1

In dit nummer:

Certificering rijinstructeurs voorrangsvoertuig: Hoe zit het nu?

Richtinggevend Kader Bijzondere Verkeersbevoegdheden

Gezamenlijk tekstdeel brancherichtlijn Optische en

Geluidssignalen

Stand van zaken lopende projecten

Introductie projecten 2016

Werkbezoek aan Compass4D in Helmond

Wijzigingen in het projectteam

Nieuws van het KenniscentrumVoorrangsvoertuigen

april 2016

Mede op basis van wensen uit het veld heeft het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) het initiatief genomen om het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen op te richten. Het doel van het kenniscentrum is om kennis op het gebied van voorrangsvoertuigen te verzamelen, ontsluiten en verspreiden. Het kenniscentrum wil als verbindende factor fungeren tussen de diverse organisaties op het gebied van voorrangsvoertuigen. Bij het kenniscentrum zijn onder andere Brandweer Nederland, Ambulancezorg Nederland, de nationale politie, ANWB, Rijkswaterstaat, de betrokken ministeries en de opleiders van de hulpdiensten zoals de Politieacademie, BOCAS, Academie voor Ambulancezorg en de rijopleiding van de Koninklijke Marechaussee nauw betrokken.

In deze nieuwsbrief vindt u het laatste nieuws, de activiteiten en de projecten van het kenniscentrum.

Het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen heeft de afgelopen periode gewerkt aan diverse projecten, waaronder het certificeringssysteem voor rijinstructeurs, het richtinggevend kader en het op elkaar afstemmen en actualiseren van de brancherichtlijn optische- en geluidssignalen. Hieronder vindt u een beschrijving van deze afgeronde projecten.

Certificering rijinstructeurs voorrangsvoertuig: Hoe zit het nu?Na een geslaagde proef van twee jaar, heeft het Ministerie van Infrastructuur en Milieu besloten om vanaf april 2015 een permanente vrijstelling te verlenen voor het oefenen op de openbare weg met optische en geluidssignalen. De vrijstelling geeft de bestuurders die in opdracht van een hulpverleningsdienst rijonderricht in het besturen van een voorrangsvoertuig krijgen of geven, de bevoegdheid om blauw zwaailicht en sirene te voeren voor trainingsdoeleinden.

VoorwaardenAan het oefenen met optische en geluidssignalen op de openbare weg heeft het ministerie strikte voorwaarden verbonden. Eén van de voorwaarden is dat de rijinstructeur gecertificeerd moet zijn volgens een multidisciplinair vastgesteld competentieprofiel om les te mogen geven met optische en geluidssignalen op de openbare weg. Het ministerie heeft besloten dat de spoedeisende medische hulpverleningsdiensten en de brandweer hiervoor een certificerende partij aan moeten wijzen. Rijinstructeurs van politie en defensie hoeven geen aanvullende certificering te hebben omdat hun kwaliteit is gewaarborgd via de kwaliteitssystemen van politie en defensie.

2

Ambulancezorg Nederland en Brandweer Nederland hebben het IBKI aangewezen als certificerende instantie. Sinds 1 januari 2016 kunnen rijinstructeurs examen doen om de OGS+ pas te halen. Met deze pas is de rijinstructeur bevoegd om les te geven met optische en geluidssignalen op de openbare weg.

ExamenHet examen voor rijinstructeurs wordt afgenomen door het IBKI en bestaat uit een theorie-examen en een praktijkexamen. Het theorie-examen bestaat uit 25 meerkeuzevragen. Het praktijkexamen duurt 75 minuten waarvan er 60 minuten wordt gereden. De gehele rit telt mee in de beoordeling, waarbij het zwaartepunt gelegd wordt op de spoedritten.

Instroomeisen > De kandidaat die het examen wil afleggen, moet aan de volgende voorwaarden voldoen: > De kandidaat is in het bezit van een geldig WRM-certificaat. > De kandidaat is in het bezit van een geldig rijbewijs B. > De kandidaat moet een volledig ingericht voorrangsvoertuig meenemen dat aan de

voorwaarden van een lesvoertuig voldoet conform artikel 4 van de vrijstelling.

