nieuwsbrief aan(ge)dacht 21

aangedacht nummer 21 januari 2008 Jan Vanthomme 1

Vragen kritiek bijdragen of

andere reacties altijd welkom

aangedachtskynetbe In- of uitschrijven op

bovenstaande adres

Links Het blijft zinvol om af en toe

eens een bezoekje te brengen

aan volgende websites

wwwzorgzaamomgaanbe

wwwletope

wwwspraeacutenkelbe

wwwzitstilbe

Boek

isbn 978-90-209-7153-8

prijs 1995 EUR

uitg Lannoo

Beste Lezer

2007 is voorbij Heeft het gebracht wat je dacht Heb je ook jouw

topmomenten op een rij geplaatst Of kijk je liever vooruit Nieuwe

uitdagingen staan te wachten Lastige momenten zijn onvermijdelijk

in het opvoeden ndash zeker wanneer je kind ADHD of ADD heeft

Maar nieuwe tijden kondigen zich aan Binnenkort kan je jouw zoon

of dochter wellicht op Ebay plaatsen of via een advertentie laten

overnemen Ik ben daar geen voorstander van maar ja misschien

bezit ik nog ouderwetse principes De Nederlandse Consul in

Hongkong is op dat vlak veel ruimdenkender dan ik Jade was vier

maand toen zij het meisje adopteerden maar nu na 7 jaar hebben ze

hun dochter achtergelaten bij welzijnwerkers Het was niet te doen

met dat kind Officieel was de reden bdquohet kind weigerde hun voedsel

te eten‟ Daar valt toch niet mee te leven ofwel Dit hooggeeumlerde

diplomaten koppel had kort na de adoptie van Jade hun eigen tweede

zoon Ze hebben nu nog twee kinderen over

Misschien moeten wij er aan denken om ouders te koop aan te bieden

in het Tehuis voor Buitengewoon Lastige ouders zoals in het

kinderboek bdquoZullen we deze dan maar houden‟ van Rindert

Kromhout Alleen is dit laatste fictie Het verhaal van de consul is

echter realiteit

Waar blijven de waarden en respect voor het leven van elk individu

Ik wens jullie alvast veel begrip uit de omgeving van jullie kind voor

zijn of haar problemen Het maakt het opvoeden alvast makkelijker

Anders moet je ook daar nog tegen optornen Aan de beleidsmensen

wens ik het nodige gezond verstand en de kwaliteit om zichzelf weg

te cijferen bij het uitvoeren van hun taken

Jan

Inhoud

o Zorgzaam Omgaan vzw hield in het najaar enkele

gespreksavonden Peter Glorieux schreef daar een verslag over

dat je trouwens ook op de website wwwzorgzaamomgaanbe

kan lezen Daar is nog zoveel meer te zien

o Er bestaan sinds een 10-tal jaar richtlijnen voor artsen bij de

behandeling van ADHD Prof Danckaerts is de drijvende

kracht in Belgieuml We baseerden ons op een voordracht van haar

om hierover een stukje te schrijven

aan dacht ge

Nieuwsbrief 21 januari 2008


Ik hoop dat je met mij door een

frisse bril wil kijken naar

opvoeden Het is geen kookboek

met kant-en-klaarrecepten Maar

het staat wel vol aanwijzingen en

tips in welke richting je

oplossingen en uitwegen kunt

creeumlren In dit boek breng ik

twintig jaar ervaring als

kinderpsychiater 25 jaar huwelijk

en ervaring met vier dochters

mijn vele lezingen en contacten

met jongeren en ouders op

vormingsavonden tot synthese in

een verhaal dat vooral zeggen

wil opvoeden heeft mijn leven

zoveel rijker gemaakt Ik hoop dat

het ook voor jou als lezer die weg

mag opgaan

Peter Adriaenssens

zie ook wwopvoedingsboekenbe

ADHD-wijzer Psychiatrisch centrum De

Korbeel kent al langer een

goede werking rondom ADHD

bij kinderen en jongeren Zo

loopt nu bijna 10 jaar een

programma ldquoSamen Bewegenrdquo

waar kinderen met ADHD en

hun ouders terug leren op een

positieve manier in relatie te

treden Omdat de omgeving

goed geiumlnformeerd moet

worden ontwikkelden zij een

paar jaar terug een info-map

ADHD-wijzer voor de lagere

school Recent biedt men nu

een ADHD-wijzer voor het

secundair onderwijs aan Naast

verscheidene brochures zit er

tevens een CD-rom met

praktisch materiaal

Een aanrader Wie meer info

wenst of een bestelling wil

plaatsen neemt contact op met

Frank Dejonghe

frankdejonghedekorbeelbe

05624 52 59

o ADHD is geen geschenk maar hoeft geen drama te worden

Van vzw Sprankel en de auteurs Evelien amp Eveline kregen we

de toestemming om hun artikel ldquoNaar een positieve kijk op

ADHDrdquo op te nemen

o We wensen de aandacht te vestigen op twee interessante

activiteiten die eigenlijk voor de hulpverleners uit ons

lezersbestand bedoeld zijn

Het gaat om een vorming met Prof David Tzuriel

georganiseerd door vzw CeBCO aanvankelijk bedoeld voor

februari maar wegens persoonlijke redenen van de spreker

verplaatst naar begin april

De tweede activiteit handelt over Zokla een psycho-educatieve

les een creatie van vzw ZorgzaamOmgaan

o De laatste bijdrage is gewijd aan een nieuw spel dat het denken

stimuleert Rollebolle of Ball2Move

Enkele berichten o Enkele weken geleden verscheen een artikel in Humo over

ADHD De openingszin van dit artikel gaf al dadelijk aan dat

zij een aanval gepland hadden op medicatie meer bepaald

Rilatine reg bdquoRilatine de wonderpil tegen ADHD werkt niet op

lange termijn‟ Maar die uitspraak is fout Correcter zou

zijn‟Ook na drie jaar blijven de symptomen van ADHD

milder bij gebruik van medicatie maar het verschil in effect

met andere begeleidingsvormen is verdwenen‟ Het artikel in

Humo verscheen als reactie op een BBC uitzending die op

haar beurt zich baseerde op de laatste resultaten van de

MTA studie waarvan een uitgebreider verslag te lezen is in

de volgende nieuwsbrief Het is immers duidelijk dat andere

begeleidingsvormen (samen met medicatie) erg belangrijk

zijn bij ADHD

De uitdrukking van Prof William Pelham alsof medicatie op

lange termijn niet beter zou zijn dan niks blijkt niet uit de

MTA studie - integendeel Alleen wordt dit uit de context

gehaald Wanneer men uit het onderzoek vaststelt dat

effecten van gedragstherapie beter zijn dan een jaar

geleden komt dit zeker ook omdat nu bijna de helft (43)

