lc 3aaröanQ. Mocnsfcatf 7 februari 1894. ]\Y. 45.

EVOLUTIE. WEEKBLAD YOOR DE YROUW.

Onder medewerking van I). DK CLKK<-*I. Stiermarken: mr. Louis FRANK. Hrussel: SOKANTS en V.irt. Amsterdam: en do Dames: Kr.isK VAN CALCAK. 't-Hage; KMII.IK CLAKYS, Gent; Ai'o. FICKEKT on OTTILIK TURNAI:, bestuursleden v/d Vrouwenbond. Wcenen: WAKNKK SSOAD en Mo> QBBUIU, bestuursleden v;in WomOM Proirressive Society, Londen; JOHANNA. sehryfster van *liet Keeht der Vrouw, Gonèvo; MAKIK POI-KUN, doetor in do rechten. Brussel; STXUTARUWKBF—IKNTINK. Leeuwarden; 11. I'OHEN, W. DiiL'CKER, TH. SCHOOK—HAVER.'JOH. SUUUIU', Amsterdam.

Abonnementsprijs pur 'i maanden, ƒ 0.7."> Voor België „ O.tó1

' t Overige Buitenland en Ned.-Indië „ 1.025

Afzonderlijke nummers . . . . „ 0.0'$

Bureau van Redactie en Administratie: • A R P I I A T I P A R K 6 1 ,

AMSTERDAM.

Advertentiën per regel . . . . f 0.15 Groote letters naar plaatsruimte. Boekaankondigingen per regel . ., 0.10

en 4/8 maal. Aanvragen om betrekkingen . . „ 0.2-">

V e r k r i j g b a a r a a n a l l e K i o s k e n . J . I'. A. VlaaiKlere i i , IVolveust i -aa l 11. .M. I*. Kar*<ior-i. v a n YVotitttrant .'SI t e A m s t e r d a m e n 1*. S e l i a p e r . tVaru iocNstr imt , i . ro i i i i i gen ik 3 t'eulw ]>er i i u n i m e r .

m m i I I I I I I 11111111111111111111111 I I 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

- « I N H O U D. • " i:iis:il»'<li < uil.y Nlimlon w a r Vrouw enMcxreelil. Alweder M Ki'hri'ili' voorwaart*. I>e i roiiH l»ij <!<• Muzelmannen. I»e kam en haai' KeM'liieilenix (Vtrtttg in slot). Hoe in l'olorario liet vroiiw<»iikies:'erlit Iftlliltt^ra weril f Binnen <le grenzen. Van uil ilen Viwuiilc. Ingezonden. Feuilleton: l'rins l'nuielle. Advertentiën.

l l i l l II l l i l I I 1111| I l i| l i l l i I I n || n n i i i i i i i i i i i I I I I I I I I I I I I I I I I I

lEltsabetb (£afc\> Stanton ovev IDrouwenkiesrecbt

Meisjes hebben evenveel belang bij een goede regeering als jongens, zei dezer dagen de veterane voor vrouwen-rechten, en op haar rusten tegenover Staat , Kerk en Huis dezelfde verplichtingen.

H e t stemrecht is eenvoudig het recht zich zelf te regeeren, h e t recht een beslissende opinie uit t e brengen over de brandende vraagpunten van den dag. He t stembillet is in de handen van den burger wat kroon en scepter is voor het kon ingschap ; het stempelt allen tot koningen en koninginnen. E n in waarheid, hebben de dochters van Wash ing ton , Jefferson en Adams minder persoonlijke w a a r digheid, minder liefde en kracht in zich dan de vorstinnen der oudheid, die to t den dood vochten om haar rechten? Geen Victoria, gezeten op haar Ktizerstroon, neemt een hoogere positie in dan de vrouwen dezer Staten, gekroond met de burgerrechten eener republiek. Daarom, meisjes van het vrije Amer ika , zult gij nog langer dulden dat men u uw kroon on thoud t?

I n een van die geïnspireerde oogenblikken, welke voor volken en menschen dagen, zeldzaam en vluchtig als blik-semstralen, stortten onze vaderen in 1776 hun onsterfelijke declaratie van Kecht, Vrijheid en Broederschap, over heel de wereld uit. De godsdienst reikte vol vuur en bezieling den vrijheidsmannen de hand en Luther ' s woerden in eere brengende, maakten zij tot hun mot to : individueele rechten, een individueel gewetoaa en een individueel oordeel.

Op dien gedenkwaardigen dag in 1776 luidde statig en plechtig de klok in de Independance Hal l ter verkondi-

ging van de kroning van duizenden koningen en konin-g innen; tot heden hebben echter de laatsten nimmer haar kroon gedragen. Thans, 118 jaar later, komen zij en eischen haar wettig aandeel op.

Toen in 1840 de Aartsbisschop van Canterburv Victoria tien dood van koning Wil l iam aatizegde en haar mededeelde zij zijn erfgename was, ontving zij, alhoewel destijds slechts 17 jaren, de tijding met een ernst en waardigheid die haar ook bij de kroning geen oogenblik verliet en deed zien, dat zij zich ten volle doordrongen gevoelde van de rechten en plichten welke zij aanvaardde. Het is te hopen dat, wanneer in 1894 de mannen van den staat New-York de burgerkroon op het hoofd der vrouwen en meisjes druk-ken, deze haar zullen accepteeren met dezelfde gratie en waardigheid als indertijd de maagdelijke koningin.

W a t evenwel, indien artikel I I , afdceling I . onveranderd blijft? He t woord „mannelijk" zijn plaats behoudt ? Alsdan zullen over twintig jaar onze dochters meer paria's zijn dan wij vrouwen van het heden. Haar rechten, persoon en eigendom zijn geheel en al afhankelijk van den uitslag dezer verkiezing, waarbij zij zelven niet de minste stem hebben. E r kan zonder haar toestemming belasting \vor- den geheven van heur eigendom, beslag worden gelegd op haar persoon. Zij kan beschuldigd, gearresteerd, vast-gezet en opgehangen worden, zonder zich ook maar eenigs-zins te kunnen laten representeeren bij de burgerlijke, justitieele of uitvoerende takken der regeering.

Een van de treurigste figuren dezer hedendaagsche be-schaving is voorzeker • el een sidderend, bevend meisje, zonder steun en zonder vrienden, terechtstaande voor kih-dermoord. De jury, mannen ; de rechters, mannen: in de ge-rechtszaal, mannen; hij die haar zinnen verlokte door woor-den van liefde en beloften van bescherming, een man, geëerd in hooge en lage kringen, en zij, de eenige vrouw onder die allen, uitgestooten door de wereld, veroordeeld tot gevangenisstraf of dood.* Hoe kan de man oordeelen over de verlegenheid, van dat arme meisje, gesteld voor een voor haar onoplosbaar levensprobleem? Hoe kan de man oordeelen over den doodstrijd van dat moederhart, half krankzinnig haar hulpeloos kind werpende in den duisteren afgrond? Hoe kan de man veroordeelen wetten, zeden, sociale verhoudingen, die liefdevolle, lichtgeloovige wezens dwingen hun toevlucht te nemen tot moord, waar hij zelf die heeft gemaakt. Geen vrouw in deze Staten heeft ooit o f t e immer geprofiteerd van haar heilig recht: veroordeeld te worden door eigen seksegenooten. Poli t ieke gelijkheid zal haar

E V O L U T I E .

dit recht verschaffen, want deze sluit in zich : stem in de wetten, stem in de gerechtshoven, stem in de zalen der Wetgevende Vergaderingen en zij heeft tot gevolg: een zedelijkheids-wetboek voor beide geslachten gelijk.

Op al onze openbare scholen zijn onderwijzeressen, haar salaris en positie is geregeld al naar dat in de plaats waar zij staan de vrouw meer of minder stem in de schooL commissiën heeft.

Over heel do wereld wordt de mensch geschat naar den politieken trap waarop hij staat. Waarom verheugt men zich meer 'oij de goboorte van een jongen, dan bij die van een meisje? Eenvoudig omdat de eerste vooruitzichten heeft, mede wetten kan maken en uitvoeren. Waar.un is er steeds meer gedaan voor de opvoeding van den jongen dan van het meisje? Omdat hij kan worden senator, afge-vaardigde, rechter of president en zij vermoedelijk heel haar leven slechts zal zijn satelliete van pot of pan. trek-.ster aan het wiegetouw.

