiest. Je zou ook kunnen stellen

dat een meerderheid van de ondervraagden iets anders wil dan de monarchie zoals die nu is

(62%). Kennelijk is verandering gewenst, alleen de wijze waarop verschilt. Ook kun je uit het

diagram aflezen dat een grote meerderheid van deze groep die wil veranderen, nog steeds voor

een monarchie kiest, op voorwaarde dat de koning geen deel uitmaakt van de regering.

4.1 Hoe zou Nederland zich ontwikkelen zonder koningshuis?

31

4.2 Wat voor invloed had het koningshuis in de geschiedenis vergeleken met nu?

Hoe zou Nederland er uitzien zonder koningshuis? Op bepaalde momenten heeft het een

cruciale rol gespeeld. Zonder koningshuis had Nederland er heel anders uit gezien.

e invloed van het koningshuis zie je al bij het ontstaan. De bevolking erkende dat niet,

omdat ze het zo niet wilden zien. Volgens Willem I was Nederland op dat moment een

verdeeld land. Willem wilde een einde maken aan deze verdeeldheid door een sterke

eenheidsstaat te creëren. Hiervoor kreeg Willem al veel steun van het volk en daarom was tegen

de monarchie weinig protest vanuit de burgers. Voor de Nederlanders was er ook niet enorm

veel verschil, omdat voorheen de vorsten nog nooit veel macht hebben gehad in Nederland. De

invloed die Willem I dan zou uitoefenen zouden ze misschien wel onderschat hebben. Willem I

bleek namelijk veel meer te gaan bepalen dan men dacht. Hij veranderde veel op het gebied van

scholing en taal, waarbij hij verklaarde dat iedereen voortaan in Algemeen Beschaafd

Nederlands moest worden onderwezen. Ook moest de Nederlandse identiteit meer naar voren

komen tijdens de schoollessen, door verhalen over Nederlandse helden zoals Michiel de Ruyter

te vertellen. Volgens Corné Anceaux, die een column in het tijdschrift Spilplaats heeft

geschreven, had Willem I een geforceerde maar goedbedoelde manier om Nederland tot eenheid

proberen te brengen. Deze eenheid heeft later misschien wel in ons voordeel gewerkt toen in

Europa de hel losbarstte tijdens WOI en WOII. Een losse eenheid in een republiek van zeven

provinciën had niet sterk gestaan in het oorlogsgeweld dat toen plaatsvond. Dat Nederland de

Eerste Wereldoorlog neutraal kon blijven is waarschijnlijk mede te danken aan de eenheidsstaat.

Natuurlijk had de republiek ook een gemeenschappelijk buitenlands beleid waarbij het succes-

vol kon overleven tijdens de Tachtigjarige Oorlog met Spanje, maar de tijd van de Tachtigjarige

Oorlog staat ook bekend door de gevechten en veldslagen die onregelmatig plaatsvonden.

D

Negatieve gevolgen

Dat de monarchie invloed heeft op hoe een samenleving eruit ziet is duidelijk. Sommige

beslissingen van Willem I hadden grote, negatieve gevolgen. Een voorbeeld hiervan is de

Tiendaagse Veldtocht. Om heel lang het leger te hebben ingezet toen België zich wilde afscheiden

van Nederland, was geen verstandige keuze. De Tiendaagse Veldtocht van Nederland heeft uit-

eindelijk niets kunnen veranderen aan de afscheiding, maar heeft de staat wel veel geld gekost.

Dat terwijl ziekte en honger heersten en Nederland er economisch slecht voor stond. Ook heeft

het door hem gecreëerde taboe ten opzichte van politieke partijen en vrijheid van meningsuiting

juist geleid tot maatschappelijk protest en onvrede in de samenleving.

32

Eenheid

Direct na de Tweede Wereld Oorlog ging Nederland verzuilen13, burgers gingen zich meer

betrokken voelen bij Nederland. Willem I dacht blijkbaar dat een sterke eenheid kon worden

gecreëerd door één sterke nationale identiteit te creëren, maar later bleek dat eenheid kon

worden bereikt door iedere groep in de samenleving een eigen plek te geven. Deze plek kreeg

elke groep door middel van de volksvertegenwoordiging. Hiermee kreeg het volk recht om mee

te beslissen over het land. Elke zuil wist wat het beste was voor de Nederlandse samenleving en

ieder plaatje was het koningshuis nog steeds betrokken. Iemand die dan ook tegen het

koningshuis was, was daarmee tegen één Nederland. Aangezien niemand een landverrader

wilde zijn, is het koningshuis iets bijzonders geworden voor heel Nederland.