van deze groep kinderen ook medicatie namen terwijl dit een

jaar terug nog 14 bedroeg

In het artikel wordt ongenuanceerd melding gemaakt van een

groeiachterstand bij kinderen met ADHD die medicatie

nemen In de rand van het MTA onderzoek werd de groei

opgevolgd bij 88 kinderen met ADHD die medicatie namen

en 65 kinderen die geen medicatie namen Na 2 jaar

medicatie ziet men inderdaad een groeiachterstand van 189

cm Maar daarna neemt die achterstand niet meer toe Er is

dus enkel bij aanvang een lichte achterstand waarna de

groeicurve zich weer normaliseert


Agenda

dinsd 15-01-2008

Dyslexie in zijn complexiteit

Linda Van Wichelen

Prov Noord-Zuid

HVerrieststraat Roeselare

20 u inr vzw Sprankel

05082 33 54

Maand21-01-2008

Aangeleerde Hulpeloosheid

Lieven Coppens psycholoog

Centr Ten Berg Halve

Maanstraat 94 St-Amandsberg

20u vzw Sprankel

09282 70 33

Dinsd 22-01-2008

rdquoNiet te doen voor schoolrdquo

Workshop ADHD

CC de Valkaart A Rodenbach-

straat 42 Oostkamp

20u inschr vooraf niet-abon

betalen euro5 abonn gratis

Inr Zitstil 03830 30 25

Dinsd 19-02-2008


Workshop ADHD

CC Het Spoor Eilandstr 6

Harelbeke




Dinsd 26-02-2008

Compenserende Maatregelen

voor Hogeschool Studenten

Gaspar Haenecaert VLEHO

Hoge School West-Vl dep

Vesalius Oostende

20u inr vzw Sprankel

05082 33 54

Dinsd 04-03-2008

rdquoTE KOOPbroer zus met

ADHDrdquo Workshop


straat 42 Oostkamp




In de paragraaf bdquoSlechte Ouders‟ stelt men het probleem

zwartwit Ofwel ligt het probleem bij het kind ofwel bij de

ouders en met een oudercursus is het opgelost en moet

Jantje niet aan de pil Men heeft duidelijk geen respect voor

de ouder die met extra zorg en met superopvoedkundige

vaardigheden samen met (eventuele) medicatie hun kind

proberen op te voeden tot een evenwichtig persoon Men

induceert een schuldgevoel alsof ouders die hun kind Rilatine

laten nemen slechte ouders zouden zijn Bovendien is het

taalgebruik beschamend woorden als bdquopokkepillen‟ hoeft niet

Al te graag associeert men Rilatine met doping binnen de

sport Er wordt een voorbeeld vermeld van een jongen die

zonder medicatie niet kon voetballen Inderdaad op jonge

leeftijd kan dit nog wel het geval zijn Maar er zijn mij heel

wat kinderen bekend die hun Rilatine juist als heel vervelend

ervaren bij het sporten en dit dan ook niet gebruiken Zo

vertelde mij een puber dat hij als keeper met Rilatine te

weinig reflexen had En ook een jonge spurter had helemaal

geen nood aan Rilatine om snel uit de startblokken te komen

Zijn impulsiviteit kon hij best gebruiken (zolang hij niet te

vroeg vertrok) Uiteraard kan oneigenlijk gebruik (bijv

zonder diagnose of met hoge hoeveelheden ) wel een

stimulerend effect hebben maar dan gaat het niet meer

uitsluitend over de groep van jongeren met ADHD maar gaat

het over sport en doping in het algemeen Andere medicijnen

mogen dan ook de revue passeren

Wat mij tenslotte weer ergerde in zo‟n vulgariserend

artikeltje is het beeld dat men over het kind met ADHD

weer voorschotelt Alsof een kind met ADHD per se een

bdquostoutbdquo kind is En wat gezegd van het kind met ADD (de niet

hyperactieve vorm) Die kinderen zijn weliswaar stil niet

storend maar hun aandachtstoornis werkt negatief zowel op

het leren als op hun persoonlijk beleven

Hopelijk kunnen de lezers voldoende relativeren wat in het

artikel verscheen en zullen ze zich bij twijfel goed

informeren bij deskundigen met ervaring Anderzijds blijft

het duidelijk dat een diagnose ADHD geen kinderspel mag

zijn Een multidisciplinaire onderzoek blijft aangewezen

vooraleer men iemand het label ADHD meegeeft De

gevolgen van die stoornis en de impact op de gehele

ontwikkeling en de omgeving van het kind moeten in het licht

van een eventuele proeftherapie bekeken worden

De Computer-Kleurenklok is een handig hulpmiddel om de

kinderen verheldering te brengen in de tijd Zeker bij

jonge kinderen die nog weinig tijdsbesef hebben is een

gewone klok niet zo probaat Een mama vertelde mij dat

zij om een keukenklok papieren stroken aanbracht om een

kwartier of een half uur aan te duiden Ze bevestigde die


Dinsd 11-03-2008

rdquoTE KOOPbroerzus met

ADHDrdquo Workshop


Harelbeke




Vrijdag 29 februari 2008

Opleiding ZOKLA

Zorgzame klas Enkel nog plaats in de

voormiddag 9u15 onthaal

tot 12u30 prijs euro 60

CC De Spil te Roeselare

Vooraf inschrijven via wwwzorgzaamomgaanbe

7-8-9 april 2008

Diagnostiek van de

leerbaarheid bij jonge

leerlingen

Prof David Tzuriel

Den Achtkanter Kortrijk

inr vzw CeBCO

info mail infocebcobe

Extra sessie opleiding

ZOKLA Zorgzame Klas

Vrijdag 11 april 2008

in het SIG te Destelbergen

van 13u15 (onthaal) tot

16u30 prijs euro 70 alle

materialen (DVDCD

handboek inbegrepen Vooraf inschrijven via wwwzorgzaamomgaanbe

stroken met een paperclip vast met de grote

wijzer bij het begin van de strook Eigenlijk is

de Computer-Klok op ditzelfde principe

gebouwd Alleen is het wel handig - tenminste

als je een computer bij de hand hebt- om de

tijd zo aan te duiden Je brengt het tijdsblok

aan wanneer een activiteit moet starten of eindigen Er

bestaan ook andere modellen een kleurenklok

wandmodel tafelmodel of als polshorloge Op zo‟n klok

zijn geen minuten te zien maar wel een tijdsblok (in en

bepaald kleur) De kleuren klok kan je bestellen voor

ongeveer euro20 bij wwwkleurenkloknl Je kan er een

proefversie downloaden Dit middel is zeker nuttig bij

kinderen met autisme ADHD en is niet alleen thuis

toepasbaar maar zeker ook op school bij een therapeut

Andere middelen blijven nuttig We denken aan de

kookwekker maar het nadeel is hier dat het kind

moeilijker de tijd kan volgen De duur van een liedje

geeft de kinderen ook soms een idee van wat met bijv 4

minuten bedoeld wordt Indien je het kind wil aanzetten

om door te werken zet je het liedje op je draait de

volume knop op stil en het kind start met bijv de

rekensommen Indien het klaar is draait het de volume

knop weer aan en als het liedje nog speelt was hijzij

binnen de tijd klaar


Verslag van de gespreksavonden verzorgd door Zorgzaam omgaan vzw

Peter Glorieux

donderdag 0410 2007 GESPREKSAVOND voor ouders met lagere school -

kinderen met ADHD

Jan Vanthomme gaf eerst uitleg bij het princiep opvoeden is een spel van

vraag en aanbod Daarna toonde hij interessante softwareprogrammas die het

leven en het leren van het kind uit de basisschool aangenamer kan maken zeker

als het te maken krijgt met leerproblemen

Verslag van een boeiend gesprek

Er werd uitleg gegeven over het rebound-effect van Rilatinereg het is

normaal dat het kind gedurende een half uur een energiestoot krijgt als

het pilletje is uitgewerkt Dit effect ebt vanzelf weg Belangrijk als je

op een te laat tijdstip medicatie geeft kan dit inslaapproblemen

veroorzaken

Ouders en kinderen lijden er onder als ze merken dat ze uitgesloten

worden -vaak door de ouders van klasgenoten- op bijvoorbeeld

verjaardagfeestjes

Een grote bezorgdheid van de ouders de lagere schooltijd is zograve voorbij Velen hebben schrik dat hun kinderen de trein zullen missen t Is

