o v e r i n n o v a t i e e n t e c h n o l o g i e

NR.20 NOVEMBER 2013

/vision in the loop*technologie

/de kracht van delen*visie

/benut de kracht van de markt*case

/flexibiliteit zoeken en bieden *trends & hypes

/inhoud

[03 /voorwoord*voorbereid op de wensen in de toekomst

Per 2 januari 2014 vindt u ons op onze nieuwe locatie.

[04 /technologie*vision in the loop: van zien naar duiden

Meten en regelen op basis van camerabeelden.

[08 /visie*de kracht van delen

Shared risk, shared reward.

[10 /case*benut de kracht van de markt

Project BICS2 over de scheiding van (expert)rollen.

[12 /interview klant*software heeft de toekomst in broadcasting

Nieuw systeem voor producties van live evenementen.

[14 /trends & hypes*flexibiliteit zoeken en bieden

Nieuwe markt voor energiediensten.

[16 /medewerker aan het woord*in gesprek met Tom van Leeuwen

12[

08[

/voorwoord

Jan van der Wel

Algemeen directeur

Klanten, partners en medewerkers hebben sinds onze oprichting de innovatieve

en kennisintensieve dienstverlening van Technolution weten te waarderen.

Dit heeft geleid tot groei van de organisatie naar 150 medewerkers. Een groei die

we uiteraard in de toekomst willen continueren, maar die ook consequenties heeft

voor bedrijfsvoering en huisvesting.

Door de groei is onze huidige huisvesting aan het Zuidelijk Halfrond in Gouda te krap geworden. Een aantal jaar geleden hebben wij dit al voorzien en besloten om een nieuwbouwpand in eigen beheer te bouwen. Een tweede vestiging was voor ons geen optie, ons bedrijfsconcept is immers gebaseerd op het feit dat onze kenniswerkers elkaar gemakkelijk kunnen vinden. Spontane kennisdeling en teamwork in wisselende teams zijn onze basiswaarden. Het werken vanuit twee locaties vormt hiervoor een drempel.

De nieuwe huisvesting is nu bijna klaar. Per 2 januari 2014 vindt u ons op onze nieuwe locatie naast Station Gouda. De huisvesting biedt volop mogelijkheden om verder te groeien en is voorbereid op de behoeften in de toekomst; niet alleen op onze behoeften, ook op die van onze klanten.

Onze klanten verwachten bijvoorbeeld van ons dat wij steeds meer verantwoordelijkheden nemen ten aanzien van de producten en systemen die wij voor hen ontwikkelen, beheren en exploiteren. Daarom hebben wij nu de nodige maatregelen genomen om het vertrouwen in onze dienstverlening te borgen. Maatregelen op het gebied van informatie-beveiliging (ISO27001) en mogelijke calamiteiten.

Maar het betreft ook maatregelen in onze nieuwe huisvesting. Zo worden onze technische infrastructuur en serverruimte ingericht op het hosten van bedrijfskritische toepassingen. Moderne testruimten vormen een centraal onderdeel om professioneel met zeer geavanceerde elektronica om te gaan en daar te testen. Werkplekken zijn optimaal ingericht om ons werk efficiënt uit te voeren.

Medewerkers moeten elkaar makkelijk kunnen vinden en ontmoeten, maar ook rust en ruimte hebben om creatief te zijn. Onze huisstijl is gebaseerd op natuurelementen. Dit hebben wij doorgezet bij de inrichting, waarbij natuurelementen uit verschillende werelddelen de basis vormen binnen onze nieuwe locatie.

Wij verwelkomen u volgend jaar graag in onze nieuwe huisvesting, voor nu wensen wij u veel leesplezier toe met deze Objective!

>>ons pand is voorbereid op de toekomst

/technologie

Van zien naar duiden

Meten en regelen op basis van camerabeelden heet ook wel “vision in the loop”. De camera is de sensor die kijkt en meet: een positie, een kleur, een beweging. Wijkt de meting af, dan wordt het systeem bijgestuurd: de terugkoppeling of “loop”. Deze manier van meten en regelen wordt gebruikt in situaties waar je het meetgebied niet wilt verstoren of niet kunt bereiken, zoals bij lopende banden en productielijnen. Het zijn specifieke toepassingen die werken in een duidelijk gedefinieerde omgeving. Als de kleur of vorm van het product afwijkt, wordt de productie bijgestuurd. De uitdaging is om vision in the loop ook te gebruiken in minder voorspelbare situaties. Bijvoorbeeld om een auto helemaal zelfstandig te laten rijden, een droombeeld waar inmiddels heel wat partijen serieus aan werken.

Human in the loopVoorlopig zit de mens nog in de meet- en regelloop van de auto. In complexe situaties of een onbekende omgeving kunnen wij toch correct handelen. Als in het buitenland de verkeersborden net iets anders zijn, begrijpen wij ze toch. Een computer zal daar een foutmelding geven. De simpele mededeling dat ze in Engeland links rijden, is voor ons voldoende om het volledige scala aan omgekeerde verkeersregels goed toe te passen. Een vision in the loop-systeem moet al die kennis specifiek meekrijgen. Interpretatie en deductie zijn nu eenmaal geen vaardigheden die je eenvoudig op een computer implementeert.

Beeldbewerking zoals scherper maken of kleuren scheiden kan een computer prima. Maar om daar vervolgens een betekenis aan te geven, dat is de grootste uitdaging. Wat zie ik nou eigenlijk? Een mens, een pop of een portret?

OnvoorspelbaarheidOm een systeem met onvoorspelbaarheid te laten omgaan, zal het kennis van de omgeving moeten opdoen en meer kunnen dan alleen het kunstje dat het geleerd heeft. Hoeveel kennis en intelligentie heb je daarvoor nodig, voor welke situaties zijn zulke systemen al wel te gebruiken en waar nog niet? Om een antwoord op deze vragen te krijgen, heeft Technolution een researchproject uitgevoerd. Want ervaren is leren: veel eigenschappen en knelpunten van een nieuwe technologie ontdek je pas als je ermee aan de slag gaat. De te beantwoorden vraag luidde: kunnen we een model-quadcopter automatisch besturen met drie camera’s met behulp van software? Het antwoord is: “ja”, zoals valt te lezen in het kader op pagina 7. Een leuk experiment, maar dit is geen systeem dat je overal kan toepassen. Zo hebben de camera’s last van de omgeving, van verschillen in kleur, schaduwen of lichtintensiteit. Zodra je weet, dat dit soort verstoringen optreedt, kun je daar veiligheidsregels voor inbouwen. Als het camerabeeld onvoldoende informatie levert, kan een veiligheidsregel zijn dat de quadcopter stationair in de lucht blijft hangen.