Als het koningshuis nooit is ontstaan in Nederland, dan zou Nederland waarschijnlijk in de

zelfde staat zijn als daarvoor; Nederland als republiek. Nederland zou nog steeds verdeeld leven

en zich niet als een eenheid voelen, behalve bij oorlogen. Oorlogen die door de Stadhouder en

Staten-Generaal werd besloten en gefinancierd.

Met verdeeld leven wordt bedoeld, de verschillende zuilen waar de mensen voor leven. Sommige

politieke partijen zullen in deze tijd  zich wel aangepast hebben, want tegenwoordig zijn er een

stuk minder gelovigen dan voorheen. Oorlogen zijn ook niet meer dagelijks bespreekbaar, omdat

ze niet voor komen  in Europa. De stadhouder zou dan net zoals de huidige koninklijke familie

meer een ceremoniële functie hebben.

Nadat Willem II de grondwet heeft ingevoerd, heeft het koningshuis in Nederland minder

invloed op de Nederlandse bevolking dan voorheen, dit komt doordat zij beperkt zijn in de

regering. De koningin mag en kan geen besluiten maken buiten de volksvertegenwoordiging om,

zoals eerder bij bijvoorbeeld koning Willem I wel was gebeurd. De Koninklijke familie heeft wel

emotionele invloed op de Nederlandse bevolking. Dit zie je bijvoorbeeld bij het bezoeken van

steden door de koningin, veel mensen komen hier op af om het bij te wonen. Of door het

medeleven van de Nederlandse bevolking bij het in coma raken van prins Friso.

4.3 Hoe zou Nederland tegenwoordig er uitzien als republiek? 13 Verzuiling, samenleving met aparte, nauwelijks samenwerkende groeperingen. Voorbeeld:  ‘de verzuiling van het onderwijs in Nederland zorgde voor het naast elkaar bestaan van christelijke, katholieke en openbare scholen.’

33

Nederland is in oorsprong een republiek. Dat is een staat waar de macht bij één of meer

personen ligt, waarbij in de regering geen erfopvolging plaatsvindt, een land dat geen

monarchie is. Hoe zou Nederland eruit komen te zien als het weer een republiek zou

worden?

N het Historisch Nieuwsblad werd in april 2012 de stelling ‘Nederland zou net als in de

Gouden Eeuw een republiek moeten zijn,’ geplaatst. Van de 124 deelnemers bleek 52% het

hier niet mee eens te zijn en 44% was het er wel mee eens. 4% had geen mening.

I

Nederland zou net zoals in de Gouden Eeuw een republiek moeten zijn

Eens

Oneens

Geen mening

Het resultaat zoals hierboven gepresenteerd laat slechts een klein verschil zien tussen aantallen

voor- en tegenstanders van een republiek. Dit zou kunnen komen doordat mensen niet heel veel

verschil zien zonder of met koningshuis. Namelijk, de Nederlandse Republiek had altijd al –ook

in de Gouden eeuw- een vorm van monarchie met het huis van Oranje. Alleen waren de Oranjes

toen stadhouder in plaats van koning. Nederland zou dus nu ook in plaats van een koningshuis

een republiek kunnen zijn, met alsnog “een Oranje” aan kop.

In hetzelfde Historisch Nieuwsblad komen verschillende columnisten aan het woord, zowel

voor- als tegenstanders van de republiek. Als Nederland weer een republiek zou worden, dan

zou volgens columnist M.T. van Dalen de politieke-besluitvorming nog trager zijn dan die nu al

is. In de Gouden Eeuw had elk gewest vetorecht. Dit is het recht om een besluit dat met

meerderheid van stemmen is genomen, te verbieden. Bovendien hadden gewone burgers ook

geen inspraak. Columnist A.J.W. Wuite is het eens met Van Dalen en benoemt nog andere

nadelen van de republiek. Hij vindt de toenmalige republiek maar een ‘gebrekkig karakter’

hebben. ‘De niet-gekozen stadhouder had een te grote invloed op het bestuur, al kon hij door de

Staten-Generaal worden afgezet, toch hoefde hij niet een stadhouder van alle gewesten te zijn.’