makkelijk gezegd punten zijn niet belangrijk maar als volwassene zal je

kind wel op zijn diplomas afgerekend worden

Ouders getuigen over hoe ze bepaalde problemen aanpakken Wij

onthouden enkele concrete voorbeelden en tips

Gedrag van kinderen kan je niet wijzigen Het kan wel evolueren Dit

proces start met een zeer objectieve en eenvoudige beschrijving van

het gedrag dat als storend wordt ervaren Leg desnoods een lijst aan

met prioriteiten want je kunt niet alle gedrag tegelijkertijd

behandelen Beloningssystemen zijn waardevol mits correct gebruik

dus informeer je voor je er mee begint

Het is zeer belangrijk om positief naar je kind te leren kijken en om

positieve signalen naar je kind te sturen het prijzen een eenvoudige

beloning de manier waarop je het aanspreekt zijn zeer belangrijk

Je kan reminders gebruiken bv als het steeds wil weglopen van tafel

kan je een cartoon voor zijn bord leggen dat hem er aan helpt

herinneren blijf zitten

Hou als ouders de neuzen in dezelfde richting Verwen jezelf en je

partner af en toe

Voorzie verwenmomenten voor de andere kinderen uit het gezin egraven

voor het kind met probleemgedrag


Donderdag 1110 2007 GESPREKSAVOND exclusief voor ouders met

adolescenten met ADHD

Met op de achtergrond het tromgeroffel en vibrerende paukenslagen gaf Jan

Vanthomme een demonstratie over interessante softwareprogrammas die het

leven en het leren van adolescenten op school aangenamer kan maken zeker als

leerproblemen om de hoek komen kijken Softwarepakketten zoals mindmapping

doen een beroep op de Rechter Hersenhelft ttz op die centra die de visuele

vermogens aanspreken Dergelijke software is dan ook uitermate geschikt voor

kinderen jongeren en volwassenen met een duidelijke visuele ingesteldheid

Nadien volgde een boeiend gesprek

Het rebound-effect van Rilatinereg blijft voor veel ouders en jongeren een

onbekende het is normaal dat ook adolescenten gedurende een half uur

een energiestoot krijgen als het pilletje is uitgewerkt Dit effect ebt

vanzelf weg Belangrijk als je op een te laat tijdstip medicatie geeft kan

dit inslaapproblemen veroorzaken

Ouders stellen zich vragen over de effecten van langdurig

Methylphenidatengebruik Als het kind groter wordt ervaart het kind in

elk geval een dualiteit in zichzelf Bij kleine kinderen is ADHD vooral een

syndroom dat van buitenaf wordt opgemerkt Nochtans kan je aannemen

dat op de duur ook het kind twee ikken kent eacuteeacuten met en eacuteeacuten zonder

Rilatine En het is niet uitgesloten dat het zijn functioneren zonder

Rilatine soms als veel natuurlijker ervaart Er is immers de voortdurende

dualiteit tussen wat de omgeving opmerkt (stilzitten beter

studeervermogen betere impulsbeheersing ten aanzien van de sociale

omgeving) en hoe het kind dit bij zichzelf ervaart Het is belangrijk om

in elk geval het ietwat oudere kind hierover goed voor te lichten vindt

Martijn

Martijn vervolgt Het is belangrijk dat je als adolescent de chaos in je

hoofd leert aanvaarden Van hieruit kan je keuzes maken ivm je eigen

functioneren Veel personen met ADHD hebben immers problemen met

hun zelfbeeld De psychische littekens opgelopen in de kindertijd zijn

immers veel groter dan algemeen wordt aangenomen vergeet het

ldquoKinderen met ADHD hebben GEEN met olie ingesmeerd olifantenvel al

komen ze soms zo over

Leerkrachten ldquoAls je in het Secundair Onderwijs straffen uitspreekt in

de aard van schrijf 10 bladzijden besef dan dat je eerder de ouders

straft dan het kind Leer om straffen af te wegen aan de aard van het

vergrijp en laat je niet meeslepen door je eigen impulsiviteit van het

momentrdquo


Eeacuten van de ouders merkte ook op dat het belangrijk is dat je jouw kind

leert om zelf zijn problemen op te lossen Bijv de opdracht lees zes

boeken is voor een kind met ADDDyslexie een niet te overzien opdracht

Het kind in kwestie leek echter zelf in staat om dit probleem met de

leerkracht aan te kaarten en er een passende oplossing voor te zoeken

Leerkrachten moeten leren aanvaarden dat omgaan met kinderen met een

ontwikkelingsongelijkheid vooral een kwestie is van begrip opbrengen

niet van uitzonderingen toestaan Begrip is de sleutel voor positieve

oplossingen

ADHD-medicatie eacuten drug- en alcohol (mis)gebruik gaan echt niet samen

Het is aangetoond dat kinderen die cannabis cocaiumlne speed X-tc

combineren met Rilatine reg een verhoogde kans lopen op drugpsychoses

Kinderen die ADHD -medicatie NIET combineren met illegale drugs lopen

deze kans NIET

Eeacuten van de kernopdrachten blijft hoe het kind positief benaderen

Ook bij de groep van ouders met adolescenten benadrukken ouders dat

Gedrag van kinderen kan je niet wijzigen het kan wel evolueren Dit


het gedrag dat als storend wordt ervaren

Leer een onderscheid te maken tussen grote belangrijke problemen

en peanuts die vooral als opvoeder jouw dag bederven maar weinig

zoden aan de dijk brengen


positieve signalen naar je kind te sturen De manier waarop je het

aanspreekt zijn zeer belangrijk


partner af en toe




Europese richtlijnen bij de behandeling van ADHD en waarom ze niet gevolgd worden

Eind mei vorig jaar had er in Antwerpen een tweedaags congres plaats rond

ontwikkelingsstoornissen Tal van gerenommeerde sprekers brachten er -elk op

hun domein- verslag uit over hun onderzoeken De organisatie was in handen

van het SIG 1in samenwerking met de universiteit Gent en de Federatie van

Centra voor Ambulante Revalidatie

In een eerste bijdrage pikken we even in op enkele items uit de voordracht(en)

van Prof Marina Danckaerts

Vanuit de hoek van de (kinder)psychiaters ging er de laatste jaren niet alleen aandacht naar het

voorschrijven van medicatie bij de behandeling van ADHD maar benadrukten ze verder het nut

van psycho-educatie Met de laatste resultaten van het MTA 2onderzoek zal dit alleen maar

toenemen denken wij

Enkele tips bij psycho-educatie 3

Bevraag de ouders kinderen en andere opvoeders naar hun visie op het probleem en hun

oplossingen(en) en (probeer) wijzig verkeerde visies

Informeer bij alle betrokkenen naar de ernst en de kernmerken van ADHD en de

geassocieerde problemen (symptomen oorzaken verloop en prognose)

Stimuleer het lsquorouwenrsquo om het verlies van het lsquoidealersquo kind en de band met het lsquoechtersquo kind

Licht alle betrokkenen in over de interventiemogelijkheden en ontwikkel samen een

behandelingsplan

Adviseer ouders en leerkrachten lsquohoersquo ze in het dagelijks leven kunnen omgaan met het kind

Introduceer lsquozelfhulprsquo materialen zoals werkschemarsquos beloningssystemen

Ontwikkel bij het ouder kind of de adolescent mogelijkheden voor lsquozelf-organisatie en

zelfcontrolersquo

Europese richtlijnen 2004 bij het voorschrijven van medicatie

Bij alle producten moeten volgende voorzorgsmaatregelen in acht genomen worden

fysisch onderzoek bloeddruk hartslag

bevraging van de voorgeschiedenis in verband met epilepsie leveraandoeningen aanvallen

van bewusteloosheid hartkloppingen en hartritmestoornissen

Bepaal verder gewicht lengte en bloeddruk

Wat is het verschil tussen Atomoxetine (Strattera )4 en Methylphenidaten (Rilatine Concerta)5

