FOTO-EXPOSITIE KINDERARBEID

kerk afgedrukt en opgeplakt. Het verloop van de actie is te volgen via een webcam op de website www.voordewereldvanmorgen.nl, een initiatief van ASN Bank die partner is van deze actie. Via dit adres kan men ook alle afzonderlijke foto’s bekijken. De hoop is dat op 23 juni de letters helemaal vol zitten, want dan vindt er in de Grote Kerk een (besloten) debat plaats over kinderarbeid. Evenals de foto-expositie is dit debat een initiatief van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Als derde activiteit op 11 juni speelt minister Verhagen als eerste een computergame over kinderarbeid, die even daarna door iedereen kan worden gespeeld via www.stopkinderarbeid.nl. De game is ontwikkeld door de campagne Stop kinderarbeid – School, de beste werkplaats.De expositie over kinderarbeid is gebaseerd op het boek “Een wereld voor kinderen”

van fotograaf en schrijver Peter de Ruiter, dat dit voorjaar is verschenen. De maker heeft er negen landen voor bereisd door drie continenten. Ook Europa nam hij mee. Hij ging op zoek naar het ontstaan van kinderarbeid, de reden van het voortbestaan en mogelijke oplossingen. Zijn belangrijkste conclusie is dat kinderarbeid geen natuur-verschijnsel is. Het is door mensen in het leven geroepen en kan door mensen worden beëindigd.

Onderwijs speelt een essentiële rol. Alleen als kinderen naar school gaan, kunnen zij zichzelf, hun kinderen en hun land tot bloei brengen. Het is aan volwassenen een wereld te scheppen waarin dat mogelijk is: “Een wereld voor kinderen.” De tentoonstelling gaat o.a. in op de vraag wat kinderarbeid is, welke oplossingen, schijnoplossingen en belemmeringen bestaan. Peter de Ruiter is op 12 juni de gehele dag aanwezig in de kerk.

PERIODE donderdag 12 juni t/m zondag 6 juli, maandag gesloten.

OPENINGSTIJDEN 11.00 tot 17.00 uur, donderdag tot 21.00 uur.

TOEGANG gratis

INFORMATIE www.kinderarbeid.nl

Vanaf 11 juni staat de Grote Kerk in het teken van de strijd tegen kinderarbeid. Minister Verhagen opent die dag de foto-expositie ‘Opgroeien zonder kinderarbeid’ van Peter de Ruiter. Een dag later, 12 juni, is het Werelddag tegen Kinderarbeid en is de expositie open voor het publiek. Bij zijn bezoek aan de kerk zal de minister ook een fotoactie tegen kinderarbeid lanceren. In de kerk liggen grote driedimensionale versies van de letters STOP KINDERARBEID: 1,5 m breed, hoog en diep. Van Verhagen wordt een foto gemaakt waarop hij het ‘stopgebaar’ maakt. Die foto wordt, om te beginnen, op de S geplakt.

IEDEREEN IN ACTIEVanaf dat moment kan iedereen in Nederland dergelijke foto’s insturen, via stop@kinderarbeid.nl en met de telefoon via MMS naar 0612 768 802. De foto’s worden in de

FOTO-EXPOSITIE ‘OPGROEIEN ZONDER KINDERARBEID’

na zoveel eeuwen een grafmonument voor Constantijn en Christiaan Huygens op te richten. Het is voorals nog onduidelijk waarom twee zulke prominente exponenten van de Gouden Eeuw geen monument of zelfs maar een grafsteen hebben gekregen. Aan geldgebrek kan het in ieder geval niet hebben gelegen. Constantijn heeft in zijn testament het volgende over zijn graf laten opnemen: Naer myne begraeffenis, die ick begeere met alle modestie gedaen te werden, soo myn Erfgenamen goed vinden dat boven myn ende myne Huysvrouws Graf een matigh ende modest Marmeren Tafereel inden muer gehecht werde, sal men daerin, neffens onse wapenen, mogen doen stellen, het Grafschrift daer toe by my geconcipieert, ende hier ingeleght.