A.J.W. Wuite gaat er vanuit dat dit systeem in deze tijd niet meer gaat werken.

34

Columnist J.M. Pieters denkt echter heel anders over de Republiek, maar hij kijkt dan ook naar

de Eerste Stadhouderloze Tijdperk. Dat begon toen Johan de Witt met de Engelsen overeen

kwam dat de minderjarige prins Willem III nooit stadhouder zou worden. Pieters noemt dit

‘werkelijke democratie en ware vrijheid’. Pieters vindt de monarchie ondemocratisch en dat past

niet bij een modern land, vindt hij.

Tegenwoordig is een president staatshoofd van een republiek. Als Nederland weer een republiek

zou worden, dan zou er wel een aantal aanpassingen gedaan moeten worden. Tot in de 19e eeuw

werd een republiek vooral gezien als een staatsvorm, naast de monarchie, de democratie en de

aristocratie. Dat kwam omdat bij elk van de staatsvormen een klassiek voorbeeld werd bedacht.

Bij de Republiek kun je denken aan de oude Romeinse Republiek. Qua staatsvorm en

staatsinrichting zijn ze met elkaar te vergelijken. Verder valt op dat in een tegenwoordige

republiek sommige benamingen van functionarissen worden gebruikt, die nog uit de oude

Romeinse Republiek komen. Vandaag de dag wordt een republiek niet meer gezien als een

staatsvorm, maar vooral als een tegenhanger van een monarchie.

Als Nederland in de toekomst weer een republiek wordt, dan zijn er vier verschillende vormen

van republieken te onderscheiden, welke mogelijk toegepast zouden kunnen worden.

Achtereenvolgend behandel ik het Amerikaanse-, het Franse-, het Duitse- en het Zwitserse

model.

Amerikaans model

De president is de machtigste persoon, hij is staatshoofd en regeringsleider. Bij het Amerikaans

model ligt de macht vooral bij één persoon. Op dit moment is dat Barack Obama. Het Amerikaans

model is ontstaan doordat ten tijde van de onafhankelijkheidsverklaring er geen koning of vorst

was. Daarbij wilden de dertien losse staten hun vrijheden behouden. De Founding Fathers14

maakten een grondwet waarbij de staten hun vrijheden behielden. De Founding Fathers pasten

een scheiding toe tussen de uitvoerende, de wetgevende en de rechterlijk macht. Elk van deze

drie konden en kunnen binnen hun machtsgebied anderen in de gaten houden, controleren en

corrigeren. De president wordt dan wel als machtigste man van Amerika gezien, omdat er geen

verdeling plaats vind van de uitvoerende macht. Toch wordt de president beperkt omdat de

deelstaten nog veel zelf kunnen bepalen.

Frans model

De president is hier niet tegelijk staatshoofd en regeringsleider, maar heeft -omdat hij boven de

premier staat- veel macht. De president kan de premier benoemen en ontslaan, referenda

14 Founding Fathers is de naam die in de VS gebruikt wordt voor de grondleggers van de Verenigde Staten van Amerika.

35

uitschrijven, verdragen afsluiten en hij is opperbevelhebber van het leger. De President van de

Franse Republiek is het verkozen staatshoofd van Frankrijk. De Franse president is een van de

weinige staatshoofden binnen de Europese Unie die daadwerkelijke politieke macht uitoefent en

dan ook aanwezig is bij vergaderingen van de Europese Raad. De huidige president is François

Hollande. Op15 mei 2012 volgde hij Nicolas Sarkozy op.

Duits model

Het Duitse parlement heet Bondsdag (Deutscher Bundestag) en wordt normaliter elke vier jaar

door de volwassene Duitsers gekozen. De Bondsdag is het machtigste orgaan in het politieke

stelsel: het stemt over wetten, het kiest de regeringsleider, de bondskanselier, gedeeltelijk de

bondspresident en de bondsrechters, het controleert de regering en de geheime diensten en het

beslist over volkenrechtelijke verdragen en over de militaire inzet van het leger. De Duitse

bondspresident is het staatshoofd. Hij representeert de republiek. Verder tekent hij wetten en

benoemt de regeringsleden. Hij heeft een minder belangrijke rol bij de verkiezing van een

nieuwe regeringsleider, die echter in principe wordt gekozen door de Bondsdag. In de dagelijkse

politiek is hij nauwelijks betrokken, maar hoe hij zijn ceremoniële functies vervult is aan hem

zelf. Hoewel van hem wordt verwacht dat hij boven de partijen staat mag hij politieke

opvattingen uitdrukken. De bondspresident wordt elke vijf jaar verkozen, door een speciaal

orgaan, de bondsvergadering, die enkel voor dit doel samenkomt. De bondsvergadering bestaat

uit alle Bondsdagleden en een even groot aantal van vertegenwoordigers van de

deelstaatparlementen. Een bondspresident kan aansluitend aan zijn eerste ambtsperiode één

keer worden herkozen. De Bondsregering bestaat uit de bondskanselier en de bondsministers.