Het effect van een medicament kan je op verschillende manieren nagaan Uit een onderzoek van

Michelson uit 2004 blijkt het volgende

Effectgrootte dwz in welke mate is er verbetering merkbaar

Hier scoren de stimulerende producten zowel de kortdurende als langdurende even goed en

iets beter dan Strattera

Effectvergelijk Wat is de normalisatiegraad maw hoeveel kinderen vertonen na behandeling

normaal gedrag Hoeveel kinderen moet je behandelen om eacuteeacuten te vinden met

genormaliseerd gedrag ten opzichte van placebo (met nepmedicament behandeld persoon)

1 zie wwwsig-netbe

2 MTA staat voor Multimodal Treatment Study of Children with ADHD het is een Amerikaans onderzoek onder

auspicieumln van het Nationaal Instituut van de Geestelijke Gezondheid (NIMH) 3 Dit zijn richtlijnen in de eerste plaats bedoeld voor artsen

4 Niet-stimulerend middel

5 Bevat dezelfde stof als Rilatine reg maar werkt tot 12u Voor Strattera en Concerta bestaat geen tussenkomst in

kosten


Hier scoren alle middelen ongeveer hetzelfde namelijk een score tussen 3 en 5 Bij

antidepressiva ligt het cijfer op 9 (dus slechter)

Effect op de kwaliteit van het leven

(studie van Kemmer en Lage 2006) Het gaat hier om het vergelijking tussen de gewone

Rilatine en Concerta Bij langwerkende zien we het volgende

langere behandelingsperiode

minder veranderen van therapie

verhoogde trouw

minder gebruik van spoedopname

onderzoek neveneffecten

de inslaapproblemen zijn groter bij methylphenidaten (Concerta Rilatine) dan bij

Strattera

Het misbruik is bij alle medicatievormen laag maar het laagst bij Strattera dan volgen

de langwerkende methylphenidaten en tenslotte de gewone Rilatine6

Effect op co-morbide stoornissen

Oppositionele-opstandige gedragstoornissen en gedragstoornissen

Zowel atomoxetine als methylphenidaten zijn effectief op vlak van de ADHD symptomen

Maar bij gedragstoornissen is gedragstherapie zeker aangewezen Stimulerende

medicatie heeft een goed effect op oppositionele gedragsstoornissen maar is minder

effectief -maar toch nog in voldoende mate- bij gedragstoornissen

AngststoornissenBij ADHD en angststoornissen is de gedragstherapie het belangrijkst

met een groot effect op zowel de angst als op de ADHD Stimulerende medicatie is eerder

angstverhogend en atomoxetine eerder angst verminderend

Depressie In eerste instantie wordt nagegaan wat het meeste impact heeft de ADHD of

de depressie Atomoxetine heeft geen effect op de depressie Stimulerende middelen

kunnen negatieve gedachten of depressie opwekken

Ticstoornis stimulerende medicatie is niet verboden bij een ticstoornis Maar als de tics

verergeren is de atomoxetine de beste keus Als de ADHD beperkt is en de tics ernstig

dan start men met tic medicijnen

Autisme zowel Rilatine Concerta of Strattera kunnen de ADHD ndashsymptomen bij autisme

verminderen Let wel de methylphenidaten worden trager opgenomen (titratie) Deze

medicatie moet strenger opgevolgd worden omdat de nevenwerkingen heviger zijn

Kostenplaatje

7dagenweek

medicatie Rilatine 10 mg

3 dosissendag

terugbetaling

Rilat MR 7 + gewone

20 mg + 10 mg

Terugbet + niet

Concerta 36 mg 8

Niet terugbetaald

Strattera 40 mg

Niet terugbetaald

Kost per

maand euro 73 euro 785 +euro 978

euro 176

euro 69 euro 933

6 De Dextroamfetamine scoort eigenlijk het laagst maar laten we hier buiten beschouwing

7 Rilatine Modified Released of langwerkende Rilatine ongeveer 8 uur

8 Concerta bevat dezelfde werkzame stof als Rilatine maar werkt 12 u


Wanneer overstappen op langdurend werkende medicatie

Als de schoollast te hoog is en er geen goede begeleiding en controle mogelijk is

Als het nemen van de medicatie over de middag op school stigmatiserend werkt

Als er gevaar is van ontrouw en onregelmatig gebruik van de medicatie over de middag

Als een adolescent daar duidelijk de voorkeur aan geeft

Als er sprake is van rebound-effect na de uitwerking van de medicatie Bijv extra prikkelbaar

of wat neerslachtig gedrag Met langwerkende medicatie zijn de schommelingen minder

uitgesproken

Waarom volgen artsen deze richtlijnen niet op 9

Er is twijfel rond de waarde en de wetenschappelijke basis van de richtlijnen De vraag is dan

op welke wetenschappelijke gronden de artsen zich dan wel baseren Ze zien de richtlijnen

als een gids en niet als een voorschrift

De arts volgt de richtlijnen niet omdat hij het niet ziet zitten om de patieumlnt te motiveren tot

een bepaalde behandeling

Het volgen van de richtlijnen zorgt voor extra werkdruk Dus liever snel werk al is het dan ook

maar half werk

Men heeft een eigen plan

De richtlijnen zijn te complex te moeilijk Dus ook hier liever eacuteeacutenvoudig ook al is dat op een

kwalitatief minder hoog niveau Liever het werk eenvoudig houden in plaats van goed

Er is een tendens om toe te geven aan een minder geschikte tussenkomst die de voorkeur

van de patieumlnt wegdraagt en dit om conflicten te vermijden Misschien mogen we hier ook

wel onder verstaan dat er artsen zijn die om de vrede te bewaren toch maar medicatie

voorschrijven ook al vinden ze een andere behandeling beter

Tenslotte voegen wij hier nog een opmerking toe van Prof Danckaerts die wees op impliciete

patieumlnten categorisering Wij interpreteren dit als de houding waarbij op voorhand bepaalde

therapieeumln niet worden voorgesteld omdat men meent dat de aangemelde patieumlnt toch

geen belangstelling of profijt zal hebben Vaak is dit gebaseerd op subjectieve indrukken of

door interpretaties van sociale status of diploma

9 Onderzoek in Nederland in 2001 door Grol Maar met een persoonlijke interpretatie


NAAR EEN POSITIEVE KIJK OP ADHD

Evelien Eeckman amp Eveline De Winter 10

I Uitgangspunten

Tegenwoordig hebben ze allemaal wat meneerAls ze op school niet meekunnen hebben ze dyslexie en als ze de winkel half afbreken zijn ze hyperactief zijn uitspraken die meer dan eens worden gehoord De termen dyslexie en hyperactief zijn dus in brede lagen van de bevolking gekend maar weet men ook wat ze eigenlijk inhouden

t Is omdat ze zoveel aan die computer hangen zoveel met die game boy bezig zijn dat ze

zichzelf niet meer kunnen beheersen is een populaire stelling In wetenschappelijke

literatuur heeft men evenwel iets heel anders kunnen aantonen Door middel van goed

gestructureerde computerspelletjes kan men het concentratievermogen van kinderen met

ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) duidelijk verbeteren In de media krijgen

cultuurpessimisten ruime aandacht terwijl wetenschappelijke studies steevast als saai of

belerend worden gepresenteerd

De kern van de zaak is echter het verschil tussen geloven en weten Hoe vaak kiest men voor

emo-geloof en hoe vaak voor wetenschappelijk denken

Der is nen hoek afrdquo zegden ze vroeger ldquoAwel heacute tegenwoordig is er altijd meer dan enen

hoek af is een mooie getuigenis Ze verwijst duidelijk naar de ingewikkelde problematiek

van de comorbiditeit Dit is het samen voorkomen van meer dan eacuteeacuten probleem Een patieumlnt

kan cataract hebben en tegelijkertijd nierstenen Dit samengaan is zeer waarschijnlijk

toevallig In andere gevallen lijkt het samen voorkomen van problemen minder toevallig Bij

kinderen met dyslexie is er 15 die ook nog een andere leerstoornis hebben waaronder

