M a g a z i n eNummer 3, zomer 2009

Interview

Bill van Dijk

Elvis en The Beatles in de bioscoop

Flowerpower

en Hair

Muziek, film, tv, sport,

nieuws, theater en mode uit:

1968

Joseph and the amazing technicolor

dreamcoat

Jan Janssen wint de Tour de France

2

Inhoudsopgave:

Blz 3: ModeBlz 4: Kinder TV Blz 8: SpeelgoedBlz 10: De musical HairBlz 11: Interview met Bill van DijkBlz 14: TV programma’sBlz 18: Musical Joseph and…Blz 20: FilmsBlz 23: KinderboekenBlz 24: MuziekBlz 27: Eurovisie SongfestivalBlz 28: SportBlz 32: WetenschapBlz 34: NieuwsBlz 42: Terug van weggeweest

Beste lezer,

Met de laatste zomerweken voor de boeg, hier weer wat leesvoer. Dit keer gaan we ver terug in de geschiedenis, naar het jaar 1968. Voor de schrijvers van dit blad en menig lezer een jaar waarin we nog niet geboren waren. Maakt het dat minder interessant? Wij zijn van mening van niet. Veel van wat in die tijd populair was, heeft ons ook jaren daarna nog weten te boeien.

Wie kent niet Stuif-es-in, Beertje Colargol of de Fabeltjeskrant? Wie speelde niet met Hot Wheels autootjes of met Little Snoopy? De films Oliver en Planet of the Apes zijn bij menigeen nog immer favoriet. De Tv-serie Dad’s Army worden nog altijd herhaald. En ook de hippiemode maakt zo nu en dan een comeback.

De flower power kreeg een podium toen de musical Hair in de theaters werd gebracht. De normen en waarden van de jeugd van toen – liefde, sex, vrede – werden daarin uitgedragen. Hoewel de hippies inmiddels grotendeels tot het verleden horen, spreekt het beeld nog altijd aan. Afgelopen jaar speelde de musical na 40 jaar weer in Nederland en ook op Broadway is het stuk opnieuw te bewonderen. Wij spreken Bill van Dijk, hoofdrolspeler in de eerste Nederlandse productie van Hair.

Dit en veel meer vind je in de nieuwste Nostalgia. We wensen je veel leesplezier en veel nostalgische herinneringen!

Miranda en Daniëlle

Colofon: redactie, foto’s, interviews door: Miranda Flaman en Daniëlle GreveraarsCoverfoto’s: Bill van Dijk @ Anja van Wijgerden, Freek Bartels@ D. Greveraars

Mode

3

Na een periode van mini werd de lengte in 1968 midi. Zowel rokjes, broeken, jassen als jurken werden tot net boven de knie gedragen. De bovenkleding kreeg een wat strakker silhouet. Brede riemen waren daarbij een onmisbare accessoire. Zowel jurken, pakken als jassen werden ermee verfraaid.

De film Bonnie en Clyde, die zich afspeelde in de dertiger jaren, bracht de mode uit die tijd weer terug. Jumper jurkjes, met een alpino petje tot over de wenkbrauw, zachte krullen, zijden sjaaltjes; de vrouwelijke zachtheid was terug. Ook het broekpak met wijde pijpen of een broek met een tuniek kwam in de mode. Al werden dames in broek in sommige restaurants gewoonweg geweigerd.

De flashback naar de jaren 30 bracht ook de gebreide mode terug. Lange truien met riem over wapperende rokken of een strak gebreid jurkje eveneens met riem. De kleuren waren vrij neutraal; beige en grijs deden het goed, evenals zwart. Verder was de v-hals erg populair en in de winter de coltrui, beiden zowel voor mannen als voor vrouwen.

Als accessoires werden sieraden van zilver gedragen. Maar ook kettingen, oorbellen en zelfs jurken van hardplastic plaatjes en metalen ringetjes deden het goed bij de jeugd. Verder waren in de hippiewereld etnische sieraden, lang haar en omslagdoeken met franjes en kwasten erg hip. Daarbij droeg men kleine schoudertassen, maar grote zonnebrillen.

De hippiemode schreef ook het spijkerpak voor. Om zich te onderscheiden van anderen begonnen jongeren die te beschilderen, borduren of appliqueren. Men droeg zo'n pak met t-shirts in allerlei kleuren of met een Afghaans hemd. Ook de Afghaanse jas (geborduurde jas van langharig schapenbont) was veelvuldig in het straatbeeld aanwezig.

Laarzen bleven enorm populair, vooral bij jonge vrouwen. De laatste mode was een laars in 2 kleuren uit 2 verschillende materialen. De lengte was tot de knie of zelfs de heup. De gewone damesschoen kreeg een wat hogere hak dan in de voorgaande periode. Bij de hippies waren met name de sandalen populair.

© A

P/Wide W

orld Photos

© Könem

ann ©

Articulture.com

Op een dag leren ze de wat vreemde Dr. Miller kennen en vindt Peter een aparte damesring. Die nacht sluipt er iemand rond het huis en de sporen leiden de volgende dag naar het huis van Dr. Miller. De plaatselijke schilderes mevrouw Werner claimt de gevonden ring. Vlak nadat zij hem van Peter heeft teruggekregen, wordt ze beroofd en vastgezet in de boshut van de kinderen. Zij verdenken Dr. Miller en dringen zijn huis binnen, waar zij een ontvanger ontdekken. In een codebericht wordt ene Krapperup genoemd. De kinderen denken een complot te hebben ontdekt. Maar is Dr. Miller werkelijk de slechterik en is mevrouw Werner wel te vertrouwen?

Deze 7-delige jeugdserie, uitgezonden door de NPS, is van Zweedse origine en heette oorspronkelijk ‘Kullamannen’. Het gaat over Kai (13) en Tommy (6), die de zomervakantie doorbrengen bij hun oom en tante in Kullaberg. Zij wonen in een boerderij in een nationaal park, samen met hun kinderen Peter (14) en Marianne (12). De neefjes en nichtjes vermaken zich aan zee en verkennen de bergachtige natuur.

Het geheim van de grot

De zwart-wit serie kent een uitstekende cast en bevat zowel humor als spanning. Producent is Olle Nordemar, die ook alle verhalen van de beroemde Zweedse schrijfster Astrid Lindgren verfilmde.

4

Beertje Colargol

“Ik ben beertje Colargol, het beertje dat kan zingen.Trala do re mi fa sol. 'k Dans erbij, het is te dol.” De dertigers onder ons zullen zich het zingende beertje nog levendig voor de geest kunnen halen. De jonge berenwelp merkt op de eerste dag op school dat zingen niet zijn sterkste kant is. Maar ondanks zijn slechte stem is hij er dol op. Als een nachtegaal hem vertelt dat hij zijn prachtige fluitje van de koning der vogels kreeg, besluit Colargol die te gaan zoeken. Hij krijgt zijn eigen fluitje en kan opeens prachtig zingen. Zijn ouders vinden het maar niks. Beren horen niet te zingen. Beertje Colargol werd in 1960 verzonnen door Olga Pouchine, die verhalen bedacht voor haar zoontje. Albert Barillé bewerkte in 1968, samen met de Pools animator Tadeusz Wilkosz, deze verhaaltjes voor tv. Er werden 52 afleveringen van 13 minuten gemaakt. Deze kostten zo'n 100.000 gulden per stuk. Veel geld voor die tijd. De Avro zond de serie uit.

De stem van Colargol kwam van Janine van Elzakker. Ook Paul Haenen, Ton Hasebos en Wim T. Schippers leenden hun stem aan de serie. Het liedje van de serie werd haast nog populairder dan de tekenfilm zelf. Als merchandise waren er poppen, elpees, puzzels etc te koop.

© KinderTV 2003-2009

De Fabeltjeskrant De Fabeltjeskrant begon als een uitbeelding van de beroemde Franse fabels van Jean de la Fontaine. Al snel echter begon schrijver Leen Valkenier zijn eigen korte verhalen te bedenken. Elke dag was er een aflevering van 5 minuten te zien, waarin Jacob de Uil voorlas wat er in het grote dierenbos was voorgevallen. Naast Meneer de Uil waren de eerste personages Lowieke de Vos, Meneer de Raaf en Juffrouw Ooievaar. Later volgden Zoef de Haas, de gebroeders Bever, Bor de Wolf en Meindert het Paard.

De Fabeltjeskrant verwees in zijn verhaallijnen dikwijls naar actualiteiten uit de samenleving. De kinderen genoten van de kleurrijke poppen, de volwassen van de geestige teksten en de diepere boodschappen. Vier jaar na de start keken er dagelijks tussen de één en twee miljoen mensen naar het programma. De kracht zat hem in de kleurrijke karakters en de karakteristieke uitspraken en stemmen. “Dag lieve kijkbuiskinderen”, ‘Hatsekidee’, ‘Zoef, zoef’. Ze staan in het geheugen van vele generaties gegrift. De stemmen waren afkomstig van Elsje Scherjon, Ger Smit en Frans van Dusschoten.

Het programma won in 1969 de Televizierring en een jaar later won de elpee een Edison voor het beste liedjesalbum. Er waren top 40 hits als ‘Hup, daar is Willem’ en er kwam een bioscoopfilm uit. In 1985 werd een nieuwe reeks gemaakt, met nieuwe karakters afkomstig uit ‘het buitenste buitenbos’. Daarmee werd ingespeeld op de multi-culturele samenleving. Karakters als Chico Lama en Zaza Zebra deden hun intrede.

De Fabeltjeskrant werd onlangs uitgeroepen tot het beste Nederlandse kinderprogramma van de 20e eeuw. In totaal werden 1640 afleveringen gemaakt en die eindigden allemaal als volgt: “Zo. En nu maar knus naar jullie warme nestjes. En, denk erom: oogjes dicht en snaveltjes toe. Slaap lekker!”

5

Oebele De tv-serie Oebele werd tussen 1968 en 1972 één keer per maand uitgezonden door de KRO. De uit het graafschap Oebele afkomstige omroep OOOH (Oebeler Omroep voor Ontspanning Hoera) brak op de zaterdagmiddag zogenaamd in op de aankondiging van een leerzaam kinderprogramma. Oebele was een programma waarin kinderen het voor het zeggen hadden. Liedjes, dansjes en leerzame onderwerpen namen een belangrijke plaats in. De presentatie was in handen van Koen de Graaf (Willem Nijholt) en Aagje Ritsema (Wieteke van Dort). Postbode Paulus bezorgde de brieven van kinderen die een onderwerp voor het programma hadden bedacht. Gastrollen waren er voor o.a. Willeke Alberti, André van Duin en Lex Goudsmit. Ook Rob de Nijs maakte zijn opwachting als stervoetballer Billy Biggelaar. De vele liedjes van Oebele verschenen op 4 elpees, waarvan er één in 1969 een Edison won.

Oebele werd geschreven door Imme Dros en Harrie Geelen. De muziek kwam van Joop Stokkermans. De serie begon in zwart-wit, maar werd later in kleur uitgezonden. De meeste medewerkers gingen na deze serie door naar ‘Kunt u mij de weg naar Hamelen vertellen, meneer?” In 2006 was er een theatershow van Oebele.

De avonturen van Pinokkio

In oktober 1968 ging de 8-delige tv-bewerking van het beroemde verhaal van Carlo Collodi uit 1883 van start. Iedereen kent Pinokkio; de houten pop die door de blauwe fee tot leven wordt gewekt. Zij doet hem de belofte dat, wanneer hij zich netjes gedraagt, hij een echte jongen zal kunnen worden. Als Pinokkio naar school gaat, laat hij zich al direct van het rechte pad leiden door de slimme vos en komt hij in handen van een circusdirecteur. Met vallen en opstaan leert hij het verschil tussen goed en kwaad.

Wieteke van Dort speelde de rol van de houten pop die tot leven wordt gewekt. Haar eerste tv-rol. Zij had de rol van Pinokkio eerder al wel op toneel gespeeld. De personages en plaatsen in het verhaal waren aangepast aan Nederland. Zo heette Gepetto nu baas Theunis en de circusdirecteur Stromboli werd Roetbaard.

Pinokkio werd geschreven door Carlo Lorenzini. Als schuilnaam gebruikte hij in plaats van zijn achternaam de naam van het stadje Collodi. In dit plaatsje bevind zich tegenwoordig het ‘Parc di Pinocchio’. Hier zijn op het verhaal gebaseerde beeldhouwwerken te bewonderen.

6

© KinderTV 2003-2009

© KinderTV 2003-2009

Jan Blaaser speelde de marionettenmaker. Paul van Gorcum was te zien als de schoolmeester en de slimme vos. Piet Römer speelde de circusdirecteur. De acteurs droegen maskers om hun karakters uit te beelden. De verteller van het verhaal, dat werd uitgezonden door de KRO, was Minnie Verbeek.

© 2009 Answers Corporation

Stuif-es-inHet AVRO programma Stuif-es-in werd bedacht door Mieke Benda. Zij wilde een soort ‘Voor de vuist weg’, maar dan voor kinderen. Maar liefst 17 jaar lang was het programma op de buis. De eerste aflevering werd gepresenteerd door Annabet Tausk, alle overige 175 shows door Ria Bremer. Eerst reisde het programma met een tent door het land, vervolgens werden De Meerpaal in Dronten en ’t Spant in Bussum de vaste studio’s. Weer later kwam het vanuit een tent of uit het Stuif-es-in Theater in Ponypark Slagharen.

Kinderen konden in het programma vertellen over wat ze belangrijk vonden of een demonstratie geven van hun talent. Enkele bekende Nederlanders van nu maakten hun tv-debuut bij Ria. Zo waren Anita Meyer, Wibi Soerjadi, Jochem van Gelder en de onlangs overleden Ria Brieffies in het programma te zien. Ieder kind kreeg voor zijn act of verhaal een medaille; een stuiver aan een lint. Aan het eind werd een winnaar aangewezen die dan ‘De Gouden Stuiver’ won en werd toegezongen met ‘het gouden stuiver lied’:

Het publiek in de studio bestond uit enkele schoolklassen. Deze studioplaatsen konden worden gewonnen door zelfgeknutselde kunstwerken op te sturen naar het programma. Deze werden allemaal aan ‘de balk’ gehangen. Aan het eind van het programma liep Ria Bremer op en neer langs de balk, wijzend naar de voorwerpen. Het publiek wees en gilde links, rechts, hoger, lager om te bepalen welke stukken zij eruit moest nemen. De klassen die de gekozen objecten hadden gemaakt, werden uitgenodigd voor de volgende opname. Het programma eindigde met een slotlied: “Dit is het einde, dat doet de deur dicht. Daar zijn geen woorden voor. Ja, dat is trala lalalala. Ja, dat is tralalalala”. Ballonnen kwamen naar beneden en het publiek stormde het podium op om gekke bekken te trekken naar de camera. In mei 1985 was de allerlaatste aflevering op de buis.

7

Gefeliciteerd met je Gouden Stuiver!Hang 'em aan de muur,speld 'em op je jas.Gefeliciteerd met je Gouden Stuiver!Van je ras, ras, ras,maandag ben je de koning van de klas.