Het grafschrift waarvan in dit testament wordt gesproken, is door Philip Doublet, schoonzoon van Huygens, met de hand op een vel papier geschreven. Het betreft een Latijnse tekst. De wens van Constatijn is nimmer uitgevoerd. Ook voor Christiaan is geen grafsteen in de Grote Kerk aangebracht, hoewel hij tot de belangrijkste wetenschappers van zijn tijd behoorde. Hoe anders is dat bijvoorbeeld in Engeland gegaan waar Sir Isaac Newton is geëerd met een groot grafmonument in de Westminster Abbey. Tweemaal heeft men zonder succes geprobeerd voor Christiaan Huygens een monument op te richten in Den Haag. In 1868 nam de Maatschappij Diligentia het voortouw samen met de Koninklijke Academie. Maar al vrij snel strandde dit initiatief omdat men niet voldoende geld bijeen kon brengen. Een tweede poging in 1905 liep eveneens vast. Architect P.J.H. Cuypers (1827-1921) maakte een ontwerp voor een 20 meter hoog monument op het Lange Voorhout dichtbij Hotel des Indes. Het werd afgewezen omdat het te neogotisch zou zijn. Het is te hopen dat ook in dit geval geldt ‘driemaal is scheepsrecht’ en dat er eindelijk een monument voor Huygens zal komen in de Grote Kerk.

Tot de meest opmerkelijke vondsten die gedaan zijn in de zomer van 2007 tijdens de restauratie van de zerkenvloeren van de Grote Kerk, behoorde de ontdekking van het graf van Constantijn en Christiaan Huygens. Bij de restauratie zijn niet alleen de zerken en plavuizen verwijderd maar heeft de Afdeling Archeologie van de Gemeente Den Haag ook de zandlagen in de koor omgang afgevoerd. Hierdoor kwamen de graftombes bloot te liggen, waarvan er vele nog intact bleken te zijn. Op basis van grafboeken en het dagboek van Suzanna Hoefnagel, de moeder van Constantijn Huygens, kon de positie worden bepaald van het graf van Constantijn en Christiaan. Dit blijkt zich te bevinden in de kooromgang achter het monument van de zeeheld Van Wassenaer Obdam. In het midden van de vorige eeuw is weliswaar een gedenksteen in de muur van het Hoogkoor aangebracht, maar uit oude foto‘s blijkt dat deze later is verplaatst naar het midden van de kooromgang. Dwars over het graf van Huygens ligt een grote grafsteen van een zekere Messire Paul Chovart. Deze steen, die oorspronkelijk elders in de kerk heeft gelegen, is om onduidelijke redenen in een van de vorige eeuwen naar zijn huidige positie verplaatst. Het bleek niet verstandig en ook niet noodzakelijk deze kolossale steen tijdens de restauratie te verplaatsen. Derhalve was het niet mogelijk het onderliggende graf van Huygens in te meten. Overigens is het niet het beleid van de Afdeling Archeologie om graven die niet zijn verstoord te openen en te onderzoeken. Los daarvan is er ook een ethische kwestie. De familie Huygens heeft destijds een extra bedrag betaald om het graf ten eeuwigen dage gesloten te houden. Om exactere informatie te verkrijgen over de ligging en de maten van het graf heeft de Afdeling Archeologie besloten radaronderzoek laten uitvoeren.

De vondst van het graf is voor de Stichting Grote Kerk aanleiding om zich in te spannen

Twee lezers van Zomer Nieuws 2007 hebben mij geattendeerd op een fout in het artikel over de familie Huygens. Mevrouw R.M. van Schravendijk – Alberdingk Thijm en Jhr. Mr. W.H. de Beaufort wezen mij erop dat het huidige pand op de hoek van Het Plein en de Lange Poten nooit is bewoond door de familie Huygens. De locatie klopt, maar hun woonhuis is in 1876 geheel afgebroken.Dank voor deze rechtzetting!

Reny Dijkman

GRAFMONUMENT VOOR HUYGENS

ANDER HUIS (RECTIFICATIE)

plattegrond grafkelders via Afdeling Archeologie

Vanaf 2002 werkt de Grote Kerk aan de voorbereiding van een grondige restauratie van de 35 wapenborden van het Gulden Vlies. Die zes jaren zijn niets vergeleken met de meer dan vijf eeuwen waarin de serie al in de kerk hangt. Na afloop van het 9de kapittel dat in 1456 in Den Haag plaatsvond, schonken de ridders en hertog Philips de Goede traditiegetrouw hun wapenbord aan de kerk, waar zij hun vergadering gehouden hadden. De borden hingen boven de zetels in het koor.

Bij de brand van 1539 gingen de originele borden verloren, maar met toestemming van Karel V werd een nieuwe serie gemaakt die vanaf 1550 onafgebroken in de Grote Kerk is blijven hangen. De borden zijn verschillende keren gerestaureerd of opnieuw van een vernislaag voorzien. Op het eerste gezicht zien zij er nog goed uit, maar van dicht bij vallen de vele lacunes, overschilderingen en vergeeld vernis op. Een grondige restauratie is zeer gewenst.