ADHD Bij kinderen met dyscalculie zijn er 17 die ook met dyslexie en 26 die ook met

ADHD kampen Bij patieumlntjes met dyspraxie zegt men dat er 25 tot 38 ook nog een andere

leerstoornis hebben waaronder ADHD De cijfers verschillen duidelijk van studie tot studie

Hoe verwarrend moet dit cijfermateriaal over komen

2 Methode

1 Eerst hebben we informatie gesprokkeld over het onderwerp (boeken media

internet)

2 In een tweede stap hebben we een 5O-tal mensen geiumlnterviewd in drukke

winkelstraten van een grootstedelijke agglomeratie Hierbij hebben we er naar

gestreefd een gelijkmatige mix van leeftijden geslachten en cultuurgemeenschappen

te bekomen

3 Tot slot hebben we een interview kunnen organiseren met neuropsycholoog-

neurolinguiumlst dr Peter van Vugt gespecialiseerd in leerproblemen en

gedragsstoornissen

10

Overgenomen met toestemming van de redactie van vzw Sprankel zie ook wwwsprankelbe


3 Besluiten en aanbevelingen

Wanneer we onze bevindingen samen leggen komen we tot volgende inzichten

Een belangrijk deel van de bevolking blijkt steekproefsgewijs niet voldoende op de hoogte

van wat ADHD juist inhoudt De term hyperactiviteit doet bij iedereen wel een belletje

rinkelen maar daar stopt het vaak Er is nood aan een betere voorlichting over ADHD

Informatieve campagnes toegankelijk voor iedereen zouden een start kunnen zijn

Niet enkel kinderen en jongeren kunnen lijden aan ADHD er zijn ook ADHD-volwassenen

ADHD is evenwel moeilijker vast te stellen bij volwassenen dan bij kinderen De WHO

(Wereldgezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties) pleit voor een meer zorgvuldige

screening van de mogelijke aanwezigheid van ADHD bij volwassenen Er is een aparte

diagnostische lijst met aangepaste criteria voor de diagnose bij volwassenen in de maak

Volwassen ADHDers hebben meer dan eens te kampen met problemen op de werkvloer Ze

kunnen niet lang dezelfde job houden er is sprake van een ingebakken ongedurigheid

waardoor ze nood hebben aan veel afwisseling Volwassen ADHDers kiezen dus vaak voor

jobs met voldoende pit Jobs met veel crisismomenten gaan zij niet uit de weg zij vinden dit

vaak net spannend en motiverend

Een volwassen ADHDer wordt zelden bibliothecaris of psychiater Een hele dag stil zitten

lukt niet echt Zij kunnen wel uitstekende bakkers koks brandweermannen spoedartsen

helpdesk- medewerkers zijn Kortom ze kiezen vaak voor beroepen waarin er afwisseling

is en er plaats is voor creatieve ideeeumln

ADHDers kunnen perfect functioneren in de steeds snellere maatschappij Het zijn diegenen

die het best stand houden Iemand die geen ADHD heeft riskeert in paniek-situaties buiten

zichzelf moedeloos radeloos of depressief te worden

Hoe zou de wereldorde er hebben uitgezien zonder ADHDers Creativiteit lage

gevarendrempel energie geen angst hebben van nieuwe ontwikkelingen impulsiviteit (ttz

niet treuzelen) zijn enkele eigenschappen die ADHDers bezitten Van grote uitvinders tot de

heldhaftige verkenners uit de oorlogen velen van hen zouden in deze tijd ADHDers gebleken

zijn

ADHDers voeren vaak een lang gevecht om hun leven onder controle te krijgen

Eens de controle er is kan een ADHDer alles bereiken waartoe hij gemotiveerd is De

invloed van de familie vriendenkring en partnerkeuze kan hier niet onderschat worden

ADHD is geen excuus Het is een wereldwijd bekend fenomeen Soms is het lastig voor de

omstaanders maar het heeft ook enkele duidelijke voordelen Daarom verdient het zowel

nationaal als internationaal meer positieve aandacht

Uit het tijdschrift van Sprankel 18de jaargang nr 4 (oktober -december 2007)


DYNAMIC ASSESSMENT DIAGNOSTIEK VAN DE LEERBAARHEID VAN JONGE LEERLINGEN Workshop met Prof David Tzuriel Kortrijk 7-8-9 april 2008

Dynamic Assessment (of interactieve diagnostiek) staat voor methodes die de

leerbaarheid en de mate waarin leerlingen kunnen leren-leren denken en

problemen oplossen in kaart brengen Deze methodes verschillen van het klassieke

intelligentie-onderzoek in die zin dat het lsquolerenrsquo zelf (het leerproces) onderwerp is van

onderzoek De onderzoeker is geiumlnteresseerd in de cognitieve vaardigheden die aan

de basis liggen van leren en ndash wanneer hier problemen opgemerkt worden - in de

wijze waarop hij hierin verandering kan brengen Dit is bijzonder relevant tav

actuele themarsquos als lsquoleren lerenrsquo en inclusief onderwijs

Prof David Tzuriel is een autoriteit op het vlak van dynamic assessment Hij

ontwierp meerdere leertests die voornamelijk voor oudere kleuters en leerlingen van

de basisschool werden ontwikkeld Zijn boeken en artikels zijn niet te tellen David

Tzuriel was reeds 10 keer te gast te Kortrijk iedere keer brengt hij met vele demorsquos

en praktische tips zijn enthousiasme over op de deelnemers

De workshop is bedoeld voor therapeuten remedial teachers en CLB-

medewerkers Het aantal deelnemers wordt strikt beperkt De voertaal is Engels

maar de spreker houdt rekening met de anderstaligheid van de toehoorders

Info Stuur een mail naar infocebcobe voor een folder


Zorgzame Klas Kinderen met ADHD zijn vaak temperamentvolle kinderen Als peuter vallen ze op Soms zijn ze heel alert hebben alles gehoord zijn overal bij en reageren constant Bij volwassenen wekken ze sympathie op Een dergelijk pittig mensje wekt geregeld een lach op Tenminste wanneer het niet te erg wordt Afhankelijk van de leeftijd van de andere kinderen verstoren ze de rust in de groep bij familie bijeenkomsten Bij oudere kinderen zijn ze vaak in de buurt Ze krijgen aandacht en zijn tenslotte makkelijk beiumlnvloedbaar Bij jongere kinderen lukt het contact meestal zo lang zij de bovenhand krijgen Moeilijker wordt het bij leeftijdsgenoten en zeker wanneer het toezicht van een ouder kind of volwassene ontbreekt Als peuter stelt dit nog niet zoveel problemen omdat die kinderen op die leeftijd nog sterk op zichzelf gericht zijn In de kleuterleeftijd verandert dit Oudere kleuters spelen meer met elkaar hoewel de relaties sterk wisselen Deze trend zet zich verder in de lagere school Kinderen vergelijken zichzelf met de anderen Er wordt meer gereageerd op verschillen zowel qua uiterlijk als op schoolse prestaties Maar net als bij de volwassene krijgen de leeftijdsgenoten het moeilijker met het drukke overweldigend gedrag van het kind met ADHD Wat vroeger sympathiek of leuk was wordt nu als vervelend beschouwd Kinderen met ADHD lopen vanaf de leeftijd van 9 jaar meer kans op isolement of pesterijen Hun impulsiviteit zorgt voor negatieve reacties en op den duur gaat bij ieder conflict de eerste gedachte rond de schuld naar het kind met ADHD Met de toename van de negatieve reacties is er een omgekeerd evenredige evolutie merkbaar qua zelfbeeld Zeker indien vanuit de omgeving van het kind weinig inzicht of aanvaarding bestaat betreffende deze gedragsstoornis daalt de zelfwaarde sterk Het lijkt ons daarom belangrijk om in de begeleiding rekening te houden met de reacties van de omgeving 1 Verantwoording