Axel Nort, Barend de Beer, Bart Boudewijn, Batman, Belle en Sebastien, Berenstreken, Captain Scarlet, Daktari, Ed en Ebbeltje, Flinstones, Frédéric, Ja zuster, nee zuster, Jetsons, Kapitein Zeppos, Labberdibbus, Lassie, Musti, Paulus de Boskabouter, Pipo de Clown, Polly, Popeye, Rick de kikker, Rikkie en Slingertje, Skippy, Swiebertje, Teleskoop, Thunderbirds en de Vrijbuiters.

Andere series die in 1968 op de buis waren zijn:

Hot Wheels

Op 7 september 1968 presenteerde het Amerikaanse bedrijf Mattel zijn nieuwe merk Hot Wheels. Hoofd van de afdeling was Larry Wood, die voorheen bij General Motors had gewerkt. Het originele en nu wereldberoemde logo van Hot Wheels werd ontworpen door Rick Irons. Bij de introductie werden 16 modelautootjes gepresenteerd, gekenmerkt door wielen die door hun lage weerstand geschikt waren om op een racebaan te gebruiken. Oorspronkelijk waren de autootjes gemaakt op een schaal van 1:64. De eerste modellen waren o.a. een Camaro, een Corvette, een Mustang en een T-bird. Zes van de zestien auto’s waren gebaseerd op echt bestaande automodellen. Hot Wheels werd al snel de grote concurrent van Matchbox; regerend marktleider op het gebied van speelgoedauto’s. Matchbox reageerde door de serie "Superfast" te introduceren en zelfs het Nederlandse Efsi verving haar wielen door een zogenaamd "fast wheel"-type. In 1969 bleek de verkoop van Hot Wheels tien keer hoger dan verwacht. Men breidde het assortiment uit tot 40 modellen. Door de jaren heen zijn er ruwweg zo’n 10.000 verschillende Hot Wheels modellen geproduceerd. In 1972 werd de productie verplaatst naar goedkopere landen.

Yellow Submarine

Vanwege de populariteit van de Beatles tekenfilm ‘Yellow Submarine’ kon een speelgoedlijn uiteraard niet uitblijven. De Engelse Corgi Toy Company bracht derhalve een speelgoedversie uit van de gele onderzeeër, compleet met een ronddraaiende periscoop en twee automatische opengaande klepjes. Hierin bevonden zich de poppetjes van de vier gevierde muzikanten. Ook andere karakters als de Meanies werden als speelgoed uitgebracht, maar niets was zo populair als de onderzeeër zelf. Overal ter wereld speelden kinderen dat zij voeren over de ‘Zeeën der Tijd’ om Pepperland te bevrijden van de blauwe Meanies. De eerste versie van de onderzeeër had een zeer beperkte oplage en is inmiddels een collectors item geworden. Later dat jaar werd een ietwat afwijkende versie in een grotere oplage uitgebracht.

Grote automerken als Ferrari, General Motors, Mazda en Toyota hebben contracten met Hot Wheels voor het maken van schaalmodellen van hun auto’s. Zij leveren zelfs de originele blauwdrukken om de modelauto’s zo realistisch mogelijk te maken.

8

Pratende Barbie In 1968 bestond de Barbiepop negen jaar. In 1959 was de eersteversie verschenen. Ruth Handler, een van de oprichtsters van Mattel had haar dochter zien spelen met een papieren aankleedpop en kwam op het idee zo’n pop in 3D te maken. De pop werd vernoemd naar de dochter, die Barbara heette. Twee jaar later kwam de mannelijke versie uit, Ken, vernoemd naar Handlers zoon Kenneth. In 1968 kwam daar een Afro Amerikaanse versie bij, Christie. In 1968 sprak Barbie haar eerste woorden. De pop uitte een zestal zinnen als "I have a date tonight!" en "I love being a fashion model!" Om Barbie te kunnen laten praten, moest je aan een touwtje trekken, wat het spreekmechanisme in werking zette. Een nieuwe, sprekende versie van Ken komt een jaar later uit. Hij heeft dan tevens buigende knieën en grotere spieren.

Little Snoopy

Fisher Price scoorde in 1968 een enorme hit met zijn hond op wielen; Little Snoopy. De kleine houten sleephond is gebaseerd op het grappige hondje uit de Peanuts strips van Charles Schultz. Het speelgoedbeestje werd voortgetrokken aan zijn kleine plastic halsbandje. Bij elke stap ging de lange staart, bestaande uit een springveer met een groene dopje op het uiteinde, op en neer. Ook de bruine plastic oren bewogen tijdens het ‘wandelen’ en het hondje blafte. Tenslotte maakten de grote rode wielen een klikkend geluid en wiebelden tijdens het rijden. Elke peuter was weg van het speelgoedhondje. Fisher Price brengt het hondje nog steeds op de markt, zij het in een wat modernere versie.

LEGO-land

Het park stond vol miniatuursteden en bekende bouwwerken in LEGO steentjes. Een soort Mdurodam van Legosteentjes. Je kon er tevens rijden in kleine LEGO autootjes en varen in elektrische boten. Er kwamen het eerste jaar al ruim een half miljoen mensen, de helft meer dan verwacht. Het park groeide door de jaren heen tot acht maal zijn oorspronkelijke grootte. Er kwamen ook nieuwe parken bij. Op dit moment bestaat de pretparkketen uit vier Legolandparken. De andere drie bevinden zich in Carlsbad (VS), Günzburg (Duitsland), Windsor (UK). In 2005 heeft de Blackstone Group uit New York 70% van de aandelen overgenomen. De overige 30% is nog in handen van Lego.

Niet echt speelgoed, maar wel gerelateerd is Legoland, Dat in 1968 in Billund te Denemarken werd geopend. De reden voor dit pretpark was dat er zoveel fans naar de

9

fabrieken kwamen om een kijkje te nemen, dat de productie in gevaar kwam. Men besloot een pretpark te openen om daar de producten tentoon te stellen.

© D. Greveraars

ww

w.d

ollin

fo.c

om

©www.collectics.com

De musical Hair

Gerome Ragni, James Rado en Galt MacDermot zijn de grondleggers van de revolutionaire musical Hair, die op 29 april 1968 zijn première beleefde in het Biltmore Theatre op Broadway. Ragni en Rado schreven het script dat de hippie-idealen die zij om zich heen zagen, moest overbrengen op het publiek. De thema’s liefde, seks, vrede, flower power, drugs en dienstplicht werden belicht in een vrij chaotisch verhaal. Het geheel speelde zich af tegen de achtergrond van de oorlog in Vietnam.

Claude Bukowski is opgeroepen te gaan vechten in de oorlog in Vietnam. Hij raakt in New York bevriend met een groep hippies, onder leiding van de charismatische Berger. Hij sluit zich bij hen aan en raakt verliefd op Sheila, die op haar beurt op Berger valt. Verder bestaat de groep uit de zwangere Jeanie, Woof die erg ‘into’ Mick Jagger is en de donkere Hud. Claude leert met hen de liefde, vrijheid en rebellie kennen. Als hij wordt opgeroepen voor het leger lukt het hem niet, net als zijn vrienden, de dienstplicht te weigeren. Claude vertrekt naar Vietnam, ondanks zijn pacifistische idealen.

De musical werd in eerste instantie door allerlei Broadway producenten afgewezen. Uiteindelijk besloot Joe Papp dat hij het nieuwe Public Theatre, gelegen in Greenwich Village, ermee zou openen. De repetitieperiode was chaotisch en het script al net zo. De show liep voor 3 weken. De kritieken waren slecht, maar het publiek was enthousiast. Zakenman Michael Butler haalde de show naar discotheek ‘The Cheetah’ op Broadway. Regisseur Tom O’Horgan zorgde voor een ‘make over’ van het stuk. Dertien nummers werden toegevoegd en de cast kreeg meer vrijheid met het script. Ook werd er een naaktscène aan toegevoegd. Door de controversiële inhoud was het moeilijk een theater te krijgen, maar 3 maanden na de laatste show in ‘The Cheetah’, opende Hair dan toch in het Biltmore Theatre.

De muziek van Galt MacDermot maakt van Hair een echte rockmusical. De show bevat bekende nummers als ‘Hair’, ‘I got life’, ‘Goodmorning starshine’, ‘ain’t got no’ en ‘Let the sunshine in’. Enkele van deze nummers wisten door te dringen tot de hitparades. De musical wordt nog steeds wereldwijd opgevoerd en laat daarmee steeds een nieuwe generatie kennis maken met de idealen van de zestiger jaren.

Op de volgende pagina’s kun je een interview lezen met Bill van Dijk. Hij maakte deel uit van de eerste versie van Hair die in Nederland te zien was.

10

©w

ww

.dig

isch

ool.n

l

©ny

mag

.com

Bill van Dijk: Hair was een teken des tijds

Bill van Dijk heeft in de afgelopen 40 jaar een overweldigend cv opgebouwd in zeer diverse disciplines. Hij speelde in talrijke musicals, stond in toneelstukken, deed mee aan het Eurovisie Songfestival, acteerde in films en op tv, maakte solo cd’s en schreef zelfs een kookboek. Wij spraken Bill over de start van zijn carrière, toen hij een hoofdrol had in de musical Hair.

We ontmoeten Bill in de artiestenfoyer van de Stadsschouwburg in Eindhoven, waar hij net een optreden heeft gegeven met een aantal plaatselijke koren. Hij komt binnenlopen met het oude programmaboekje van Hair in de hand. Niet dat hij het zelf in bezit had en heeft meegenomen vanwege ons gesprek, nee, hij heeft het bij toeval die dag van iemand gekregen. We bekijken het boekje van zo’n 40 jaar geleden met foto’s van de jonge Bill, die hierin zijn eerste professionele hoofdrol speelde.

“In 1968 toen de musical Hair in Amerika uitkwam, was ik 21 jaar en zat ik in het laatste jaar van de Academie voor Kleinkunst. In die tijd was ik een gigantische Beatlesfan. Verder luisterde ik naar muziek van Crosby, Stills, Nash and Young, maar ook naar Eric Clapton, Delaney & Bonnie en naar Earth, Wind and Fire. Popmuziek dus vooral. Met musicalmuziek had ik niks.”

Desondanks raakte Bill al snel in het musicalwereldje verzeilt en zou er uiteindelijk zelf mee op Broadway belanden. “Eind 1968 hoorde ik dat er audities kwamen voor Hair. Ik kende de productie niet, wist alleen dat er buiten de productie een hitje was. Maar ik wist dat het een hype was. Je van hét en je moest erbij zijn en zo. Dus ik dacht ik ga auditie doen. De productie zou in het Engels zijn en ik had een Engelstalige achtergrond, want als kind had ik jaren in Australië gewoond.” De directeur van de academie gooide echter roet in het eten. “Hij zei dat als ik dat zou doen, ik van school zou moeten. In die tijd mocht je nog niet spelen in de praktijk, zolang je op school zat. Maar ik dacht ik doe het toch, en tot mijn verbazing kreeg ik een van de hoofdrollen. Dus ik dacht dan zeg ik de school maar vaarwel.”

De repetities vonden plaats in Londen. De cast bestond uit mensen uit Engeland, Spanje, Amerika, Frankrijk en dus ook Nederland. De productie zou door heel Europa gaan reizen. Bill was druk aan het repeteren, toen er werd gebeld vanuit Nederland. “Toen ik met mijn opleiding begon, bestond de klas uit 40 leerlingen. In dat laatste jaar waren er nog maar 6 over, waarvan 2 jongens. Na mijn vertrek dus nog maar 1. Ik werd gebeld door de directeur of ik alsjeblieft terug wilde komen, want ze hadden niet genoeg jongens meer. In onze Hair repetities zat een pauze en in die periode ben ik teruggekomen. Ik deed mijn eindexamen, waarvoor ik cum laude slaagde, en ben toen meteen weer teruggegaan naar Londen.”

@ C

hant

al A

tkin

son

- Tul

lena

ar

11

Priv

é-co

llect

ie B

ill v

an D

ijk

De totstandkoming van de musical in Nederland verliep niet vlekkeloos. Eerst had Paul Kijzer de rechten, maar die kwam in financiële moeilijkheden. Meerburg en Hofman, die o.a. ook “My Fair Lady” hadden geproduceerd in Nederland, zouden de productie toen in samenwerking met de Engelse producent David Conyers uitbrengen. Bill vervolgd: “Er ontstond echter onenigheid. De Engelse producent besloot het alleen te doen, maar de anderen zeiden dat ze dan zouden zorgen dat Hair nergens in Nederland zou kunnen spelen. Uiteindelijk werd er in Zwitserland een circustent gehuurd en die werd opgezet bij het Olympisch stadion in Amsterdam.

Op 1 januari 1970 hadden we première. Er kwamen veel beroemdheden op af, want onze regisseur Victor Spinetti was bevriend met de Beatles en had samengewerkt met mensen als Sean Connery en ander wereldberoemde sterren. Die zaten dus allemaal op de première. Dat was waanzinnig. Maar de tent was nog niet klaar die dag. Het was een gigantische modderboel en op het laatst moesten al die rijen stoelen nog vastgeschroefd worden. Mensen kwamen op chique binnen en opeens viel dus de hele eerste rij stoelen om. Bontjassen in de modder… Het was wel helemaal in Hair stijl. Het was echt een gigantische belevenis. Hair was meer dan een musical, het was een teken des tijds. We vonden dat we het beter konden en moesten doen dan de vorige generatie.”

In die tijd werd er ook veel met drugs geëxperimenteerd. Bill hield zich daar nog niet mee bezig, maar werd er snel genoeg mee geconfronteerd. “Drugsgebruik was eigenlijk een beetje de dood van Hair, vond ik. De roadmanager van de Stones beheerde de voorkant van de tent, maar was tegelijkertijd blijkbaar drugsdealer. Dus mensen kwamen binnen, scoorden wat en dan werd de show gespeeld. Op het eind werd er zoveel gebruikt, dat mensen maar wat deden. Dan kwam een tegenspeler naar me toe en ik verwachte een tekst, maar dan begon die persoon doodleuk een verhaal tegen me op te houden, zo van ik weet nu wie jij bent. Of hij ging zomaar een eigen nummer zingen. Ik wist soms niet meer wat ik moest doen. De bandleden maakten het ook bont. Die spraken met de ober af om 10 voor 10 wil ik whisky of zo en dan midden in de show kwam zo’n ober het toneel op, werd het liedje gestopt en werd er afgerekend. Niet meer voor te stellen nu.