Onderzoek van de houten panelen, de verf-lagen, het bladgoud en van de heraldische componenten is uitgemond in een restauratie-programma dat dit voorjaar daadwerkelijk van start is gegaan en dat een aantal jaren zal duren. Door de Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL) worden om te beginnen twee borden minutieus schoongemaakt en van recente overschilderingen en oude vernislagen ontdaan. De resultaten worden voorgelegd en bestudeerd door een begeleidingscommissie van deskundigen die zich dit najaar moet uitspreken over de vraag in welke mate de borden moeten worden gerestaureerd. Dat kan zijn een zeer terughoudend herstel van beschadigingen tot het volledig terugbrengen van de beschilderingen in de oorspronkelijke toestand. Het feit dat de serie compleet is (reden waarom zij is opgenomen op de zeer exclusieve lijst van Behoud Cultuurbezit), maakt het voor de deskundigen en de restaurateurs gemakkelijker om de beschildering van de individuele borden betrouwbaar te reconstrueren.

Het restauratieproces wordt goed gedocum-enteerd. Ter gelegenheid van de oplevering zal een grote tentoonstelling worden georganiseerd over de Orde van het Gulden Vlies. Daarna zal een permanente informatie-opstelling de bezoeker vertellen over de betekenis van de orde en de wapenschilden.

De restauratie van de eerste twee schilden wordt mogelijk gemaakt door: Dr Hendrik Muller’s Vaderlandsch Fonds, J.E. Jurriaanse Stichting, M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting, Mondriaan Stichting, Prins Bernhard Cultuur Fonds, Stichting Fonds voor de Geld- en Effectenhandel, Stichting K.F. Hein Fonds en Stichting VSB Fonds.

Paneel Zuid 6

De Edele Heer Dreu, Landheer van Comines

RESTAURATIE WAPENBORDEN

Wie waren de Ridders van de Orde van het Gulden Vlies? Deze orde werd op 10 januari 1430 door Philips van Bourgondië opgericht, ter gelegenheid van zijn huwelijk met Isabella van Portugal. Philips, in die tijd de belangrijkste (en rijkste!) ridder van Europa, bezat vele landen en gebieden zoals Holland, Zeeland, Friesland, Brabant, Luxembourg, Henegouwen, Vlaanderen, Artois en Bourgondië.

Het Gulden Vlies komt uit de mythe van Jason. Op last van de bisschop van Nevers wordt het symbool Jason snel, na de stichting van de orde, vervangen door Gideon (de lamsvacht die droog blijft na een beregende nacht, een Bijbels verhaal). Er waren meerdere ridderordes in Europa. De bekendste is de Engelse Orde van de Kousenband die een eeuw eerder in 1348 werd opgericht.

De orde had voor Philips tot doel zoveel mogelijk ridders te verbinden aan Bourgondië; ook het behoud van het katholieke geloof was een streven (vandaar de symboolverandering van Jason naar Gideon). Het waren roerige tijden; de Maagd van Orléans, Jeanne d’Arc, probeerde Charles VII (een neef van Philips) op de troon te krijgen; de Engelsen belegerden het Franse grondgebied en er waren onlusten in de belangrijke (handels) steden Gent en Brugge. Eensgezindheid onder de eigenaren van de diverse landerijen was belangrijk in deze tijden.

In Brugge stonden de ridders in twee rijen tegenover elkaar in hun rode fluwelen mantels, met hermelijnbont gevoerd met op hun borst de gouden keten met het Gulden Vlies. Om beurten knielden zij en werden door Philips tot ridder van de Orde van het Gulden Vlies geslagen. Onder hen mannen met namen zoals Guillaume de Vienne, heer van Saint-George; Regnier Pot, heer van Prugne; Hue de Lannoy, heer van Santes; Jéhan de Luxembourg, graaf van Ligny en Jéhan de Neufchatel, heer van Montagu.

Philips van Bourgondië was een ontwikkeld man. Zijn hof in Dijon bezat een grote bibliotheek met vele handgeschreven boeken, “la plus riche et noble librairie du monde” (David Aubert, 1443). Onder de negenhonderd(!) boeken behoorden boeken over de heilige Andreas, geschutspatroon van Bourgondië, Bijbels in het Frans, Latijn of Nederlands, boeken over theologie en heiligen zoals de “Legende Dorée” van Jacques de Voraigne.

De muren van het paleis waren bekleed met tapijten uit Brugge en Brussel. Jan van Eyck kreeg opdrachten tot het schilderen van panelen. Zijn eerste opdracht was het portret van de aanstaande van Philips te schilderen; Isabella van Portugal. Tot zijn dood in 1441 was hij in dienst van Philips. Nicolas Rolin, kanselier van Philips, liet Jan een beroemd triptiek schilderen “Aanbidding van Maria” (1430 – 1435), waarop Rolin als schenker staat afgebeeld.