De bondskanselier wordt door de Bondsdag gekozen, de bondsministers door de

bondskanselier. Sinds 2012 is Joachim Gauck de bondspresident en in 2005 is Angela Merkel tot

Bonskanselier gekozen.

Zwitsers model

De Zwitserse Bondsregering bestaat uit zeven ministers afkomstig uit de vier grootste partijen

van het land. De voorzitter van de Bondsregering is de bondspresident. De

volksvertegenwoordiging bestaat uit een grote en een kleine kamer: de Nationale Raad (200

leden) en de Kantonsraad (twee leden per kanton). Veel wetsvoorstellen worden via een

referendum ter goedkeuring aan de bevolking voorgelegd. Deels omdat dit volgens de wet moet,

deels omdat de bevolking dit kan verlangen.

4.4 Wat zijn de voor- en nadelen van een koningshuis?

36

Als laatste vraag wil ik aan de hand van het gehele werkstuk de voor- en nadelen van het

koningshuis beschrijven. Hierna kan ik de voordelen laten opwegen tegen de nadelen en

een conclusie trekken.

p 8 maart 2011 had het programma Een Vandaag “het koningshuis” als thema. Hier

werden de voordelen genoemd van het koningshuis bij staatsbezoeken. Twee deskundigen

werden geraadpleegd: Reinildis van Ditzhuyzen, die vaak meereist met staatsbezoeken en

Robert Schuckink Kool, die werkt bij een grote investeringsmaatschappij. Beiden beweren dat

het koningshuis veel meer oplevert dan het kost. Volgens Schuckink Kool maakt het koningshuis

een paar honderd miljoen extra aan orders per jaar. Hij citeert een Belgische hoogleraar, wiens

naam hij niet noemt, die beweert dat landen met een stabiele monarchie 1% meer economische

groei kennen. Voor Nederland komt dat neer op ongeveer 5 miljard euro aan extra inkomsten

per jaar, enkel en alleen door de aanwezigheid van een monarchie. Van Ditzhuyzen geeft een

aansprekend voorbeeld waarin de koningin het verschil maakte: in de ruzie tussen Poetin en

Shell was zij het ‘smeermiddel’. Met een president was dat nooit gelukt, want dan zou Nederland

helemaal niets voorstellen in vergelijking met het grote Rusland, dit komt doordat Rusland nog

veel waarde hecht aan een monarchie of niet. Tot zover ‘Een Vandaag’.

O

Inkomen

In het jaar 2012 heeft het koningshuis 39,4 miljoen euro gekregen van de staat gekregen. Dit is

berekend door prof. dr. Herman Matthijs. Hij berekent jaarlijks de kosten voor de verschillende

monarchieën in Europa.

Kostenpost BedragSalaris koningin Beatrix € 830.000Kosten personeel en materieel koningin Beatrix € 4.358.000Salaris prins Willem-Alexander € 246.000Kosten personeel en materieel prins Willem-Alexander € 1.152.000Salaris prinses Maxima € 246.000Kosten personeel en materieel prinses Maxima € 384.000Personeel Koninklijk Huis € 17.631.000Materieel Koninklijk Huis € 7.817.000Luchtvaartuigen € 1.107.000Onderhoud Groene Draeck € 47.000Reizen naar Caribisch deel Koninkrijk € 80.000RVD € 1.375.000Kabinet der Koningin € 2.372.000Militair huis € 1.850.000Totaal € 39.405.000

Als we van Ditzhuyzen en Kool moeten geloven, dan zou het koningshuis dus inderdaad meer

opbrengen dan dat zij verdienen. Veel mensen vinden dat er teveel geld naar het koningshuis

37

gaat. Echter door te kijken naar wat het koningshuis ons zou opbrengen, blijkt er ook een groot

voordeel te zijn.