Na zes maanden ben ik eruit gestapt. Veel Engelsen en Amerikanen stopten en ik kreeg een rol in Salvation; een show over geloof. We hebben daarmee 9 maanden in Carré gestaan. Het was niet zo’n succes. Buiten waren acties om mensen uit de zaal te houden, vanwege die geloofskwesties. Carré kreeg toen een tent rond de benedenring om de zaal te verkleinen. Ik kon wel moeilijk afscheid nemen van Hair en heb afgesproken met de leiding dat als ik zin had, ik af en toe een avondje kon meespelen. Dus op een vrije dag bij Salvation, ging ik dan weer in Hair spelen.” 12

@ D

avid

Hab

er

Castfoto’s Bill van Dijk en Marius Monkauwww.orlok.com/.../hair

Victor Spinette

Bill vertelt nog een leuke anekdote omtrent de schrijvers van Hair, Gerome Ragni en James Rado. “Op een avond tijdens de tour door Nederland kwamen Ragni en Rado de show bekijken. Door alle perikelen met drugs en zo was het echter zo’n zooitje op het toneel dat zij na afloop zeiden dat de show per direct gestopt moest worden. Ze wilden er zelfs advocaten bij halen. Onze regisseur is toen met ze in gesprek gegaan en heeft hen verteld dat dit de eerste uitvoering van hun show was die werkelijk in de geest van de oorspronkelijke productie was. De heren trokken zich terug en kwamen de volgende dag terug met het verhaal dat ze deze show zo mooi vonden, dat ze geen royalty’s zouden vragen als wie dan ook uit deze cast de show ooit nog eens wilde uitbrengen. En ze hebben zich aan hun woord gehouden. Marius Monkau, die indertijd Hud speelde, heeft de show later opnieuw uitgebracht in het Amsterdamse Desmet theater, naar aanleiding van die toezegging.”

Op de vraag of het terecht is dat ook nu de musical nog wordt opgevoerd, zegt Bill: “Hair heeft natuurlijk wel wat te zeggen. Als je nu kijkt naar Afghanistan en de omgang met het milieu; dat zijn wel Hair thema’s. Ik vond niet alle vorige Hair uitvoeringen goed. Een nieuwe productie zou in context gedaan moeten worden, bijvoorbeeld met Amsterdam als centrum van de wereld in die tijd. Als tijdsbeeld op de dam en in het vondelpark. Kijk, die tijd komt nooit meer terug en het was zo in de geest van die tijd. Het was een beweging, niet een musical. Het was gewoon het leven en dat kun je nooit meer terug brengen. Het is nu een tijdsbeeld, een klassieker. De muziek blijft leuk en er zitten punten in die juist nu heel actueel zijn.”

Als we hem vragen wat hij zelf graag terug zou zien of zou willen doen, vertelt Bill dat hij graag “De Man van La Mancha” had willen doen. Maar Peter Faber was hem voor. Ook “No way to treat a Lady”, waar hij mee bezig was, is inmiddels door het M-lab uitgevoerd. Nu richt hij zich op een nieuw plan. “Ik ben bezig met iets helemaal nieuws. Het zou een wereldhit kunnen worden, maar meer kan ik er helaas nog niet over zeggen. Verder vind ik kleinere producties wel heel leuk om te doen. Ik heb in het verleden de musical Nilsson gedaan en pas nog het toneelstuk de Batavia. Er wordt nu een toneelstuk voor me geschreven, dat “Jij en ik” gaat heten, naar mijn songfestivalnummer. Verder ben ik bezig met een soloprogramma genaamd “Top of the Bill”, dat gaat over 40 jaar musicals in Nederland. Dat komt in seizoen 2010-2011 uit. Musical vind ik het mooiste wat er bestaat als alles samenvalt. Als zo’n productie zich voordoet, dan sta ik vooraan om mee te doen.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bill van Dijk was ook betrokken bij de eerste Nederlandse uitvoering van “Joseph and the amazing

technicolor dreamcoat”. Elders in deze Nostalgia lees je daar meer over. 13

Priv

é-co

llect

ie B

ill v

an D

ijk

Deze serie wordt beschouwd als de moeder aller soaps. In Amerika werd hij uitgezonden van 1964 tot 1969. In 1968 komt de soap voor het eerst in Nederland op de buis en wordt direct een megahit. De AVRO zendt de serie uit op de maandagavond, telkens in blokken van twee afleveringen. In totaal kende de serie maar liefst 514 afleveringen van elk 25 minuten. Zes jaar lang was hij in Nederland te zien.

De serie, die de eerste twee jaar in zwart wit was, werd gebaseerd op het gelijknamige boek van Grace Metalius uit 1956. De publicatie van dat boek deed veel stof opwaaien en zorgde zo voor een aardverschuiving in de Amerikaanse literatuur. De 32-jarige plattelandsvrouw Metalius schreef over onderdrukkende kerels, drankmisbruik, erotische fantasieën, incest etc. De critici noemden het boek zondig, goddeloos, amoreel, plat en goedkoop. Omdat het een slechte invloed op de jeugd zou hebben, werd het in diverse plattelandssteden geboycot. Desondanks vond het boek gretig aftrek en belandde het bovenaan de bestsellerlijst van de New York Times.

Na twee bioscoopfilms gebaseerd op het boek kwam de tv-serie, die een springplank bleek voor jonge acteurs als Mia Farrow en Ryan O’Neil. Alles draait in het verhaal om de kleine gemeenschap Peyton Place. Op het oog een keurig stadje, maar de nieuwe dokter Michael Rossi ontdekt al snel dat er onder de oppervlakte van alles gaande is. Hij krijgt een verhouding met Constance McKenzie, die aan een relatie met een getrouwd man haar dochter Allison heeft overgehouden. Zij beweert echter dat ze getrouwd was en dat haar man overleden is. Ook de mooie Selena Cross heeft een geheim. Zij is zwanger van haar stiefvader. Als Constance Dr Rossi’s huwelijksaanzoek weigert, bezat hij zich en doet zijn beklag bij de notabelen van het stadje. De volgende dag ligt het nieuws op straat. Reputaties sneuvelen en de kleine gemeenschap blijkt minder hecht en solide dan gedacht.

Peyton Place

Aan het begin van elke aflevering vertelde een donkere stem: “This is the continuing story of Peyton Place”. Aan het einde zei diezelfde stem: “And now … a preview …of the continuing story of Peyton Place …”, waarna wat beelden van de volgende aflevering volgden. Zo’n vooruitblik was iets nieuws.

14

De serie was overigens heel wat minder spraakmakend dan het boek waar het op gebaseerd was. De regisseur verafschuwde het boek namelijk en zag het als zijn taak het om te vormen naar een verhaal over godvrezende mensen vol ontzag voor de heersende moraal van de naoorlogse waarden en normen. De serie moest een voorbeeld worden voor Amerika.

De Engelse comedyserie ‘Dad’s Army’ liep maar liefst 9 seizoenen (van 1968 tot 1977) en kende 83 afleveringen van elk een half uur. De term Dad’s Army was afkomstig uit de Tweede Wereldoorlog toen de Britse vrijwillige strijdkrachten zo werden genoemd, omdat de meeste mannen geen gekwalificeerde soldaten waren. De serie draait om een peloton dat actief is in het fictieve plaatsje Walmington-on-sea.

De leiding is in handen van kapitein Mainwaring, in het dagelijks leven bankdirecteur, en de bekakte sergeant Wilson, employee bij diezelfde bank. De overige leden van het peloton zijn: Korporaal Jones (slager) en de soldaten Frazer (begrafenisondernemer), Godfrey (bejaardenverzorger), Pike (wiens moeder een verhouding heeft met de Sergeant) en sjacheraar Walker.

Jimmy Perry acteerde in een comedy van regisseur David Croft toen hij hem voorstelde een serie te maken over de vrijwillige strijdkrachten tegen een eventuele invasie van Duitsland in de Tweede Wereldoorlog. Croft was geïnteresseerd en tegen de argumenten van de BBC in, dat het respectloos was ten opzichte van deze voormalige strijdkrachten, werd de serie tot stand gebracht.

15

De meeste acteurs uit de serie zijn inmiddels overleden. Wel leven hun karakters en uitspreken nog voort. Kapitein Mainwaring: “Right then. Pay attention, men.”, Korporaal Jones: “Don’t panic, Mr Mainwaring. Don’t panic.”, Soldaat Frazer: “We’re doomed, I say. Doomed.” De Nederlandse titel van de serie werd afgeleid van het lied ‘De schutterij’ van J.H. Speenhoff, dat ook wel ‘Daar komen de schutters’ werd genoemd. De eerste 12 afleveringen van deze serie waren in zwart-wit, de overige in kleur. De meeste afleveringen zijn beschikbaar op DVD.

Daar komen de schutters (Dad’s Army)

De maandagavond werd voor veel mensen in Nederland vanaf 1968 Peyton Place avond. Men bleef er voor thuis. En kwam er visite, dan konden die wachten op de koffie tot Peyton Place was afgelopen. Men leefde mee met de karakters. Er werd ook volop over nagepraat. Wat oudere kinderen mochten er voor opblijven. Vrouwen wilden ook wel een dokter aan de haak slaan en veel geld en een mooi huis hebben. Nu komt de serie traag en gedateerd over, maar in die tijd was Peyton Place je van het. De soap werd drie keer genomineerd voor een Golden Globe en drie keer voor een Emmy. Slechts één Emmy werd daadwerkelijk gewonnen, die voor acteur Lee Grant in 1966.

De angst van de BBC bleek ongegrond en de serie werd zeer populair. Hij werd maar liefst 9 maal genomineerd voor een BAFTA Award en won in 1971 die voor het beste productieteam in luchtig entertainment.

©hbsvetc.web-log.nl

The Ghost and Mrs Muir

Deze van oorsprong Amerikaanse serie draaide om de uit Philadelphia afkomstige weduwe Carolyn Muir en haar 2 kinderen Candy en Jonathan. Na de dood van haar man is zij vast besloten iets van het leven te maken. Het gezin verhuist naar een cottage aan de Engelse kust van Maine, waar een spook blijkt rond te waren. De geest van de oude zeekapitein Daniel Gregg, de vorige bewoner van het huis, poogt hen uit het huis te verjagen. Hij kan verschijnen en verdwijnen wanneer hij maar wil, kan dingen in huis verplaatsen en is alleen zichtbaar en hoorbaar voor wie hij dat wil. Ondanks de conflicten voortkomend uit zijn ouderwetse opvattingen en Carolyns onafhankelijkheid bloeit er tussen hen iets moois op.

The Ghost and Mrs Muir is een comedy gebaseerd op de film uit 1847 met Rex Harrison als kapitein Gregg en Gene Tierney als Mrs Muir. Deze was op zijn beurt gebaseerd op het gelijknamige boek van R.A. Dick, pseudoniem voor Josephine Leslie. Het verhaal werd bewerkt voor tv door Jean Holloway en opgenomen in de Hollywood studio’s. In deze serie werden de rollen van de kapitein en Mrs Muir vertolkt door respectievelijk Edward Mulhare en Hope Lange. Lange won voor deze rol twee Emmy Awards voor beste hoofdrolspeelster in een comedyserie.

De Amerikaanse serie Hawaï Five-O speelde zich af, hoe kan het ook anders, tegen de mooie natuur en prachtige stranden van Hawaï. Deze achtergronden droegen zeker bij aan de aantrekkingskracht van de serie.

De belangrijkste karakters waren Steve Mc Garrett, hoofd van een elitaire politie-eenheid en zijn secondant Danny ‘Danno’ Williams. Samen met andere detectives verrichtten zij onderzoek naar alles wat niet pluis was op het eiland. Zo maakten zij jacht op criminelen en maffia bendes. De meeste afleveringen eindigden met de arrestatie van de criminelen en McGarreth die zei: “Book ‘em, Danno!”

Hawaï Five-O draaide 12 seizoenen en kende in totaal 284 afleveringen. Jack Lord vertolkte de rol van voormalig marine officier McGarreth, James MacArthur speelde de rol van Danny Williams. In zowel 1970 als 1974 won de serie een Emmy Award voor de muzikale composities door Morton Stevens. De herkenningsmelodie van de serie genoot grote bekendheid.

16

Hawaii Five-O

The legend of Robin Hood

De beroemde legende van Robin Hood, die stal van de rijken en gaf aan de armen, kent vele verfilmingen en bewerkingen voor toneel en tv. Deze Amerikaanse serie uit 1968, onder regie van Alan Handley, zocht naar een nieuwe insteek. Die werd gevonden in de bewerking tot musical. In elke aflevering werden 3 tot 4 nummers ten gehore gebracht. De meeste van die nummers werden geschreven en gecomponeerd door Sammy Cahn en James van Heusen. Enkele bekendere nummers zijn: ‘The star beyond the star’, ‘Nottingham Fair’ en ‘Prithee please’.

De titelrol van Robin Hood werd vertolkt door David Watson. Koning Richard werd gespeeld door Douglas Fairbanks Jr., wiens vader in de verfilming van het verhaal uit 1922 de rol van Robin Hood had vervuld. Ook Lee Beery, die jonkvrouw Marian speelde, stamde uit een acteerfamilie met connecties tot dit verhaal. Haar oom Wallace Beery speelde een rol in diezelfde film uit 1922. Tekstschrijver Sammy Cahn werd in 1968 genomineerd voor een Emmy Award, maar wist deze niet te winnen.

The Doris Day Show Doris Day was een zeer succesvol actrice en zangeres. Zij speelde in meer dan 40 bioscoopfilms en scoorde tientallen wereldhits, waarvan de bekendste ‘Que sera, sera’ is. In totaal verkocht ze ruim 100 miljoen platen. Day, in 1924 geboren als Doris Mary Ann von Kappelhoff te Cincinnati, stamde af van Duitse ouders. In 1932 debuteerde zij met het liedje ‘Day after day’ op een plaatselijk radiostation. Vanaf die dag noemt zij zich Doris Day.

Doris’ carrière verloopt voorspoedig, maar in haar privé-leven zit het niet altijd mee. Als in 1968 haar derde man overlijdt wordt zij bankroet verklaard. Noodgedwongen maakt ze haar tv-debuut met de comedyserie The Doris Day Show. In haar biografie claimt ze dat haar echtgenoot voor zijn dood had getekend voor de show en dat zij er pas van hoorde toen hij overleden was.

Vier jaar en 128 afleveringen lang speelt zij zichzelf in de serie. Het was een luchtige familieshow, die zowat elk jaar van format veranderde. De show was nooit een echt kijkcijferkanon, maar wist zich toch staande te houden op prime time tv. In Nederland werd hij pas in de 70’s uitgezonden.

Een jaar na het einde van de serie kreeg Day alsnog een deel van haar verdwenen miljoenen terug via een gerechtelijke uitspraak. Zij trok zich op 51-jarige leeftijd terug uit de showbusiness en ging zich inzetten voor de bestrijding van dierenleed.

17

©ht

tps:

//dv

d.ea

syci

nem

a.co

m

©www.americanmusicpreservation.com

Go, go, go, Joseph!

‘Joseph and the amazing technicolor dreamcoat’ was de aanloop naar de wereldfaam die Andrew Lloyd Webber bereikte als musicalschrijver. De eerste voorstelling vond plaats op 1 maart 1968 in de Colet Court School in Hammersmith. De zomer ervoor was Lloyd Webber door Alan Doggett, hoofd van de muziekafdeling van de school van zijn broer Julian, gevraagd een Pop Cantate te schrijven voor het schoolkoor. Andrew vroeg zijn vriend Tim Rice het stuk te voorzien van teksten. Hun eerste gedachte was een spionnenverhaal, totdat Rice suggereerde het bijbelse verhaal van Joseph te gebruiken.