Edoch, de meisjes van het heden gelijken niet meer op haar grootmoeders; zij volgen haar broeders stap na sta]); in arbeid, kunst, wetenschap en litteratuur gaan zij jaar op jaar vooruit. Op wat voor grond zal eenig redelijk man. daar waar meisje en jongen elkanders gelijken zijn in werkzaamheid, moed en konnis. de eerste haar burger-rechten weigeren ?

Een geestelijke die een gloeiende rede had gehouden over „Het Hemelsche Erfgoed'', werd na afloop door een jonge, geestige vrouw gevraagd : ..Of ook de vrouwen een gelijk aandeel in deze Hemelsche vreugde zou worden toe-gewezen." „Zeker, was het antwoord. Zij hebben een ziel juist als de man, haar redding is even precieus als de zijne: Christus is gestorven èn voor vrouw en voorman." „Dan, repliceerde zij. begrijp ik niet. waarom men ook hier maar niet haar gelijkheid erkent en onze aardsche erfenis even secuur vaststelt als onze Hemelsche; daarmede zou men tevens onzen vaders, echtgenooten, broeders en zonen gewennen aan het gelijkheidsidee, want thans bestaat er alle kans dat zij, deelende het lot van die aarts-aristo-craat, waarvan Milton ons vertelt, dat hij struikelde over de kanteclen zijner eigen stellingen, in de Hemelsche dreven aangeland, terstond in rebellie zullen komen tegen de daar heerscheude zeden."

Bestaat er gelijkheid in Hoogere sferen, dan is onze eerste, heilige plicht de aarde zoo gelijk mogelijk aan dezen te maken. Het eerste wat wij daarvoor te doen hebben, is onze zonen achting te leeren voor de draagsters van het ménschenras.

Niets op de wereldmarkt zoo waardeloos als de vrouw. <»een courant kan men in handen krijgen of er komen vrouwenbeleedigingen in voor. aangedaan zoowel aan de matrone die ter kerk gaat als aan de veertienjarige die wilde bloemen vergaart op haar weg naar school. Niet de uitvoerders dier daden zelve houd ik daarvoor aanstra-kelijk, maar de hooggeplaatste mannen, geestelijken en wetgevers, die met hun opinie de zeden van het volk doorkneden. Zoolang Kerk en Staat in hun voorschriften en codes de vrouw uitstooten, zal zij voor de menigte wezen een voorwerp van sport. Indien de massa was opgevoed met dezelfde achting voor de moeder als voor de cathe-dralen, altaren, symbolen en sacramenten, het pleit zou voor de vrouw spoedig gewonnen zijn. Zoo laag op den maatschappelijken ladder kunt gij niet dalen dat gij een man zult vinden, geneigd de kerken binnen te gaan om

de altaren te ontheiligen of te sollen met het emblema van het sacrament; in zijn jeugd is hem geleerd deze zaken met eerbied en heilig opzien te aanschouwen. Welk soort van eerbiedslessen voor de vrouw ontvangt echter de menigte?

Zien onze zoons met hooger achting tot hun moeders op, na op de hoogeschool de tegen de vrouw ophit-sende juridische statuten en wetten bestudeerd te hebben? Geenszins. Zien onze zoons hooger tegen hun moeders op na op de seminariën den Bijbel en zijn commentaren over der vrouwen wording en zijn te hebben bestudeerd? Geenszins. Kersversch van het nauwlettend onderzoek van datgene wat zij Gods wil en wet wanen, kersversch van de gemeenschap met den Ongeziene, met den dauw der vervoering op de lippen treden zij de wereld in en prediken de onderwerping der vrouw.

De eerste buitenpost der burcht die de vrouw tot heden omsloten houdt, welke moet vallen, is haar politieke de-gradatie; deze neergeveld zullen spoedig do overige zich op haar pad bevindende bolwerken neergehaald zijn. Het stembillet is in de hand des burgers de sleutel naar den Tempel der Wetenschap, het „Sesam opent u" naar eer, Avelvaart en macht.

Voor ons die het kiesrecht meer dan een halve eeuw hebben gevraagd en nog niet het einde er van zien, ons lijkt heel die strijd een pijnlijke droom, waarin wij steeds worstelen tegen een ons dreigend gevaar en als door een onzichtbare hand aan do plek gebonden, toch niet verder komen. Waarlijk, onvervulde hoop maakt het hart ziek — als de schaduwen der duisternis rond ons opstijgen en wij vreezen nimmer de vervulling van onzen levens-langen arbeid te zullen zien, blijft ons ée'n troost, n.1. dat het komend meisjesgeslacht zal opvatten het werk, dat ons uit de handen valt en zij de victorie zullen behalen, die ons niet mocht geworden. Mogen zij oogsten wat wij ge-zaaid hebben. * * *

Na de ondervinding van meer dan een kwart eeuw, na de vrouwen van haar land bij Burgerlijke Wet veel te hebben zien toebedeeld, waarom zij in andere landen nog vragen, verklaart deze pionnier slechts e'én middel als afdoende, het kiesrecht. Zoo dit niet verkregen wordt, voor-spelt zij de vrouw der toekomst een lagere plaats in de maatschappij dan de vrouw van het heden. En terecht. Al wat in de wetten gemaakt wordt vóór iemand, doch zonder iemand, heeft 'geen waarde en kan veranderd, gewijzigd, verminkt worden naar willekeur des makers. Mochten vele Nedorlandsche vrouwen, die thans anders denken, dit inzien. In hef heden ons Burgerlijk Wetboek ten gunste der vrouw veranderd te krijgen, heeft weinig be-zwaar. Velen toch zijn zij die hopen door den bast te geven de noot te kunnen behouden. Voor de vrouw-zelve heeft een dergelijke verandering echter geen beduidenis en wijs doet zij die, den verbeteraars dank wetende voor hun vriendelijke bemoeiingen, tot de heeren wetgeleerden en wettenmakers zegt: Wij hebben zoo lang gewacht, heusch, wij kunnen nog wel een jaartje wachten, wachten tot tijd en wijlen wij de wetten, die ons beider richtsnoer moeten zijn, te zamen ineen zullen zetten, te zamen over derzelver uitvoering zullen waken.

Niet de burgerlijke vrijheid moet gaan voor de politieke maar de politieke voor de burgerlijke. Van de eerste gaat uit een opvoedende, beschavende kracht; de laatste is slechts een waarborg, niets meer.

E V O L U T I E . :?

Hlwefcer een scbreöe voorwaarte. Mochten wij in ons hoofdartikel van No. 41 met vreugde het

optreden van den heer Pierson begroeten, thans mogen wij met evenveel genoegen wijzen op hetgeen de vorige woek ons deed zien. Tweemaal toch werden wij verrast docr het optreden van respectable mannen, die mede den strijd voor vrouwenrechten aanbinden en in wie wij dus flinke helpers zullen vinden, nl. de hoeren P. L. Tak en ons Tweede-Kamerlid mr Ph. de Kanter.

Den 2()en Jan. hield de heer Tak in oen Debating-olub te Helle-voetsluis eene rode om de volgende stelling te verdedigen : „Ter bevordering van do regelmatige ontwikkeling der maatschappij behoort het onderscheid tusschen man en vrouw ten aanzien der toekenning van staatsburgerlijke rechten te worden opgeheven", terwijl de heer De Kanter voor de leden van het Nut te Kotter-dam sprak over: De opvoeding der vrouw.

Al aanstonds moet ons van het hart, dat wij het ten zeerste betreuren, dat een voor de vrouwen zoo belangrijke rede, als die te Hellevoetsluis, door geen enkele vrouw werd bijgewoond. Of «Ut is toe te schrijven aan de lauwheid, die de overgroote moer-derheid der vrouwen nog steeds bezielt of aan het niet voor vrouwen toegankelijk stellen van zulke vergaderingen, door de bewuste Debating-Club uitgeschreven, weten wij niet, maar in ieder geval is het jammer. Wij zijn echter geneigd het eerste te veronderstellen; immers een vereeniging, waaraan door een spreker zulk een onderwerp wordt opgegevon, zal allicht de besproken personen uitnoodigen en in geen geval, zoo zij zich melden, uit" sluiten, tenzij men huidige het: Wij zullen onderhandelen orer u, doch zonder u, wij trillen werken voor u, maar niet door u.