De ridders ontmoetten elkaar op de Kapittels maar ook tijdens toernooien. Zo was het jaarlijkse toernooi van Lille een uitgelezen aangelegenheid. De gekozen koning richtte vele banketten aan en nodigde de ridders met hun dames uit. Door het heffen van belasting op zout en later ook op laken, werd het “koning-zijn” enigszins betaalbaar. In 1465 werd er gesproken over 118 ridders die uit Lille, Tournai, Brugge, Gent en van elders kwamen om deel te nemen aan het toernooi.

Nu terug naar de Grote Kerk in Den Haag. In 1456 werd het negende Kapittel van de Orde gehouden. Wat moet dat prachtig zijn geweest; dertig ridders en Philips van Bourgondië die op hun paarden door Den Haag reden. Gekleed in harnassen waar overheen tunieken met afbeeldingen van hun wapens. Ook de paarden waren bedekt met deze wapenrokken. De Grote Kerk was de plek waar de eredienst werd gehouden, de Ridderzaal waar vergaderd werd. In de kerk stonden

Paneel Noord 13

Jehan, Hertog van Cleves, Graaf de la Marche

RIDDERS VAN HET GULDEN VLIES

gekregen en is hij het levend hart van Den Haag.Tot Kapers voldoening was 2007 financieel – ondanks dat de exploitatie vele maanden moest worden stilgelegd in verband met de restauratie van de zerkenvloeren – “het beste jaar ooit!”“Het gaat zo goed met de verhuur dat we geen zorg meer hebben over het voortbestaan.” “Het vliegwiel draait nu,”constateert hij met genoegen, “dan kun je wat selectiever zijn met de verhuur.”Dat betekent dat een keuze moet worden gemaakt over de wijze waarop die toekomstige existentie zal worden gestoeld.“Tot nu toe werd de kerk ongeveer 8 maanden per jaar verhuurd voor kortdurende evenementen en probeerden we van mei tot september grote tentoonstellingen binnen te halen met een budget van rond een miljoen. Dat is voor de kerk een te groot risico. De andere mogelijkheid is te mikken op kortdurende grote bijeenkomsten zoals onlangs van het VNO-NCW dat hier zijn jaarbijeenkomst hield. Zo’n meeting heeft een geweldige impact. Al die mensen praten daar weer over. Dit is mond-tot-mondreclame. Op korte termijn, dus nog vóór de zomer, moeten we als bestuur daar duidelijkheid over scheppen.”

GEMEENTETon Kapers relatie met de gemeente is goed. “We doen nooit vergeefs een beroep op de gemeente om aan een goed plan financieel bij te dragen. Ik heb echt geen klagen. We krijgen geen vaste subsidie. Dat vind ik niet erg, integendeel, want van makkelijk word je lui. Dat contact met de gemeente beschouw ik als mijn voornaamste taak.”

Het lijkt er op dat de Grote Kerk in veiliger financieel vaarwater terecht is gekomen. Bestuursvoorzitter Ton Kaper constateert het met genoegen, want de weg naar deze positie was lang en moeizaam. Werd in 1981 een uitgewoond godshuis aan de burgerij overgedragen voor een symbolische penning, nu – zevenentwintig jaar later – is zowel de financiële als materiële basis geconsolideerd. Dit dankzij de inzet van een kleine staf, veel vrijwilligers, trouwe donateurs en niet in de laatste plaats door goed bestuur.Kaper is sinds de oprichting van de Stichting Grote Kerk de derde voorzitter. Twee jaar geleden volgde hij Jan Schinkelshoek op. Het was hoog tijd voor een interview. Híj vond van niet. “Praat maar met de directeur,”was zijn eerste reactie, “Hij kan je meer vertellen.” Bepaald geen ijdel mens dus. Dat vertellen.” Bepaald geen ijdel mens dus. Dat vertellen.”is heel zeldzaam. Een half jaar later wéér eens geprobeerd. Vooruit dan maar…Het is typerend voor zijn wijze van besturen. Hij kiest voor het kaderscheppende model waar binnen zoveel mogelijk wordt overgelaten aan directeur Michiel de Ligt. “Het is niet de bedoeling me met het bestuur te mengen in allerlei zaken, maar wel te stimuleren dat de Grote Kerk steeds meer aan het huidige doel kan beantwoorden. Dat lukt.”Aan zijn vroegere ervaringen als bestuurslid van de Kloosterkerk heeft hij niet veel. “De Kloosterkerk heeft een heel ander karakter. Daar staan banken in en die is praktisch altijd volgeboekt. Die twee kerken na elkaar is puur toeval. Ik heb niet iets bijzonders met kerken. Alleen voor kerken waarin nog iets van de oude geest heerst, wil ik verantwoording dragen.”