Joseph is de oogappel van zijn vader en dat maakt zijn 11 broers nogal jaloers. Om van hem af te zijn verkopen ze hem als slaaf en vertellen zijn vader dat hij is gedood. Joseph belandt in de gevangenis, maar door zijn gave om dromen uit te kunnen leggen, wordt hij de rechterhand van de Farao van Egypte. Na jaren ziet hij zijn broers terug en stelt hij hun broederliefde op de proef.

De eerste uitvoering duurde slechts 20 minuten. Het was zo’n succes dat op 12 mei dat jaar opnieuw werd opgetreden in Central Hall, Westminster. Derek Jewell een criticus voor de Sunday Times was één van de 2500 aanwezigen en schreef een positieve recensie in de krant. Producer Norrie Paramor, werkgever van Rice, las dit en moedigde platenlabel Decca aan een album van de liedjes uit te brengen. Op 9 november 1968 werd de plaat opgenomen tijdens een derde optreden in St Paul’s Cathedral. Het album kreeg goede kritieken, maar was commercieel geen succes.

In Nederland wekte het album belangstelling van de Ikon. In samenwerking met Aart Staartjes en een kinderkoor wilde men ‘Joseph’ op de Nederlandse televisie brengen. Bill van Dijk werd aangetrokken voor de rol van Joseph. Hij vertelt: “Het werd een waanzinnig ding. Ramses Shaffy speelde de Farao, Rob de Nijs was de verteller en Hugo Metsers speelde Potifar. De opnames zijn gemaakt rond 1970; de LP was nog maar pas uit. In die tijd begonnen veel musicals als conceptalbum op LP, gezongen door bekende popartiesten. Zo ging dat ook met Evita, Jesus Christ Superstar en later hier in Nederland met Tsjechov. De choreografie van de tv uitzending werd gedaan door een jongen met wie ik in Hair had gespeeld. De beelden waren heel kleurrijk en erg psychedelisch. De uitzending was erg geslaagd en werd ingezonden voor de tv prijzen in Montreux. Het heeft die prijs uiteindelijk ook gewonnen. Dat kwam Webber en Rice ter ore. Zij hebben die band opgevraagd en toen is dat hele toneelverhaal pas begonnen. Helaas heb ik Rice en Webber nooit zelf mogen ontmoeten. Vorig jaar hoorde ik dat de oude opnamen zijn teruggevonden. Helaas in zwart wit, maar erg leuk om terug te zien”. (Ze staan op youtube. Typ ‘Joseph’ en ‘Dijk’ als zoektermen. Red.)

18

Pas in 1972 maakte Frank Dunlop de eerste professionele theaterversie van Joseph voor het Edinburgh festival. De show sloeg aan en werd verplaatst naar grotere theaters. Deze versie, met Gary Bond als Joseph, speelde 243 keer. In de jaren 70 toerden diverse versies door Engeland en in 1976 beleefde de show zijn New Yorkse première. In 1981 werd het stuk uitgebracht op Broadway en beleefde het maar liefst 824 voorstellingen. De uiteindelijke 2 uur durende show die het nu is, werd het echter pas toen Lloyd Webber in 1991 besloot de show te brengen in het Londense Palladium Theatre. Met tieneridool Jason Donovan in de hoofdrol werd het een groot succes. Donovan scoorde zelfs een hit met het nummer ‘Any dream will do’. De show liep tot 1994. In 2000 werd de show verfilmd met Donny Osmond in de titelrol.

Hoewel Nederland dus de eerste aanzet gaf tot de theateruitvoering van Joseph werd de show in Nederland nooit professioneel opgevoerd. Pas in 2008, 40 jaar na de eerste basisversie, maakte het Nederlandse publiek kennis met de vrolijke, kleurrijke productie. Martine Bijl vertaalde de humorvolle teksten van Tim Rice, die gaan over volwassen worden, jaloezie en vergeving.

De Nederlandse Joseph werd gezocht en gevonden via het televisieprogramma ‘Op zoek naar Joseph’. Voor een jury van Paul de Leeuw, musicalster Pia Douwes, producent Erwin van Lambaart en musical-icoon Willem Nijholt vertolkten de kandidaten elke week een lied. Er werd begonnen met 11 kandidaten en wekelijks bepaalde de kijker de populariteit van de deelnemers. De twee zangers met de minste stemmen moesten in een zogenaamde ‘sing off’ strijden om de gunst van Willem Nijholt. Hij bepaalde wie er alsnog door mocht naar de volgende show.

In de finale aflevering van 26 oktober 2008 waren er nog drie kandidaten over: Roy van Iersel, Freek Bartels en John Vooijs. De kijker had nu de beslissende stem. Als eerste moest Roy de strijd verlaten. De twee overige kandidaten vertolkten vervolgens voor het eerst een nummer uit de musical ‘Joseph’; Sluit alle deuren maar. Freek Bartels wist uiteindelijk de felbegeerde rol te bemachtigen. In de kleurrijke ‘dromenjas’ zong hij het nummer ‘Laat je droom bestaan’.

Op 12 december 2008 ging de eerste Nederlands(talig)e versie van ‘Joseph and the amazing technicolor dreamcoat’ in première in de Stadsschouwburg van Utrecht. De musical bleek een groot succes en mede dankzij de publiciteit van de tv shows is de zaal telkens weer uitverkocht. Freek Bartels is inmiddels uitgegroeid tot een musicalidool. Na elke show deelt hij handtekeningen uit aan rijen bewonderaars. Bij de musical awards won de productie een award voor beste kostuums.

Vanwege het succes werd de show onlangs verlengd. In augustus en september is Joseph nog te zien in Almelo, Eindhoven, Roermond, Groningen en Breda. Vervolgens staat de show nog van 23 september tot en met 1 november in het Beatrix theater in Utrecht.

© D

. Gre

vera

ars

19

Inspector Clouseau Derde film in de Pink Panther reeks. Alan Arkin speelt Inspecteur Jacquea Clouseau, die op zoek moet naar een verrader binnen Scotland Yard. Na twee aanslagen die hij overleefd, wordt hij ontvoerd. Er wordt een masker van zijn gezicht gemaakt, waarmee bankovervallen in heel Europa worden gepleegd.

Planet of the apes Een astronaut (gespeeld door Charlton Heston) crasht met zijn ruimteschip op een planeet waar apen heersen en mensen slaven zijn. Hij wordt gevangen genomen. Met de hulp van apin Ari, die vecht voor mensenrechten, ontsnapt hij en probeert uit handen te blijven van generaal Thade. Dertig jaar later maakte Tim Burton een remake.

Once upon a time in the west Een western klassieker met in de hoofdrollen Charles Bronson en Claudia Cardinale en de prachtige muziek van Ennio Morricone. Spoorwegmagnaat Morton laat de Ierse boer McBain vermoorden om diens landgoed. Weduwe Jill krijgt hulp uit onverwachte hoek.

Chitty Chitty Bang Bang Vrolijke, muzikale familiefilm. Roald Dahl schreef het script over uitvinder Potts (Dick van Dyke) die een auto maakt die kan varen en vliegen: Chitty Chitty Bang Bang. Kinderhater Baron Bomburst uit Vulgaria gaat tot het uiterste om deze bijzondere auto in handen te krijgen.

The love bug Eerste in een reeks films over de volkswagen kever Herbie, die een eigen wil heeft en uit zichzelf kan rijden. Coureur Douglas is op zoek naar een mooie auto, maar besluit Herbie te kopen. Hij besluit met het wagentje deel te nemen aan de ‘El Dorado’-race. Er volgden later nog 4 Herbie films van Disney, waaronder Fully Loaded uit 2005 met Lindsey Lohan.

Rosemary’s baby Rosemary Woodhouse verhuist met haar man Guy naar New York, waar zij de bemoeizuchtige Castevets als buren krijgt, die de duivel schijnen te vereren. Als ze zwanger blijkt, verdenkt ze hen ervan duistere plannen met haar kind te hebben.

2001: A space odyssey Even voor het ontstaan van menselijk leven op aarde ontdekt een groep apen een monoliet. Vier miljoen jaar later wordt een gelijkaardig object ontdekt op de maan dat een signaal uitzendt naar Jupiter. Commandant Bowman en astronaut Poole vertrekken op een speciale missie met het ruimteschip Discovery en de hulp van supercomputer HAL-9000.

Night of the living dead Een horrorfilm in zwart-wit. Op mysterieuze wijze komen de doden weer tot leven en voeden zich met de levenden. Barbara wordt overvallen als zij bloemen legt op het graf van haar vader. Ze vlucht een boerderij in waar ze Ben ontmoet. Samen met 5 andere vluchtelingen verdedigen zij het huis tegen de zombies en proberen een uitweg te zoeken.

20

Prachtige musicalbewerking van het verhaal van Charles Dickens over de jonge wees Oliver Twist. Als Oliver in het weeshuis vraagt om meer eten wordt hij verkocht aan een begrafenisondernemer. Deze zorgt zo mogelijk nog slechter voor hem en Oliver vlucht naar Londen. Daar sluit hij zich aan bij een jeugdbende van zakkenrollers, geleid door Fagin.

De film is gebaseerd op de theatermusical Oliver uit 1961, geschreven en gecomponeerd door Lionel Bart. De muziek is een belangrijk onderdeel en bevat juweeltjes als ‘Food, glorius food’, ‘As long as he needs me’, ‘Consider yourself’ en 'Pick A Pocket Or Two'. De aandoenlijke Mark Lester vertolkt de titelrol van Oliver op een hartverwarmende manier. Zijn zangstem is evenwel ingezongen door een meisje; Kathy Green. De rol van Fagin wordt fenomenaal vertolkt door de Engelse acteur Ron Moody, die dit karakter al eerder op toneel tot leven bracht. Eerder waren Peter Sellers en Peter O’Toole benaderd voor zijn rol, maar beiden hadden bedankt.

De kritieken voor de film waren unaniem laaiend enthousiast. Er is dan ook veel moois aan te ontdekken. John Box ontwierp het adembenemende decor en toverde daarmee een geloofwaardig Londen uit de tijd van Dickens tevoorschijn. Dit levert prachtige plaatjes op. De film won hiervoor de Oscar voor ‘Beste Art direction’. Ook de fantastische choreografieën van Onna White wisten de Oscar jury te behagen. Daarnaast won deze film nog vier Oscars: die voor 'Beste Film', 'Beste Regisseur', 'Beste Musical Muziek', en 'Beste Geluid'. Zes van de elf nominaties werden daarmee verzilverd.

Oliver!

21

Oliver was de laatste musicalfilm die de Oscar voor beste film binnenhaalde tot 34 jaar later de musical ‘Chicago’ hem wist te winnen.

Scenefoto’s Oliver!

Als Oliver de deftige meneer Brownlow moet beroven wordt hij opgepakt. De goedhartige man besluit Oliver een kans te geven en neemt hem op in zijn huis. Dit tot groot ongenoegen van Fagin en zijn gevaarlijke handlanger Bill Sikes.

In 1968 speelde de mega populaire zanger Elvis Prestey in maar liefst 3 films. In ‘Live a little, love a little’ speelt hij Greg Nolan, een fotograaf die voor 2 verschillende tijdschriften tegelijk werkt. In deze film horen we hem 4 nummers zingen, waaronder ‘A little less conversation’. In ‘Stay away Joe’ is hij Joe Lightcloude, een halfbloed rodeorijder, die terugkeert naar zijn huis in een Indiaans reservaat en probeert veeboer te worden. Hier zingt hij Elvis de titelsong en nog een nummer tijdens de film. In ‘Speedway’ tenslotte speelt hij een stockcar-racer met een grote belastingschuld. Hoewel Elvis gezien wordt als best een aardig acteur waren deze 3 films geen cinegrafische hoogstandjes. Het zijn eerder vehikels om de fanschare van de charmante zanger te behagen en zijn zangkunsten ten toon te spreiden. Elvis was immers een grote publiekstrekker. In totaal maakte Elvis 33 bioscoopfilms. Zelf was hij niet blij met het zoetsappige karakter van de meeste ervan.

Niet alleen Elvis, maar ook The Beatles waren in 1968 in de bioscoop te bewonderen, zij het in tekenfilmversie. In Yellow Submarine is het paradijselijke Pepperland bezet door de gemene Blue Meanies, die een hekel hebben aan muziek. De hulp van de Beatles wordt ingeroepen om de vreugde en de muziek terug te brengen in het land. Per gele onderzeeër reizen de Fab Four naar het landje om te laten zien dat je alleen liefde nodig hebt. De stemmen zijn niet door de Beatles zelf ingesproken. Wel hebben ze aan het eind een cameo. De maniertjes van de individuele Beatles zijn goed vormgegeven en de psychedelische vormgeving past prima bij de beroemde Beatles melodieën.

Elvis Presley op het witte doek

Yellow Submarine

22

Sjakie en de chocoladefabriek In 1968 kwam de Nederlandse vertaling uit van misschien wel het meest populaire werk van Roald Dahl. De vertaling was in handen van Marriët Freezer. ‘Charlie and the chocolate factory’ was in 1964 verschenen in het Engels en was direct erg populair. Inmiddels zijn er wereldwijd meer dan 25 miljoen exemplaren van verkocht. Sjakie Stevens is een arme jongen die zijn kleine huisje deelt met zijn ouders en zijn vier grootouders. In dezelfde stad staat de mysterieuze chocolade-fabriek van Willy Wonka. Wonka’s chocolade en ander snoep zijn uniek van smaak en eigenschappen. De fabriek blijft voor alle mensen gesloten, tot Wonka besluit een wedstrijd te schrijven. Vijf van zijn chocoladerepen bevatten gouden wikkels en degenen die ze vinden, krijgen een persoonlijke rondleiding door zijn fabriek. De arme Sjakie is een van de gelukkigen. Samen met zijn opa meldt Sjakie zich bij de poort van de fabriek. Zij en de vier andere winnaars maken kennis met de Oompa Loompa’s en de verleidingen van de fabriek. Niet alle kinderen blijken daartegen opgewassen. De bescheiden Sjakie blijft als enige over en verneemt tenslotte van Wonka de ware reden van de rondleiding. Roald Dahl schreef talloze fantastische en veelbekroonde boeken. Dit was zijn derde boek. ‘Sjakie..” is grappig en bevat veel fantasie en verrassende wendingen. De grappige illustraties zijn van Quentin Blake. Het boek werd twee maal verfilmd; in 1971 met Gene Wilder en in 2005 met Johnny Depp in de hoofdrol.

KinderboekenweekAl sinds 1955 wordt traditioneel in september/oktober het kinderboek gepromoot door middel van activiteiten rond een bepaald thema. In 1968 was dat “Lezen en doen”. Dat jaar viel de eer van het beste kinderboek te beurt aan ‘Mattijs Mooimuziek’. Het boekje, geschreven door Hans Werner, spiegelt de lezer een sprookjeswereld voor, waarin muziek is verweven met alle dagelijkse bezigheden. Dan wordt de muziek bedreigd door de vals spelende heks Klor en de samenleving raakt ontwricht. Het is aan Mattijs de muziek weer terug te brengen. Het fantasieverhaal bevat veel woordspelingen. Tevens zijn er allerlei verwijzingen naar misstanden in de maatschappij alsmede naar figuren uit de muziekgeschiedenis.