Ter inleiding behandelde de heer Tak kort den materieelen toestand der hedendaagsche maatschappij en de daardoor in den geest en de gemoederen gewekte reactie. Men erkent te staan vóór eene ontwikkeling tot andere vormen van samenleven, en alom werkt men, of tracht men to werken aan do oplossing van het vraagstuk. Zal de ontwikkeling regelmatig, d. i. zal zij zonder

grooto schokken tot stand komen, dan is i:et reeds dadelijk noo-dig dat alle belangen, gelijkgerechtigd, worden geroepen tot mede-werking aan het politiek bestuur, en dat geen enkele kracht van geest en gemoed tot do samenwerking onopgeroepen blijve. Wer-ken de thans bevoorrechten willens en bewust mede aan het in-roepen dier samenwerking, dan bevorderen zij de regelmatigheid eener ontwikkeling, die ook huns ondanks, maar dan minder regelmatig, haren weg zal volgen.

Dit is ook geheel en al ons standpunt en onze wijze van zien, ja wij moenen zelfs en schreven dit reeds in het hoofdartikel van ons eerste proefnummer, dat veel van wat thans verkeerd is, niet zoo zou zijn geworden, indien de vrouw meer hadde meegeleefd en hare gaven en krachten hadden gewijd niet aan het kleine huisgezin alleen, maar ook aan dat groote huisgezin, hetwelk wij „Maatschappij" noemen. '

Evenals wij, was de heer Tak dan ook van meening dat „Kies* recht en Verkiesbaarheid" middelen — zoo al niet de middelen zijn om veel verbeteringen tot stand te brengen.

Bij het beantwoorden van de vraag: Hebben de vrouwen economische belangen te verdedigen in de wetgeving? behandelde de heer T. o. m. het economisch karakter van het hedendaagsche huwelijk, waar behoud en vermeerdering van eigendom vaak be-slist over de keuze, de zich daaraan aansluitende huwelijks-wetgeving ook in haren invloed op de zelfstandigheid der vrouw, de moeilijkheid der ontbinding van het huwelijk, den toestand der ongehuwde vrouw, de prostitutie. Al deze vraagstukken hangen samen met den algemeenen economischen toestand en eischen voor hunne oplossing do medewerking van alle betrokken partijen, niet alleen van die helft der mensehen, die thans aan den voordeeligen kant der alleen-heerschappij staat.

Evenzeer als meer en meer de meening veld wint, dat eene regeling van de belangen der arbeiders niet mag en niet kan gemaakt worden zonder hunne medewerking, evenzeer dringende eischen van recht en van praktijk tot het inroopen van de mede-werking der vrouw.

Ook dit strookt volkomen met hetgeen wij steeds beweren.

H>rins C a n i c b c

E D O U A H D L A B O O L A Y E .

40)

— Herroep het dan, herroep het dan! riep men van alle kanten. Niets was lofwaardiger geweest dan dit te doen, maar er zijn menschen, die volstrekt geen gevoel van eer hebben. In plaats van zich te rechtvaardigen heeft de advokaat slechts zijne positie verergerd.

— Inderdaad, zeido hij, de scherts van den graaf gaat te ver. Ik ben ook in de administratie geweest; ik weet hoe het daar toegaat. In de omgeving van den vorst opgevoed, ken ik al de slinkschc streken waarmee men zich daar ophoudt. Als een burger zich beklaagt, vraagt ritten niet: Heeft hij gelijk? men vraagt slechts: Wie beschermt hem? Alles voor de vriendjes, niets voor de tegen-standers; dat is regel. Voor de eersten is de administratie meer dan de vrijheid, voor hen is zij een voorrecht; voor de laatston is zij dwinglandij, overal en altijd is het ongelijkheid! Gij kunt mij gerust gelooven, ik heb er geen belang bij voor het een of het ander te strijden. Do vorst heeft van mijne toewijding geen gebruik willen maken; hij heeft andere mannen gekozen om de nieuwe denkbeelden in toepassing te brengen; misschien heeft hij wel goed gezien. In ieder geval ben ik daarom niet boos op hem, en ik ben niet eerzuchtig en ijdel genoeg om een regeering te willen omverwerpen, wijl ik geen minister meer ben. Ik heb de balie weer opgezocht en de politieke loopbaan vaarwel gezegd. Maar als burger, als vriend van mijn land, zij het mij vergund te zeggen, dat het nieuwe stelsel beter slaagt dan ik gedacht had. Aan alle kanten neemt do arbeid toe, er komt meer samenwerking, hel onderwijs breidt zich ui t ; de natie is gelukkig met en trotsch op haar jeugdigen vorst. De Gobe-mouches stellen belang in hunne eigen zaken ; het volk, dat men voor onverschillig uitkreet, hecht zich aan de instellingen. Gij zult er thans niet één vinden, die de tirannie der wet wil ver-ruilen voor de vrijheid der administratie."

^De appositie-partij heeft dien schaamteloozen afvallige uitge-

floten ; maar, met schaamroode kaken moeten wij, helaas ! beken* nen, dat de meerderheid die ellendige praatjes toejuichte. En die meerderheid bestaat uit dezelfde mannen, welke verleden jaar allo door graaf 'f ouche-a-Tout voorgestelde maatregelen met storm-achtigon bijval begroetten. Als men iets, dat zoo droevig stemt, bijwoont, meent men te droomen. De gril van een vorst was voldoende om de denkbeolden, de overtuiging en de politiek der volksvertegenwoordigers juist het tegenovergestelde te doen worden. Wij doen een beroep op do kiezers. Een volk, dat dus kan ver-anderen, bestaat uit weerhanen en verdient slecht minachting."

In „De Vliej", een klein blad, dat zeer in trek is, leest men: „Gisterenavond gaf de markiezin Vermiglione Verrniglioni eene

groote receptie. Voor de eerste maal sedert haar huwelijk, opende de bevallige dochter van graat' Touche-a-Tout hare salons. Met innemendo bekoorlijkheid nam zij do honneurs waar. Alle vrien-den van den vroegeren ministor hadden zich naar het hotel Vermiglione begeven als om te protesteeren tegen het schandalige gedrag van ridder Pieborgno. De vergadering was niet talrijk; er waren weinig afgevaardigden. Een geestige zet der markiezin had een enorm succes. Men sprak over de politiek door den jeugdigen vorst gevolgd: „Ach, zeide zij, het is kinderspel'."

„Dit gezegde deed de rondte, dienzelfden avond nog herhaalde men hot ergens waar Pieborgno was, die nooit in gebreke blijft geestig te antwoorden. Lachende zei hij: „Kan de nieuwe politiek de schoone markiezin niet bekoren ? Niets natuurlijker dan dat; zij is niet geblanket."

— Wanneer zal men toch eens een wet maken om den advo-katon het zwijgen op te leggen ?

Zulke aanhalingen zouden wij nog heel wat kunnen geven. In Plaisir-sur-Or alleen zijn een honderdtal couranten, die iederen morgen zich beklagen, dat alles verloren is en aan den anderen kant ook weer minstens honderd, die halleluja roepen. Doch waartoo de lezers te vermoeien ? Een zaak is zeker; do iederen dag voor-spelde revolutie is niet zoo nabij als soufmigen beweren, als wij tenminste geloof mogen slaan aan de woorden van Pieborgne, die heel aardig het effect weergeeft van die enorme massa couranten.

4 E V O L U T I E .

Al waren J e belangen der vrouw bij geen enkele gesebreven ef ongeschreven wet verwaarloosd, dan nog kon men bet haar niet kwalijk nemen, dat zij begeert mede aandeel te hebbon in he t vervaardigen der wet ten , waaraan ook zij te gehoorzamen heeft.