Meten en regelen op basis van camerabeelden

Camera’s gebruiken om een systeem te regelen, dat gebeurt aan de lopende band. Letterlijk, in productielijnen

waar alle randvoorwaarden duidelijk vast liggen. Maar er is veel meer mogelijk met camera’s, getuige de

smartphones en tablets waar steeds meer apps de camera gebruiken. Daar ervaren we ook meteen dat het

interpreteren van beelden nog best lastig kan zijn.

Robotvoetbal als speelveldHet experiment met de quadcopter is geen fundamenteel onderzoek. Het is de toepassing van wat universiteiten ontwikkelen aan algoritmes en beeldinterpretatie. Universiteiten doen naast fundamenteel onderzoek ook graag ervaringskennis op. Ze gebruiken bijvoorbeeld robotvoetbal letterlijk als speelveld voor hun onderzoek. Het voetbalveld, de lijnen en het doel hebben elk een eigen kleur. Met kleursegmentatie kunnen ze heel snel het speelveld in kaart brengen en daarop acteren. Zo zijn we ook te werk gegaan met onze quadcopter. We zoeken naar kleuren waarvan we weten dat die er zijn. Dat geldt voor alle vision in the loop-toepassingen die nu al wel werken: je probeert met zoveel mogelijk voorkennis naar de buitenwereld te kijken. Google probeert dat nu letterlijk met Google Glass, een bril met ingebouwde camera die naar de omgeving kijkt en het beeld interpreteert. Waarbij Google het voordeel heeft dat ze al over een enorme hoeveelheid voorkennis beschikken.

>>ook hier geldt: ervaren is leren

>>met zo veel mogelijk voorkennis naar de buitenwereld kijken

GadgetsAnno 2013 draagt het gros van de bevolking dit soort technologie al dagelijks bij zich. Moderne smartphones en fotocamera’s beschikken over technieken voor vision in the loop, zoals gezichts- herkenning (zodra iemand lacht, maakt hij een foto) en beeldstabilisatie. Het zijn gadgets, leuk om te laten zien en niet erg als het eens weigert. Maar als het betrouwbaar moet, wordt het lastig. Bijvoorbeeld bij het vellen van een oordeel over de buitenwereld: kunnen we de spitsstroken vrijgeven? Daarvoor is vision in the loop niet 100% perfect en blijft het eindoordeel aan de mens. Een systeem met 100% betrouwbaarheid laat nog wel even op zich wachten. Die laatste procenten zijn heel erg moeilijk en dus heel duur.

Niet 100% perfect, wel betrouwbaarVision in the loop wordt ook gebruikt om werk te automatiseren dat mensen niet meer kunnen of willen doen. Het hoeft dan niet perfect te zijn om al wel veel toegevoegde waarde te hebben. De enorme aantallen bewakingscamera’s in de grote steden of bij de spoorwegen zijn nietmeer met een paar mensen te beoordelen. Dus worden de beelden eerst door een computer gescreend. Alleen afwijkende beelden worden aan de mens voorgelegd ter beoordeling. Die hoeft nu nog maar een beperkte set van beelden te bekijken. Het systeem hoeft geen 100% betrouwbaarheid te bieden, er mag best eens een vals alarm tussen zitten. Het werk is daarmee al fors gereduceerd. Uiteraard wel zodanig betrouwbaar dat het geen incident over het hoofd ziet; liever te veel dan te weinig beelden voorleggen.

Dat geldt bijvoorbeeld ook voor het automatiseringssysteem dat in steeds meer parkeergarages opduikt. De slagboom gaat bij het verlaten van de parkeergarage al omhoog voordat je je ticket hebt ingevoerd. Een systeem heeft bij binnenkomst reeds je kenteken gelezen en aan je ticket gekoppeld. Bij het uitrijden leest hij opnieuw het kenteken en controleert of het bijbehorende ticket is betaald. Als dat een keer faalt, heb je altijd nog de kaartlezer en ticket om de slagboom te openen.

ToepassingsafhankelijkheidMet de huidige stand van kennis en techniek is vision in the loop al in veel situaties te gebruiken. Het is echter nog geen kant-en-klaar product, afgezien van de lopende band systemen. Een robuuste oplossing met vision in the loop bedenken voor een bepaalde toepassing vraagt om maatwerk: de huidige technologie passend maken op de applicatie. Daar komt meer bij kijken dan software en elektronica. Het vraagt om brede kennis van het domein en de mogelijke verstoringen, waarbij de technische en wetenschappelijke kennis praktisch toegepast wordt.

>>vision in the loop is al in veel situaties te gebruiken

Lukt het om een model-quadcopter automatisch te besturen met drie camera’s en wat

software? Die vraag vormde het uitgangspunt van een experiment met vision in the loop.

Het basismateriaal - drie camera’s en de mini-quadcopter - is normaal verkrijgbaar in de

detailhandel. Op de quadcopter zijn herkenningstekens aangebracht die een camera

makkelijk kan traceren: een reeks vlakjes met verschillende kleuren. Omdat het

opvallende kleuren zijn die weinig in de omgeving voorkomen, kan het systeem ze

eenvoudig onderscheiden.

De camerabeelden gaan naar een computer, die het beeld opknipt in verschillende kleuren. De computer zoekt de gekleurde vlakjes in de opgeknipte beelden. Op de quadcopter zitten per zijde telkens twee markers op een bekende afstand van elkaar. In het beeld van de camera wordt de afstand tussen de twee markers gemeten. Dit is een maat voor de afstand tussen camera en quadcopter. Door het systeem voor aanvang te kalibreren kan een afstand worden gemeten. Daartoe hoeft de gebruiker alleen maar even de quadcopter voor de camera’s heen en weer te bewegen en dan is alles voldoende gekalibreerd.