In de categorie jeugdboeken wint ‘De adjudant van de vrachtwagen’ van Siny van Iterson. Het boek is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van een arm jongetje uit de sloppenwijken van Bogota, die als hulpje fungeert van een vrachtwagenchauffeur. De jongen verdient hiermee geld, waarmee hij zijn familie en met name zijn misvormde broertje een beter leven kan bezorgen. Op de gevaarlijke tochten door de Andes leert hij niet alleen zijn land, maar ook zichzelf beter kennen.

23

Er volgden lokale talentenjachten, die ze allemaal wonnen en vervolgens optredens verder weg. In 1967 kregen ze een contract bij het plaatselijk label Steeltown. Datzelfde jaar wonnen ze de beroemde ‘amateur night’ in het Apollo theater in New York. Als The Jackson 5 in Chicago’s Regal Theatre in het voorprogramma van Motown artiest Bobby Tayler speelt, zorgt Tayler dat de broertjes op auditie mogen komen.

In het Amerikaanse Gary, Indiana werden ze geboren uit het huwelijk tussen Katherine Scruse en Joseph Jackson; The Jackson 5. Hun moeder ontdekte hun muzikale talent al op jonge leeftijd. Vader Joe ziet een carrière voor zijn zoons in de muziek. Er werden instrumenten gekocht en dagelijks werd er vele uren gerepeteerd. Joe ging daarbij niet bepaald zachtzinnig met zijn kroost om. Jonge broers Marlon en Michael (pas 5 jaar) werden een jaar later aan de groep toegevoegd. Charismatische Michael werd al snel de leadzanger.

The Jackson 5 naar Motown

Op 23 juli 1968 om 10 uur meldden de jongens zich, samen met hun vader, bij Motown in Detroit. Jackie is dan 17, Tito 14, Jermaine 13, Marlon 10 en Michael is 9 jaar oud. Ze worden naar een zaaltje geleid, met in de hoek een camera. Het optreden zal worden gefilmd voor Berry Gordy, die niet zelf aanwezig kan zijn. Tien Motown medewerkers nemen plaats en de kinderen zingen 3 nummers, waaronder ‘Who’s loving you’ van Smokey Robinson. Na afloop van een nummer volgt niet het gebruikelijke applaus, maar duiken de medewerkers allemaal in hun notitieboekjes. Zonder te weten waar ze aan toe zijn, wordt de familie gestationeerd in een nabijgelegen hotel, in afwachting van Berry Gordy’s beslissing. Als deze de zwart/wit opname bekijkt, belt hij direct met zijn medewerkers dat ze deze groep moeten contracteren. Op 23 juli 1968 wordt het contract getekend. Vader Joseph heeft het niet eens doorgelezen; zijn jongens zaten bij Motown. Enkele clausules bleken later echter problemen te geven. Zo had Motown het recht op de bandnaam en 5 jaar nabeëindiging van het 1-jarig contract mocht de groep nergens anders platen uitbrengen.

De maanden na de auditie bestonden enkel uit school en de opnamestudio’s. Berry Gordy liet de broers naar Los Angeles verhuizen. Vader ging mee, moeder bleef voorlopig met de kleintjes in Gary. Voor de PR werd Diana Ross door Motown naar voren geschoven als ontdekker van de jongens. Gordy voorspelde dat ze drie nummer 1 hits op rij zouden scoren en wereldberoemd zouden worden. Hij kreeg gelijk.

24

‘I want you back’ werd in 1969 als eerste single uitgebracht en langzaam klom het nummer naar de eerste plaats. In 1970 volgden zowel ‘ABC’ als “The love you save’ en ‘I’ll be there’. Hiermee was The Jackson 5 de eerste groep in de geschiedenis waarvan de eerste 4 singles in Amerika op nummer 1 belandde. Er was allerlei merchandise te koop van de groep en ze kregen in 1971 zelfs een eigen tekenfilmserie. In 1976 verlaten ze Motown voor CBS records. Hun naam wordt veranderd in The Jacksons.

Op 25 juni 2009 overleed Michael Jackson. Gone too soon!

©w

ww

.lem

ello

tron

.com

Bee Gees

Op zondag 6 oktober 1968 waren de Bee Gees voor het eerst live te bewonderen voor hun Nederlandse fans. In het kader van een Europese tour gaven zij een concert in de Houtrusthallen in Den Haag. De Bee Gees hadden eerder dat jaar twee nummer 1 hits gehad in Nederland. Zowel het nummer ‘World’ als het nummer ‘Words’ had drie weken lang de eerste positie in de hitparade bezet. De groep bestond uit de tweelingbroers Robin en Maurice Gibb, hun oudere broer Barry, gitarist Vince Melouney en drummer Colin Petersen. Het geluid van de groep wordt gekenmerkt door zang met hoge falsetstemmen.

In 1969 verlaat Robin de groep, vanwege artistieke meningsverschillen. De groep valt uit elkaar, maar maakt een grote comeback in 1979 met de soundtrack voor de film ‘Saterday Night Fever’, waarvan meer dan 25 miljoen exemplaren werden verkocht. In 1987 scoren ze nog een grote hit met ‘You win again’. Zes jaar later sterft Maurice onverwacht aan een darminfarct. Zijn broers hebben daarna nooit meer onder de naam Bee Gees opgetreden.

The Doors Ook de populaire band The Doors deed in 1968 Nederland aan. Op 15 september gaven zij een eenmalig concert in Amsterdam, als onderdeel van hun Europese tour. Zanger Jim Morrison richtte de band op met Ray Manzerek, die hij ontmoette op de filmacademie. De naam van de band werd ontleend aan het boek ‘The doors of perception’ van Aldous Huxley. Morrison hield van literatuur en schreef zelf gedichten. Met zijn muziek kon hij die gedichten overbrengen.

Morrison was erg populair bij de jeugd. Zijn mengeling van Jazz, blues en klassiek bracht hits voort als ‘Light my fire’ en ‘Hello, I love you’. Maar zijn drank- en drugsgebruik bracht menig optreden in gevaar. Zo ook in Amsterdam. Na een ontmoeting met een dealer werd Morrison onwel en was niet meer in staat het podium op te gaan. Desondanks traden de overige drie leden van de band gewoon op en werd het concert een groot succes. Een DVD van deze Europese tour verscheen in 1991 en is nog altijd verkrijgbaar.

In 1968 was Stones voorman Mick Jagger op zoek naar een nieuwe manier om het publiek te bereiken. Samen met Producer Michael Lindsay-Hogg kwam hij tot het concept van Rock ’n Roll Circus. Op 11 december traden The Stones samen met allerlei gastartiesten op in de replica van een oude circustent. Tussen de optredens door verzorgden diverse bandleden circusacts. Er waren gastoptredens van marianne Faithfull, The Who, Jethro Tull, Taj Mahal en The Dirty Mac. Deze laatste band was speciaal geformeerd voor dit optreden en bestond uit een legendarische bezetting van Mitch Mitchell (Jimi Hendrix drummer), Yoko Ono, Keith Richards (Stones gitarist), Eric Clapton en Beatle John Lennon. Zij zongen o.a. het Beatles nummer ‘Yer Blues’.

25

Beatle bij The Stones

De opnames duurden van 2 uur ‘smiddags tot 5 uur ’s ochtends. Het concert zou worden uitgezonden bij de BBC, maar The Stones verhinderden dat. Ze waren niet tevreden. Pas in 1995 gaven zij alsnog toestemming en kwam het concert op DVD uit.

26

Heintje Heintje Simons is geboren op 12 augustus 1955. Op 9 jarige leeftijd leert hij via de jukebox liedjes van zanger Robertino. Met verbluffend gemak zingt hij ze na. Zijn vaders vriend en kastelein Jo Austen neemt hem onder zijn hoede en regelt wat optredens. Tijdens een talentenjacht is de toevallig aanwezige Willy Alberti van hem onder de indruk.

Addy Kleijngeld van platenmaatschappij CNR hoort van hem en zoekt hem thuis op. Na een couplet te hebben gehoord, besloot hij een elpee op te nemen met Heintje. 12 nummers moesten er worden opgenomen en met elk nummer verdiende de jongen een stukje van zijn droomwens; een eigen pony. De plaat is een succes in Nederland en Addy gaat ermee naar een bevriende Duitse producer. Ook regelt hij later een filmcontract voor Heintje.

In 1967 wordt het nummer ‘Mama’ een hit in Nederland, Duitsland en Oostenrijk, met meer dan 5 miljoen verkochte exemplaren. De elpee ‘Dit is Heintje’ krijgt een gouden plaat. In 1968 staat Heintje maar liefst 10 weken op nummer 1 met het lied ‘Ich bau dir ein schloss’. Later dat jaar lukt het hem nog eens met ‘Heidschi Bumbeidschi’. Dit nummer staat 3 weken op 1.

In de jaren 70 raakt de opgroeiende Heintje langzaam uit de gratie. Maar in de ons omringende landen ging het succes langer door, inmiddels niet meer als Heintje, maar als Hein Simons.

Inmiddels heeft hij 40 gouden en 10 platina platen op zijn naam staan. Nog altijd geeft hij optredens in met name Duitsland. Zo is hij 16 augustus te zien in het Duitse tv programma ‘Immer wieder sonntags’ bij de ZDF. Zijn nummer ‘Ik hou van Holland’ is te horen als leader van het gelijknamige RTL4 programma.

©w

ww

.hei

nsim

ons.

com

Het Nationale Songfestival vond op 28 februari 1968 plaats in Utrecht. De presentatie was in handen van Elles Berger. Vijf artiesten zouden strijden om de eer Nederland te vertegenwoordigen op het Eurovisie Songfestival later dat jaar in Londen. Trea Dobbs en Tante Leen waren hiervoor ook benaderd, maar lieten het beide afweten. Uiteindelijk vertolkten vier artiesten meerdere nummer tijdens voorrondes in het land. Hun winnende lied mochten zij in de finale op tv opvoeren voor een jury van 300 landgenoten en een vakjury, bestaande uit 25 mensen.

Het songfestival:

In 1968 waren optredens van groepen nog niet toegestaan op het Eurovisie Songfestival, dus alle deelnemers waren solist. De uitverkoren artiesten en nummers waren: René Frank met ‘Annemarie’, Ronnie Tober met ‘Morgen’, Conny Vink met ‘Hé, moet je bij mij zijn’ en Gonnie Baars met ‘Ik wil van alles’. Elk jurylid kon zijn stem geven aan één van de liedjes, zodat er in totaal 325 punten te verdelen waren.

Met een grote meerderheid van stemmen won Ronnie Tober. Zijn nummer ‘Morgen’ behaalde 122 punten. Tober was op 3-jarige leeftijd met zijn ouders gemigreerd naar Amerika. In 1963 trad hij tijdens een familiebezoek in Nederland op in het programma ‘Voor de vuist weg’. Dit leverde zoveel positieve reacties op, dat hij besloot zich in 1964 weer in Nederland te vestigen en een platencarrière na te jagen. In 1965 waagde hij al eens een poging bij het Nationale Songfestival, maar wist toen niet te winnen.

Op 6 april 1968 namen 17 landen deel aan het dertiende Eurovisie Songfestival dat werd gehouden in de Royal Albert Hall te Londen. Katie Boyle presenteerde het festival, dat voor het eerst in kleur te bekijken was. Elk deelnemend land had tien juryleden, die elk 1 punt konden toekennen. Engeland had de succesvolle zanger Cliff Richard afgevaardigd, die binnen Europa al menig hit had gescoord. Succes leek verzekerd.

Top 5 einduitslag 1. Massiel - la la la (Spanje) 29 2. Cliff Richard - Congratulations (UK) 28 3. Isabelle Aubret- La source (Frankrijk) 20 4. Pat McGeegan - Change of a lifetime (Ierland) 18 5. Claes-Gõran Hederstrõm - Det bõrjar verka kärlek, banne mej (Zweden) 15

‘Morgen’ van Ronnie Tober, geschreven door Joop Stokkermans en Theo Strengers, eindigde met Finland op een gedeelde laatste plaats en kreeg slechts 1 punt vanuit Italië. Het nummer deed het eveneens niet al te best in de Nederlandse hitparade. ‘Congratulations’ van Cliff Richard werd daarentegen zowel in Nederland als in de rest van Europa een grote hit.

Engeland en Spanje gingen afwisselend aan kop, maar bij de laatste jurybeoordeling kreeg Cliff Richard geen punten en daarmee won de Spaanse Massiel het festival. Massiel vertolkte het nummer ‘La la la’ in het Spaans. Oorspronkelijk zou Joan Manuel Serrat het land vertegenwoordigen, maar hij wilde het nummer alleen in het Catalaans brengen en werd daarom vervangen.

© Re

x

27

Het hoogteprobleem bleek niet zo groot als voorspeld, toch konden vooral op de lange afstanden favorieten het vanwege ademproblemen niet bolwerken. Maar op de kortere afstanden sneuvelde record na record. In totaal werden maar liefst 51 Olympische records gevestigd, waarvan 21 nieuwe wereldrecords. 14 daarvan werden behaald in de atletiek, met opvallend veel zwart snelheids- en machtsvertoon. Twee Amerikaanse zwarte atleten zorgden nog voor een relletje. Tommie Smith en John Carlos betuigden tijdens de prijsuitreiking hun steun aan de black power beweging d.m.v. een gebogen hoofd en gebalde vuist in de lucht. Zij protesteerden hiermee tegen de rassendiscriminatie in hun thuisland. Het werd hen niet in dank afgenomen en zij moesten het Olympisch dorp verlaten. De eerste dopingtest leverden verder een Zweedse vijfkamper een diskwalificatie op.

.

Nederland behaald in totaal 7 medailles, 3 daarvan waren goud. Het eerste Nederlandse goud gaat naar het wielerkwartet Joop Zoetemelk, Jan Krekels, René Pijnen en Fedor den Hertog op de 100 km ploegentijdrit. Door sommigen wordt deze prestatie niet vrij geacht van een dopingsmet. Verzorger Collard werd namelijk voortijdig naar huis gestuurd vanwege het tegen doktersadvies in toedienen van hormooninjecties. Het tweede goud is voor Jan Wienese die met een overtuigende voorsprong van 4 seconden de winst pakt bij het roeien, Skiff. Het enige zwemsucces was er voor Ada Kok, die goud won op de 200m vlinderslag toen zij op een tiende van een seconde de Oost-Duitse Helga Lindler versloeg. De overige Nederlandse medailles waren 3x zilver (Droog en Van Dis dubbel-twee roeien, twee met stuurman roeien en Jansen en Loevestijn wielrennen tandem) en 1x brons. Deze was voor Maria Gommers, die op de 800m hardlopen de eerste Nederlandse Olympische medaille behaalde in de atletiek sinds 1952.

