TNO Nieuwsflits – Duurzame Arbeidsproductiviteit Maakindustrie, mei 2013 1

Nieuwsflits – Duurzame Arbeidsproductiviteit Maaki ndustrie

Hoofddorp, mei 2013

www.tno.nl

Procesoptimalisatie in de keten maakindustrie Oost Nederland

Verslag eindbijeenkomst bij Bronkhorst High-Tech in Ruurlo, 31 januari 2013

Hoe kunnen we elkaar versterken in de keten (maak)industrie in de Achterhoek? Dit thema stond centraal tijdens de eindbijeenkomst van het TNO MKB kennisoverdracht project uitgevoerd in samenwerking met ACT – Achterhoeks Centrum voor Technologie. Aanleiding voor het project zijn: steeds grilliger marktvraag, vraag naar kortere levertijd, hogere flexibiliteit en klantgerichte oplossingen. Voor het behouden en versterken van de concurrentiekracht betekent dit dat de keten snel moet kunnen reageren, zowel in volume als in productmix. De keten moet in staat zijn om kleinere series te leveren tegen lagere kosten over de ketenspelers. Samenwerken is noodzakelijk om met de juiste marge te overleven.

Eindbijeenkomst bij Bronkhorst High-Tech en introductie Martin Stor, directeur ACT

In het afgelopen jaar hebben zes bedrijven uit Oost Nederland samen met TNO en ACT gewerkt aan het verhoging van de prestatie van hun proces, aldus Bert Tuinzaad, projectleider van TNO. Twee ketens uit de high end equipment sector waren betrokken; instrumentenbouw en speciaal machinebouw. Voor de keten instrumentenbouw betreft het ontwikkelaar en producent van massadoorstroommeters Bronkhorst High-Tech en vier gespecialiseerde toeleveranciers voor verspaning BMI-Thegon, Hartman Fijnmechanische Industrie, Mevo Precision Technology en Tieltjes Precision Parts. Voor de tweede keten is aan het project deelgenomen door speciaal machinebouwer Tumakon in samenwerking met machinefabriek Tuinte voor toelevering van constructies en onderdelen.

Massadoorstroommeter van Bronkhorst High-Tech en speciaalmachine van Tuinte Groep

TNO Nieuwsflits – Duurzame Arbeidsproductiviteit Maakindustrie, mei 2013 2

“Samen met de bedrijven is gewerkt aan zowel het optimaliseren van het eigen proces als ook de interactie in de keten. Het betreft thema’s zoals verkorting orderdoorlooptijd, verhoging omstelflexibiliteit, verbeteren inzicht in overkoepelende orderplanning, vroegtijdiger afstemming engineering & productie over maakbaarheid en het vereenvoudiging van de aansturing toelevering onderdelen vanuit de vraag van de afnemer”.

Vanuit het TNO MKB kennisoverdrachtprogramma heeft TNO expertise ingebracht om veranderingsprocessen bij de deelnemers in gang te zetten. Dat heeft plaatsgevonden in een mix van een aantal individuele sessies bij de deelnemers en bilaterale sessies met afnemer en toeleverancier. Tussentijds zijn een aantal collectieve sessies georganiseerd voor overkoepelende ervaringsuitwisseling.

Bas Strijker, verantwoordelijk voor engineering bij Bronkhorst High-Tech, gaf in zijn presentatie aan op welke punten de analyse van hun eigen orderproces en de bilaterale sessies met enkele toeleveranciers samen met TNO tot verbeteracties heeft geleid. De nieuwe inzichten hebben betrekking op o.a. het reduceren van tussentijdse wachttijden in ons eigen orderdoorloopproces, het meer gestructureerd in een vroeger stadium doornemen van tekeningen en maakbaarheid van onderdelen voor nieuwe producten, het vereenvoudigen van de logistieke materiaalstroom voor reguliere orders volgens ‘supermarket’, en het elimineren van verspilling bij het verpakken. Bij Bronkhorst hanteren we naar de klant een levertijd van 6 tot 8 weken, aldus Bas Strijker. Onze koers is om die samen met partners in de keten terug te brengen naar 3 tot 4 weken. De belangrijkste winst die het project voor ons heeft opgeleverd is “de vergroting van het wederzijds vertrouwen en initiatieven om verbeterpunten meer gestructureerd samen met toeleveranciers op te pakken” vertelde Hans Bruins, procurement manager bij Bronkhorst High-Tech.