Door de quadcopter met drie camera’s vanuit verschillende hoeken te volgen, kan via een driehoeksmeting zijn positie worden berekend. Om de oriëntatie van de quadcopter in de ruimte te bepalen, heeft elke zijde een ander kenmerk. Zo valt uit het beeld op te maken welke kant van de quadcopter je ziet. Die kennis is nodig om de quadcopter te besturen, via software die commando’s naar de quadcopter stuurt. Met ook daarin weer kennis van regeltechniek: welke commando’s moet je geven om rustig en beheerst van A naar B te komen? Een proportionele regeling dus. De software kan opdracht geven om rondjes door de kamer te vliegen, of stationair op een punt te blijven hangen. Duw je hem daar weg, dan gaat hij vanzelf weer terug naar zijn beginpunt.

De zelfvliegende quadkopter

>>dankzij drie camera’s en software kan de quadcopter commando’s uitvoeren

/visie

Sinds een jaar of vijf is Nederland in de ban van de economische crisis. Hoewel het daarin faillissementen regent, blijft een aantal bedrijven grotendeels verschoond van al te grote problemen. De belangrijkste reden hiervoor is dat zij zich door hun manier van werken al op voorhand weten aan te passen aan de veranderende markt. Voorop blijven lopen, blijven ontwikkelen vraagt namelijk een voortdurende herijking van de eigen aanpak en de samenwerking. Tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, maar ook bij gezamenlijk opdracht-nemerschap. Op lange termijn rendement genereren blijkt hierin erg belangrijk.

Uiterste randWaar voorheen het ‘fixed time, fixed price’-principe de voorkeur had, in veel gevallen nog steeds trouwens, als basis voor opdrachten tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, schiet dit principe tekort zodra organisaties zich op de uiterste rand van (technologische) vernieuwing begeven en bewegen. In dit onontgonnen gebied moet ruimte zijn voor proberen en ontdekken. Allemaal zo gecontroleerd mogelijk natuurlijk, maar bij pionieren weet je op voorhand nooit waar je uiteindelijk terecht komt. De risico’s worden bij fixed time, fixed price natuurlijk zo veel mogelijk in de prijs meegenomen, maar bij het echte pionieren is dit niet langer te handhaven. Shared risk, shared reward is een aanpak die hier wel ruimte in biedt.

Bekende factorenIn het visie-artikel ‘Ondernemen samen met de klant’ in Objective 19 werd duidelijk dat een goede samenwerking, partnerschap zelfs, tot een sterkere business case en een ultiem eindresultaat leidt. Shared risk, shared reward gaat nog een stapje verder. In de tegenwoordige markten, zeker in die waar innovatie topsport is, vraagt de buitenwereld steeds meer van organisaties en vooral van hun producten. Naast tijd en geld spelen ook factoren als kwaliteit,

functionaliteit en vooral risico’s een steeds belangrijker rol. Het is duidelijk dat deze factoren met elkaar samen hangen en elkaar beïnvloeden. Zo kan een klant uitdagingen ervaren van veranderende omstandigheden in zijn werkveld of in de omgeving van zijn klanten en leveranciers. Maar hij kan ook tegen de technische beperking van een oplossing aanlopen, simpelweg omdat de techniek (nog) niet beschikbaar is. Met de aanpak volgens shared risk, shared reward worden al deze factoren meegenomen om zo tot een optimale oplossing te komen. De klant verkrijgt hiermee een groter aanpassend vermogen voor zijn markt dat ten goede komt aan zijn marktpositie en dus aan zijn business.

Op koersIn een shared risk, shared reward-setting stellen de partners samen vast wat de wens is en hoe de oplossing er uit moet komen te zien. Meestal ontdekken ze in het kielzog van deze oplossing ook andere aspecten van betekenis. Die worden meteen mee geoptimaliseerd. Door elkaars expertise in te zetten, krijgen beide partners een duidelijk beeld van de uiteindelijke oplossingsrichting(en) en de bijbehorende risico’s. Verwachtings- en risicomanagement zijn daarom twee belangrijke onderdelen in de samenwerking: bij elke stap in het proces wordt steeds opnieuw samen gekeken naar de koers, het uiteindelijke doel, de verwachtingen en de risico’s. Vervolgens stemmen de partners opnieuw af. Dit repeterende karakter verzekert een optimaal resultaat.

Bewust afhankelijkBij shared risk, shared reward is er in de praktijk dus eigenlijk geen sprake meer van een opdrachtgever en een opdrachtnemer. Beide partijen vormen een partnerschap, waarin de focus vooral ligt op de eigen kracht, het eigen talent. Net als bij een menselijk partnerschap, worden vooraf afspraken gemaakt over de wijze van samenwerking. Bij zo’n partnerschap is een duurzame relatie en respect voor elkaar net zo essentieel om de ‘samenwerking’ tot een succes te maken. Letterlijk in voor- en tegenspoed. In feite komt het er op neer dat beide partners op dit topniveau de expertise van de ander erkennen en de ander vooral helpen in diens expertrol. De partners maken zich bewust afhankelijk van elkaar, erop vertrouwend dat de ander weet hoe hij in zijn expertise moet handelen om het partnerschap tot bloei te brengen (en houden).

De kracht van delen>>shared risk, shared reward

>>ruimte voor proberen en ontdekken

Figuur 1:Risicomanagement op het gebied van kosten

Figuur 2:Voorbeeld van de verhouding tussen de factoren.