We waren dan eigenlijk niet totaal verrast toen wij gevraagd werden om in een zesde leerjaar een gesprek te hebben over ADHD De directe aanleiding was Katrien een meisje met ADHD dat absoluut niet goed in de klasgroep zat Kinderen met ADHD kunnen immers op een groep wegen We aarzelden om op de vraag van school in te gaan Zou dergelijk gesprek zich niet tegen Katrien keren Zal dit geen pestgedrag uitlokken Krijgt Katrien zo geen carte-blanche om druk-impulsief gedrag te vertonen De informatie die we vooraf inwonnen overtuigde ons Voorzichtig maar met stijgend enthousiasme bereidden we een les voor en na een tiental proeflessen vormde zich een lesmodel

2 Zorgzame klas een psycho-educatief project

Wij deelden het project op in drie blokken 21 Een voorbereidende fase waarbij gegevens verzameld worden over het

hulpvragende kind zijn ouders de klassengroep de directie en de leerkracht van de school en CLB ndashomkadering Bedoeling de hulpvraag zo goed als mogelijk definieumlren en filters inbouwen zodat nadelige effecten kunnen ondervangen worden Hier wordt uiteindelijk beslist of het klassengesprek kan doorgaan

22 Het eigenlijke klassengesprek Aan de hand van een ervaringsgericht model krijgen de leerlingen inzicht in de werking van de hersenen zichzelf en de medeleerling(en) met ongelijke kansen Er zijn werkbladen voorzien en audio-visuele middelen ondersteunen de les Er is een leskoffer ontwikkeld met didactische materialen Door middel van concrete oefeningen wordt het inzicht van de leerlingen in het gedrag van klasgenoten die net anders zijn aangescherpt Ze ervaren hoe ze hierbij een positieve rol kunnen spelen Het lessenpakket omvat plusmn 3 lestijden en eindigt met zeer concrete casussen waarin handvaten worden aangereikt om lsquohulpcoachrsquo te worden binnen het klassengebeuren

23 De opvolgingsfase waarin de kinderen naderhand worden uitgenodigd om een vragenlijstje in te vullen Ook de betrokken schooldirecties en de leerkracht evalueren de

ZoKla ndashinterventie Bij wijze van reminder ontvangen de kinderen een individuele ZoKla ndash

badge en krijgt de totale klassegroep een lsquocertificaat van Zorgzame Klasrsquo

Het ZoKla -model onderging sinds zijn ontstaan heel wat aanpassingen Het model werd

meermaals uitgetest bij klassen van het 4deg 5deg en 6deg leerjaar met leerlingen met ADHD en met Gilles de la Tourette


3 Korte beschrijving van het klassengesprek

Aan de hand van enkele technieken gestoeld op ervaringsgericht leren komen we tot theoretische inzichten in de werking van de hersenen en de ADHD-problematiek De concrete technieken de powerpointquiz de powerpoint-theorieopbouw en de verhalen kunnen hierbij helpenhellip

Het klassengesprek leidt naar zeer concrete klassituaties die te maken hebben met ADHD en hoe de kinderen uit de klas hierop kunnen reageren Hoe kunnen ze mee helpen coachen Wat kunnen ze zeer concreet doen Wat betekent voor hen lsquogeduldrsquo hebben aanvaarden dat er lsquobegriprsquo is voor het kind met ADHD in plaats van dit als een lsquouitzonderingrsquo te zien Voor deze concrete situaties kunnen de begeleiders putten uit het sociogram de vragenlijsten de observaties tijdens de ervaringsoefeningen en het klassengesprek enz

Terugkoppelingsmoment met de klas bv door een chatsessie met de begeleiders een nagesprek met de klassenleerkracht enzovoorts

Besluit Deze les werd al een tiental keer uitgeprobeerd en werd onlangs in zijn definitieve vorm gegoten De respons is positief en heeft ons ertoe aangezet om andere diensten mee te laten delen in dit project Uiteindelijk zoekt de begeleider met alle leerlingen uit de klas naar handvatten waardoor ze medestanders worden in plaats van tegenstanders De ZoKla ndashinterventie neemt ongeveer drie lestijden in beslag Ze wordt begeleid door een CLB-medewerker een zorgcooumlrdinator een leerkracht of een andere therapeut Een leskoffer wordt gratis ter beschikking gesteld voor de cursisten door vzw ZorgzaamOmgaan en omvat alle materialen zoals instructie DVD audiomateriaal Power Point telegeleid wagentje step hellip

Opmerking Naast het begeleiden van de klas met een kind met een ontwikkelingsongelijkheid waarvoor dat lesmodel werd ontwikkeld zijn de materialen en de oefeningen uitermate bruikbaar voor psycho-educatie bij ADHD of GTS individueel of in groep Daarom willen wij therapeuten ook introduceren in dit lesmodel Een aanpassing voor de eerste graad in het beroepsonderwijs is op vraag van enkele scholen in voorbereiding

Zorgzaam Omgaan vzw organiseert een opleiding lsquoBegeleider Zorgzame Klasrsquo Deze vorming ging reeds door De sessie van 25012008 en de namiddagsessie van 29022008 zijn reeds volzet De bijkomende voormiddagsessie op 29022008 staat nog open Deze gaat door van 9u15 tot 12u30 in cc De Spil te Roeselare Er zijn nog plaatsen vrij Op 11 april 2008 gaat er een sessie door in de gebouwen van het SIG te Destelbergen van 13u30 (onthaal 13u15) tot 16u30 Uitgebreidere informatie vindt u op de website wwwzorgzaamomgaanbe


Ball2Move is spelmateriaal dat zich bijzonder goed leent bij het leren denken in stappen In zijn eenvoudigste aanbieding kan je met jonge kinderen patronen leren nabouwen Bij oudere kinderen ga je meer strategische taken aan Bovendien kan je met het materiaal zelf creatief omgaan Zo kan je met dit materiaal het geheugen makkelijk stimuleren De combinatiemogelijkheid met een zelfinstructiemethode spreekt voor zich

Doel

patronen analyseren volgens plaats en kleur

ruimtelijke orieumlntatie en structuratie

strategisch plan uitdenken

sequentieel denken

hypothetisch denken en hypothese toetsing

denken op materieel perceptueel en abstract niveau

Inhoud

spelbord met 49 gaten

4 rode 4 gele 4 groene en 4 blauwe houten bollen

24 zwarte cilinders

24 patroonkaarten dubbelzijdig bedrukt

kopieerblad om een stappenplan op te maken

handleiding met voorbeeld van een stappenplan

Spelvormen met zwarte cilinders aan de rand

(spelbord met 25 speelvelden)