Democratie

Volgens www.republikeinen.nl –de website waar republikeinen hun gedachtegoed uitdragen-

moeten we pleiten voor een republiek, omdat er meer is dan geld en kosten. ‘Natuurlijk is het

mogelijk om een schatting te maken van de kosten van het koningshuis en die af te zetten tegen

de kosten van een president. Of tegen de inkomsten die het koningshuis genereert. We kunnen

rekenen met de Balkenendenorm, Shell, Groene Draeck en verkiezingen, maar wat schieten we

daarmee op? Een monarchie kost ons nog veel meer dan alleen geld: democratie, gelijkheid,

transparantie. We willen dat de hele wereld democratisch wordt en dat alle volkeren hun eigen

leiders kunnen kiezen, maar willen we dat niet voor onszelf ook? Ook als dat betekent dat onze

multinationals niet meer, of niet zo gemakkelijk, orders in tiranniek geregeerde monarchieën

kunnen binnenslepen? Is dat niet waar het om gaat? Wat ons betreft is het antwoord daarop: Ja!

En dus zeg we: weg met die cijfers, ik wil democratie. En dat mag best wat kosten.’

Dus volgens de echte republikein is geld oftewel economische groei minder belangrijk dan je

eigen bestuurders kiezen. De republikeinen zijn het er mee eens dat de koningin meer oplevert

dan kost, maar dat de koningin niet democratisch gekozen is vinden zij veel zwaarder wegen.

Nationaal gevoel

Nu het grootste nadeel van het koningshuis uit de wereld is geholpen lijkt het of er meer

voordelen zijn. Wat een ook belangrijke reden is voor het Nederlandse volk om te zeggen dat

Nederland het koningshuis moet behouden is dat het koningshuis zorgt voor een Nationaal

gevoel, bijvoorbeeld tijdens het feesten op Koninginnedag, bij de geboorte van kind, een

koninklijk huwelijk of het voorlezen van de troonrede op Prinsjesdag. En ondanks dat wij de

koningin niet hebben mogen uitkiezen zijn we toch tevreden met haar, dit komt mede doordat

zij geen invloed heeft op het bestuur, maar meer als een ‘wijze moeder’ boven de partijen staat.

Conclusie

38

Terugkijkend op de eerste deelvraag: ‘Wat betekent Beatrix voor ons?’. Beatrix heeft altijd haar

koningschap serieus genomen, dit zie je al bij haar voorbereidingen op het koningschap. Ze heeft

in die tijd beslissingen genomen over hoe zij wilt regeren en heeft daarvoor een zeer

professionele regeerstijl gekozen. Beatrix kreeg het voor elkaar om in een korte tijd zeer

populair te worden onder het Nederlandse volk, ondanks haar moeilijke tijden (bijvoorbeeld

tijdens de ziekte en het overlijden van prins Claus of het in coma raken van haar zoon Johan

Friso) heeft ze zich nog altijd sterk gehouden. Op 28 januari 2013 maakte Beatrix haar aftrede

bekend en dat zorgde voor bij vele Nederlanders gemengde gevoelens. De één vindt het mooi om

nog mee te mogen maken dat er een troonopvolging is en de ander denkt dat Willem-Alexander

het goed zou doen als koning, maar zeker niet beter dan zijn moeder. Hiermee kunnen we

concluderen dat koningin Beatrix heel wat voor ons betekende.

Nu we weten dat de koningin gaat aftreden, kunnen we bijna zeggen: ‘Zijn we beter af met of

zonder koning?’. Naar mijn mening zullen er geen drastische veranderingen komen met Willem-

Alexander als koning. Of Willem-Alexander nou koning is of Beatrix blijft koningin, beiden

hebben ze alleen nog maar een ceremoniële functie. Voor een aantal mensen mag het

koningshuis om die reden ook vertrekken. Zij vinden het koningshuis te duur en vinden het

oneerlijk dat de koningin deel uitmaakt van de regering, maar niet gekozen is. Uit mijn eigen

onderzoek is voortgekomen dat inderdaad veel mensen verandering willen. Zij willen dan niet

zo zeer een republiek, maar een voortzetting van een constitutionele monarchie, waarbij de

monarch alleen een ceremoniële functie heeft. Misschien is dit ook een betere optie dan een

republiek, aangezien de koningin op dit moment voornamelijk al een ceremoniële functie heeft,

op het ondertekenen van wetten na. Maar wat betreft dat laatste: de koningin maakt tenslotte

niet zelf de wetsvoorstellen en maakt er ook geen besluit over.