SANTIAGO DE COMPOSTELAPratend over de naam van de Grote of Sint Jacobskerk waarvan die dubbele naam intrigeert, vertelt hij het volgende: “De officiële naam is nu: ‘Grote Kerk.’ Vroeger was het de Sint Jacobskerk en was het gebouw één van de vele posten op de bedevaartsweg naar Santiago (Jacob) de Compostela in Noord-Spanje.”Nu heeft de Grote Kerk een heel andere functie

GROTE KERK FLOREERT!op het koorgestoelte de wapenborden. In het midden, tegenover het altaar, de twee stoelen met de wapenborden van Philips en Alfons van Aragon. Aan weerszijden de stoelen met de andere wapenborden. Deze wapenborden hadden de helmvizieren en de hanger met de lamsvacht gericht naar het altaar. De Grote Kerk is in 1539 afgebrand, na blikseminslag in de toren. In 1546, toen een Kapittel werd gehouden in Utrecht onder leiding van Karel V, togen de Haagse Kerkrentmeesters naar de keizer om zijn toestemming te vragen voor de reconstructie van de verloren reeks wapenborden. Na de Reformatie in 1574 werden de borden van het koor gehaald en op een andere plek in de kerk opgehangen.

Na al die jaren is nu de tijd aangebroken een grote restauratie in gang te zetten voor deze prachtige voorbeelden van 16e eeuwse schilderkunst; het Rijksmuseum is bijna jaloers op onze reeks! Door de Stichting Restauratie Atelier Limburg zijn twee borden uitgezocht; Monseigneur Jehan, Duc de Cleves, Comte de la Marche (noord 13) en Messire Dreu, Seigneur de Comines (zuid 6). Jean I, Hertog van Kleef, Graaf van Mark (1419 – 1481), zoon van Adolphe II en Marie van Bourgogne, hij trouwt met Elisabeth de Nevers. Het hertogdom van Kleef en het graafschap van Mark liggen in het gebied dat wij Duitsland noemen. Jean start in 1424 met de bouw van het grootste kasteel van Europa; Sedan (Noord-Frankrijk). Hij wordt in 1451 bij het Kapittel van Bergen benoemd tot ridder in de Orde van het Gulden Vlies. Zijn wapenbord hangt in Bergen, Den Haag, Brugge, Den Bosch en Mechelen.

Het uitzoeken van het wapen van Messire Dreu, Seigneur de Comines heeft mij heel wat hoofdbrekens gekost. De naam komt wel voor, maar niet het bijbehorende wapenbord. Jéhan Dreux was een beroemd 15e eeuws Vlaams miniatuurschilder en Philippe de Commynes een bekend chroniqueur van de Franse koningen in dezelfde eeuw. Het wapenbord toont een zilveren wapen waarop zwarte kruizen; dat van het Comté Dreux of Maison de Dreux ziet er heel anders uit; rode rand met blauwe en gouden blokjes. Jéhan de Commines was een van de eerste vierentwintig ridders uit 1430 maar heeft een ander wapen; een rode ondergrond met gele banden en drie Sint Jakobsschelpen.

Het internet was in dit geval de reddende engel. Zowaar in onze eigen Koninklijke Bibliotheek vond ik een manuscript uit 1473 met afbeeldingen van negentig Gulden Vlies ridders waaronder een ridder met bovenstaand wapen: Andrieu d’Humières (1403 – 1460), seigneur de Bouzincourt. Hij werd in 1445 bij het Kapittel in Gent benoemd tot ridder in de Orde van het Gulden Vlies en zijn wapenbord hangt dus in Gent, Bergen en Den Haag!

Wat is er fout gegaan met de beschildering van het bord, dat vermeld immers Messire Dreu, Seigneur de Commines? Dat is iets om nog verder uit te zoeken.