Het vorige visie-artikel ‘Ondernemen met de klant’ teruglezen?www.technolution.eu/samenondernemen

kosten

tijd

kwaliteit

functionaliteitrisico

tijd

kosten

Volwassen partnersDit is meteen ook de grootste uitdaging bij shared risk, shared reward: het is niet vanzelfsprekend. Het vraagt een grote volwassenheid van beide partners (opdrachtgever en opdrachtnemer, of twee opdrachtnemers). Naast ruimte en flexibiliteit voor elkaar, uit die volwassenheid zich in vertrouwen dat de partner zijn verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen expertise en vooral de risico’s die daarbij horen. Vertrouwen ook dat beide partners transparant naar elkaar zijn en elkaar aan durven spreken bij onduidelijkheden. En vertrouwen dat elke partij goed genoeg van zichzelf weet wat zijn expertise is, maar ook wat zijn tekortkomingen zijn.

BijvangstIn de praktijk blijkt dat partnerschap en de bijbehorende samenwerking vooral ruimte en vrijheid opleveren. Zo bracht een partij bijvoorbeeld meerdere, verschillende technische producten op de markt. Elk met zijn eigen platform. Echter, de markt veranderde waardoor de producten veel te duur werden. Door een shared risk, shared reward-partnerschap aan te gaan met een partner met grote technische expertise, kon er een volledig nieuwe oplossing bedacht worden. Er kwam een nieuw product dat op alle platforms werkte. Tegelijkertijd werd bij deze oplossing rekening gehouden met de kasstromen van het bedrijf, zodat ook de aandeelhouders gunstig gestemd werden. Bovendien werd het ketenbeheer geoptimaliseerd en leidde de aanpak tot een flinke kostenreductie. Deze ‘bijvangst’ was volledig het resultaat van de shared risk, shared reward-aanpak. Door deze aanpak kreeg de technische partner bovendien de ruimte om alle factoren mee te nemen, potentiële risico’s wat betreft het technische deel in kaart te brengen en een (technisch) creatieve en duurzame oplossing te bedenken die aansloot bij de markt.

OnzichtbaarBij fixed time, fixed price was het nooit zo ver gekomen. De (financiële) risico’s zouden vanaf de start van de samenwerking onzichtbaar blijven, met een grotere kans op falen tot gevolg. Dat bleek bijvoorbeeld in een situatie waar een opdrachtgever vroeg om een veel krachtiger processor, maar de toepassing geheim wilde houden. Eenmaal gemaakt volgens de opgegeven specificaties, bleek de toepassing nog langzamer te werken dan voorheen. Een klacht volgde. Bij het onderzoek naar de klacht bleek dat de software die gebruik maakte van de nieuwe processor niet was afgestemd op diens bouw: meerdere processorkernen die samen krachtiger werkten. Uiteindelijk kon alles naar tevredenheid worden opgelost. Maar de prijs was - voor beide partijen - hoog.

Ongekende krachtPleit deze visie voor de volledige afschaffing van fixed time, fixed price? Zeker niet. Indien de risico’s duidelijk en goed in kaart gebracht zijn, dan kan een (deel)oplossing via fixed time, fixed price tot uitstekende resultaten leiden. Maar shared risk, shared reward biedt ongekende mogelijkheden in een omgeving waar innovatie en ontwikkeling pionierswerk zijn, waar risico’s moeilijk in te schatten zijn en waar elkaars expertises nodig of zelfs essentieel zijn om tot betere resultaten en topprestaties te komen.

>>het ketenbeheer

werd geoptimaliseerd

en de aanpak leidde

tot een flinke kosten-

reductie

Benut de kracht van de markt

Dilemma: hoe krijg je als opdrachtgever de gewenste oplossing, terwijl je als opdrachtnemer ruimte voor je expertise houdt? In de grond-, weg- en waterbouw-projecten van Rijkswaterstaat is hier al een methode voor. Is deze succesvolle methode ook geschikt voor ICT-projecten? Het project Binnenvaart Informatie en Communicatie Systeem (BICS2) biedt een mooie kans om dat te ontdekken.

KwaliteitsborgingDe basis van deze nieuwe aanpak is Systeemgerichte Contract-Beheersing (SCB). Hierin is een belangrijke rol weggelegd voor kwaliteitsmanagement. De SCB-structuur scheidt nadrukkelijk de taken en verantwoordelijkheden tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. De opdrachtgever neemt het initiatief voor het toepassen van de aanpak. Hij geeft de randvoorwaarden van het project aan en maakt duidelijk wat het eindresultaat - en de kwaliteit daarvan - moet zijn. Daarna richt hij zich plat gezegd alleen op het toetsen van de kwaliteitsborging zoals die is afgesproken. En de opdrachtnemer? Die bewaakt zijn kwaliteit, volgens zijn eigen kwaliteitssysteem en maakt dit proces inzichtelijk voor de opdrachtgever. Heeft hij de kwaliteit aantoonbaar op orde, dan krijgt hij alle ruimte om zijn werk als (technisch) expert uit te voeren en zelf te bepalen hoe hij tot het gewenste resultaat komt.

LeercurveTot zover de theorie. Die lijkt prima toe te passen op ICT-projecten. Maar hoe werkt het in de praktijk? De leercurve van de SCB-aanpak blijkt in eerste instantie steil. Het vergt enige inspanning en afstemming tussen opdrachtgever en opdrachtnemer om ‘op gang te komen’.

Bij het project BICS2 bleek namelijk dat de toetsingsstructuur en de daarmee samenhangende verslaglegging te veel tijd en aandacht vergden. De hoeveelheid aan administratie die met de aanpak gepaard ging, overspoelde het project bijna. De methode dreigde daarmee een doel op zich te worden. Samen met de opdrachtgever en SCB-experts zijn toen nieuwe afspraken opgesteld, waardoor SCB effectiever kon worden ingezet voor dit project.

Ieder zijn eigen rolDe toepassing van SCB levert nog een andere ontdekking op. Voorheen droegen opdrachtgever en opdrachtnemer een gedeelde verantwoordelijkheid voor het eindresultaat. Beiden zetten hiervoor eenzelfde inhoudelijk technische expertise in. Dit is in de SCB-aanpak door de scheiding van verantwoordelijkheden niet het geval. Verdwijnt daarmee elke vorm van samenwerking? Zeker niet. Het BICS2-project laat zien dat een nauwe samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer blijft bestaan. En zelfs nodig is. Maar wel in een andere vorm. In plaats van met soortgelijke (technische) experts, werkt de opdrachtnemer nu samen met specialisten uit het expertisegebied van de opdrachtgever. Zoals bijvoorbeeld omgevingsdeskundigen. De opdrachtgever kan hierdoor nog steeds zijn input en ideeën aan de opdrachtnemer meegeven. Maar de verantwoordelijkheid hoe dit uiteindelijk in het eindresultaat wordt meegenomen, ligt bij de opdrachtnemer.