Bronkhorst High-Tech, analyse eigen orderproces en samen werken aan verbeteringen met toeleveranciers

TNO Nieuwsflits – Duurzame Arbeidsproductiviteit Maakindustrie, mei 2013 3

BMI-Thegon is gespecialiseerd in de toelevering van verspaning voor toepassing in bijvoorbeeld meet- en regelindustrie en hydraulische systemen. Aanleiding om aan het project deel te nemen is onze behoefte de doorlooptijd te verkorten, vertelde Harold Groot Roessink, directeur. In de oorspronkelijke inrichting van ons proces bleek veel tijd nodig voor zoeken en handling van gereedschap en materialen. Bovendien waren er lange transportafstanden tussen opeenvolgende bewerkingsmachines. Als vervolg zijn opslaglokaties beter geordend voor binnenkomende materialen, hulpmiddelen en tussenopslag. Incourante zaken zijn uit het proces verwijderd. Enkele machines zijn verplaatst zodat orders logischer kunnen doorstromen. Intussen heeft BMI-Thegon ervaren dat de productiviteit in de productie is gestegen met ca. 6% en minder overwerk. We zien dat de gemiddelde doorlooptijd kan zakken van eerst 4 tot 6 weken naar nu 2 tot 4 weken. Samen met Bronkhorst High-Tech en TNO is voor de reguliere productmix een aanzet gemaakt voor het opzetten van een supermarket, waarmee orders met minder besturingslast, mogelijk binnen een dag geleverd kunnen worden in vooraf te definiëren verpakkingseenheden. De grootte van de buffer in de supermarket hangt af van de gewenste (piek)afname door de afnemer en de snelheid waarmee een nieuwe serie door de toeleverancier kan worden aangemaakt. De komende periode zal deze opzet samen verder worden uitgewerkt.

BMI-Thegon, ordening gereedschap en materialen, vereenvoudiging routing, samen werken aan opzet supermarket

Harry Langenberg, productieleider bij Hartman Fijnmechanische Industrie ging in op de verbeteringen die in het ketenproject in gang zijn gezet. Het bedrijf is gespecialiseerd in de toelevering van onderdelen voor diverse marktsegmenten. Na een analyse van het orderdoorloopproces en het doornemen van de TNO checklist lean order processing zijn de disciplines calculatie, werkvoorbereiding, planning en uitgifte productie in één groep bijeengebracht. Dit resulteert in snellere afstemming en reductie van fouten. De voortgang van orders en leverbetrouwbaarheid wordt nu beter bewaakt en gemeten. Met het oog op hogere flexibiliteit in toelevering is met TNO een analyse gemaakt van het omstelproces. Akties zijn in gang gezet voor het efficiënter voorbereiden van gereedschap en spanmiddelen. De verwachting is dat daarmee de omsteltijd kan worden gereduceerd met zeker 25%. Kortere omsteltijd betekent direct meer productiecapaciteit en meer vermogen om beter de vraag van de klant in kleinere series te kunnen volgen. Bilateraal overleg met Bronkhorst High-Tech heeft meer wederzijds inzicht verschaft over verbeteropties in het engineeringstraject en in logistiek. Als vervolg is een team samengesteld dat meer gestructureerd gaat samenwerken aan o.a. optimalisatie bestaande producten, maakbaarheid van nieuwe producten, vereenvoudiging van logistieke aansturing en het verpakkingsproces.

TNO Nieuwsflits – Duurzame Arbeidsproductiviteit Maakindustrie, mei 2013 4

HFI, analyse doorlooptijd en omstelproces; samen werken aan verbeterpunten in de keten

“De spillen van onze productiemachines moeten draaien”, zo begon directeur Erwin Tieltjes van Tieltjes Precision Parts zijn presentatie. Bij ons bedrijf hebben we in het ketenproject direct de focus gelegd op het slimmer organiseren van het omstelproces. Door onze flexibiliteit te verhogen kunnen we onze concurrentiepositie versterken naar vele afnemers nationaal en internationaal. Dagelijks ervaren we een breed scala aan orders die in toenemend kleinere series moeten worden geleverd. Tijdens het ketenproject met TNO hadden we het genoegen dat er ook een nieuwe medewerker bij ons binnenkwam, met bagage over lean, 5S en reductie omsteltijd. Rondom een pilotwerkplek zijn de stappen van het omstelproces met het personeel en TNO in kaart gebracht en heeft het bedrijf zelf een film gemaakt. Daaruit zijn met het personeel en verbeteringen geïnitieerd zoals meer compleet vooraf voorbereiden gereedschapsets, het ordenen van gereedschap en spanmiddelen en betere afbakening waar wat moet staan. “Intussen hebben we een aantal keer rondom de pilotwerkplek verbeteringen doorgevoerd en het effect gemeten. Als indicatie zien we nu een besparing van 40 tot 60% per gemiddelde omstelling”, aldus Erwin Tieltjes. De ervaringen uit het pilotproject gaan we straks verder uitrollen naar andere werkplekken. Naast omsteltijd maken we nu ook de orderdoorlooptijd zichtbaar. Ook daar zien we mogelijkheden voor verkorting door een aantal stappen op een andere wijze te organiseren.