Zal de vrouw nut t ig kunnen meewerken ? vroeg ook de lieer T. Al leert de historie dat de allerhoogste ui t ingen van den

mensi'helijken geest zich in mannen hebben geopenbaard: als men die enkele reuzen uitsluit , is er geene reden om he t intel-lect der vrouw beneden dat van den man te plaatsen, al onder-scheidt he t zich van dit laatste. Spreker beroept zich op voor-beeldon van vrouwelijken arbeid, op de ervar ing der aanwezigen (uitsluitend mannen) en vooral op het oordeel door den grooton historicus H. Th. Bucklo uitgesproken in zijne rede over den „invloed der vrouwen op de ontwikkel ing van kennis ." En tevens bepleit hij de noodzakelijkheid, dat gevoel en phantasie, aan vrou-wen in hoogere mate eigen dan aan mannen , meer dan nu het geval is, hunnen invloed doen gelden op de regeling der samen-leving.

Hier veroorloven wij ons do opmerking, dat het moeielijk valt uit te maken ot er werkelijk verschil bestaat tusschen mannelijk en vrouwelijk in te l lec t : dat wel is waar op di t oogenblik de vrouw in bet algemeen een bekrompener s tandpunt inneemt en wetenschappelijk lager s taat dan do man, maar dat wij de oorzaak daarvan zoeken in bare opvoeding, het onthouden van wéten-schappelijke opleiding en dat niet aan het tegenwoordige geslacht alleen, maa r door allo eeuwen heen. ' t Is voor ons nog lang niet zeker of er ook geen reuzengeesten onder de vrouwen zouden geweest zijn, als vrouw en man steeds denzelfden ontwikkelingsweg hadden gevolgd.

Ten slotte betoogde spr. dat het de taak der overheid is, on-datlka vooroordeel en tegenstrijdige belangen de ontwikkeling der materieele toestanden bij te houden. Alle krachten moeten tot dien arbeid geroepen worden, ook en zoo spoedig mogelijk die der vrouw.

Bij het debat maakte een der aanwezigen de opmerking, dat

tegenover rechten ook plichten s tonden; hierin vond de heer T. aanleiding te wijzen op het belangrijk aandeel dat de vrouw heeft in den maatschappelijken arbeid.

I n ons volgend nummer hopen wij op de voordracht van den heer De Kantor terug te komen. i i i i i i i i i i i n i i i n i i i i 1 1 i i 1 1 • 1 1 u i 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 - I I i i i i i i i i i i i i

De vrouw bij öc f!i>ii3clmannen. Over het algemeen gelooft men, dat een Muzelman evenveel

vrouwen kan huwen, als hij lust heeft er op na te houden. Dat is een dwaling. Wie hij ook zij en tot welke klasse der maatschappij hij ook behoore, vetfigt vrouwen mag hij er slechts vier tegelijk hebben. Het aantal odalisken of concubines (niet wettige vrouwen) is onbeperkt on hangt af van het fortuin, daar hij er evenveel mag hebben als hij kan onderhouden. H e t is bekend, dat do kinderen dezer concubines en ook zelfs die eener slavin, even-goed door de wet erkend worden als die der wettige vrouwen en dat alle kinderen gelijke aanspraak hebben op de nalatenschap des vaders. De Muzelman kent geene natuurlijke kinderen. Het wordt dan ook geenszins beschouwd als schande of oneer kind te zijn van eene slavin.

Hierui t volgt, dat een blanke Muzelman heel licht twartt of bruine broeders of zusters kan hebben en niemand wijdt hieraan eenige bijzondere aandacht .

Voor eenige jaren stierf op hoogen leeftijd een generaal, die gehuwd was met een der dochters van den Sultan — den vader van den tegenwoordigen Sultan. Hij liet verscheidene kinderen en een groot fortuin na. Eenige dagen na zijn dood kwamen twee chocolaadkleurige mannen hun aandeel in de erfenis opeischon. Het waren twee kinderen, die de generaal had bij een slavin (negerin) Toen het fejt bewezen was, werden de twee bru inen beschouwd als wettige zonen van den genoraal, en deelden met. de andere kinderen gelijk op, zonder dat een dezer laatste even-min als de rechtbank van Constantinopel zich daartegen t racht te te verzetten.

Een ander heerschend verkeerd begrip is de meening dat de

— De Gobemouches, zegt hij, zijn op het oogenblik gelijk aan den hond van den smid, die inslaapt als men op het aanbeeld klopt, maar wakker wordt zoodia men geen leven meer maakt*

HOOFDSTUK XXIV.

Thans resten ons nog enkele mededeelingen uit particuliere brieven. Ofschoon wij reden hebben te gelooven, dat wij goed ingelicht zijn, konie alle verantwoordelijkheid op onze correspon-denten, want voor niets ter wereld zouden wij verkeerde berichten willen verspreiden.

Vader Lapointe is conciërge in het paleis. Met zijn gegalon-neerden rok en dr iekanten steek is hij t rotsch als een pauw. Hij minacht de kleinen en k ru ip t voor de grooten, iedereen kijkt naar hem en groet hom, m a a r . . . . uit de ve r t e !

Sergent Lafleur is chef-opzichter over de koninklijke tuinen. Hij is nog altijd even goedsullig. Men kan van hem gedaan krijgen wat men wil, mits men hem laat vertellen van den slag bij Necedad en van de zes verbrijzelde adjudanten. Al zijn onder-geschikten mogen hem gaarne lijden en gehoorzamen hem. Hij kon het alleen niet al te best vinden met zekeren Leloup, die een aan krankzinnigheid grenzend zwak heeft voor zwervende honden ; alle poedels, — vooral de verschoppelingen, — vraagt hij om een pootje. De goede Leloup zoekt nog altijd den hond der koningin en is mistroost ig dat hij zijn fortuin misgeloopen is.

Narcis ontvangt , opent en leest allo aan den koning gerichte s tukken. Dat is geen ger ing werkje. De Gobemouches zijn nog altijd gewoon op h u n vorst een weinig meer te rekenen dan op God. Maar Narcis is goed en geduldig; hij vergeet n ie t wa t hij zelf heeft geleden; dit maak t hein toegevend voor hen die nog lijden en zich beklagen. Hij bezit het volle ve r t rouwen van Hyac in t en — hij vordient he t .

Girofiée is nog altijd even goedig. Sedert zij een man heeft, die knevels en een r idderkruis draagt, is zij zoo gelukkig, dat zij heeft gezworen hare zes zoons (want zes wil zij hebben) soldaat te doen worden. Narcis t racht haar 'over te halen to t meer

vredelievende denkbeelden, doch te vergeefs. Girofiée is n ie t minder stijfhoofdig dan haar vader en van tijd tot tijd schiet haar di t te binnen. Al hare vr iendinnen zijn t rouwens ook van hare meening. Wat is er schooner dan de uniform, do vederbosson, do pompons en de knevels?

Eens is de oude Harlekijn, toen hij het paleis voorbijkwam, bij zijne vrienden binnengekomen. Ongelukkig viel het oog op hem en bij een tweede bezoek slaagde een handige plasdankjosjager er in hem zes lichte wonden aan den hals en drie aan den s taar t toe te brongen. Van dat oogenblik af heeft men hem niet terug-gezien. Is hij dood of l e v e n d ? niemand bekommert zich om hem, behalve Hyacint , die nog dikwijls denkt aan hem, dien hij zijn eenigen vriend noemt.

De koning is altijd treurig. Soms komt hij bij Girofiée, die de kuns t verstaat hem door haar gesnap en gezang wat op te vroolijken ; maar de arbeid d ruk t hem neer en misschien ook wel he t ver-driet. Men breekt met de vrouw, dio men veracht, maar men ruk t de liefde niet plotseling uit het har t . Girofiée,. die zich Fidel nog her inner t , plaagt Hyacin t soms, ondanks zijn koningschap. Zij spreekt me t hem over al de princessen, die naar een man uit-kijken. Zij heeft gelijk.