Project BICS2 over de scheiding van (expert)rollen

/case

>>extra focus op het proces en risicomanagement

Figuur:werking van SCB

OntzorgenDoor de scheiding van rollen komt dus extra verantwoordelijkheid bij de opdrachtnemer terecht. Bij BICS2 kreeg de opdrachtnemer bijvoorbeeld een leidende rol bij het regelen en organiseren van gebruikersbijeenkomsten. Voorheen organiseerde de opdrachtgever dit. Iets soortgelijks geldt voor het testen van de oplossing. De opdrachtnemer draagt daarin nu alle verantwoordelijkheid. De opdrachtgever, met voorheen ook een eigen testopstelling met bijbehorende experts om alles te controleren, hoeft zich daar niet langer mee bezig te houden. Deze ‘ontzorging’ als gevolg van het werken volgens SCB scheelt de opdrachtgever dus kosten en mankracht. En het geeft de opdrachtnemer de ruimte om zijn kracht als expert in te zetten en zichtbaar te maken.

Prikkelende aanpakSCB moet daarmee zorgen voor een betere borging van de kwaliteit en die vergroten. De aanpak - en bijbehorende verantwoorde-lijkheid - prikkelt een opdrachtnemer namelijk permanent om zijn kwaliteit op een zo hoog mogelijk niveau te krijgen en te houden.

Door de extra focus op het proces en risicomanagement wordt niets vergeten. SCB levert dan veel overzicht en controle op, terwijl het volgen en bijhouden van processen voor de opdrachtnemer niet veel meer werk met zich meebrengt dan in de ‘klassieke’ situatie. Het overzicht wordt bovendien gedeeld met de opdrachtgever. Die kan daardoor als het ware over de schouder van de opdrachtnemer meekijken naar het hele proces, zonder dat hij op hetzelfde niveau als de opdrachtnemer de (technische) expertise hoeft te hebben.

Creatieve ruimteDe scherpe focus op structuur en de kwaliteit van processen en risicomanagement gaf bij de start van het BICS2-project het gevoel dat de creativiteit in het gedrang zou komen: hoe krijgt die voldoende ruimte als alles is dichtgetimmerd? Er is immers niet vooraf voor alles te bepalen of iets werkt. Dan is (creatieve) vrijheid nodig om dingen uit te kunnen proberen en te ontdekken. In de praktijk bleek dat gevoel ongegrond. SCB bood de noodzakelijke aanvulling om kwaliteit en risico’s goed in beeld te houden, maar hield tegelijk ruimte voor het creatieve proces. Nieuwe, vooraf nog onbekende technologie kon zo tijdens het project prima worden toegevoegd.

De beste(n)Levert de SCB-aanpak hiermee voldoende resultaat op om in te zetten binnen ICT-projecten? Om de aanpak goed te laten werken, is - naast vertrouwen in elkaar - de volwassenheid van zowel opdrachtgever als opdrachtnemer een kritische factor. SCB vereist namelijk dat de opdrachtgever zijn rol als toetser van alle (kwaliteits)processen beheerst en goed uit kan voeren. Hij geeft daarmee misschien gevoelsmatig alles uit handen, maar daar staat tegenover dat hij het hoge niveau van (technische) expertise niet langer in huis hoeft te hebben. Hij kan zich volledig concentreren op zijn eigen expertise en bewaken dat er een oplossing komt die hij nodig heeft.

Voor de opdrachtnemer geldt dat hij als professionele partner zijn kwaliteits-management op orde moet hebben. Hij moet bovendien in staat zijn om goed om te kunnen gaan met de vrijheid die hij krijgt en de verantwoordelijkheden die daarmee samenhangen. Alleen zo kan hij zijn expertise aan het werk zetten en, zonder bemoeienis van anderen, op zoek gaan naar de beste (technische) oplossing. Twee experts in hun kracht. En misschien is dit - ook binnen ICT-projecten - wel de belangrijkste meerwaarde van SCB.

Contract3.............3.............

Product3.............3.............

Aantonen3.............3.............

Proces

Plan

Check

Act

Do

>>overzicht en controle

/interview klant

Software heeft de toekomst in broadcasting

De inauguratie van onze koning, de Tour de France en Pinkpop. Ten minste één ding hebben deze evenementen gemeen: ergens achter de schermen zijn technici druk bezig om videobeelden van de gebeurtenissen live te regisseren. De apparatuur om dit te realiseren zou best eens van Grass Valley kunnen zijn. Dit Amerikaanse bedrijf is een van de grootste spelers in mediatechnologie en produceert alle denkbare apparatuur voor het verzorgen van tv-uitzendingen. In 2011 heeft Grass Valley het Nederlandse PubliTronic overgenomen. Dit bedrijf maakte sinds 1997 zogeheten playout-oplossingen voor mediabedrijven en omroepen. De vestiging van Grass Valley in Apeldoorn ontwikkelt nog steeds software voor mediatechnologie.

Een essentieel systeem voor live producties is de switcher. Dit is een groot schakelpaneel waarop alle camerabeelden live binnen-komen. Slechts één beeld kan worden uitgezonden, dus schakelt de regisseur steeds van camera naar camera. Het is complexe apparatuur die moeilijk te bedienen is en die in de loop der jaren steeds omvangrijker is geworden. Mediabedrijven hebben daarom speciale operators in dienst, vertelt Arthur Keijzer, engineering manager bij Grass Valley. “En naast dat paneel heb je ook nog aparte apparatuur nodig om tekst toe te voegen, of een clip of promofilmpje af te spelen, met aparte ingangen op je switcher.”