Particuliere rijinstructeurs die niet in staat zijn een volledig ingericht voorrangsvoertuig mee te brengen naar het praktijkexamen, kunnen voor het praktijkexamen een voorrangsvoertuig huren. Met de inschrijvingsbevestiging voor het praktijkexamen kan er aanspraak worden gemaakt op het voertuig dat in beheer is bij het Facilitair Dienstencentrum van het IFV in Zoetermeer. Contactpersoon Ton van den Berg zorgt voor de reservering, uitgifte en inname van het voertuig in overleg met de kandidaat. Daarnaast wordt er door het Facilitair Dienstencentrum gewerkt aan een pool van huur-voorrangsvoertuigen (rijbewijscategorie B en C). Voor meer informatie hierover kan er contact worden opgenomen met Peter Ruijs.

Aanmeldprocedure IBKI Via de website van het IBKI kan de kandidaat zich inschrijven voor het theorie-examen en het praktijkexamen. Aanmelden voor het theorie-examen kan men zelf doen via een account in Mijn IBKI. Aanmelden voor het praktijkexamen kan met een aanmeldformulier.

Meer informatie over het certificeringssysteem en de documenten voor de theorietoets vindt u op de website van het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen. Informatie over het examen vindt u op www.ibki.nl.

Richtinggevend Kader Bijzondere VerkeersbevoegdhedenIn 2013 heeft het kenniscentrum het project ‘Eenheid in de rijopleiding’ uitgevoerd. Uit het onderzoek is gebleken dat, hoewel de disciplines op een aantal onderdelen verschillend zijn, een groot deel van het zich verplaatsen op de weg als voorrangsvoertuig vergelijkbaar is. Dit geeft mogelijkheden voor het creëren van meer eenheid in rijgedrag en rijopleiding. Een van de voorgestelde maatregelen was een richtinggevend kader waarin het gewenste rijgedrag wordt beschreven. In 2015 is gestart met het opstellen van een richtinggevend kader voor het rijden met optische- en geluidssignalen. Hierin worden voor alle verschillende voorrangsvoertuigdisciplines afspraken vastgelegd over eenduidig rijgedrag. Deze afspraken vormen ook de basis voor de rijopleidingen van de hulpdiensten.

TotstandkomingEen projectgroep met afgevaardigden van Ambulancezorg Nederland, Brandweer Nederland, Defensie, de nationale politie en particuliere opleiders heeft in een aantal sessies gewerkt aan dit richtinggevend kader, waarbij de opzet van de rijprocedures van het CBR als voorbeeld is genomen. Een klankbordgroep, met daarin mensen die zich betrokken voelen bij het onderwerp, heeft gedurende het project meegedacht over de thema’s, feedback gegeven op de werkdocumenten en uiteindelijk het conceptstuk gereviewd.

3

Richtinggevend KaderUiteindelijk heeft dit geresulteerd in het Richtinggevend Kader Bijzondere Verkeersbevoegdheden. Hierin is beschreven wat het meest wenselijke gedrag is van bestuurders die gebruikmaken van bijzondere verkeersbevoegdheden. Over het algemeen zijn dit bestuurders van voertuigen die in gebruik zijn bij de hulpverleningsdiensten zoals genoemd in artikel 29 Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990 (RVV ’90). Met bijzondere verkeersbevoegdheden wordt in dit kader gedoeld op twee verschillende vormen:

> Het gebruikmaken van een vrijstelling op verkeerswetgeving. > Het rijden als bestuurder van een voorrangsvoertuig als bedoeld in het RVV ’90.

Het richtinggevend kader richt zich op het verkeersgedrag van de bestuurder die gebruikmaakt van bijzondere verkeersbevoegdheden. De taak die de bestuurder uitvoert, in combinatie met het hiervoor gebruikte voertuig, is bepalend voor dit gedrag. Zo zijn bijvoorbeeld de taken van een bestuurder van een tankautospuit niet te vergelijken met die van een bestuurder van een politiemotor. Het kader moet dan ook gelezen worden met als uitgangspunt de taak van de bestuurder in combinatie met het gebruikte voertuig.

Het Richtinggevend Kader Bijzondere Verkeersbevoegdheden kunt u hier downloaden.

Gezamenlijk tekstdeel brancherichtlijn Optische en geluidssignalenIn 2014 is het kenniscentrum samen met Ambulancezorg Nederland, Brandweer Nederland, Defensie en de nationale politie een project gestart om de brancherichtlijnen Optische- en geluidssignalen te actualiseren en op elkaar af te stemmen. Het einddoel van dit project was om te komen tot een op elkaar afgestemd multidisciplinair tekstdeel dat in iedere brancherichtlijn kan worden opgenomen.