Harlekijn heeft zich van het menschelijk geslacht afgekeerd, nadat hij driemaal bedrogen was, maar Harlekijn was een hond. De mensch, dat verhevene wezen is gelukkigor begaafd; hij kan tallooze male:', bedrogen worden. Die gouden en zijden draad welke de Schikgodinnen in hare hand houden en die wij het loven noemen is de illusie, welke ons misleidt en gelukkig m a a k t ; zoolang de bekoring duur t , leven wij, onverschillig welken leeftijd wij bere ikt hebben; maar als onze oogen opengaan, wordt ons har t koud, wij zijn dan levend dood. Zestien jaar oud, is men echter nog niet zoo ver. Hyac in t laat Girofiée maar pra ten; dat is al veel gewonnen. De menschen, die altijd nieuwtjes weten voor dat deze nog bestaan, beginnen zelfs al te spreken over een dochter van den koning der Cocqsigrues die er niets tegen zou opzien om koningin der Gobemouches te worden. Als dit n ieuws ooit gemeld wordt in de ,,Officieele Waarheid'', zal ik het den belangstellenden mededeel en.

E V O L U T I E . 5

Sultan een onbeperkt getal wett ige vrouwen mag hebben. Voor-zeker is hij, de kalif', bevoorrecht boven gewone stervelingen, hij heeft recht op zeren wet t ige vrouwen, die men Kadine noemt, en op veertien echtgenooten van den tweeden rang, in het paleis be-kend onder den naam van Ikbal. De harem kan wel is waar, hon-derden vrouwen bevatten, maar, behalve de 7 Kadines en de 14 Ikbals, zijn allen concubines of odalisken. Indien een ui t dezen laatsten groep moeder wordt, verkrijgt zij recht op bijzondere eerbewijzingen, zij ontvangt den titel van Sultane, zelfs zonder te zijn verheven tot den rang van echtgenoote.

• * Als men den Muzelman de vrijheid om er meer dan eene vrouw op

na te houden verwijt, antwoordt hij, dat Mahomed door polygamie (veelwijverij) toe te staan aan zijne getrouwen, volstrekt geen bandeloosheid on wellust heeft willen kweoken. De profeet had een verhevener, praktischer doel, dat overeenkwam met de levens-wijze en de zeden der volkeren in wier midden hij zijn nieuwe leer verkondigde. Vervolgens vertelt hij (de Muzelman), hoe de profeet er toe is gekomen polygamie aan te bevelen.

Op zekeren dag dat Mahomot, onder een boom gezeten, zich aan zijne gewone overpeinzingen overleverde, naderde hem een zijner aanhangers , slecht gekleed, en op een klaagtoon begon deze hem zijne zorgen en ellende te schotsen. Hij kon er niet in sla-gen zijn brood te verdienen. . . .

„Ga t rouwen", zeide de profeet op gebiedenden toon en zon-der het hoofd om te wenden.

De a rme drommel durfde geen enkel woord te antwoorden. Bij zich zelf vond hij echter het middel wel wat vreemd. Hoe zou hij, die zijn dagelijksch brood niet kon verdienen, er in slagen ook nog een vrouw te onderhouden ? Maar — do man Gods had gesproken en hij moest gehoorzamen.

Hij koos zich een meisje uit zijn geboorteplaats en t rouwde. De zaken gingen er echter niet beter om. Integendeel , de

ongelukkige Mahomedaan besloot in zijne wanhoop, den profeet nogmaals te gaan opzoeken.

„Ga t rouwen, ' ' riep Mahomed hem toe en — zonder hem den tijd te laten tot antwoorden, ging hij met rassche schreden heen.

„Hoe nu ? dacht de arme man, eene tweede vrouw n e m e n ? Is eene niet reeds voldoende om mijn lot te verzwaren ?" Maar — de Profeet had een bevel gegeven en hij moest gehoorzamen.

Hij koos zich een tweede vrouw. Slecht bekwam hem dit. De ellende vermeerderde. Hij werd geheel mistroostig en wist niet wat te doen. Op een mooien morgen raapte hij al zijn moed bij elkaar en ging den profeet zün toestand bloot leggen.

Mahomed vond hij wandelende aan den voet eens bergs: plotseling stond de profeet stil, keek hem strak aan en zeide :

„Ga voor de derde maal t rouwen." Alweder gehoorzaamde hij. De komst van do derde vrouw

maakte den toestand in het hu is van den Arabier woldra onhoud-baar. Namelooze ellende, hopelooze toestand. De ongelukkige zag geen ui tkomst . Ten vierden male ging hij naar den gezant Gods met beklemd gemoed en oogen vol t ranen.

.Op di t gezicht scheen Mahomed bewogen te worden en naderbij komende, zeide hij op beschormenden toon :

„Uw derde vrouw heeft u geen geluk aangebracht ; welnu neem een vierde."

Die vierde vrouw was voor den hopeloozen man een ware ge-lukaanbrengster . Zoodra zij hare intrede in het huis had gedaan, gaf zij zich onmiddellijk rekenschap van den toes t ind . Zij zag hoe de drie vrouwen hun tijd doorbrachten met niets doon. Don geheelen dag bleven zij met over elkander geslagen a rmen zitten, alles verwachtende van hun echtgenoot. „Hoe" riep zij uit , „zullen wij lui zijn en niets doen, terwijl wij zien, hoe die a rme man zich afslooft en zwoegt om ons te voeden? Komt, laat ons aan he t werk gaan I"

Zij kocht garen on w o l ; zij maakte kleederen voor zich en haar echtgenoot. Alle vier gingen zij geregeld naar het veld om te arbeiden. Kortpm, zij regelde de zaken zoo goed, dat weldra de man met de vier vrouwen zich in voorspoed mocht verheugen. Eenigen tijd daarna ging deze dan ook, tevreden, gelukkig, goed gekleed den profeet bezoeken en aan diens voeten knielende, r iep hij u i t :

„Er Ï3 slechts één God en Mahomet is zijn profeet.!'"

* * *

Het is ontegenzeglijk waar dat de polygamie tegenwoordig minder sterk hoerscht bij de Muzelmannen — al thans in Turkije — dan men over liet algemeen in Europa denkt. Ik zou zelfs zeggen, dat sinds eenige j a ren een zichtbare voorui tgang is te bespeuren, on dat do monogamie meer en meer veld win t bij de Turken .

Een andere bijzonderheid, die allengs mode begint te worden, is de gewoonte der Turken om Chris tenvrouwen te t rouwen. Tegenwoordig ziju er heel wat Turken te Constantinopel, zelfs onder de hoogst geplaatsten, die getrouwd zijn met Fransche. I tal iaansche, Duitsche, Grieksche ot Armeensche vrouwen. Een Muzelman kan wel een Chris t in tot vrouw nemen, maar een Christin kan nooit een Mahomedaan huwen, tenzij hij den gods-dienst van Malmmed aanneme.

De kinderen, wier moeder Christ in is, worden opgevoed in do Mahomedaansche leer, maar de moeder is volstrekt niet verplicht van godsdienst te veranderen. Haar echtgenoot dwingt haar nooit, hij t racht haar zelfs niet eens over te halen haar geloof vaarwel te zeggon. Het is opmerkelijk, dat do Muzelmannen er zoo wei-nig op gesteld zijn de vrouwen te bekeeren. Verscheidene Tur-ken, o. a. zelfs minis ters , generaals, enz. hadden een christen-moeder. Zelfs verhaal t men di t ook van enkele sul tans. Ik heb een braven Turk gekend, dio met een Grieksche vrouw was ge-t rouwd. Hij hield dol veel van haar, en dreof de godsdienstige verdraagzaamheid zoo ver, dat hij haar 's Zondags dikwijls vor-gezelde, als zij te r mis ginif. Aan de deur der kerk verliet hij haar en wachtte in een naburig koffiehuis. Als de kerk ui tging, voegde hij zicli weer bij zijne vrouw en gingen zij samen naar huis Zijn oudsten zoon noemde hij Alexander; „Aloxandcr was een groot man, zeide hij : wie weet of zijn naam mijn zoon geen ge-luk aanbrengt?"

(Uit het Fransch) Naar C. Chrvssaphides.

i i i i i i i i i i i i i i i i i i i t • i i i i i i i i i i t i i I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

2>c bant en foarc öcscbtcfccnis. (Vervolg en Slot).

De Engelschen, prat op de ui tv inding van Heathcoat, nog vol-s t rekt niet opmerkende de nuance die haar product scheidde van de oude kant, nog levende te midden van een, het cosmopolitische niet kennend, egoistische chauvinisme, vaardigden wet ten uit waarbij hot ontdekken van hot geheim aan andere landen streng gestraft werd. Niettegenstaande deze voorzorg vestigde het machinale kan tmaken zich toch, dank zij een Engelsch werkman, Webster , in 1825 te Calais, daarna te Cambray. De stad Saint-Pierre-lez-Calais, volkrijker dan Calais zelf. heeft haar ontstaan aan de mechanische kant to danken.