De opening van deze Spelen werd verricht door president Gustavo Diaz Ordez. Voor het eerst mocht een vrouwelijke atleet het Olympische vuur aansteken. Er namen in totaal 5516 atleten deel uit 112 landen. 14 landen deden voor het eerst mee. Zuid-Afrika werd van deelname uitgesloten, omdat andere Afrikaanse staten de spelen anders dreigden te boycotten. Er werd in Mexico gesport in 20 disciplines en er werden 527 medailles uitgereikt. Van de 174 gouden plakken veroverde Amerika er 45, waarvan 23 bij het zwemmen.

Olympische Zomerspelen 1968

De Olympische Zomerspelen van de 19e Olympiade werden van 12 t/m 27 oktober 1968 gehouden in Mexico-stad, Mexico. Deze stad had de strijd gewonnen van Detroit, Buenos Aires en Lyon. Bij de verkiezing van Mexico was nogal wat commotie ontstaan. Medici en trainers vreesden dat de hoge ligging voor drama’s en zelfs doden zou zorgen. Ook waren er net als elders in de wereld studentenopstanden in Mexico; om aandacht te vragen voor het repressieve klimaat in dat land.

28

© 2008 Jefferson Morley

©www.sportgeschiedenis.nl

.

29

Opmerkelijke prestaties waren er voor Jim Hines, die de 100 liep in 9.95, Tommie Smith die 19.83 liep op de 200m en Lee Evans die de 400m in 43.86 liep. Wyoma Tyus liep bij de vrouwen een WR van 11.00 op de 100m. Bob Beamon verbaasde de officials door bij het verspringen 8,90m te halen; maar liefst 55cm verder dan het wereldrecord. Manueel werd de afstand nagemeten die het elektronisch meettoestel aangaf. Beamons record hield stand tot 1991. De Amerikaanse zwemster Debbie Meyer won 3 individuele gouden medailles op respectievelijk de 200, 400 en 800m vrije slag. Landgenoot Dick Fosbury deed bij het hoogspringen iedereen versteld staan met zijn spectaculaire achterwaartse floptechniek die sindsdien wereldwijd navolging kreeg. De Amerikaanse discuswerper Oerter won 4 keer goud, net als de Tsjecho-Slowaakse turnster Vera Tsjaslavska, een echte publieklieveling. Zij trouwde tijdens de Spelen met landgenoot en atleet Josef Odlozil onder grote belangstelling.

Eerste Nederlandse winnaar Tour de France

De ronde van Frankrijk was in 1968 zeer spannend voor de Nederlanders. Landgenoot Jan Janssen had twee etappes gewonnen, de 14e en de 22e, en stond er bij de laatste rit op 21 juli goed voor. Het algemeen klassement werd geleid door de Belg Herman van Springel, met slechts 16 seconden voorsprong op Janssen. De tijdritspecialist van Springel leek de grootste kans op de overwinning te hebben. Hoewel Janssen bekend stond om zijn vermogen beestachtig af te zien, had hij nog nooit een tijdrit gewonnen.

Pas op de laatste 55 km viel in deze 55e Tour de France de beslissing. Het werd een formidabel gevecht om seconden. Herman Van Springel blokkeerde in de slotfase, terwijl Janssen juist toen pas goed op stoom kwam. In een grandioze spurt wist de Ossendrechtse wielergrootmeester zijn Belgische concurrent met slechts 38 seconden afstand voorbij te streven; het kleinste verschil in de Tour ooit tot dan toe. Voor het eerst won een Nederlander de tour!

In 1968 werd nog in landenploegen gereden tijdens de Tour. Janssen was daardoor verplicht geweest met Nederlandse renners samen te werken die normaal voor andere sponsoren reden. Hij had slechts drie ploegmaten in Parijs: Arie den hartog, Eddy Beugels en Evert Dolman. Het pleit voor zijn koersmentaliteit en koersinzicht, alsmede dat van ploegleider Ab Geldermans, dat hij toch de overwinning wist te behalen.

©Fotocollectie Anefo

30

In 1968 werd Ajax, net als in de twee voorafgaande jaren, landskampioen in de eredivisie voetbal. Er streden 18 teams in de competitie. De strijd was enorm spannend. Na diverse nederlagen van Ajax, bij o.a. Feyenoord, Sparta en ADO, ging Feyenoord met een flinke voorsprong aan kop rond maart 1968. De Rotterdammers waanden zich al zeker van de titel. Er verscheen zelfs een single van Twee Kleintjes Pils genaamd ‘Niks meer aan te doen, Feyenoord kampioen’.

Ajax Kampioen

Maar het Amsterdamse team van Rinus Michels, met sterspeler Johan Cruijff, liet het er niet bij zitten. Het kroop langzaam weer dichterbij met o.a. een kleine overwinning op Feyenoord. Op de slotdag speelde Feyenoord tegen Twente en Ajax tegen ADO. Als Ajax de wedstrijd zou winnen werd het alsnog kampioen. En dat deed Ajax. In open sportwagens werden de spelers vanaf De Meer naar het Leidseplein gereden, waar een groot volksfeest losbarstte.

Overige sportfeiten

Op 28 januari staan 3 oranjeschaatssters op het ereschavot bij het WK schaatsen in Helsinki. Van de vijftien plakken op het toernooi behaalt Nederland er uiteindelijk elf. Op 6 juni wordt Johan Cruijff tot voetballer van het jaar gekozen. Op 10 juni wint gastland Italië het EK voetbal door Joegoslavië met 2-0 te verslaan. Op 1 juli wordt voetbalclub Fortuna Sittard opgericht uit een fusie van Fortuna ’54 en Sittardia. Op 2 juli dringt tennisser Tom Okker door tot de kwartfinales van Wimbledon. Helaas verliest hij die wedstrijd. Op 31 augustus wordt de 19-jarige wielrenster Keetie Hage in Italië wereldkampioene op de weg.

Ajax wist het in het seizoen erna ook ver te schoppen in de Europacup. Pas in de finale moest het zijn meerdere bekennen in het Italiaanse AC Milaan.

Als tegenhanger van het eerdere lied van Feyenoord, bracht de Amsterdamse zanger Fred Wiegman ook een voetbal single uit; ‘Feyenoord krijgt een zoen, Ajax kampioen’. In 1968 werd nog een opmerkelijke single opgenomen, namelijk ‘Hand in hand voor Ajax 1’. Inderdaad het Feyenoordlied, met een vrijwel identieke tekst. Jaap Valkhoff vertolkte het en het stond zelfs op de LP ‘Op een slof en een oude voetbalschoen’. Pas nadat de Rotterdamse club in 1970 weer triomfeerde werd ‘Hand in hand’ verboden in Amsterdam.

©Fotocollectie Anefo

Op 21 september wint Harry Steevens de 3e editie van de Amstel Gold Race.

Olympische Winterspelen 1968

De 10e Olympische Winterspelen werden in 1968 gehouden in het Franse Grenoble. President De Gaulle opende op 6 februari de Spelen, die voor het eerst in kleur te bekijken waren. Tijdens deze ceremonie droeg schaatsster Stien Kaiser de vlag. Het Nederlandse team bestond uit 4 mannen en 5 vrouwen. 1158 atleten uit 37 landen namen deel aan de tien disciplines binnen 6 sporten: Biatlon, bobsleeën, rodelen, ijshockey, schaatssport (schaatsen en kunstrijden) en skisport (alpineskiën, langlaufen, Noordse combinatie en schansspringen). Marokko debuteerde. Oost- en West-Duitsland kwamen voor het eerst apart van elkaar uit. Er werden 106 medailles uitgereikt. Noorwegen wint er de meeste van, namelijk 14 stuks. Nederland weet 9 medailles te verwerven; 3 goud, 3 zilver en 3 brons. Voor het eerst laat ons land zich gelden als een schaatsnatie. Stien Kaiser behaalt brons op zowel de 1500m als de 3000m. Peter Nottet volgt haar voorbeeld op de 5000m. Zilver is er voor Kees Verkerk op diezelfde afstand en op de 1500m voor zowel Carry Geijssen als Ard Schenk. Carry Geijssen is op dreef en behaald ook nog eens een gouden medaille op de 1000m in een Olympisch record. Door de ontdekking uit 1967 dat water zonder mineralen tot sneller ijs leidt, sneuvelen er vele records dat jaar. Kees Verkerk en Ans Schut weten tenslotte ook een eerste plaats te behalen op respectievelijk de 1500m en de 3000m.

31

Deze Spelen kenden veel controverse. Ten eerste werden er voor het eerst in de geschiedenis dopingtesten en vrouwelijkheidtesten uitgevoerd door de medische commissies. Verder deed de DDR voor het eerst mee als apart land, tegen de zin van West-Duitsland. De strijd ontlaadde zich bij het vrouwenrodelen. De DDR stond 1e, 2e en 4e, maar werd door toedoen van West-Duitse officials gediskwalificeerd vanwege verwarmde ijzers. Ook Karl Schranz uit Oostenrijk werd gediskwalificeerd, waardoor de Fransman Killy er met de buit vandoor ging bij het alpineskiën. Killy was eerste, maar Schranz gaf aan in de dichte mist gestopt te zijn door een politieman. Hij mocht over skiën, maar Franse officials claimden dat hij in zijn eerste race al een fout had gemaakt, waardoor hij nooit had kunnen winnen. Te hoge temperaturen zorgden tenslotte dat niet alle wedstrijden konden worden afgewerkt.

Peter Nottet

foto’s: ©Fotocollectie Rijksvoorlichtingsdienst

Kees VerkerkAns Schut

32

De radiopulsar

Op 9 november 1968 werd in het centrum van de krabnevel, die het overblijfsel is van een uitbarsting van een zware ster uit 1054, een zeer snel ronddraaiend object ontdekt, dat om de paar seconden een signaal af gaf; een pulsar. Sterrenkundigen Jocelyn Bell-Burnell en Anthony Hewish vonden het met een 300-meter telescoop vanuit Puerto Rica. Het signaal kwam duidelijk niet van de aarde en de eerste veronderstelling was dat het een radiobaken van buitenaards leven moest zijn. Ze gaven het object dan ook de naam LGM, van Little Green Men. Maar die veronderstelling verviel al snel.

De pulsar bleek een galactische radiobron, die van intensiteit verandert met een constante periode, variërend van enkele seconden tot enkele milliseconden. Het zijn snel roterende neutronensterren, die overblijven als sterren aan het eind van hun leven ontploffen. Radiopulsars zijn net zo zwaar als sterren, maar door de ontploffing zijn ze samengeperst tot een wel 100.000 keer kleiner formaat. Radiopulsars zijn dan ook gemaakt van het zwaarste materiaal dat we kennen: een liter ‘radiopulsar’ zou op aarde maar liefst 1 biljard (miljoen miljard) kilo wegen (zoveel als de hele Mount Everest). Radiopulsars zijn dus veel kleiner dan gewone sterren en kunnen daardoor snel draaien. Daarbij zwiepen ze bij de polen twee felle bundels radiostraling rond. Iedere keer als één van die bundels over de aarde zwiept zie je een radioflits, precies zoals een vuurtoren dat doet met gewoon licht. Sterren zenden vooral lichtstraling uit, radiopulsars vooral radiostraling.

Op dit moment zijn er ongeveer 2000 verschillende radiopulsars bekend. Ze draaien zo gelijkmatig dat je er een atoomklok op gelijk kunt zetten. Er zijn waarschijnlijk miljarden radiopulsars in de melkweg, maar alleen als de aarde toevallig in het pad van één van hun bundels staat, kunnen radiotelescopen ze zien als knipperende punten aan de hemel.

De computermuis

Op 9 december 1968 gaf Douglas Englebart een demonstratie op een congres voor The Stanford Research Institute, waar hij werkzaam was. Hierin liet hij zien hoe de computer zich de komende decennia zou ontwikkelen. Eén van de nieuwe ontwikkelingen was een door hem uitgedacht en door William English gebouwd houten doosje met een staart; het eerste prototype van de computermuis.

Het kastje had 2 metalen wieltjes aan de onderkant; een horizontaal voor bewegingen van rechts naar links en één verticaal voor omhoog en omlaag. Bovenop zaten 3 knoppen. In 1970 kreeg Englebart octrooi op zijn X/Y positie-indicator voor een beeldschermsysteem, zoals het ding officieel heet. In de volksmond werd het al snel ‘bug’ of ‘mouse’. De laatstgenoemde titel won het uiteindelijk. In 1972 kwam English met de balmuis, waarin de wieltjes vervangen waren door een ronddraaiend balletje. Pas in 1981 kwamen de eerste commerciële computers met muis op de markt.

© Gamed.nl

Geboren in 1968:

15-01 Harold Verwoert, Nederlandse zanger/acteur (alias Coole Piet)02-01 Anky van Grunsven, Nederlandse amazone26-03 Martijn Krabbé, Nederlandse presentator30-03 Celine Dion, Canadese zangeres17-04 Maurits van Vollenhoven, Nederlandse prins28-05 Kylie Minogue, Australische zangeres/actrice01-06 Jason Donovan, Australische zanger/acteur06-07 Gordon, Nederlandse zanger15-08 Mabel Wisse Smit, Nederlandse prinses25-09 Will Smith, Amerikaanse acteur/rapper24-12 Wolter Kroes, Nederlandse zangerOverleden in 1968:

04-04 Martin Luther King, Amerikaanse dominee en burgerrechtenactivist06-06 Robert Kennedy, Amerikaanse minister en presidentskandidaat27-07 Anton van Duinkerken, Nederlandse schrijver23-09 Piet van Senus, Nederlandse zwemmer16-11 Greet Hofmans, Nederlandse genezeres20-12 John Steinbeck, Amerikaanse schrijver

33

De bewegende aardkorst In 1968 werd een nieuwe theorie gepresenteerd over de aardkorst en daarmee samenhangende structuren als bergen, riffen en vulkanen; de schollentektoniek. Deze theorie stelt dat de aardkorst bestaat uit een aantal grote tektonische platen en een heleboel kleinere platen, die onafhankelijk van elkaar bewegen tot zo’n 8 cm per jaar.

Deze theorie verduidelijkte aardbevingen en vulkaanuitbarstingen en de vorming van gebergte op specifieke plaatsen. Ook kon ermee verklaard worden dat fossiele vondsten van dezelfde diersoorten zijn gedaan op verschillende continenten. Men vermoed dat 180 miljoen jaar geleden alle continenten nog aan elkaar vast zaten in één supercontinent, dat men Pangea noemt. De schollentektoniek bewijst dat de aarde een dynamisch systeem is en is nu algemeen aanvaard.

De aardkorst is vast, maar de laag eronder is minder vast. Daarin vinden zogenaamde convectiestromen plaats. Bewegen de schollen naar elkaar toe (convergent), dan schuift de ene onder de ander of zij botsen en er ontstaat een gebergte. Bewegen ze van elkaar af (divergent), dan kan de magma uit de kern van de aarde omhoog dringen. Hierdoor vinden vaak aardbevingen en vulkanische uitbarstingen plaats.