Willemien de Vlieger-Moll

Literatuur

Verslag onderzoek van Willem Haakma Wagenaar, juli 2001

Isabel of Burgundy, Aline S. Taylor, Madison Books 2001

Antiquariat Bibermühle, Heribert Tenschert, Ramsen, Zwitserland

Tijdschrift Moyen Age, uitgeverij Heimdal, Frankrijk

Tijdschrift Dossier de l’Art, uitgeverij Editions Faton, Frankrijk

www.collecties.meermanno.nl/handschriften, zoeken op KB, 76 E 10

www.aultre-nauray.be, aultre nauray is het devies van Philips van Bourgondië, “nog verder”.

de hoge gebouwen van Zoetermeer en industrie van Pernis zien. Wat dichterbij zie je de verscholen Sinte Teresiakerk op het Westeinde. Wie heeft ooit haar mooie tuin mogen zien?Wat zou het toch leuk zijn om dit alles eens met eigen ogen te kunnen aanschouwen. De toren van de Grote Kerk is in het verleden open geweest voor beklimmingen. Spijtig genoeg zijn deze stopgezet vanwege arbotechnische redenen. Daarnaast bleek de gebruikersvergunning voor het beklimmen van de toren niet in orde te zijn. Het ziet er echter naar uit dat daar verandering in gaat komen.Heden ten dage is de toren nog altijd in bezit van de Gemeente Den Haag. Daarom is Residentie Ontdekkingen samen met de Gemeente Den Haag in overleg gegaan of in de nabije toekomst de toren weer opgesteld kan worden voor publiek. Op dit moment is het wachten op het afgeven van de gebruikers -vergunning door de brandweer. Wordt er goed keuring gegeven dan zal Residentie Ontdekkingen het op zich nemen om de torenbeklimmingen zo snel mogelijk te gaan organiseren samen met de plaatselijke VVV. www.residentieontdekkingen.nl, inlichtingen@residentieontdekkingen.nl

Alles is hem eigen: elke hoek, tegel, spleet, maar ook alle mogelijkheden van De Grote Kerk. En in de vijf jaar dat hij nu als floor manager werkzaam is bij De Grote Kerk is het gebouw hem alleen nog maar dierbaarder geworden. Peter heeft hart voor de Kerk en voor zijn werk.Voor hij in dienst trad bij De Grote Kerk was hij hoofdconciërge bij het MBO in Rijswijk en tegelijkertijd technisch onderwijsassistent bij de hoveniers- en bloemschikopleidingen. Het toenmalige Groene Deltacollege bood hem eveneens een gevarieerd bestaan. Zo organiseerde hij naast zijn werk bijvoorbeeld de werkweken en introkampen. In die periode had hij heel veel contact met kinderen.

De advertentie waarin de Grote Kerk een floormanager vroeg, deed Peter Kruithof zonder aarzeling solliciteren. Los van het feit dat hij ook bouwkunde had gedaan was zijn hoofdmotief en fascinatie tóch die kerk. “De aantrekkingkracht was puur het gebouw. Kijk, een school is een school. Bij zo’n gebouw heb je geen gevoel. Bij die prachtige rijk historische kerk is dat natuurlijk heel anders,” vertelt hij. “Mijn werk hier is compleet verschillend, maar er zijn ook raakvlakken met mijn vorige baan. Ook dit is een facilitair beroep. Ook hier heb ik heel veel contact met mensen, zij het nu dan met volwassenen. Ook hier ben ik de technische vraagbaak en ook hier is het werk buitengewoon afwisselend.”

RESTAURATIEHet ligt in Peters aard om voortdurend te zoeken naar de maximale mogelijkheden van het hem zo dierbare gebouw. Naast floormanager is hij tevens lid van de technische commissie, die zich ondermeer bezig houdt met het groot en klein onderhoud van de kerk. Hoewel de exploitatie van de kerk vorige zomer natuurlijk stil lag tijdens de vloer- en zerkenrestauratie, bleef er in die maanden voor hem meer dan genoeg te doen. En bovendien: “Van te voren stond vast dat er geen zomertentoonstelling zou zijn. Ik vond die periode prachtig. Het was een soort ontdekkingsreis door het verleden.”Zijn werk is veelomvattend. Als een tentoon stelling, beurs of bijeenkomst voor de kerk geschikt is bevonden, begint zijn job. “Dan wil ik weten welke firma’s deelnemen, welke plattegronden men