Tieltjes, analyse omsteltijd en verbetering van de voorbereiding en ordening van gereedschap

In het keten project machinebouw is in een aantal gezamenlijke werksessies met vertegenwoordigers van Tumakon (engineering/machinebouw), Machinefabriek Tuinte (fabricage van constructies en onderdelen) en TNO gewerkt aan het beter beheersbaar maken hoe orders efficiënter door het proces kunnen stromen. “De verschillende disciplines engineering, productie en onderhoud/installatie hebben elk weliswaar hun eigen planning; echter die waren onvoldoende op elkaar afgestemd”, aldus Robert Pelgrim, operations manager bij Tumakon. Gevolg is dat we tijdens de realisatie van orders veel adhoc moeten regelen met veel extra inspanning. In het project is een opzet gedefinieerd voor het beter beheersbaar maken hoe orders lopen over de bedrijfsprocessen van engineering,

TNO Nieuwsflits – Duurzame Arbeidsproductiviteit Maakindustrie, mei 2013 5

werkvoorbereiding, inkoop, productie, assemblage t/m installatie. Met zo’n overkoepelende orderplanning zijn we samen beter in staat om de gevolgen van afwijkingen duidelijk inzichtelijk te maken en deelprocessen beter aan te sturen vanuit de behoefte van de orderrealisatie en de daarvoor benodigde capaciteit en doorlooptijd.. Door betrokkenheid van verschillende bedrijfsdisciplines wordt de acceptatie verhoogd. De opzet wil men inpassen in het huidige ERP systeem. Spelregels zijn opgesteld zoals wekelijks voortgangsoverleg en visualisatie voortgang, het reeds in de offertefase inbrengen van een ruw orderafloopschema met benodigde capaciteit voor verschillende disciplines en bevestiging door productie in geval offerte. “We verwachten dat we met zo’n aanpak minder adhoc tussen projecten hoeven te switchen, meer rust in het proces kunnen creëren en de doorlooptijd en faalkosten kunnen reduceren”, vertelde Robert Pelgrim.

Tumakon en Tuinte Machinefabriek, samen werken aan beheersing doorstroming orders

Workshop ‘Groeikansen voor machine- en apparatenbouw –

Design for Manufacturing’.

Verslag workshop georganiseerd door Metaalunie, Syntens en TNO op 24 april in Asten

Om onze economie te stimuleren zet de regering in op het topsectorenbeleid. Een van deze topsectoren is High Tech Systemen en Materialen (HTSM). Naast enkele grote bedrijven, zoals ASML, zijn er juist ook veel kleine en middelgrote machine- en apparatenbouwers die net zo goed tot deze topsector behoren. De kansen die voor de grote bedrijven worden herkend liggen ook voor het MKB in het verschiet. Met het oog op het zichtbaar maken van mogelijkheden in product- èn procesvernieuwing is op 24 april door de Metaalunie en Syntens in samenwerking met TNO voor kleine en middelgrote machine- en apparatenbouwers uit de regio Zuid Oost een bijeenkomst georganiseerd. Het centrale thema daarbij was Design for Manufacturing.

De kosten voor het productie- en assemblageproces worden in belangrijke mate bepaald in de productontwerpfase. Voor het verkorten van de time-to-market en het reduceren van faalkosten is het van groot belang vroegtijdig tijdens de ontwerpfase consequenties van alternatieve productie- en assemblagemogelijkheden te evalueren. In één keer goed, in plaats

TNO Nieuwsflits – Duurzame Arbeidsproductiviteit Maakindustrie, mei 2013 6

van diverse keren aanpassen achteraf, levert winst in tijd en reductie van faalkosten. Daarbij is het cruciaal om vroegtijdig kennis over productietechnieken in te brengen in samenspraak met gespecialiseerde toeleveranciers, zoals op het gebied van plaatwerk, verspaning, materialen, etc.