© D. Greveraars

© Benelux Press

© M. Flaman

Nieuwsfeiten uit 1968

34

Op 11 januari 1968 presenteerde de Nederlandse spoorwegen een stel fonkelnieuwe treinen. Dit betekende een nieuwe huisstijl voor de NS. Als kleur voor het nieuwe materieel was gekozen voor een warme gele kleur, die duidelijk afsteekt tegen het landschap en het stadsbeeld. Ook het oude letterembleem werd vervagen. Gekozen werd voor een pijlachtig vignet, dat de pijlsnelle vaart van het railvervoer symboliseert. Tevens kondigde de NS aan te zorgen voor een overzichtelijker spoorboekje, meer treinen op bepaalde lijnen en een aantal aantrekkelijke zomeraanbiedingen.

Op 20 januari 1968 ontplofte een olieraffinaderij van Shell Nederland in Pernis. Twee arbeiders kwamen om en zeventig raakten gewond. De drukgolf richtte een enorme ravage aan, die tot in Vlaardingen en Hoogvliet doorliep. De vuurzee werd binnen enkele uren ingedamd, maar het duurde tot de volgende dag voordat alle vlammen gedoofd waren. De schade werd geraamd op 100 miljoen gulden. Een week eerder was er ook al een olietank geëxplodeerd op het terrein van Pakhoed NV in de botlek. Hierbij gingen enkele miljoenen liters

vliegtuigbrandstof in rook op. Op 30 januari 1968, de Vietnamese feestdag Tet, start de Vietcong (Noord-Vietnam) een grootscheepse aanval op het door de Amerikanen gesteunde Zuid-Vietnam. De Amerikanen, met 500.000 man in Vietnam, hadden geen rekening meer gehouden met een zo grootschalige aanval. De Vietcong leed grote verliezen, maar bewerkstelligde dat de Amerikaanse legerleiding besefte dat een overwinning zeer moeilijk zou worden. Ook de steun vanuit het thuisland voor deze oorlog nam zienderogen af.

Een schokkende vondst bij een gevangenisboerderij eind januari bij Little Rock in Arkansas. Drie massagraven werden er gevonden, met daarin de zwaar verminkte lijken van gevangenen. Minstens honderd gevangenen waren in de loop der jaren door hun bewakers afgeslacht en als ontsnapt geregistreerd. Getuigen beweerden zelfs dat het om duizenden gevallen zou gaan. Zowel de officiële bewakers als mede gevangenen zouden tot de daders behoren.

35

Op 9 februari 1968 openden prinses Beatrix en prins Claus officieel het eerste stukje ondergrondse spoorweg van Nederland. In Rotterdam is 7 jaar gewerkt aan de bijna zes kilometer tellende metrolijn van het Centraat Station Rotterdam naar Zuidplein. 2130 meter loopt onder de grond door en 1050 meter onder de Maas. Het project, inclusief 7 stations en 27 metrotreinen kostte zo’n 250 miljoen gulden. Maximaal konden 35.000 klanten per uur worden vervoerd. De Rotterdammers hadden allen een gratis kaartje gekregen en in het eerste weekend maakten 400.000 mensen hun eerste metro ritje.

Afgelopen Koninginnedag werd hij 70 jaar. Op 23 februari 1968 behaalde Mr. Pieter van Vollenhoven als reserve vaandrigvlieger zijn klein militair vliegbrevet. In een tochtige hangar op de vliegbasis Woensdrecht kreeg hij zijn blauwe wing opgespeld. De op dat moment zeven maanden zwangere prinses Margriet woonde de ceremonie ondanks de ijzige kou bij.

Op 3 maart 1968 wordt Nederland opgeschrikt door 3 bomaanslagen. Voor de deuren van de Spaanse, de Griekse en de Portugese ambassade vonden ontploffingen plaats, die grote ravages aanrichtten. Ook in Engeland vonden die nacht soortgelijke explosies plaats bij de Spaanse ambassade en een Amerikaanse officiersclub. Er vielen geen slachtoffers.

Op 8 maart 1968 brak er een grote brand uit in de verffabrieken van Sikkens in Sassenheim. De oorzaak was een vonk die tijdens het zeven van een celluloseverdunner door opgewekte statische elektriciteit was ontstaan en naar deze uiterst brandbare vloeistof was overgesprongen. De brand ging gepaard met een hevige explosie waarbij 5 brandweerlieden gewond raakten. De schade bedroeg 6 miljoen gulden.

Een dag later werden bij buitenlandse persbureau te Den Haag en Londen brieven bezorgd van de zgn. 1-mei-groep; een vanuit België opererende revolutionaire solidariteitsbeweging. Hun gewelddadige actie was gericht tegen de wereldomvattende terreurplannen van de Verenigde staten en tegen de dictatuur in Spanje, Griekenland en Portugal. Of men dat maar wilde overbrengen aan ‘de moordenaars in het Pentagon en het Witte Huis’.

© www.nieuwsdossier .nl

© N

ull

© Dick Walraven

36

Op 22 maart 1968 organiseerden 17 Nederlandse kerken en kerkelijke organisaties een televisieactie. Men streefde naar een opbrengst van 21 miljoen gulden. Hiermee zouden 140 goede doelen, projecten in ontwikkelingslanden, worden gesteund. Al tijdens de uitzending bleek het streefbedrag te zijn behaald. Nog dagen lang stroomde er geld binnen, waardoor de uiteindelijke opbrengst op 27 miljoen, een koe en een geit kwam. Door de hogere opbrengst kon de lijst met goede doelen verder worden uitgebreid.

Op 27 maart 1968 komt Joeri Gagarin tijdens een oefenvlucht met een MiG-15 straaljager om het leven. De Rus Gagarin was in 1961 de eerste mens die een ruimtereis maakte. Hij vloog in het toestel Wostok 1 in een baan om de aarde. Gagarin is begraven bij de muur van het Kremlin. Elk jaar op kosmonautendag, 12 april, wordt daar een krans gelegd. Tevens is zijn geboortedorp Gzjatzk omgedoopt tot

Gagarin.

Halverwege maart verkeerde de financiële wereld in rep en roer. Er ontstond een paniekerige run op goud, uit vrees voor de devaluatie van de Amerikaanse dollar, die het internationale geldstelsel dreigde te ontwrichten. Om speculaties tegen te gaan werd op 15 maart de Londense goudmarkt voor alle handel gesloten. Datzelfde gold voor de effectenbeurs. Besloten werd de goudmarkt te splitsen. Er kwam een officiële markt met een vaste goudprijs, die de goudvoorraad van de staat onaantastbaar maakte. Daarnaast kwam er een vrije markt voor particuliere handel. Toen de beurzen op 18 maart weer opengingen was de koorts gezakt werd het geldverkeer weer in normalere banen geleid.

©wikipedia

37

Op 4 april 1968 wordt dominee Martin Luther King op het balkon van een motel in Memphis Tennesee dodelijk getroffen door een kogel van een scherpschutter. De 39-jarige Dr. King leidde in 1955 een geslaagde busboycot in de gemeenschap Montgomery, die er toe leidde dat

Geinspireerd door de moord op Dr King, schoot de 23-jarige Duitser Josef Bachman op 11 april 1968 drie maal op de 27-jarige Rudi Dutschke. Dutschke was de leider van de sterk anarchistisch getinte Socialistische Duitse Studentenbond. De politie schoot op de dader en deze raakte ernstig gewond, net als Dutschke.

Beide Duitsers werden naar hetzelfde ziekenhuis overgebracht, waar laatstgenoemde direct werd geopereerd. Hij overleefde de moordaanslag. In vele steden rond Berlijn kwam het rond de paasdagen tot hevige gevechten tussen demonstranten en de politie. Pas nadat er 2 doden waren gevallen, nam de straatterreur in hevigheid af.

Martin Luther King bezat een indrukwekkende retoriek en een charismatische uitstraling die hem vele volgelingen opleverden. In 1963 hield hij de legendarische ‘I have a dream’-toespraak. Een jaar later kreeg hij de Nobelprijs voor de Vrede. In 1965 ondertekende toenmalig president Johnson de ‘Voting Rights Bill’ en willigde daarmee de meeste van Kings eisen in.

De moord leidde in vele steden in de VS tot een golf van rellen. 9 april 1968 werd door de president tot nationale dag van rouw verklaard. Op die dag werd King met indrukwekkend eerbetoon in Atlanta ten grave gedragen, onder het oog van zo’n 300.000 mensen. James Earl Ray, een misdadiger, werd in eerste instantie veroordeeld voor de moord. Dit vonnis werd echter al snel herzien. De familie King ging uit van een samenzwering.

Nog altijd wordt in de Verenigde Staten op de derde maandag in januari Martin Luther Kingdag gevierd; een nationale feestdag, gewijd aan Dr. King en zijn gedachtegoed.

© 2000-2009 Parlandosparlando

De dag voor zijn overlijden sprak King de volgende woorden tot zijn volgelingen in Memphis, waar hij een protestmars zou leiden tegen de achterstelling van de zwarte Amerikanen: “Er komen moeilijke dagen. Als ieder ander zou ik een lang leven willen leiden. Ik maak me daar echter nu geen zorgen over. Ik wil enkel Gods wil doen. Hij heeft me naar de top van de berg geleid en daar heb ik het beloofde land gezien. Wellicht kom ik daar niet samen met u aan. Maar ik wil u vanavond zeggen, dat wij, als volk, het beloofde land zullen zien. Ik ben blij en maak me geen zorgen. Ik ben voor niemand bang.”

zwarte Amerikanen niet langer hun plaats hoefden op te geven voor blanke medemensen. Hij predikte geweldloos verzet tegen de rassenscheiding in Amerika en werd daarmee een symbool voor de burgerrechten-beweging in de VS. ©

wik

iped

ia

© ravagedigitaal.nl

38

In april 1968 komt in Rome een groep 36 wetenschappers en ondernemers bijeen. Men wilde zich bezinnen op vraagstukken als vervuiling, uitputting van hulpbronnen, armoede en bevolkingsgroei. Op initiatief van de Italiaanse industrieel Aurelio Peccei en de Schotse wetenschapper Alexander King werd de Club van Rome opgericht. Doelstellingen van de club zijn: onderzoek naar de samenhang van genoemde wereldproblemen en regeringen wijzen op de ernst ervan. Tevens het stimuleren tot maatregelen ter verbetering. Door gebrek aan politieke en economische macht verloopt de beïnvloeding traag.

Op 19 mei 1968 keert de Franse president Charles de Gaulle hals over kop terug uit Roemenië als demonstraties en barricadegevechten uitbreken in zijn land. Al maandenlang was er op de campus van Nanterre geprotesteerd tegen het volgens de studenten te streng gereglementeerde universitaire stelsel. Begin mei was de agitatie overgeslagen naar Parijs. De studentenbetogingen waren voor de arbeiders het sein ook hun onvrede te uiten. Stakingen waren aan de orde van de dag en legden de economie plat. Studenten, stakers en partijen keerden zich tegen de politiek van De Gaulle. Deze beloofde hervormingen, ontbond het parlement, kondigde parlementaire verkiezingen aan en dreigde met een staat van beleg. Toen begin juni bij heftige demonstraties vijf doden vielen, werd betogen en samenscholing van linkse elementen verboden. Bij de verkiezingen eind juni kwam De Gaulle, dankzij de kiezers die de revolutie misère beu waren, opnieuw aan de macht.

Op 27 mei 1968 begon in het West Duitse Alsdorf een monsterproces tegen het chemische bedrijf Grünenthal. Dit bedrijf werd verantwoordelijk gesteld voor minstens 6.000 misvormde kinderen, die zo waren geboren door het gebruik van het slaapmiddel Softenon door hun moeders. Honderden betrokkenen worden gehoord en kamers vol dossiers worden bestudeerd door het Akense Landesgericht. Het proces duurt uiteindelijk 9 jaar. Grünenthal wordt veroordeeld tot het betalen van 200

miljoen Mark aan schadevergoedingen. `

Eens per jaar komt men bijeen in een ander land om over het milieu te spreken. Ook heeft de Club van Rome diverse rapporten uitgebracht. De bekendste is ‘De grenzen aan de groei’, dat een verband legde tussen economische groei en grondstof- en voedselvoorraden. Hoewel het doemscenario van de prognose op vrijwel geen enkel punt waarheid is geworden, heeft het er wel voor gezorgd dat het milieu wereldwijd op de politieke agenda is gekomen.

© www.beleven.org

© envisionism.com

39

Op 1 juni 1968 werd tussen Tilburg en Hilvarenbeek het eerste Nederlandse Safaripark geopend. Het park heet dan Leeuwenpark Beekse Bergen, omdat op het terrein van 60 hectare zo’n veertig leeuwen in semi-vrijheid rondlopen. Voor 10 gulden kan men vanuit de eigen auto de dieren bekijken. De Engelse circusman Jimmy Chipperfield had het ontwerp en de inrichting van het park verzorgd. Hij had in Engeland het begrip safaripark

Op 5 juni 1968 houdt de Amerikaanse presidentskandidaat Robert F. Kennedy een nachtelijke toespraak in Los Angeles. Hij beloofd als hij verkozen wordt zijn best te doen een einde te maken aan het onophoudelijke gebruik van geweld in Amerika. Enkele minuten later zijn miljoenen mensen via de televisie getuige van de schietpartij die hem het leven kost. De Jordaanse immigrant Sirhan Bashira Sirhan (24) raakt hem met zijn kogel diep in de hersenen. Tevergeefs wordt door chirurgen urenlang getracht zijn leven te redden. Zijn begrafenis wordt enkele dagen later ook door miljoenen op de tv gevolgd. Kennedy wordt begraven naast zijn eveneens vermoorde broer John F. Kennedy.

Op 1 juli 1968 wordt in Ierland het non-proliferatieverdrag opgesteld; een verdrag dat het bezit van kernwapens beperkt. Het wordt door 189 landen ondertekend en geratificeerd. In die tijd waren er 5 landen die over kernwapens beschikten: de VS, de Sovjet-Unie, Engeland, Frankrijk en China. Deze landen moeten beloven de benodigde technologie niet aan andere landen over te dragen. Tevens zullen zij geen kernwapens inzetten tenzij ze er zelf mee worden aangevallen. In het verdrag is mede bepaald dat de voorraden kernwapens zullen worden gereduceerd. Daar is weinig van terecht gekomen.

Op 15 juli 1968 publiceerde paus Paulus VI de encycliek Humanea Vitea. Hierin veroordeelde de paus het gebruik van voorbehoedsmiddelen. Bij gezinsplanning was enkel de periodieke onthouding geoorloofd. Alle andere middelen zouden onrecht doen aan het goddelijke plan dat aan de menselijke liefde ten grondslag ligt. De encycliek kwam voort uit de moraaltheologische

geïntroduceerd door op landgoederen diverse wilde dieren los te laten. Het park liep zo goed dat men vaak al uren voor de ingang in de file stond. Na 2 jaar werd het park uitgebreid met meerdere Afrikaanse diersoorten en werd de naam aangepast naar Safaripark Beekse Bergen.