Naar mijn idee is een republiek geen optie, want het koningshuis biedt veel waarde voor het

Nederlandse volk, ook economisch gezien. Het klopt dat de Koninklijke familie veel geld krijgt,

maar wat zij opleveren bij het doen van staatsbezoeken levert meer op dan het kost.

Op de vraag: ‘Zijn we met of zonder koningin beter af?’ is mijn antwoord. Zolang de koningin niet

veel macht bezit en niet ons land bestuurt, mag zij onze koningin blijven. We hoeven haar niet te

hebben gekozen, want de waarde van het koningshuis is voor de meeste mensen van emotionele

aard. Doordat de koningin van belangrijke betekenis is voor ons, willen wij haar als koningin

behouden. Dat kan ook als constitutionele monarchie waarbij het staatshoofd alleen een

ceremoniële functie heeft.

Nawoord

39

Met tevredenheid kijk ik naar mijn onderzoek. Aan het gehele werkstuk heb ik uiteindelijk erg

veel tijd besteed, meer dan ik had verwacht. Soms moest ik lastige keuzes maken in het grote

aanbod van informatie. Wikipedia.nl vertelde bijvoorbeeld het verhaal op een andere manier

dan het tijdschrift Historisch Nieuwsblad. Op zo'n moment heb ik (natuurlijk) gekozen voor het

Historisch Nieuwsblad, want het tijdschrift maakt gebruik van betrouwbare bronnen, zoals

boeken en historici.

Vooraf had ik een redelijk goed beeld van mijn werkstuk, maar al schrijvend heb ik een aantal

zaken aangepast. Zo was achteraf gezien mijn idee om spotprenten en karikaturen te plaatsen in

het werkstuk niet noodzakelijk. Ik vond het belangrijker om foto's te plaatsen van personen die

van belang zijn in mijn werkstuk, daarom heb ik een foto reportage toegevoegd. Bovendien bleek

dat er weinig spotprenten van Beatrix te vinden zijn, er zijn meer komische plaatjes van

bijvoorbeeld Willem de eerste, tweede en derde.

Na het schrijven van mijn voorwoord, heb ik besloten mijn onderzoek aan te vullen met een

enquête. Ik heb de enquête online gezet en deze is uiteindelijk door 43 mensen ingevuld. Ik vond

het verrassend dat nog zoveel mensen voor verandering kiezen, aan het begin van mijn

onderzoek had ik dit zeker niet verwacht! Dit heeft me erg geholpen bij het trekken van mijn

conclusies.

Ik heb veel geleerd bij het maken van dit werkstuk, meer dan ik had verwacht. Zo ben ik veel te

weten gekomen over de koninklijke familie, hun geschiedenis, hun affaires. Verder heb ik mij

verdiept in de verschillende staatsvormen, waardoor ik beter begrijp hoe landen bestuurlijk en

qua machtsverhouding in elkaar zitten. Dit heeft ervoor gezorgd dat leerstof welke eerder

behandeld is bij geschiedenis -zoals het bestuurlijke model van de Verenigde Staten- veel

duidelijker voor mij is geworden.

Ook werd ik gedwongen om goede zinnen te formuleren. Dit vond ik af en toe best moeilijk en

confronterend. Doordat je zo’n grote hoeveelheid informatie leest, moet je goede keuzes maken

in wat je voor het werkstuk gebruikt. Het mag geen chaotisch verhaal worden, iemand die niets

van het onderwerp af weet, moet het ook kunnen begrijpen. Daarom heb ik dankbaar gebruik

gemaakt van enkele kritische “meelezers”. Aan hun suggesties heb ik veel gehad.

Ik hoop dat de lezer van dit werkstuk net als ik geboeid is geraakt door de ontwikkelingen van

het koningshuis en samen met mij op 30 april 2013 de nieuwe koning veel succes wenst.