GeïntegreerdGrass Valley wilde een switcher waarin alle randapparatuur is geïntegreerd en die makkelijk te bedienen is. De Amerikanen onderzochten de mogelijkheden om dit in software te ontwikkelen. Ze konden daarbij goed gebruik maken van de reeds aanwezige kennis bij het voormalige PubliTronic. De Nederlanders hadden al tien jaar ervaring met het bouwen van mediatechnologie in software.

Zij waren een van de eersten met een geïntegreerd playout-systeem, genaamd K2 Edge (voorheen Nexus). Het stelt volautomatisch een uitzending samen uit opgeslagen beelden. Hun alles-in-één-systeem, gebaseerd op een pc-platform, was destijds een hele revolutie, herinnert Keijzer. “De broadcastwereld is conservatief en traditioneel gericht op hardware. Voor die wereld was de Nexus een hele omslag, maar nu ziet de markt dat geïntegreerde playout de toekomst is en hebben al onze concurrenten ook zo’n oplossing. Met live switchers voorzien we eenzelfde ontwikkeling. Software heeft de toekomst.”

Flexibiliteit van softwareMatthijs de Vries, software engineer bij Grass Valley, vertelt dat er ook bezwaren tegen software klinken. “Software kan last hebben van vertraging, hardware is directer. Maar software is flexibel en dat zal uiteindelijk de doorslag geven. De mogelijkheden en flexibiliteit van software spreken enorm aan. Het gebruiksgemak wordt met een softwareplatform veel beter. De uitdaging is om de software zo stabiel te maken dat het kan concurreren met hardware.”

Een prettige bijkomstigheid van werken met software is het vermogen dat je er bij krijgt als er weer nieuwe processors en videokaarten worden uitgevonden. “Die wereld is heel hard aan het werk voor ons”, aldus Keijzer. “De gaming-industrie drijft die innovatie aan en daar liften wij op mee.”

We leven in een mediamaatschappij, waarin het belang van bewegende beelden alsmaar toeneemt. Om het

verzorgen van tv-reportages te vergemakkelijken, ontwikkelde mediatechnologiebedrijf Grass Valley een nieuw,

gebruiksvriendelijk systeem voor producties van live evenementen. “Onervaren gebruikers kunnen er binnen een

half uur mee uit de voeten.”

>>software is flexibel en dat zal de doorslag geven

Techniek staat niet meer in de wegDe Grass Valley Director ziet er anders uit dan de traditionele live switchers. Het paneel heeft een bescheiden aantal drukknoppen. De gebruiker kan via een touchscreen zelf functies, zoals effecten en camerabeelden, toekennen aan deze knoppen. Dit is een belangrijk aspect voor de toegankelijkheid van dit systeem. Iedereen durft ermee aan de slag te gaan, ziet De Vries. “Op beurzen zien we dat onervaren gebruikers er binnen een half uur mee uit de voeten kunnen. De tablet-achtige look-and-feel spreekt aan. Het is intuïtief en leuk om te doen. Heel wat anders dan zo’n grote bak met heel veel knoppen waarvan je geen idee hebt hoe het werkt. Het is drempelverlagend.”

Het apparaat maakt daarmee ook een figuurlijke switch: van techniek naar creativiteit. De regisseur hoeft niet meer met een getrainde operator aan de knoppen te zitten, hij kan nu alles zelf doen. “Omdat het veel makkelijker te bedienen is, kun je er creatief mee omgaan”, vertelt Keijzer. “Je hoeft je geen zorgen te maken om de juiste knoppencombinaties om alles draaiende te houden.”

Middensegment van de marktMet de GV Director richt het bedrijf zich in eerste instantie op markten die wat minder hoge eisen stellen aan de techniek, maar die wel veel profijt hebben van het gebruiksgemak, vertelt De Vries. “Denk aan organisaties die werken met wat minder gekwalificeerd personeel of waar niet de tijd is voor verdieping in de werking van die apparatuur. In Amerika zijn veel particuliere organisaties die uitzendingen verzorgen, zoals kerken en universiteiten. Juist die mensen zitten hierop te wachten. Maar ook mensen uit de creatieve sector zoals grafisch vormgevers en designers. Zij zijn gewend aan de interfaces en beeldtaal die de switcher gebruikt en kunnen er zo mee aan de slag.”

PartnerschapPubliTronic werkte voor de K2 Edge al samen met Technolution. Dat product vormde de basis voor de GV Director. Want hoewel het verschillende producten zijn, is de onderliggende laag gebaseerd op dezelfde techniek, legt Keijzer uit. “Daarom zijn we opnieuw naar Technolution gestapt voor de hardware: het paneel voor de input en output van de videokanalen.” De derde partij in deze samen-werking is het hoofdkantoor van Grass Valley in het Amerikaanse Hillsboro. “Zij ontwikkelen het apparaat met de drukknoppen en het touchscreen’”, vertelt De Vries. “Apeldoorn maakt de server met alle “add-ons” en de software.”

Volgens De Vries was er niet veel tijd om alle specificaties in detail op te stellen. “Dus wilden we een partner die aan een paar woorden genoeg heeft. Vervolgens gaan we ervan uit dat Technolution weet wat op die punten belangrijk is. We vragen ze daarover mee te denken en niet direct te maken wat wij zeggen, maar ons feedback te geven voor het geval wij iets over het hoofd hebben gezien. Die input is belangrijk. Dat is ook de filosofie die we hebben. Wij werken met ’scrum’, een iteratief ontwikkelproces met tussentijdse opleveringen. Dat is met hardware wat lastiger. Maar we kunnen wel al vroeg om de tafel gaan zitten en bespreken wat we willen gaan maken. Gedurende het ontwikkelproces kom je tot nieuwe inzichten en ga je opnieuw om de tafel zitten. Technolution kwam vaak met de probleemstelling met daarbij een aantal oplossingen, vervolgens hoefden wij daar alleen maar de beste oplossing uit te kiezen. Wij streven allebei naar een partner- relatie, niet opdrachtgever versus opdrachtnemer, en dat werkt heel prettig.”