© w

ww

.cra

n.ac

.uk

© Boris Yaro / Los Angeles Times

discussies over een nieuw anticonceptie middel dat sinds 1960 grootschalig voor handen was; de pil. Het vaticaan achtte een officieel standpunt van de paus onvermijdelijk. Recentelijk refereerde paus Benedictus aan deze encycliek met betrekking tot condoomgebruik tegen AIDS in Africa. Hij kreeg net als zijn voorganger een storm van kritiek te verduren.

© D

agva

nhet

jode

ndom

.nl

40

Op 21 augustus 1968 vielen troepen van de USSR en het Warschaupact Tsjecho-Slowakije binnen om een einde te maken aan de zgn. Praagse Lente van Alexander Dubcek. Deze was in janauri begonnen toen Dubcek aan het roer kwam bij de communistische partij en een meer gematigde koers voorstond. De fouten uit het verleden werden toegegeven en men wilde verregaande democratisering van de gehele maatschappij. Men wilde ook burgerinitiatief en afschaffing van de censuur. De Sovjet-Unie vreesde een

Op 23 september 1968 vertrok prinses Irene naar de hoofdstad van Gabon, om haar schoonzus Cécile de Bourbon-Parma bij te staan in de verzorging van kinderen die uit de Biafraanse oorlogsellende waren gered. Biafra was een opstandige regio in Nigeria die onafhankelijk wilde worden. Het militaire regime grijpt hard in en het gewapend conflict leidt tot hongersnood. De kinderen die de prinses onder ogen krijgt zijn veelal ernstig ziek en volkomen ondervoed. Voor veel televisiekijkers zijn de beelden van Biafra de eerste confrontatie met honger in Afrika. In de zomer is er een Nationaal Comité opgericht dat geld inzamelde voor de slachtoffers. Dit bracht 16 miljoen op. In oktober 1968 werden een aantal geëvacueerde ernstig zieke kinderen uit Biafra via Terre des Hommes en Luchtbrug Biafra naar Europa gevlogen. Ook in Nederland werden kinderen opgevangen. Half januari 1970 behoorde Biafra weer bij Nigeria. Er zijn dan een half tot 1 miljoen slachtoffers te betreuren.

Op 11 oktober 1968 werden drie astronauten, Walter Cunningham, Walter Schirra en Donn Eisele, in de Apollo 7 gelanceerd. Dit was voor Amerika een belangrijke tussenstap naar het doel voet op de maan te zetten. De shuttle maakte in 10 dagen en 21 uur 163 rondjes om de aarde. Ondanks wat problemen bij de terugkeer waren alle manoeuvres perfect uitgevoerd en was men 100% tevreden over het verloop. Op de vierde dag van de vlucht verzorgden de astronauten een korte live tv-uitzending vanuit het ruimteschip. Via de tv kon men een kijkje nemen in de cabine die zich op 200 km boven de aarde bevond met een snelheid van 28.000 km per uur.

domino-effect in andere lidstaten en greep in. Het Tsjechische volk en zijn leiders toonden zich onverzettelijk. De vrije westerse wereld keek verbijsterd naar deze rechtsschending. In 2006 bood de Russische president Poetin tijdens zijn bezoek aan Praag alsnog zijn excuses aan voor de invasie uit 1968.

© v

nts.

nl

© avro.nl

© Time inc

© 2009 www.nightskyobserver.com

41

Twee weken later, op 13 november opende minister Bakker van Verkeer de reconstructie en verruiming van het verkeersplein Oudenrijn bij Utrecht. Een klaverbladconstructie moest zorgen voor betere doorstroming van de 70.000 auto’s die er per dag passeerden. Kosten: 20 miljoen. Op 19 december tenslotte openen koningin Juliana en de Belgische koning Boudewijn het verbrede zeevaartkanaal Gent-Terneuzen. Aan boord van de veerboot ‘prinses Margriet’ maakten ruim 650 gasten een feestelijke vaartocht naar Gent.

Maken we ons op dit moment druk om de Mexicaanse (varkens-)griep, in december 1968 was het de Hong Kong griep die mensen de stuipen op het lijf joeg. Het subtype van deze griep H3N2 influenza A is een gemuteerd virus uit de Aziatische griep van 1957. Het betreft een vogelgriep virus. Vaccins waren nauwelijks voorhanden. De in de volksmond Mao-griep genoemde ziekte kostte wereldwijd naar schatting aan 750.000 mensen het leven.

Op 21 december 1968 wordt de Apollo 8 gelanceerd, met als missie zich als eerste aan de aardse zwaartekracht te onttrekken en het dichtstbijzijnde hemellichaam, de maan, op ruim 100 kilometer te benaderen. De Amerikanen James Lovell, Frank Borman en William Anders voeren hun vlucht feilloos uit. Tot op seconden en meters nauwkeurig. Eerst 2 maal rond de aarde, dan 384.000 km naar de maan en weer terug. Vanuit de ruimte tonen zij, via televisiebeelden, de aarde van grote afstand en de maan van dichtbij. Na 147 uur land de Apollo veilig in de Stille Oceaan en is men weer een stap dichter bij het doel; een man op de maan.

Op 31 oktober 1968 verklaart de Amerikaanse president Johnson dat vanaf 1 november alle bombardementen op Noord-Vietnam zullen worden gestaakt. Al maanden zijn er besprekingen, maar met weinig resultaat. Honderdduizenden Vietnamese inwoners zijn inmiddels omgekomen, alsmede tienduizenden Amerikanen. Johnson deed deze aankondiging 5 dagen voordat bekend werd dat Richard Nixon de nieuwe president werd. Hij beloofde een 'eervolle vrede in Vietnam'.

©w

erel

drec

ords

.info

©J.M. Arsath Ro'is

Op het gebied van vervoer gebeurde er in 1968 ook het een en ander. Op 30 oktober werd door koningin Juliana de IJ-tunnel in Amsterdam geopend. Eindelijk was er een oeververbinding tussen het centrum en het noordelijke deel van de stad. Aan de tunnel was 15 jaar gewerkt. Kosten: meer dan 200 miljoen gulden.

© www.heritageflight.org

42

Terug van weggeweest

Het is hier fantastisch Ken je het nog; het vakantieprogramma ‘Het is hier fantastisch’, dat Ursul de Geer eind jaren negentig presenteerde bij RTL4? Hij reisde daarin af naar veelbezochte vakantieplaatsen en haalde de Nederlandse vakantievierder voor de camera. Dit leidde vaak tot beelden die voor het thuisfront (met name ouders) niet altijd even plezierig waren om te zien.Inmiddels komt de oproep van Ursul alweer enkele weken op de buis: hij is op zoek naar diegenen die zo’n 10 jaar geleden hun medewerking verleenden aan het programma en wil in zijn nieuwe serie deze mensen op hun huidige vakantieadres bezoeken. Gaan ze nog steeds naar dezelfde plaats om wild te feesten of zitten ze inmiddels keurig met hun gezinnetje op een camping aan de Loire.

De Geer liet zijn ambitie om het programma nieuw leven in te blazen blijken tijdens opnames voor het RTL4-programma ‘Nederland vertrekt’. Dat bracht bij hem vele herinneringen boven aan zijn oude tv-hit en RTL bleek het plan ook wel te zien zitten. Dus vanaf het najaar kunnen we gaan zien hoe de losbandige tieners van toen nu hun vakantie doorbrengen.

Computerspellen In een vorige editie van Nostalgia schreven we over de strijd tussen Mario, de mascotte van Nintendo en Sonic, de mascotte van Sega. De twee iconen waren elkaars grootste rivalen, totdat zij in 1991 samen in een spel te bewonderen waren; ‘Mario & Sonic at the Olympic games’. Het spel was een geweldig succes en komt nog steeds voor in de verkooplijsten. Dit bracht Sega ertoe de twee opnieuw samen te brengen in een vervolg genaamd ‘Mario & Sonic at the Olympic Winter Games’. Verschillende sporten als schaatsen, snowboarden en bobsleeën kunnen worden gespeeld in een aantal minigames. De game verschijnt op de Nintendo Wii en de DS.

Voor wie ook op zijn telefoon van Nostalgische computerspellen gebruik wil maken, heeft de iPhone een oude bekende opgeduikeld. Het spel Wolfenstein 3D Classic is precies hetzelfde als de oude versie en bezit alle eerste zes episodes van de game; maar liefst 60 levels. Voor mensen die de game vroeger graag speelden levert dat weer uren spelplezier op.

Roxette De Zweedse band Roxette scoorde in 1989 een megahit met het nummer ‘The Look’ en was daarna voor lange tijd niet meer weg te denken uit de hitlijsten. Marie Frederiksson en Per Gessle waren al jaren bekend in Zweden voor ze internationaal doorbraken. Het succes nam rond 1995 wat af, maar de populaire band bleef volop optreden. Daar kwam verandering in toen in 2002 een hersentumor werd ontdekt bij Frederiksson. Het kostte haar jaren om te revalideren, maar nu lijkt Roxette weer klaar voor een comeback. Afgelopen 5 mei kondigde de band aan te zullen spelen op ‘The Night of the Proms’ eind van het jaar in Arnhem, Rotterdam en Antwerpen. Een dag later maakte Marie haar opwachting bij een concert van Per in Amsterdam en zongen zij samen ‘The Look’ en Ít must have been love’.

© 2

009

SP!T

S

©www.analogartsensemble.net

43

Yes, Minister / Sorry, Minister

Tussen 1980 en 1988 zond de BBC de serie ‘Yes, minister’ uit. In de totaal 38 afleveringen van elk een half uur werd op satirische wijze het reilen en zeilen op Downing Street 10 getoond; het huis van de Prime minister. De serie toonde de strijd tussen de pasbenoemde minister van Bestuurlijke Zaken (fictief ministerie) en diens ambtenaren en collega’s. Met name de conflicten tussen degene die denken dat ze de macht hebben (de ministers) en degenen die het werkelijk hebben (de ambtenaren) zorgt voor komische situaties.

De VPRO heeft aangegeven een Nederlandse versie van deze serie te gaan uitbrengen onder de naam ‘Sorry, minister’. Vanaf het najaar kunnen de politieke perikelen van de minister gevolgd worden op Nederland 3; bureaucratie, politiek handjeklap en de gesloten hiërarchie in het overheidsapparaat. In tegenstelling tot de oorspronkelijke serie zal hier de persoonlijke secretaris van de minister van Marokkaanse afkomst zijn en wordt de minister bijgestaan door een vrouwelijke ambtenaar. Voorlopig zijn er 11 afleveringen aangekocht bij de BBC.

Ja zuster, nee zuster in het theater ‘Ja zuster, nee zuster’ is voor vele generaties een begrip. Het rusthuis geleid door zuster Clivia (Hetty Blok) was van 1966 tot en met 1968 te zien bij de VARA. Annie M.G. Schmidt voorzag de serie van liedteksten op muziek van Harry Banninck. Enkele bekende nummers zijn: In een rijtuigie, Mijn opa, Op de step, Duifies, De kat van ome Willem en natuurlijk Ja zuster, nee zuster. De bewoners van het rusthuis maken nogal veel herrie voor buurman en eigenaar van het pand Boordevol. Hij stelt alles in het werk het rusthuis te laten sluiten.Ook in latere jaren liet het rusthuis van zich horen. Zo was er in 1999 een toneelversie te bewonderen in de Nederlandse theaters en kwam in oktober de gelijknamige film uit, met onder andere Loes Luca en Paul de Leeuw. En vanaf september wordt aan dat lijstje een musical toegevoegd, geproduceerd door V&V entertainment. De rol van zuster Clivia zal daarin worden vertolkt door Anick Boer (o.a. uit de musical Doe Maar en de tv-serie De hoofdprijs). Joep Onderdelinde (o.a. postbode uit zaai) zal de rollen van Opa en Gerrit voor zijn rekening nemen). Leuk detail; Joep had ook een klein rolletje als agent in de

filmversie.

Musicals gebaseerd op filmsuccessen De trend om musicals te maken van bekende werken zet zich ook in het buitenland door. Zo ging 23 april 2009 de musical ‘9 to 5’ op Broadway in première. De show is gebaseerd op de film uit 1980, waarin een debuterende Dolly Parton de hoofdrol vertolkte. Dolly wilde niet zelf het toneel op dit keer, maar tekende wel voor het schrijven van de nummers van de musical.

Ook Ghost, de romantische film met Patrick Swayze en Demi Moore zal dan zijn musicalleven in de theaters beginnen, evenals The Addams Family. Tenslotte gaan er geruchten dat ook Bridget Jones in musicalvorm zal verschijnen. Maar dat zou dan pas in 2011 het geval zijn. Genoeg voor musicalliefhebbers dus om naar uit te kijken.

Op dit moment wordt er hard gewerkt aan een musical van de filmhit Sleepless in Seattle, waarin de alleenstaande ouder Sam en de gevoelige Annie Reed elkaar uiteindelijk bovenop het Empire State Building vinden. Jeff Arch, schrijver van de film, tekent ook voor het libretto van de musical, die in 2010 te zien moet zijn.

© G

PD/V

PRO

© V

&V

ent

erta

inm

ent

Watergate schandaal

De Amerikaanse president Nixon ziet zich in augustus 1974 gedwongen op tv aan te kondigen dat hij zal aftreden als president. Nixon, die in 1972 de verkiezingen had gewonnen, was betrokken bij afluisterpraktijken tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen.

.

Volgende keer in Nostalgia Magazine:

1974In het volgende nummer behandelen we het nieuws, de muziek, sport, tv, films etc uit 1974.

Verder besteden we onder andere aandacht aan:

Aanmelden / reacties Wil je je aanmelden voor dit gratis magazine, zodat je een berichtje ontvangt als de nieuwe versie uit komt, stuur dan een mailtje naar nostalgiamagazine@live.nl met als onderwerp ‘aanmelding’.

Reacties en ideeën worden erg op prijs gesteld. Ook deze kun je naar bovengenoemd e-mail adres sturen.

De film van ome Willem

Toen Edwin Rutten in 1974 met De film van ome Willem op tv kwam, wist hij de kleuters van Nederland direct te boeien. Pas na 15 jaar verdwijnt ome Willem weer van de buis. In de volgende Nostalgia lees je over Teun, Toon en August, de poppenkast met Jan Klaassen en Katrijn en natuurlijk de geitenbreiers die voor de muzikale omlijsting van het programma zorgden.

ABBA

Agnetha, Björn, Benny en Anni-Frid weten in 1974 onder de naam ABBA het Eurovisie Songfestival te winnen. Het nummer ‘Waterloo’ betekende het begin van een wereldwijde carrière en 350 miljoen verkochte albums. In 1999 ging in Londen de musical ‘Mamma Mia’ in première. Het stuk gebruikte de hits van ABBA, maar vertelde een compleet nieuw verhaal over een moeder, haar dochters en drie mogelijke vaders. Het werd net als de ABBA zelf een wereldwijd succes. Vanaf september 2009 is Mamma Mia opnieuw in Nederland te zien.