TotstandkomingEerst is geïnventariseerd wat de overeenkomsten en verschillen zijn in de inhoud van de huidige brancherichtlijnen. Op basis hiervan is een lijst gemaakt met items die in de verschillende brancherichtlijnen voorkwamen. Vervolgens is in een startbijeenkomst bepaald welke items multidisciplinair (dus voor alle branches hetzelfde) konden worden beschreven en welke items monodisciplinair zouden moeten worden opgepakt. In een aantal bijeenkomsten heeft de werkgroep het gezamenlijk tekstdeel voor de brancherichtlijn uitgewerkt, waarbij de tekst van de meest recente versie van de brancherichtlijn van de politie als uitgangspunt is gebruikt.

4

Belangrijkste wijzigingenDe wijzigingen zijn uiteraard afhankelijk van welke bestaande brancherichtlijn men uitgaat. Er zijn echter twee wijzigingen die betrekking hebben op het rijgedrag van de bestuurders van voorrangsvoertuigen die van belang zijn: 1. De snelheidsoverschrijding ten opzichte van reguliere verkeersdeelname. In het gezamenlijk tekstdeel is opgenomen dat kleine voertuigen (≤ 5000 kg toegestane

maximum massa) 40 km/u harder mogen rijden dan de ter plaatse geldende maximumsnelheid. Voor grote voertuigen (>5000 kg toegestane maximum massa) is de maximum overschrijding vastgesteld op 20 km/u.

2. De snelheid op de vluchtstrook. De huidige regel is dat een vluchtstrook wordt bereden met een snelheid van maximaal

20 km/u boven de snelheid van het verkeer op de rijbaan, met een maximum snelheid van 80 km/u. Wanneer de snelheid van het andere verkeer lager is dan 30 km/u, mag op de vluchtstrook maximaal 50 km/u worden gereden. Deze regel is behoorlijk complex om toe te passen. Zeker in combinatie met het toch al risicovolle passeren via de vluchtstrook en met wisselende en lastig in te schatten snelheden van het overige verkeer. Daar komt bij dat deze regel in strijd was met de multidisciplinair vastgestelde richtlijn Incidentmanagement, waarin gesteld wordt dat de vluchtstrook met een maximum van 50 km/u wordt bereden. Daarom wordt deze regel overgenomen: een maximum van 50 km/u op de vluchtstrook, ongeacht de snelheid van het overige verkeer.

VervolgHet gezamenlijk tekstdeel is goedgekeurd door de branches. Naast het gezamenlijk tekstdeel gaat nu iedere branche de branchespecifieke tekstdelen opstellen. Deze branchespecifieke tekstdelen worden met het multidisciplinaire tekstdeel geïntegreerd tot één volwaardige brancherichtlijn per branche. Momenteel zijn zowel Brandweer Nederland als Ambulancezorg Nederland bezig met het opstellen van de branchespecifieke tekstdelen. De nationale politie integreert tijdens de volgende herziening van de huidige brancherichtlijn het gezamenlijk tekstdeel.

Stand van zaken lopende projectenOngevallenstatistiek 2014-2015Momenteel zijn wij bezig met het verzamelen van data over de ongevallen met voorrangsvoertuigen in de periode 2014-2015. Met zoveel mogelijk bestuurders van de betrokken voorrangsvoertuigen worden interviews gehouden. Wij zijn blij te kunnen melden dat de nationale politie en het Openbaar Ministerie toestemming hebben gegeven om ook dit jaar

relevante politiegegevens in te zien, waaronder rapporten van de verkeersongevallenanalyse. Deze gegevens worden uiteraard vertrouwelijk behandeld en anoniem verwerkt in de database. Nadat de interviews hebben plaatsgevonden en alle politiegegevens verwerkt zijn, wordt er geanalyseerd en gerapporteerd. Naar verwachting wordt het rapport in het tweede kwartaal van 2016 gepubliceerd.

5

Verkenning experiment verkeerslichten beïnvloedingMede naar aanleiding van de resultaten van het onderzoek naar ongevallenstatistiek is het kenniscentrum gestart met een verkenning naar de mogelijkheden en wenselijkheid om de effecten van verkeerslichtenbeïnvloeding te onderzoeken. Specifiek worden de mogelijkheden onderzocht om de effecten van Korte Afstand Radio (KAR) op de veiligheid en aanrijtijd van voorrangsvoertuigen te meten door middel van een experiment. In het kader van de voorverkenning is een werkbezoek afgelegd aan één van de producenten en leveranciers van het KAR-systeem. Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan de voorverkenning, waarna deze aan de stuurgroep voorgelegd wordt.