Spel 1 Maak de patronen van de opdrachtkaart na met de gekleurde bollen

Spel 2 Verrol de bollen vanuit de startpositie naar een nieuw patroon in zo weinig

mogelijk beurten Door de beperkte bewegingsmogelijkheden van de bollen moet

je op zoek naar een goed plan Bekijk het als een uitdaging om opnieuw te

proberen in noacuteg minder stappen

Spel 3 Plan de stappen vooraf op papier Ook hier bestaat de uitdaging in het zo weinig

mogelijk stappen te plannen


Spelvormen waarin zwarte cilinders over het

speelbord verspreid staan


Voor spel 4 en 5 worden de cilinders volgens het

model op het spelbord geplaatst De vaste plaats

van de cilinders bemoeilijken de bewegingen van de

bollen

Spel 4 bouw de patronen na door de bollen te rollen in zo weinig mogelijk stappen

Opgelet nu moet je rollen tussen de muurtjes en op zoek naar een bruikbare

doorgang Ook nu heb je nood aan een goed plan Bekijk het als een uitdaging om

opnieuw te proberen in noacuteg minder stappen

Spel 5 werkt nu je plan eerst uit op papier Ook hier bestaat de uitdaging in het zo

weinig mogelijk stappen te plannen

Spelbord gebruiken als gezelschapsspel

Er liggen nu slechts 2 bollen van elke kleur op het spelbord de zwarte cilinders staan

volgens het patroon

Spel 6 elke speler krijgt een opdrachtkaart plaats eacuteeacuten twee of vier bollen op de

aangegeven plaats Per spelbeurt krijgt een speler een afgesproken aantal

stappen (bv je mag in je beurt 7 stapjes zetten met eacuteeacuten of meer bollen) Wie

zijn opdracht volbracht heeft krijgt een nieuwe opdracht

Ontwerper Jannes Baert

Producent wwwjegronl (productnummer 50620 richtprijs euro 8000)

Verdeler in Belgieuml wwwmarsivalbe (productnummer J50620)


Ik hoop dat je met mij door een

frisse bril wil kijken naar

opvoeden Het is geen kookboek

met kant-en-klaarrecepten Maar

het staat wel vol aanwijzingen en

tips in welke richting je

oplossingen en uitwegen kunt

creeumlren In dit boek breng ik

twintig jaar ervaring als

kinderpsychiater 25 jaar huwelijk

en ervaring met vier dochters

mijn vele lezingen en contacten

met jongeren en ouders op

vormingsavonden tot synthese in

een verhaal dat vooral zeggen

wil opvoeden heeft mijn leven

zoveel rijker gemaakt Ik hoop dat

het ook voor jou als lezer die weg

mag opgaan

Peter Adriaenssens

zie ook wwopvoedingsboekenbe

ADHD-wijzer Psychiatrisch centrum De

Korbeel kent al langer een

goede werking rondom ADHD

bij kinderen en jongeren Zo

loopt nu bijna 10 jaar een

programma ldquoSamen Bewegenrdquo

waar kinderen met ADHD en

hun ouders terug leren op een

positieve manier in relatie te

treden Omdat de omgeving

goed geiumlnformeerd moet

worden ontwikkelden zij een

paar jaar terug een info-map

ADHD-wijzer voor de lagere

school Recent biedt men nu

een ADHD-wijzer voor het

secundair onderwijs aan Naast

verscheidene brochures zit er

tevens een CD-rom met

praktisch materiaal

Een aanrader Wie meer info

wenst of een bestelling wil

plaatsen neemt contact op met

Frank Dejonghe

frankdejonghedekorbeelbe

05624 52 59

o ADHD is geen geschenk maar hoeft geen drama te worden

Van vzw Sprankel en de auteurs Evelien amp Eveline kregen we

de toestemming om hun artikel ldquoNaar een positieve kijk op

ADHDrdquo op te nemen

o We wensen de aandacht te vestigen op twee interessante

activiteiten die eigenlijk voor de hulpverleners uit ons

lezersbestand bedoeld zijn

Het gaat om een vorming met Prof David Tzuriel

georganiseerd door vzw CeBCO aanvankelijk bedoeld voor

februari maar wegens persoonlijke redenen van de spreker

verplaatst naar begin april

De tweede activiteit handelt over Zokla een psycho-educatieve

les een creatie van vzw ZorgzaamOmgaan

o De laatste bijdrage is gewijd aan een nieuw spel dat het denken

stimuleert Rollebolle of Ball2Move

Enkele berichten o Enkele weken geleden verscheen een artikel in Humo over

ADHD De openingszin van dit artikel gaf al dadelijk aan dat

zij een aanval gepland hadden op medicatie meer bepaald

Rilatine reg bdquoRilatine de wonderpil tegen ADHD werkt niet op

lange termijn‟ Maar die uitspraak is fout Correcter zou

zijn‟Ook na drie jaar blijven de symptomen van ADHD

milder bij gebruik van medicatie maar het verschil in effect

met andere begeleidingsvormen is verdwenen‟ Het artikel in

Humo verscheen als reactie op een BBC uitzending die op

haar beurt zich baseerde op de laatste resultaten van de

MTA studie waarvan een uitgebreider verslag te lezen is in

de volgende nieuwsbrief Het is immers duidelijk dat andere

begeleidingsvormen (samen met medicatie) erg belangrijk

zijn bij ADHD

De uitdrukking van Prof William Pelham alsof medicatie op

lange termijn niet beter zou zijn dan niks blijkt niet uit de

MTA studie - integendeel Alleen wordt dit uit de context

gehaald Wanneer men uit het onderzoek vaststelt dat

effecten van gedragstherapie beter zijn dan een jaar

geleden komt dit zeker ook omdat nu bijna de helft (43)

van deze groep kinderen ook medicatie namen terwijl dit een

jaar terug nog 14 bedroeg

In het artikel wordt ongenuanceerd melding gemaakt van een

groeiachterstand bij kinderen met ADHD die medicatie

nemen In de rand van het MTA onderzoek werd de groei

opgevolgd bij 88 kinderen met ADHD die medicatie namen

en 65 kinderen die geen medicatie namen Na 2 jaar

medicatie ziet men inderdaad een groeiachterstand van 189

cm Maar daarna neemt die achterstand niet meer toe Er is

dus enkel bij aanvang een lichte achterstand waarna de

groeicurve zich weer normaliseert


Agenda

dinsd 15-01-2008


Linda Van Wichelen

Prov Noord-Zuid



05082 33 54

Maand21-01-2008





20u vzw Sprankel

09282 70 33

Dinsd 22-01-2008


Workshop ADHD


straat 42 Oostkamp




Dinsd 19-02-2008


Workshop ADHD


Harelbeke




Dinsd 26-02-2008





Vesalius Oostende


05082 33 54

Dinsd 04-03-2008


ADHDrdquo Workshop


straat 42 Oostkamp





















































Dinsd 11-03-2008


ADHDrdquo Workshop


Harelbeke





Opleiding ZOKLA






7-8-9 april 2008

Diagnostiek van de


leerlingen

Prof David Tzuriel


inr vzw CeBCO



ZOKLA Zorgzame Klas





materialen (DVDCD





























Peter Glorieux


kinderen met ADHD










veroorzaken



verjaardagfeestjes



















partner af en toe






























Martijn












momentrdquo










oplossingen





deze kans NIET













partner af en toe















toenemen denken wij








behandelingsplan




zelfcontrolersquo
















1 zie wwwsig-netbe





kosten









verhoogde trouw




Strattera





















Kostenplaatje

7dagenweek


3 dosissendag

terugbetaling

Rilat MR 7 + gewone

20 mg + 10 mg

Terugbet + niet

Concerta 36 mg 8

Niet terugbetaald

Strattera 40 mg

Niet terugbetaald

Kost per


euro 176

euro 69 euro 933












uitgesproken








maar half werk

















I Uitgangspunten





















2 Methode


internet)