De Haagse Toren, wie herkent hem niet aan zijn kloeke zeshoekige vorm. Door de eeuwen heen was de toren een vast herkenningspunt voor veel mensen en was haar silhouet al van ver te zien. In vroegere dagen moest de toren dan ook de verdwaalde reiziger de weg terug naar Den Haag wijzen. Zij heeft velen daarin jarenlang een dienst bewezen.Net als de Grote Kerk is ook de toren aan verandering onderhevig geweest. Zo heeft tot de jaren vijftig de 19e eeuwse gietijzeren ‘slaapmuts’ op de toren geprijkt. Deze was echter zo zwaar dat hij scheuren veroorzaakte in de toren. Men was genoodzaakt de spits te vervangen door het sierlijke model dat er nu staat. Deze is afgeleid van de originele spits die de toren heeft laten schitteren voor de ‘slaapmuts’ erop werd geplaatst.Tot aan de spits is de toren 92,5 meter hoog. De zandstenen balustrade ligt wat lager, op 52 meter, en biedt een fantastisch uitzicht over de binnenstad en omgeving van Den Haag. Als de Koningin aan het werk is in het paleis op het Noordeinde is de vlag gehesen en kun je haar ‘gedag’ zwaaien. Je ziet de Koninklijke Stallen en hebt uitzicht over de prachtige paleistuinen. Bij helder weer is de zee te zien en kun je ook

Tot het bestuur van de Grote Kerk Den Haag is per 1 april 2008 toegetreden mevrouw drs. L.E.J. Engering-Aarts, voormalig wethouder van Financiën en Cultuur en loco-burgemeester van Den Haag.

NIEUW BESTUURSLID

TORENBEKLIMMINGEN

PETER KRUITHOF, FLOORMANAGER EN TECHNISCHE DUIZENDPOOT

klavieren van het Metzler-orgel. Christie is een specialist op het gebied van de Oude Muziek, zodat ook dit repertoire in het festival vertegenwoordigd is.Het vierde concert, op donderdag 21 augustus, zal traditiegetrouw worden gegeven door de vaste organist van de Grote Kerk, Ben van Oosten. De concerten van deze organist op “zijn” Metzler-orgel zijn altijd een buitengewone gebeurtenis en worden door een grote schare orgelliefhebbers uit het gehele land bezocht.

Voor het slotconcert op zaterdag 23 augustus is de fameuze Franse organist Louis Robilliard uit Lyon gecontracteerd. Hij is een specialist in het vertolken van Franse 19e en 20e orgelmuziek en met name van de werken van Olivier Messiaen, aan wie Robilliard in zijn programma een hommage zal brengen. Dit concert vormt de waardige afsluiting van het orgelfestival 2008.

INTERNATIONAAL ORGELFESTIVAL GROTE KERK DEN HAAG 2008

zaterdag 16 augustus Jaap Kroonenburg (Maassluis)

dinsdag 19 augustusJan Jansen (Utrecht)

woensdag 20 augustusJames David Christie (Oberlin, USA)

donderdag 21 augustus Ben van Oosten (Den Haag)

zaterdag 23 augustusLouis Robilliard (Lyon, Frankrijk)

Aanvang van alle concerten: 20.15 uur

TOEGANGSPRIJZEN (incl. programmaboekje)- 16, 19 en 21 augustus: € 7,00 / met reductie: € 6,00- 20 en 23 augustus: € 10,00 / met reductie: € 8,00

reductie geldt voor: CJP / 65+ / Vriendenpas Grote Kerk / Ooievaarspas

KASSADe kassa aan de kerk is geopend vanaf een half uur vóór de aanvang van ieder concert. Na afloop van ieder concert kunt u onder het genot van een glas wijn nog wat napraten.

INFORMATIE CONCERTENT/F: 070 352 08 49www.haagsorgelkontakt.nlpieterbaak@wanadoo.nl

Het jaarlijkse internationale orgelfestival in deGrote Kerk zal worden gehouden van 16 t/m 23 augustus. Dit prestigieuze en succesvolle festival, dat inmiddels zelfs internationale bekendheid geniet, is een waardevolle en niet meer weg te denken culturele bijdrage binnen de exploitatie van de Grote Kerk. Bovendien biedt deze concertserie de gelegenheid bij uitstek om het prachtige Metzler-orgel – door kenners unaniem beschouwd als één van de beste moderne orgels van ons land – in volle glorie te beluisteren.

De Stichting Orgelconcerten Grote Kerk Den Haag heeft voor het orgelfestival van dit jaar opnieuw een artistiek hoogstaand programma kunnen samenstellen. Een keur van internationale toporganisten zal achter de klavieren van het Metzler-orgel plaatsnemen.

De programmering is dit jaar voor een belangrijk deel gewijd aan de herdenking van de 100e geboortedag van de Franse componist/organist Olivier Messiaen

(1908-1992), die als één van de grootste componisten van de vorige eeuw mag gelden. Voor de uitvoering van zijn grootse orgelwerken is het Metzler-orgel één van de meest geschikte instrumenten van ons land.