Jo van de Put, adviseur bij Syntens ging in zijn presentatie in op het belang van het beter benutten van kennis over alternatieve fabricagetechnieken in het ontwerp. Het gaat om producten zodanig te ontwerpen dat ze slimmer te produceren zijn. In de presentatie kwamen vele voorbeelden uit de praktijk aan de orde. Voorbeelden daarvan zijn: het toepassen van juiste maatvoeringen op tekening opdat ze zonder complex omrekenwerk direct toepasbaar zijn in de productie; integratie van losse delen tot één onderdeel; haalbare toleranties en passingen; juiste aanduiding van lasnaden op tekening; inzet van buizenlaser voor slimme constructies met minder nabewerking; toepassen van moderne plaatwerkmachines voor het in één opspanning aanbrengen van verbindingselementen of verstevigingen. Met moderne fabricagetechnieken, zoals in plaatwerk, kunnen losse onderdelen worden geïntegreerd tot één deel met meer toegevoegde waarde. Meer precisie in de fabricage van onderdelen, zoals mogelijk met lasersnijden, leidt tot minder pasmaken en nabewerken en snellere montage. Jo van de Put benadrukte het belang om samen met gespecialiseerde toeleveranciers aan de slag te gaan. “Focus op die zaken die waarde toevoegen voor het product en de klant”. Voor het verder innoveren van de sector noemde Jo van de Put het programma Topketenimpuls van Syntens. Hoe zorg je voor de juiste samenwerkingspartners. Het vertrekpunt is altijd de OEM-er en de definitie van aandachtsgebieden om de concurrentiepositie te verbeteren.

Manon Kuijlenburg van Syntens presenteeerde mogelijkheden voor het internationaal zaken doen en internationaal samenwerken. Voorbeelden daarvan zijn het programma SIB – Starters International Business en het programma EEN – Enterprise Europe Network.

TNO Nieuwsflits – Duurzame Arbeidsproductiviteit Maakindustrie, mei 2013 7

In de presentatie van Bert Tuinzaad van TNO werd Design for Manufacturing belicht vanuit de optiek modulaire productopbouw en assemblage. Voorbeelden zijn toegelicht van ontwikkelaars en producenten van machines, apparaten en instrumenten.

Modularisatie en vereenvoudiging van de opbouw van het eindproduct leidt tot kortere doorlooptijd en minder kosten. Door modularisatie kunnen eindproducten eenvoudiger worden geconfigureerd uit een reeks klantonafhankelijke bouwgroepen, met minder engineering per order. Voor service levert het voordelen wegens meer complete uitwisselbaarheid van modules. Voor montage biedt modulaire opbouw de mogelijkheid tot kortere doorlooptijd door parallellisatie van werkzaamheden en efficiëntere uitvoering van deelwerkzaamheden op specifiek daartoe afgestemde werkplekken; zoals framebouw, mechanisch units en electro. Daarmee kunnen tevens werkinstructies beter worden toegesneden op de desbetreffende bouwgroepen. Door het tussentijds testen van modules kunnen risico’s tijdens tijdrovend eindtesten worden verminderd. Het reduceren van het aantal losse onderdelen draagt direct bij tot vereenvoudiging van de montage; minder tijd en minder logistieke zorg. Het reduceren van (onnodige) verscheidenheid in onderdelen, zoals beugeltjes en bevestigingsartikelen vereenvoudigt de logistiek en de kosten voor gereedschap. Meer aandacht voor eenvoud in positioneren, toegankelijkheid en hanteerbaarheid van componenten leidt zowel tot efficiënter werken maar ook tot minder risico van fysieke belasting van het personeel. TNO zet instrumenten in voor het vroegtijdig signaleren, evalueren en verbeteren van het productontwerp. Het betreft o.a. werkmethode MAS – Montage Afloop Schema in combinatie met de checklist Product Design for (Flow) Assembly. Deze instrumenten worden in een projectgroep bij bedrijven ingezet voor voorbeeldproducten; met betrokkenheid van engineering, werkvoorbereiding en productiepersoneel. Tot slot werd door Bert Tuinzaad voor dit onderwerp het projectvoorstel toegelicht: “Product Design for Manufacturing of High End Machinery”. Dit project zal worden uitgevoerd in het kader van het kennisoverdrachtprogramma Technologiecluster TNO-MKB, in samenwerking met Syntens en de Metaalunie. Bij 5 MKB bedrijven zal de expertise van TNO in een aantal sessies bij elke deelnemer worden ingezet voor een voorbeeld product. Tussentijds komen de bedrijven een aantal keer bijeen om ervaringen met de aanpak te delen. Indiening van het project zal plaatsvinden eind 2e kwartaal. De uitvoering is gepland voor het 3e en 4e kwartaal. Geïnteresseerden uit machinebouw, apparatenbouw, instrumentenbouw en fabrikanten van modules kunnen contact opnemen met:

Syntens - jo.vandeput@syntens.nl

TNO – bert.tuinzaad@tno.nl

TNO Nieuwsflits – Duurzame Arbeidsproductiviteit Maakindustrie, mei 2013 8

Team Arbeidsproductiviteit Industrie gu.vanrhijn@tno.nl bert.tuinzaad@tno.nl michiel.delooze@tno.nl tim.bosch@tno.nl michael.mayer@tno.nl frank.krause@tno.nl reinier.konemann@tno.nl dirk.osinga@tno.nl stephan.dejong@tno.nl francel.vos@tno.nl