te bekomen



gedragsstoornissen

10






























zijn

















































Doel




sequentieel denken



Inhoud



24 zwarte cilinders




















bollen









volgens het patroon









Agenda

dinsd 15-01-2008


Linda Van Wichelen

Prov Noord-Zuid



05082 33 54

Maand21-01-2008





20u vzw Sprankel

09282 70 33

Dinsd 22-01-2008


Workshop ADHD


straat 42 Oostkamp




Dinsd 19-02-2008


Workshop ADHD


Harelbeke




Dinsd 26-02-2008





Vesalius Oostende


05082 33 54

Dinsd 04-03-2008


ADHDrdquo Workshop


straat 42 Oostkamp





















































Dinsd 11-03-2008


ADHDrdquo Workshop


Harelbeke





Opleiding ZOKLA






7-8-9 april 2008

Diagnostiek van de


leerlingen

Prof David Tzuriel


inr vzw CeBCO



ZOKLA Zorgzame Klas





materialen (DVDCD





























Peter Glorieux


kinderen met ADHD










veroorzaken



verjaardagfeestjes



















partner af en toe






























Martijn












momentrdquo










oplossingen





deze kans NIET













partner af en toe















toenemen denken wij








behandelingsplan




zelfcontrolersquo
















1 zie wwwsig-netbe





kosten









verhoogde trouw




Strattera





















Kostenplaatje

7dagenweek


3 dosissendag

terugbetaling

Rilat MR 7 + gewone

20 mg + 10 mg

Terugbet + niet

Concerta 36 mg 8

Niet terugbetaald

Strattera 40 mg

Niet terugbetaald

Kost per


euro 176

euro 69 euro 933












uitgesproken








maar half werk

















I Uitgangspunten





















2 Methode


internet)




te bekomen



gedragsstoornissen

10






























zijn

















































Doel




sequentieel denken



Inhoud



24 zwarte cilinders




















bollen









volgens het patroon









Dinsd 11-03-2008


ADHDrdquo Workshop


Harelbeke





Opleiding ZOKLA






7-8-9 april 2008

Diagnostiek van de


leerlingen

Prof David Tzuriel


inr vzw CeBCO



ZOKLA Zorgzame Klas





materialen (DVDCD





























Peter Glorieux


kinderen met ADHD










veroorzaken



verjaardagfeestjes



















partner af en toe






























Martijn












momentrdquo










oplossingen





deze kans NIET













partner af en toe















toenemen denken wij








behandelingsplan




zelfcontrolersquo
















1 zie wwwsig-netbe





kosten









verhoogde trouw




Strattera





















Kostenplaatje

7dagenweek


3 dosissendag

terugbetaling

Rilat MR 7 + gewone

20 mg + 10 mg

Terugbet + niet

Concerta 36 mg 8

Niet terugbetaald

Strattera 40 mg

Niet terugbetaald

Kost per


euro 176

euro 69 euro 933












uitgesproken








maar half werk

















I Uitgangspunten





















2 Methode


internet)




te bekomen



gedragsstoornissen

10






























zijn

















































Doel




sequentieel denken



Inhoud



24 zwarte cilinders




















bollen









volgens het patroon










Peter Glorieux


kinderen met ADHD










veroorzaken



verjaardagfeestjes



















partner af en toe






























Martijn












momentrdquo










oplossingen





deze kans NIET













partner af en toe















toenemen denken wij








behandelingsplan




zelfcontrolersquo
















1 zie wwwsig-netbe





kosten









verhoogde trouw




Strattera





















Kostenplaatje

7dagenweek


3 dosissendag

terugbetaling

Rilat MR 7 + gewone

20 mg + 10 mg

Terugbet + niet

Concerta 36 mg 8

Niet terugbetaald

Strattera 40 mg

Niet terugbetaald

Kost per


euro 176

euro 69 euro 933












uitgesproken








maar half werk

















I Uitgangspunten





















2 Methode


internet)




te bekomen



gedragsstoornissen

10






























zijn

















































Doel




sequentieel denken



Inhoud



24 zwarte cilinders




















bollen









volgens het patroon



































Martijn












momentrdquo










oplossingen





deze kans NIET













partner af en toe















toenemen denken wij








behandelingsplan




zelfcontrolersquo
















1 zie wwwsig-netbe





kosten









verhoogde trouw




Strattera





















Kostenplaatje

7dagenweek


3 dosissendag

terugbetaling

Rilat MR 7 + gewone

20 mg + 10 mg

Terugbet + niet

Concerta 36 mg 8

Niet terugbetaald

Strattera 40 mg

Niet terugbetaald

Kost per


euro 176

euro 69 euro 933












uitgesproken








maar half werk

















I Uitgangspunten





















2 Methode


internet)




te bekomen



gedragsstoornissen

10






























zijn

















































Doel




sequentieel denken



Inhoud



24 zwarte cilinders




















bollen









volgens het patroon

















oplossingen





deze kans NIET













partner af en toe















toenemen denken wij








behandelingsplan




zelfcontrolersquo
















1 zie wwwsig-netbe





kosten









verhoogde trouw




Strattera





















Kostenplaatje

7dagenweek


3 dosissendag

terugbetaling

Rilat MR 7 + gewone

20 mg + 10 mg

Terugbet + niet

Concerta 36 mg 8

Niet terugbetaald

Strattera 40 mg

Niet terugbetaald

Kost per


euro 176

euro 69 euro 933












uitgesproken








maar half werk

















I Uitgangspunten





















2 Methode


internet)




te bekomen



gedragsstoornissen

10






























zijn

















































Doel




sequentieel denken



Inhoud



24 zwarte cilinders




















bollen









volgens het patroon




















toenemen denken wij








behandelingsplan




zelfcontrolersquo
















1 zie wwwsig-netbe





kosten









verhoogde trouw




Strattera





















Kostenplaatje

7dagenweek


3 dosissendag

terugbetaling

Rilat MR 7 + gewone

20 mg + 10 mg

Terugbet + niet

Concerta 36 mg 8

Niet terugbetaald

Strattera 40 mg

Niet terugbetaald

Kost per


euro 176

euro 69 euro 933












uitgesproken








maar half werk

















I Uitgangspunten





















2 Methode


internet)




te bekomen



gedragsstoornissen

10






























zijn

















































Doel




sequentieel denken



Inhoud



24 zwarte cilinders




















bollen









volgens het patroon
















verhoogde trouw




Strattera





















Kostenplaatje

7dagenweek


3 dosissendag

terugbetaling

Rilat MR 7 + gewone

20 mg + 10 mg

Terugbet + niet

Concerta 36 mg 8

Niet terugbetaald

Strattera 40 mg

Niet terugbetaald

Kost per


euro 176

euro 69 euro 933












uitgesproken








maar half werk

















I Uitgangspunten





















2 Methode


internet)




te bekomen



gedragsstoornissen

10






























zijn

















































Doel




sequentieel denken



Inhoud



24 zwarte cilinders




















bollen









volgens het patroon
















uitgesproken








maar half werk

















I Uitgangspunten





















2 Methode


internet)




te bekomen



gedragsstoornissen

10






























zijn

















































Doel




sequentieel denken



Inhoud



24 zwarte cilinders




















bollen









volgens het patroon











I Uitgangspunten





















2 Methode


internet)




te bekomen



gedragsstoornissen

10






























zijn

















































Doel




sequentieel denken



Inhoud



24 zwarte cilinders




















bollen









volgens het patroon




































zijn

















































Doel




sequentieel denken



Inhoud



24 zwarte cilinders




















bollen









volgens het patroon

















































Doel




sequentieel denken



Inhoud



24 zwarte cilinders




















bollen









volgens het patroon















bollen









volgens het patroon








nieuwsbrief aan(ge)dacht 21

Documents

Transcript of nieuwsbrief aan(ge)dacht 21