De eerste Fransche fabrieken s tonden voor een grooto moeielijk-lieid: het garen des lands was niet fijn, niet vleezig genoeg en op dat van het bui tenland lag zulk een hooge belasting dat he t gebruik daarvan alle concurrent ie onmogelijk maakte . Gelukkig voor deze industr ie waren daar echter de door de accijns t en allen tijde in het leven geroepene „contrebandiers" ; deze voor-zagen de fabrieken van het noodige. Een der daarbij gebezigdo middelen was he t gebruik van honden die, in een goed h u n eigen huid nagebootste vacht gestoken, s t rengen garen op h u n rug naar binnen smokkelden.

Eenige jaren geleden werd de u i tv inding van Heathcoat te n ie t gedaan door die van Malhère. Deze heeft bij het vervaardigen zijner machine geheel en al do hand-methode gevolgd. Bui ten de inspiratie, dio in het doode ijzer niet is te gieten, is het hem volkomen gelukt de drie handgrepen der kantwerksters na t e bootsen: het inleggen en overbrengen der klossen, het wentelen der klossen naar rechts en l inks, het stellen en verplaatsen dei-spelden. Voor hot overige brengt de machine 1800 a 2000 klos-sen in beweging en verplaats t m e t succes 2 a 300 spelden.

Zonder invloed op het vervaardigen van de echte kant is deze-namaak in het groot natuurli jk niet gebleven. Die invloed heeft evenwel niet ten goede, wel ten kwade gewerkt . In plaats van deze met stoom ineengehaakte massa te negeeren en zich te be-palen bij de hoogere kuns t , is het vleesch gaan concurreeren m e t he t metaal en heeft, als altijd en immer, daarbij zich de „body" gehavend.

Legde de machine zich er op toe de vlugheid van de hand t e benieeateren, de hand heeft maa r al te gret ig iets van de stijf-

e E V O L U T I E .

hoid der machine overgenomen. Dut begrijpt men allerwege in het land van Rubens; vandaar op hot oogenblik de tentoonstel-ling van oude kanten te Brussel, waardoor men hoopt do ware kunst weder in eere te herstellen.

Tracht men aldus een der meest poëtische uitingen van den menschelijken geest uit haar apathie op to wokken — niet al-zoo met haar ten uitvoerlegsters. De kantwerksters zijn arm geweest, zijn arm en zullen vermoedelijk arm blijven. Niet eens do hoop, die grooto trooster van elk ander in druk verkeerende kunste-naar, is haar gelaten. Geen eerepalm of laurier is voor haar weggelegd ; nooit kan zij naam maken, nooit roem behalen. Haar kunst is vrouwelijk, dat wil zeggen, nederig, naamloos. Ongeleerd, eenvoudig, met iets „languissant" in voorkomen on"bewegingen, laten zij schier automatisch haar vingers over het kussen glijden, zonder waarschijnlijk eens te vermoeden dat uit elk harer vinger-zettingen hot gonio in hoogsten vorm straalt. Zelden genoeg onderlegd om naar eigen teekening te werken, schenken deze geduldige nimfen kleur en gloed aan het ontwerp van anderen. Zoo door eenia: ding ter wereld der de vrouw opgedrongene ijdel-heid -\\urdt gelogenstraft, is het door de klossenkant.

De armoede der kantwerkster is stationnair en grenst aan het ongeloofelijke. Zij, de versierster van paleizen en kerken, de or-neerster van koningen en geestelijken, zij heeft om zich slechts kale wanden en ternauwernood een bed om het moede hoofd op neder te leggen. En ook die naakte, witte muren zijn voor haar nog te weelderig en dag na dag dwingt de duurte der steden haar terug naar hut en stulp op het platte land. Zelfs het Brugsche huisje van fr. 10 per maand is voor haar onbetaalbaar. Slechts enkelen harer, de artisten, verdienen fr. (i a 8 daags, de overigen hoogstens tr. 1.25, en om dat te halen zijn zij nog verplicht een gedeelte van den nacht te offeren. Is het wonder dat velen zich spoeden naar do fabriekend En wat te zeggen van die mannen on vrouwen welke, maar altijd hamerende op do ongezondheid dier werkplaatsen voor de vrouw, de oogen sluiten voor de ellende, geleden in het kluisken, het nachtwerk aldaar verricht? neon, zelfs in dat gekalkte vertrok, met zijn schrilkleurige Genoveva's Moeder- of Vrijheids-maagden, dat dienst doet als keuken, atolier on ziekenvertrek, nog iets artistiques, iets poëtisch zien.

Waarlijk er hoort fantasie toe, om zoo iets een idylle te noemen!

Een eigenaardige ziekte der kantwerksters is neuralgie; men schrijft dezo toe. aan het soort van licht dat de kantwerkster gebruikt: do „oribus"', een lampje dat achter een met water ge-vulden bol brandt — waarschijnlijker is echter dat zij haar oor-sprong vindt in to lang arbeiden on to slecht voedsel. II I I I I I I I I I I I I I I I I l i l M l I I I I I I I I I I I I I I I III III I I I I I I I I I I I I I I I l i l I I I I I l

1boe in Goloraöo bet vrouwen*fttcörecbt verftrecjen werö?

Aan de Hoston Woman's Journal ontleenen wij hierover het volgende:

De vrouwenkiesrecht-vereeniging aldaar zond aan olko politieke graafschaps-vereeniging een rondschrijven, waarbij eon afschrift van hun programma gevoegd werd. Er zijn 55 graafschappen, terwijl elk graafschap 2 of 3 politieke vereenigingen telt. Een p;iar hebben er zolfs meer. Voorzoovor het mogolijk was, stelden zij hun schrijven steeds in handen van bevriende of bekende leden der vereenigingon en in dat geval waren zij altijd zeker, dat het op eene vergadering ter tafel werd gebracht. Uit de 180 circulaires worden er ruim % deel overgedragen. In de meeste gevallen bepaalden do vereenigingen zich er toe om op hunne openbare meetings één plaats te bestemmen voor iemand, die het vrouwenkiesrecht wilde bespreken.

Deze daad bond de vereeniging natuurlijk niet om zich vóór het vrouwenkiesrecht te verklaren, maar het gaf' den vrouwen eene ruime gelegenheid om propaganda voor hare rechten te maken.

Het grootste deel van haar succes hebben zij te danken aan het feit, dat zij den steun ontvingen van de bekwaamste politici advocaten, en staatsdienaren. Bijna elke staatsdienaar van eenige beteekenis in Denver, Pueblo, Ladville en vele andere steden hebben één of meermalen in het belang der vrouwen gesproken> Van de leiders der Volkspartijen en der Republikeinen hebben zij echter den grootsten steun ontvangen en nooit zullen de |

vrouwen van Colorado vergeten, dat deze mannen haar niet alleen met hunnen raad bijstonden, maar haar ook financieele diensten bewezen.

Een andere machtige factor voor haar succes was, dat de vrouwen zich strikt onzijdig hielden en zich bij geen enkelo partij aansloten. Zij lieten zich in geen onkelo richting drijven en zonden zelfs geen sprekers naar een of andere politieke vergadering. Dit be-lette echter de Volksmannen on Republikeinen niet om overal hare zaak te bepleiten, terwijl hare onzijdigheid ten gevolge had, dat de voorstanders voor vrouwenkiesrecht uit alle partijen vóór haar konden stemmen.

De gelijke-kiesreeht-wet luidt: „Elke vrouw zal' het recht hebben te stommen bij alle verkie-

zingon, in elk opzicht op dezelfde wijze als do mannelijke kiezers zijn of zullen worden gerechtigd te stemmen door de Constitutie en Wetten van dezen Staat, terwijl dezelfde bevoegdheden met betrekking tot den leeftijd, burgerschap on tijd van verblijf in Staat, Graafschap, Stad, Vesting on Omtrok on alle andere ho°-d.inigheden omschreven bij de Wet, waaraan mannelijke kiezers moeten voldoen, zullen voreischt worden om vrouwen tot kiezers to stempelen."