Matthijs de Vries (l), software engineer Arthur Keijzer, engineering manager

Benieuwd hoe de GV Director werkt? http://www.grassvalley.com/products/gv_director

>>figuurlijke switch: van techniek naar creativiteit

/trends & hypes

Flexibiliteit zoeken en bieden

Duurzame energie is de hype voorbij en een echte trend geworden. Maar deze groei brengt ook uitdagingen met zich mee. De productie is onvoorspelbaar, waardoor pieken en dalen in het aanbod ontstaan. Flexibiliteit in de consumptie kan deze fluctuaties opvangen. Dat vraagt om nieuwe, gestandaardiseerde regeltechniek in huishoudelijke apparatuur en het elektriciteitsnetwerk.

De energiemarkt is volop in beroering door de groei van duurzame energie. Grote energiebedrijven moeten hun rol herzien nu steeds meer mensen hun eigen stroom opwekken met zonnepanelen, terwijl wind- en zonenergie massaal vanuit Duitsland wordt aangeboden. Deze groei brengt nieuwe “uitdagingen” met zich mee. De opwekking gebeurt decentraal. Niet langer loopt alle stroom van grote centrales door dikke leidingen via steeds fijnere vertakkingen naar onze stopcontacten thuis. Nu komt er ineens stroom uit de huizen zelf. Alleen is het netwerk nog niet gedimensioneerd op een situatie waarin we massaal stroom gaan terugleveren aan het net. Bovendien is het aanbod veel minder voorspelbaar dan uit een centrale. Weersomstandigheden bepalen de opbrengst en de aanwezigheid van de mens bepaalt de consumptie. Want wat heb je aan je zonnepanelen thuis als je elke dag op kantoor zit, daar waar je met je elektrische auto naartoe bent gereden? Die auto wil je bij je werkplek kunnen opladen, maar de zonnepanelen liggen thuis op het dak.

De uitdagingen zijn samen te vatten tot flexibiliteit en transport. Als je de stroom uit de zonnepanelen niet direct thuis kunt gebruiken, wil je uitstel van consumptie of transport naar een andere plek of een andere gebruiker. Om de consumptie uit te stellen kun je natuurlijk een enorm pakket batterijen in je huis zetten, maar er zijn innovatievere en goedkopere manieren om 24 uur per dag slim aan stroom te komen. Op dit moment is “uitruil” de standaard. Als je meer stroom produceert dan je kunt gebruiken, lever je die terug aan het net. En als je ‘s avonds in het donker thuiskomt, gebruik je stroom uit het net. Administratief is dit een prima oplossing, maar technisch niet, want dit leidt tot de eerder geschetste pieken en dalen in aanbod en overbelasting van het elektriciteitsnet.

Lokaal houdenDe mooiste oplossing is om de elektriciteit lokaal te houden. Zoals je de sla uit eigen tuin ook aan je buurman mag verkopen, zou je ook jouw zonnestroom aan de buren kunnen leveren. Als de stroom lokaal blijft, kan dat waarde opleveren voor de netbeheerder die zijn net niet hoeft te verzwaren. De huidige hardware in het net is al geschikt om een lokale energiemarkt te creëren waarin je de stroom voor je warmtepomp kunt afnemen bij je buren. Daar is alleen wat regeltechniek en een goede set afspraken voor nodig.

Nieuwe markt voor energiediensten

>>electriciteit lokaal houden

Flexibiliteit zoeken en biedenNaast pure opslag, kun je ook energie opslaan in buffers: de boiler, de vriezer, maar ook de verwarming van het huis. Als de thermostaat een variatie van plus of min een graad toestaat, en de boiler en vriezer misschien wel plus of min vijf graden, dan ontstaat er regelruimte. Per huis-houden is dat niet veel. Maar als een hele wijk via slimme stekkers op het elektriciteitsnet wordt aangesloten, ontstaat een interessant scenario. Met deze flexibiliteit in de huizen kunnen energie-leveranciers en netbeheerders hun pieken en dalen gaan opvangen.

Slimme stekkersDe witgoedindustrie maakt al intelligente apparatuur die bijvoorbeeld pas start met wassen na een ingesteld signaal. Het punt is echter: wie biedt dat signaal aan en hoe? Niet het huidige elektriciteitsnet, dat gebruikt nauwelijks ICT. Om de beschikbare flexibiliteit te ontsluiten is nieuwe technologie nodig. Wel bij voorkeur gestandaar-diseerd zodat een open markt ontstaat en iedereen kan meedoen. Of je nou een wasmachine van Miele of van Samsung hebt of met aanbieder X of Y in zee gaat, de slimme stekker moet altijd passen op het slimme stopcontact. Iedereen mag die stekker maken, als het maar past.

Android voor de energiewereldDe Flexiblepower Alliance Network (FAN) is een initiatief om tot zo’n standaard in energie-communicatie te komen. Apparaten krijgen naast de standaard 220V stekker ook een standaard ICT-stekker, als het ware de slimme ‘smart gridstekker’. Met één platform om alles te bedienen: een “FAN-computer” die met alle apparatuur in huis communiceert. Ieder bedrijf kan op de open standaard inhaken. Het is een soort Android voor de energiewereld, inclusief een applicatiewinkel. Wie straks een nieuwe cv-ketel koopt, koppelt deze aan zijn FAN-computer wat allerlei extra mogelijkheden biedt voor het gebruik van de cv-ketel. Ook de koelkast, de wasmachine, de elektrische auto en de zonnepanelen krijgen straks een eigen applicatie, te bedienen via één platform.

Energie-intermediairMet deze technische mogelijkheden ontstaat een nieuwe markt voor energiediensten. Iemand die de flexibiliteit van een groot aantal huishoudens weet te koppelen, kan daarmee een vuist maken

naar energieaanbieders om over energieprijzen te onderhandelen. Zo’n serviceprovider wordt een soort energie-intermediair. Niet alleen voor huis- houdens, maar ook voor kantoren en MKB-bedrijven, waar ook flexibiliteit zit in de verwarming of koeling van de gebouwen. Al die kantoorpanden samen bieden een enorme buffer voor net-beheerders of energieleveranciers. Die flexibiliteit ontsluit je met slimme techniek of door slim gebruik te maken van reeds bestaande techniek. Techniek die vaak in handen is van de installateur. Hij installeert en beheert de gebouwinstallaties. Stel dat hij de gebruiker ook een energiecontract wil aanbieden. “Ik bied jou een vaste prijs voor jouw energiegebruik, die lager is dan je nu betaalt. Ik weet immers hoe jouw gebouw energetisch in elkaar zit, want daarvoor heb ik zelf de apparatuur geplaatst. Ik ga zorgen dat je onder dat bedrag blijft. Maar dan vraag ik wel een regelruimte.”