Het eerste concert zal op zaterdag 16 augus-tus worden gegeven door de bekende organist Jaap Kroonenburg. Hij is de vaste bespeler van het beroemde Garrels-orgel in de Grote Kerk te Maassluis. Met het muzikale en virtuoze spel van deze populaire organist zal het festival ongetwijfeld op luisterrijke wijze worden geopend.Het tweede concert, op dinsdag 19 augustus, zal worden gegeven door de eminente Utrechtse Domorganist Jan Jansen. Het middelpunt van zijn programma wordt gevormd door een integrale uitvoering van het vierdelige meesterwerk “l’Ascension” van aOlivier Messiaen.

De avond daarna, woensdag 20 augustus, neemt de Amerikaanse meesterorganist James David Christie plaats achter de

heeft gemaakt, en welke roosters bestaan voor het beheer. Daarnaast zijn er altijd de huisregels, die we dan samen doornemen. Die gelden voor iedereen. En natuurlijk denk ik met de organisatoren mee. Ik ben een soort duizenddingendoekje of duizendpoot,” zegt hij grijnzend.organisatoren mee. Ik ben een soort duizenddingendoekje of duizendpoot,” zegt hij grijnzend.organisatoren mee. Ik ben een soort duizenddingendoekje of duizendpoot,”

De eerste grote zomertentoonstelling waarmee hij te maken kreeg was: “De Grote Verbeelding”. Nú vijf jaar geleden. “Samen met mijn voorganger Maarten Bal hebben wij destijds alle kunstwerken zélf door het hele land opgehaald bij de ateliers. Ik kan je verzekeren dat wij daarbij al onze creativiteit voor dit uitzonderlijk vervoer nodig hebben gehad, maar het was de moeite waard.”Ook aan de grootste tentoonstelling “Majesteit” heeft hij goede herinneringen. “Majesteit” heeft hij goede herinneringen. “Majesteit” “Bij die expositie was een professionele inrichter. Maar zonder de toen net gebouwde stadsentree hadden wij de Gouden Koets nooit naar binnen gekregen. Die zware koets werd naar binnen gelierd en via een zandvloer waarop rijplaten lagen – om de vloer niet te beschadigen – hebben wij hem naar zijn plaats geduwd.”

PLUIMAGEEen van de leukste facetten van zijn werk vindt hij de ontelbare contacten met steeds weer andere mensen: aannemers, hooggeplaatsten, architecten. Met iedereen buigt hij zich over de werktekeningen en verdiept hij zich in de vele vraagstukken die elke nieuwe expositie die gestalte moet krijgen met zich mee brengt.Peter Kruithof voelt zich als een vis in het water. Hij houdt van improviseren, raad geven en mensen bijstaan. De exposities en bijeenkomsten in De Grote Kerk zijn bij hem in goede handen.

INTERNATIONAAL ORGELFESTIVAL IN DE GROTE KERK

Ben van Oosten

BEREIKBAARHEID VAN DE GROTE KERKTRAMLijn 17, halte Gravenstraat,Lijnen 2, 3 of 6, halte Grote Markt. AUTOParkeergarages in de Jan-Hendrikstraat / Torenstraat / Geest / Grote MarktstraatFIETSFietsenstalling Biesieklette, Grote Halstraat. open fietsenstalling op het Buitenhof. Dagelijks geopend, donderdag t/m zaterdag ook ’s avonds, evenals op koopzondagen.

BUREAURond De Grote Kerk 12Postbus 5552501 CN Den HaagT 070 302 86 30 F 070 361 74 86info@grotekerkdenhaag.nlPostgiro 3732Fortis Bank 88.17.38.689Informatielijn evenementen 070 365 65 50

HOOFDINGANG GROTE KERKOnder de toren aan de Torenstraat.

BESTUUR STICHTING GROTE KERKIr. G.A. Kaper, voorzitterMr G.J.C. van Engelen, vice-voorzitterMr Drs. R.W. Beentjes, secretarisH. Hollander RA, penningmeesterIr. J.C. AbbinkDrs. L.E.J. Engering-AartsIr. M.S.M.GrasveldW.J. de Vlieger-Moll

MEDEWERKERSMichiel de Ligt, directeurIris Smith, executive officemanagerWendy Sylvestre, office assistantPeter Kruithof, floormanagerPieter Markies, assistent floormanager

NIEUWSBRIEFEindredactie: Reny Dijkman

ONTWERPTotal Identity, Den Haag

DRUKKoninklijke Broese & Peereboom bv, Breda

PREPOSTALE VERWERKINGAdrepak, Den Haag

Aan deze publicatie kunnen geen rechten

worden ontleend.

STEUNPILAREN

VRIENDEN VAN DE GROTE KERK

COLOFON