111111111111111n 1 1 1 i n 1 1 i i I I n I I 1 1 i i • i I I I i i i i i i iu i r i i in11i i1111 111

Binnen £>c (Breiden. Bij zitting van 30 Jan. 1. 1. is door den Heer van Lier in de

Eorsto Kamer aangedrongen op herziening van het Burgerl. Wetb., voor zooverre aangaat den rechtstoestand der gehuwde vrouw.

Bij ministerieel besluit, bekend gemaakt in de St. Crt., wordt aan belanghebbenden bericht, dat bij een in 1894 eventueel te houden examen voor kferk der posterijen en telegrafie, de vrou-welijke candidaten er op to rekenen hebben, dat in de behoeften aan klerken slechts voor ten hoogste een vierde door benoeming van vrouwen zal worden voorzien.

Zij zullen, afgescheiden van do geslaagde mannelijke candidaten, een afzonderlijk nummer verkrijgen en naar» volgorde van dat nummer, eerst dan benoemd worden, als op de kantoren, waar vacatures ontstaan, plaatsing van vrouwelijke ambtenaren zonder bezwaar voor den dienst kan geschieden.

Natuurlijk zullen er zijn die dit besluit onbillijk noemen en dit 1 te-gen 3 zullen wraken. Toch wil hetons voorkomen dat de Minister, van zijn standpunt bekeken, zich hier op een steeds door ieder verheor-lijkt terrein heeft begeven: het de zwakken beschermen tegen de ster-ken. De gedachtengang van Z. E. moet, dunkt ons, aldus geweestzijn:

In Nederland zijn meer vrouwen dan mannen; bij elk vak, be-drijf of ambt, waarin de vrouw zich begeeft, loopt men dus kans, dat de vrouwen in aantal de mannen zullen overvleugelen en daar nu bij uitkomst gebleken is dat te laten zakken bij examen een bijna onbruikbaar middel is, acht ik het mijn plicht, als hoeder der kudde, de mannen voor overrompeling te beschutten. Ik zal een Chineeschon muur optrekken om af to scheiden den hemel van het vagevuur; voor de mannen die aankloppen aan de poort der Zalige Oorden zal ik onverwijld openen, voor de vrouwen alleen dan, wanneer ik bang ben deze zal wijken voor den aan-drang. Zoodoende kunnen mijn mannen nooit overvleugeld, nooit voorbij gestreefd, nooit te niet gedaan worden door do vrouwen.

Dat de Minister door voor de helft mannen en voor de helft vrou-wen aan te stellen eveneens dit doel zou hebben bereikt en recht» vaardiger geweest zou zijn, mogo in theorie juist klinken: in de praktijk, altijd volgens Ministers systeem, is het dit niet. Naar de arithmetische optelling toch van den Minister staat de vrouw in kennis tegenover den man niet als 1 tegen l,.maar minstens als 2 tegen 1.

Zoodanig opgevat is dit schijnbaar onbillijk besluit slechts correct te noemen.

Maandag 5 Febr. werd in „De Eensgezindheid" een vergadering gehouden ter bespreking van de concept-statuten voor de „ Ver-eeniying voor Vrouwenkiesrecht."

Voorloopig zijn drie dames tot bestuursleden gekozen (mannen kunnen geon bestuurslid worden) n.1. de dames v. Campen— Doesburg, H. Cohen en Versluys—Poelman. Op de eerstvolgende huish. verg. zal het bestuur gecompleteerd worden.

In ons volgend nummer zullen wij do statuten opnemen.

E V O L U T I E . 7

Uit het Jaarvers lag van den „Nederlandschen Vrouwenbond tot verhooging van het zedelijk bewustzijn" blijkt, dat de Bond 4243 leden telt. He t „Orgaan" heeft een oplage van 4500 exemplaren.

I n he t Sociaal Weekblad van Zaterdag 1.1. bespreekt H. B. te O. nogmaals de huishoudcursus op de volksschool. Onze ru imte laat ons niet toe voor heden dit zeker voor het volk belangrijk s tuk in behandel ing te nemen, wij houden he t echter in petto. • • • 111111111111111 ui 111111 • 1111111111111111111 ii n 111 n i i n i i i i i i i i

IDan uit ben IDreenrèe. Bij gelegenheid van een rede die Marie Krasa, een Weener

naaister , in een Oostenrijkscho vrouwonvereeniging hield, haalde zij de volgende woorden van Heinrich Heino aan: Den hemel laten wij ter bewoning over aan engelen en musschen. I n deze taal nu heeft de Oostenrijksche jus t i t ie een beleediging van den-Catho-lieken godsdienst gezien en Marie Krasa deswege in eerste in-stant ie veroordeeld tot een gevangenisstraf van 8 dagen.

Van af 22 Januar i tot einde April , dus voor hot Mei-congres, wordt in den Staat New-York een indrukwekkende campagne voor vrouwenkiesrecht georganiseerd. Buiton plaatselijke sprekers en spreeksters zullen 9 vrouwen dag aan dag het woord voeren. Daaronder merken wij op Miss Susan B. Anthony, de presidente der National-Ameriean Woraim Suft'rago. Assoeiation, (de Nationaal Amerikaansche Vrouwenkiesrechtverceniging), de vrouw, die nu 27 jaar geledon, in 1807, uit den mond van Horaco Greeley, voor-zi t ter van do Congres-commissie ter onderzoek van den eisch voor vrouwenkiesrecht , de woorden hoorde: „Op liet oogenblik zijn de negers aan de orde, de vrouwen kunnen wachten", de vrouw, die met een door niets te ontmoedigen overtuiging on een eindeloos geduld oen menschenloeftijd aan der vrouwen zaak heeft gegevon en van plan is gedurende de drie aangegeven maanden eiken avond te spreken, vast besloten het pleit , thans , nu de negers al lang van de orde zijn geschoven, voor de vrouw te winnen. Naast haar vindon wij Lillie Devereaux Blake, voor j a ren geleden pre-sidente van de State Assoeiation, thans omringd door velen, daar waar zij eenmaal alleen stond en alleen streed. J a m m e r dat bij deze oude garde, gerugsteund door jeugd en schoonheid, niet meer het prett ige, goedmoedige gelaat van Lucy Stone aanschouwd zal worden: Cady Stanton zal vermoedelijk niet in het publiek op-treden, maar aanmoedigen en helpen met ban» pen.

Onder den titel „Hoe do mannen het der vrouwen gemakkelijk maken", vertel t in de „Women's Tr ibune" een dame van Caynga County het een en ander omtrent de aldaar plaats gehad he'ubende verkiezingen voor do school-commissiën.

„Wij worden op de meest capneieuso wijze behandeld, begint zij. 2860 vrouwen hadden zich opgegeven, daarvan waren op enkele plaatsen velen te gelijk opgekomen, op andere bijna nie-mand. Te Ledyard weigerde men op een na hardnekkig de vrou-wen op do registers te p laatsen; toen die eene echter op den s temdag verscheen, mocht zij haar s tem niet ui tbrengen.

•Do vrouwen van Sherwood gingen reeds zeer vroeg in den morgen ter s t e m b u s : aangekomen werd haar echter medegedeeld dat er geen invulbiljetten voorradig w a r e n ; op hoog bevel waren deze ingetrokken. Ik zei : „Dat is voor mij niets, ik heb een stembiljet medegebracht." Men had evenwel geen lust dit in ont-vangst te nemen. Godachtig aan den raad onzer leidster, Susan B. Anthony, sloeg ik toen voor to s temmen bij eedsaflegging. Ook dit werd echter niet aangenomen. Toen eischto ik dat de namen der opgekomenen op een lijst zouden worden geplaatst en deze naar he t verkiezingsbureau zou wordon opgezonden. Aan dezen eisch werd voldaan. Op straat gekomen hoorden wij, dat aan de zuidkant der stad door vrouwen druk werd gekozen; daarentegen verbood men het haar ju i s t in die plaatsen waar zij zich bij massa hadden laten inschrijven.