Evaluatieonderzoek pilotcampagne Wat doe jij bij zwaailicht en sirene?In opdracht van het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Oost-Nederland (ROVO) voeren wij een onderzoek uit naar de effecten van de voorlichtingscampagne Wat doe jij bij zwaailicht en sirene?, die als pilot werd uitgevoerd in Overijssel en Gelderland. Deze campagne richt zich op weggebruikers en geeft adviezen over hoe te reageren op een voorrangsvoertuig. De ROVO wil graag weten wat de effecten van de campagne zijn en is daarnaast geïnteresseerd in wat het publiek van de campagne vindt. Om dit te onderzoeken is een nul- en eenmeting uitgevoerd onder drie doelgroepen: beginnende, ervaren en oudere bestuurders. Zij kregen twee keer een vragenlijst met kennis- en gedragsvragen. De onderzoeksgroep kreeg tussentijds het campagnemateriaal toegereikt, de controlegroep niet. Daarnaast heeft de groep die het campagnemateriaal heeft gekregen, het materiaal beoordeeld. Momenteel wordt hard gewerkt om de verkregen data te analyseren en te rapporteren. Naar verwachting wordt het onderzoek medio april 2016 afgerond en opgeleverd aan de opdrachtgever.

Introductie projecten 2016Ongevallenstatistiek 2016In de periode 2010 tot 2013 heeft het kenniscentrum een rapport gepubliceerd over het onderzoek dat is gedaan naar ongevallen met voorrangsvoertuigen. Ook de gegevens over ongevallen die hebben plaatsgevonden in 2014 en 2015 worden momenteel verzameld en worden daarna verwerkt in een rapportage. Het structureel verzamelen van de gegevens van ongevallen met voorrangsvoertuigen wordt in 2016 voortgezet.

De praktijk van voorrangsvoertuigen: meerwaarde of niet?Er wordt een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de meerwaarde van het rijden met optische- en geluidssignalen ten opzichte van normale verkeersdeelname. Uit eerdere onderzoeken is gebleken dat er behoorlijk grote risico’s zitten aan het rijden met optische- en geluidssignalen. Om te kunnen bepalen of er sprake is van meerwaarde, wordt gekeken naar de tijdswinst en de gelijkmatige doorstroming. Om dit te onderzoeken vindt er een praktijkproef plaats. Over de praktische uitvoering wordt momenteel volop nagedacht. De gegevens die verkregen worden vanuit de praktijkproef, worden naderhand geanalyseerd en gerapporteerd.

Nulmeting bestuurders voorrangsvoertuigDe afgelopen jaren heeft een aantal ontwikkelingen plaatsgevonden om de vakbekwaamheid van voorrangsvoertuigbestuurders te verbeteren. Zo is een richtinggevend kader voor het rijden met optische en geluidssignalen ontwikkeld, mag tijdens de rijopleiding geoefend worden op de openbare weg met optische en geluidssignalen en zijn de brancherichtlijnen van de verschillende disciplines op elkaar afgestemd. Daarnaast zijn de ongevallen met voorrangsvoertuigen en de juridische aspecten van deze ongevallen in kaart gebracht. De verwachting is dat als gevolg van deze ontwikkelingen de vakbekwaamheid van de chauffeurs in de toekomst toe zal nemen. Het is onbekend hoe het op dit moment gesteld is met het kennisniveau van chauffeurs en hoe zich dit uit in rijgedrag. Daarom wordt in 2016 een nulmeting uitgevoerd. Met deze nulmeting wordt als het ware een foto gemaakt van de vakbekwaamheid van de Nederlandse voorrangsvoertuigchauffeurs op dat moment. Na een aantal jaren kan dan een vervolgonderzoek plaatsvinden om te zien of er verbetering is opgetreden in de vakbekwaamheid van de chauffeurs. Het project start in april 2016. Meer informatie hierover leest u in volgende nieuwsbrieven.