Hij heeft daarvoor dus wel regeltechniek nodig en zit te springen om een standaardstekker waarmee hij alle apparatuur regeltechnisch aansluit. Als hij alle gebouwen die hij beheert kan koppelen en de flexibiliteit van die gebouwen kan aanbieden, creëert hij daarmee waarde voor zowel de energie- leverancier als de gebruiker.

Energie als dienstIn dit voorbeeld is het de installateur die ook een rol als energie-intermediair vervult. Met de komst van slimme stekkers kan iedereen die rol van intermediair gaan oppikken. Telecom bedrijven kunnen het ook, met hun ICT-kennis en netwerken. Een internetaansluiting is prima geschikt om dit soort diensten te ontsluiten.

Van energie besparen naar regelruimte creërenDe aandachtige lezer zal het misschien opvallen dat de term energiebesparing nog niet is gevallen. Deze ontwikkelingen draaien niet zo zeer om besparen maar om regelen. Het elektriciteitsverbruik blijft groeien. Een steeds groter deel komt uit duurzame bronnen. Door de onvoorspelbaarheid van wind- en zonne-energie zal de prijs meer en extremer gaan fluctueren. Pieken en dalen in aanbod bepalen de prijs. Daar wil iedereen goed op in kunnen spelen en dat vraagt om techniek die regelruimte in het elektriciteitsnet kan creëren en benutten. Wil deze ontwikkeling breed aanslaan en een trend worden, dan is standaardisatie een vereiste.

>>één platform om elk apparaat in huis te kunnen bedienen

/colofon

/medewerker aan het woord

Objective is een uitgavevan Technolution B.V.Alle eerder verschenen uitgaven van Objectivezijn te downloaden opwww.technolution.eu/ objective

VerspreidingControlled circulation voor relaties van Technolution

Technolution B.V.Zuidelijk Halfrond 1P.O. Box 20132800 BD GOUDA The Netherlands

T +31(0)182 59 40 00E info@technolution.euI www.technolution.eu

Tom van Leeuwen is een veelzijdige techneut. Zijn focus ligt op het ontwerpen van programmeerbare logica. “Maar ik vind het leuk om wat breder bezig te zijn.”

“Na mijn studie elektrotechniek ben ik in 2011 bij Technolution begonnen als system designer. Ik ontwerp programmeerbare logica, zoals VHDL voor FPGA’s. Daarnaast vind ik het ook leuk om in kleinere projecten ook aan elektronica en embedded software te werken. BuildfarmEen van mijn eerste opdrachten was meteen een bijzondere: het inrichten van een buildfarm voor mijn collega’s en mijzelf. Een buildfarm is een universele computeromgeving, waar je embedded software en programmeerbare logica kunt compileren en testen. Om dat reproduceerbaar te doen, gebruikt iedereen dezelfde omgeving op de server. Op de server staan allerlei softwaretools, in verschillende versies. Normaal ben ik gebruiker van de server. Echter, nu moest ik uitzoeken hoe we die server gebruiken, wat willen we daar? Het betekende veel interactie met de collega’s, want zij waren mijn ‘klant’.

MapperMijn grootste project tot nu toe is voor Mapper Lithography, het bedrijf dat machines voor elektronenlithografie ontwikkelt. Dit is een stap in de productie van chips, waarbij het ontwerp van de chip geprojecteerd wordt met elektronenbundels. Ik heb gewerkt aan het onderdeel dat een chip- ontwerp als afbeelding uit de computer omzet naar de aansturing van de elektronenbundels. Hierbij zijn veel FPGA’s ingezet. Elke FPGA kan indien nodig voor een aantal kanalen zo’n afbeelding realtime bewerken, draaien, vergroten of een beetje verschuiven. Ik ben voornamelijk bezig geweest met het schrijven van code en

uiteindelijk testen van de oplossing. Ook heb ik veel documentatie opgesteld en bijgehouden.Het is een langlopend project, maar wel met tussentijdse opleveringen. Dat houdt het leuk en motiverend.

Breder bezig zijnKleinere projecten zijn meestal wat breder, daar ontwerp ik naast programmeerbare logica vaak ook de elektronica. Zoals eerder gezegd vind ik het leuk om wat breder bezig te zijn. Een voorbeeld hiervan is een project waarbij we de bediening van een weefmachine aanpasten. Het bedieningspaneel, een beeldscherm met knoppen, was verouderd. Een aantal componenten was niet meer te koop. De klant wilde alleen het beeldscherm en de geheugen-kaart moderniseren. Als oplossing hebben we de geheugenkaart vervangen door een USB-stick en een micro-controller, zodat de rest van het beeldscherm intact kon blijven. Ik heb de hardware-aanpassing met de microcontroller ontworpen.

Vragen staat vrijWat ik fijn vind aan de cultuur binnen Technolution is dat collega’s altijd klaar staan om te helpen. Het is nooit een probleem om iets aan iemand te vragen. Zelfs collega’s die niets met het project te maken hebben, staan open voor vragen of om even een kwartier voor het whiteboard te staan tekenen en mee te denken over mogelijke oplossingen. Dat geeft de frisse blik van iemand die er niet zo dicht op zit.

We praten ook graag over onze technische hobby-projecten, bij de koffieautomaat en tijdens de lunch. Ervaringen uitwisselen over wat je buiten je werk met technologie doet, is leerzaam en draagt vaak ook bij aan projecten. Technolution stimuleert deze hobby-projecten, dat sluit volledig aan bij de gezamenlijke passie voor techniek.”

Tom van Leeuwen*focus op het ontwerpen van programmeerbare logica