Bronvermelding

40

Boeken:     - Chronologie van de Nederlandse Geschiedenis

    `    - Het vooroudergevoel, Jan Blokker, Jan Blokker JR. en Bas Blokker

        - Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog | L. de Jong & Jan

Bank

Documentaires: - Beatrix Majesteit

- De Troon

- Zestig jaar koningshuis

Tijdschriften:  - Historisch Nieuwsblad

Kranten:    - Beatrix 75, De Telegraaf. (29 april 2013)

        - Special Beatrix, NRC Handelsblad. (29 april 2013)

        - Krantenknipsel, RTL Boulevard

Site’s:        - www.hetkoninklijkhuis.nl

        - www.refdag.nl/achtergrond/koninklijk-huis

        - nl.wikipedia.org/wiki/Koninklijk_Huis_(Nederland)

        - www.rijksoverheid.nl

        - www.elsevier.nl

        - www.monarchie.beginthier.nl

        - www.entoen.nu/republiek

        - www.herstelderepubliek.wordpress.com

    - nos.nl/.../469337-prins-willemalexander-geroerd-door-reacties.html

    - www.publiekeomroep.nl/subsites/.../pages/drie-prinsessen-op-een-rij

        - www.loonwijzer.nl › Home › Salaris › VIP Salarissen

        - www.200jaarkoninkrijk.nl/

        - www.kleinkoninkrijk.nl/

        - www.republikeinen.nl

Het meest heb ik gebruik gemaakt van krantknipsel uit kranten of archieven via internet,

daarnaast zijn er heel veel boeken over Beatrix, Willem-Alexander en Nederland als republiek.

Aan de documentaire heb ik veel gehad, hoe bijvoorbeeld de verhoudingen zijn en hoe de

Nederlandse bevolking dacht over verschillende koning, zoals de serie: ‘De Troon’.

Enquête

Het koninklijk huis

41

Welke van de volgende staatsvormen heeft u voorkeur?

Gekozen president met politieke invloed, bijvoorbeeld Amerika Gekozen president zonder politieke invloed, bijvoorbeeld Italië Monarchie ceremonieel, bijvoorbeeld Zweden (de koning maakt geen deel uit van

regering) Monarchie zoals die nu is

Kunt u aangeven in welke eeuw Nederland een monarchie werd?

1400 – 1500 1500 – 1600 1600 – 1700 1700 – 1800 1800 – 1900 1900 – 2000

Welke belangrijke gebeurtenis vond plaats in het jaar 1813?

Nederland koninkrijk Nederland kiesrecht Afscheiding van België Moord op Willem van Oranje Nederland bezet door leger van Napoleon Suriname deel van Nederlands koninkrijk Geen idee

Welke koning(in) heeft zich volgens u meer dan de andere ingezet voor het stimuleren van de Nederlandse economie?

Beatrix Juliana Wilhelmina Emma Willem III Willem II Willem I

Urenstaat

Week Wat heb ik gedaan? Hoeveel tijd kostte het?

42

http://questionnaire.netq-survey.com/0f8a352c-b389-4e52-bac7-7cb3e9013e87

Online enquête

37 - Totaal PWS uren op school (25 uur) - PWS onderwerp inleveren

25 uur

38 - Hoofd- en deelvragen bedenken en inleveren 30 minuten 40 - Voorkant en voorwoord gemaakt

- Subvragen bedacht- Inhoudsopgave voorbereidt

2 uur

41 - Naar de bibliotheek 1 uur 43 - Informatie vergaren

- Deelvraag 1 deels maken5 uur

47 - Deelvraag 1 afgemaakt - Deelvraag 2 begonnen - Documentaire bekeken: Zestig jaar Koningshuis

(150 min)

3 uur en 30 minuten

49 - Documentaire bekeken: Beatrix Majesteit (75 min)

- Deelvraag 2 deels maken

4 uur en 25 minuten

50 - Informatie vergaren- Deelvraag 3 begonnen- Deelvraag 1 en deels 2 opgestuurd naar

www.hduym.sgl.nl - Enquête maken

4 uur

05 - Deelvraag 1 aangepast en opnieuw geschreven(dankzij bekend maken van het aftrede van de koningin)

- Deelvraag 2 gewijzigd en opnieuw gemaakt

10 uur

06 - Serie ‘de Troon’ bekeken – seizoen 1 (5 uur)- Deelvraag 1 afgemaakt - Deelvraag 2 afgemaakt- Handtekening gehaald

16 uur

07 - Deelvraag 3 afgemaakt- Lay-out aangepast - Controleren op taal fouten en goed

geformuleerde zinnen- Conclusie schrijven- Bronvermelding maken - Nawoord maken- Printen, laten inbinden - Voorlopig PWS inleveren

14 uur

Totaal 85 uur en 25 minuten

43