6

Bewustwording chauffeursSinds 2013 zijn binnen het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen diverse projecten uitgevoerd waarin kennis is opgedaan die gebruikt wordt om chauffeurs bewust te maken van hun bijzondere positie in het verkeer. Deze nieuwe inzichten en ontwikkelingen waren voor Brandweer Nederland de aanleiding om het IFV en de Brandweeracademie te vragen om een e-module Bijscholing bewustwording te ontwikkelen. Hiermee kunnen op relatief korte termijn de huidige brandweerchauffeurs worden voorzien van de nieuwe inzichten met een focus op risicovolle situaties en omstandigheden waarin ongevallen met voorrangsvoertuigen kunnen plaatsvinden. Daarbij is er ook aandacht voor het gedrag en de reactie van andere weggebruikers bij confrontatie met voorrangsvoertuigen en de juridische aspecten van een ongeval met een voorrangsvoertuig.De ontwikkeling hiervan is niet alleen relevant voor de brandweer, maar ook voor overige diensten die met optische en geluidssignalen rijden. Daarom is besloten om de teksten, interactieve elementen en filmpjes zo te maken dat deze ook voor de andere diensten bruikbaar zijn. Naast het ontwikkelen van nieuw beeldmateriaal wordt waar mogelijk ook gebruikgemaakt van bestaande filmpjes en materialen die in de veiligheidsregio’s beschikbaar zijn. Beschikt u over dergelijk materiaal dat wij met uw collega’s op deze manier mogen delen? Neem dan contact met ons op via voorrangsvoertuigen@ifv.nl.

Werkbezoek aan Compass4D in HelmondEen terugkerend onderdeel in de nieuwsbrief is het verslag van een bezoek aan een organisatie of de ontwikkeling van een product op het gebied van voorrangsvoertuigen. Voor deze editie is een bezoek gebracht aan het project Compass4D op de Automotive Campus in Helmond. Compass4D richt zich op de ontwikkeling en implementatie van intelligente transportsystemen die het mogelijk maken voor voertuigen om onderling en met de weginfrastructuur te communiceren. Het systeem maakt het ook mogelijk om specifieke aanwijzingen naar bestuurders van voertuigen te sturen op het moment dat een verkeerslicht bijna op rood springt, of dat er een voorrangsvoertuig in de buurt rijdt. Ook kan het systeem de bestuurder informeren over de ideale rijsnelheid om zo vloeiend door een reeks verkeerslichten te rijden.

Bron: www.e52.nl

Het project wordt uitgevoerd om aan de wensen van taxi’s, transportbedrijven, openbaar vervoer en de hulpdiensten te kunnen voldoen. Specifiek voor voorrangsvoertuigen beschikt het systeem ook over de mogelijkheid om aan voorrangsvoertuigen prioriteit (groen licht) te verlenen. Voordelen van het systeem zijn onder andere tijdswinst, lager verbruik van brandstof, meer veiligheid en verbeterd rijcomfort. Het bezoek aan de Automotive Campus in Helmond en specifiek aan het project Compass4D was erg inspirerend. Het is mooi te zien hoe verschillende partijen zoals de gemeente, transportbedrijven en hulpdiensten in één project samenwerken aan het verbeteren van de situatie op de weg voor alle gebruikers. Het kenniscentrum blijft de ontwikkelingen van het project in de gaten houden.

7

Wijzigingen in het projectteamEen welkom en afscheid in het projectteam van het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen. Sven Kamphuis is sinds kort aangesloten bij het projectteam. In februari is hij begonnen aan zijn vijf maanden durende stage bij het kenniscentrum. Sven is vierdejaars student Crime Science aan de Saxion in Enschede. Binnen het kenniscentrum houdt hij zich bezig met het project Ongevallenstatistiek en algemene werkzaamheden.

Eind maart nemen we afscheid van Britt de Jonge. Britt heeft zich tijdens haar stage bij het kenniscentrum beziggehouden met het project Ongevallenstatistiek en de evaluatie van de voorlichtingscampagne Wat doe jij bij zwaailicht en sirene?. Wij danken Britt voor haar inzet en wensen haar veel succes toe tijdens het afstuderen!

ContactgegevensHeeft u vragen over voorrangsvoertuigen, opmerkingen of suggesties? Neem dan contact met ons op, e-mail voorrangsvoertuigen@ifv.nl of telefoon 0900 235 112 112 (lokaal tarief). Meer informatie over het kenniscentrum, het IFV-onderzoeksprogramma of de onderzoeksresultaten vindt u op www.kenniscentrumvoorrangsvoertuigen.nl

Het kenniscentrum is ook te volgen op Twitter, @IFV_Voorrang

Afmelden voor de nieuwsbriefWilt u de nieuwsbrief niet meer ontvangen, meldt u zich dan af via voorrangsvoertuigen@ifv.nl.