Mijn broeder hield vol, dat men ons bij eedsaflegging moest toelaten. Hij zelf ging met Isabel naa r het s tembureau ; eenige oogenblikken later kwam een telegram, mededeelende dat zij had gestemd. Op die tijding werden onmiddellijk de paarden gezadeld en wij begaven ons op nieuw op weg. Aldus s temden 36 vrouwen

Vier mijlen verderop was het den vrouwen eveneens gegaan Onder anderen had een man, die vroeg van het s tembureau terug was, zijn vrouw aangemaand de buurvrouwen te waarschuwen en gezamenlijk op te t r ekken ; hij zou zoo lang op de kleinen passen.

Ook dezen werden n ie t toegelaten. Nauwelijks had dezo vrouw echter vernomen dat in ons kwar t ie r wel gestemd werd of zij zadelde het paard, nam haar beide kinderen, waarvan de oudste 2 jaar op haar arm, en ging naar haar naas ten buurman, hem verzoekende haar stembiljet in te leveren.

Dit alles heeft inlusschon bewezen, dat de vrouw volkomen geneigd is te s temmen, doch de mannen het haar onmogelijk maken, om daarna te kunnen beweren, dat er in deze geen an imo bij do vrouw zit.

De vrouwen van Caynga County hebben een adres afgezonden naar de Political Equal i ty Club, waarin zij, wijzende op do we t van 1892 in den Staat New-York, vragen, of deze soort van stem-ming wet t ig is? en de aldus gekozenen recht hebben zi t t ing te nemen? 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 i i i

3noe3onöcn. AMSTERDAM, 29 J anua r i 1894.

Aan ds Hedaetie van het Weekblad Evolutie. Hierbij heb ik de eer u een ui t t reksel to zenden van het rap-

port omtren t de verschillende Vrouwenvereenigingen tot maat-schappelijke verbeter ing van den toestand der vrouw en de copie van oen brief, mij eenige dagen geleden door Mejonkvrouw van Hogendorp gezonden, terwijl ik er de vertal ing bijvoeg van de volgende resolutie, ui t Chicago door mij ontvangen.

lïy besluit va» 18 Docember 18!Ki is hot der dames-bostuurderossen i/fff Yrouwen-afdeoling van de tentoonstelling, gehouden to Chioago, oen behoefte uu) hare oprochto waardoorinir uit to spreken over hot werk door do verschillende Yrouwcnvoreonigingen in het buitenland on baro vertegenwoordigsters tot stand gebracht, waardoor zy' zoo nanmorkelgk hebben bijgedragen tot hot welslagen der bovengenoemde tentoonstelling in liet vrouwengeb'iuw."

I n h e t o o r s p r o n k e l i j k e l u i d d e h e t s t u k a l d u s : Rosolveil.

That tlio board of Lady Managen of tha World'a Colnmbian Comnitaalon e n n a m its sinooro approciation of the Work of the forelgn wonen eoinmission and repre-sentativos. who have assistod ao matorially in making the exhihition in tho Woman's Building a succes.

Kjtt. S f S A N H A I J I I I .

SsenjCory. D e z e g e s c h r e v e n , off icieele d a n k b e t u i g i n g s c h i j n t mij e c n i g s z i n s

i n t e g e n s p r a a k m e t d e m o n d e l i n g e o p m e r k i n g e n , a l s zou M e v r o u w P o t t e r T a l m e r z i c h h e b b e n u i t g e l a t e n d a t d e N e d e r l a n d s c h o v r o u w i n h e t g e h e e l g e e n f i g u u r o p d e t e n t o o n s t e l l i n g zou h e b b e n g e -s l a g e n .

J E L T J E D E B O S C H K E M P E H . Voorzitster der Chjeaao-Compiillit.

Minder gelukkig dan .Movr. Jeltje do llosch Kamper kunnen «rij volstrekt tusschon dezo officieel© dankbetuiging on Mevr. Potter Palmer'l oordeel geen tegenspraak ont-dekken. To recht toch noemt Mevr. .1. d. B. Iv. het stuk oflicieël, dat wil raggen, anibts- of plichtmatig, en zy zal ons volkomen toegeven, dat elk land hetwelk oek maar iots heeft Ingezonden een gelijkluidend, hotzy gedrukt, hotzy ne t de type-writer geschreven schrnVcii hooft ontvangen. Ken dergelijk bodankjo is zuiver machinaal; hot bezigen van uitdrukkingen als hare vertegenwoordigsters" daar waar geen sprako van vertegenwoordigster gewoost is, doot dit ten duidelijkst uitkomen.

Te vergeefs hebban wy het Mevr. Potter 1'alnier's oordeel over do Hollandseho vrouwon'' (zie No. 39) opgeslagen om datgene to vinden wat Mevr. •). d. lï. K. do betoonde Anerfkaagoache in don mond legt.

Bij hot onderhoud met ouzo correspondento hoeft Mevr. 1'. 1*. zich volstrekt niet uitgelaten ovor do Hollandseho vrouw ap do tentoonstelling to Chicago, maar over de Nedelandscho in haar eigen land. uitdrukkelijk ochter daaraan toevoegende, dat zy dit oordeel volde naar haar door Mis Koster Avory vorsfrekto gegevens, wijl zij voor zich niets van do Hollandseho vrouw afwist, haar niet kende. R » ,

'Be ftederiattöecbe Drouw en ftc IMhssaafc. (Rapport, samengesteld op verzoek der Nederiandsche Vroiiuen-

commissie voor de Tentoonstelling te GhicagO IS03J. Na een overzicht, voor zoover er bescheiden ontvangen waren,

omtrent de bemoeiingen der Nederl.mdsche vrouw ten opzichte der volksgezondheid, volkswelvaart en volksontwikkeling, gaat het opstel aldus voor t :

„Al deze bijzondere werkzaamheden, die ieder in haar eigen kring veel n u t st ichten, hebben tevens de behoefte voelbaar gemaakt aan eene meer algemeene

3eöelijl?e en maatschappelijke hervorming.

j Te frankeeren

met

1 ets postzegel.

Aan '' de Rei/actie van „EVOLUTIE",

Sarphatiparü 61,

AMSTERDAM.

8 E V O L U ï I E.

„Onze tegenwoordige maatschappij , mot een aantal ernst ige vragen vóór zich, die steeds dr ingender oplossing eischen, roept de vrouwen in haar midden op, mede haar krachten van geest en lichaam, haar invloed en belangstell ing in dienst te stellen van He t Goede, strijdende tegen He t Kwade.

„Vrouwen van alle landen beantwoorden aan die roepstom, gedrongen door een heilig plichtbesef. Vermits haar in den loop «lezer eeuw de wegen en middelen tot geestesontwikkeling zooveel ru imer zijn geopend, en zij eene plaats in de samenleving heel t verworven als waarvan onze grootmoeders niet hebben ge-droomd, zoo aanvaarden zij ook de toeneming van verplichtingen en verantwoordelijkheid door deze voorrechten gewekt.

Ook de vrouwen van Nederland, gehecht als zij wezen mogen en ook werkelijk zijn aan de stille liefelijkheid van het eigen t 'huis, komen tot het besef, dat zij zich niet mogen beperken tot haar naaste omgeving, niet mogen weigeren, aan de gemeen-schappelijke zaak, die krachten van vrouwelijk verstand on vrouwelijke bezieling te wijden, zonder welke de hedendaagsche maatschappij met verderf en ondergang bedreigd wordt.

Drie vrouwen-vereenigingen hebbon zich in het jongste t iental jaren gevormd op het wachtwoord van Maatschappelijke Her-vorming.

De oudste is voortgekomen uit het Zodelijkheidscongres. Sept . 1882 in den Haag gehouden, en vrucht van de persoonlijke bemoeiingen bij die gelegenheid, de liefdevolle overreding en ernstige waarschuwingen van Mevrouw .Tosephine Butler. Zij heeft zich in Februar i 18S3 gevestigd als de : Scdcrtandsclie Vrouwen. bond tot vcrhuoijiiKj van het Xedel/jk licinist;ijn tevens ver takking van de Fédération britanniqUt, continentale et ginérale jioiir l'aliolition dn viee li'yalisé.

„Zij arbeidt door woord en geschrift en door bemoeiingen bij de regeering aan de zedelijke verheffing onzer natie, en omvat daarbij de maatschappelijke hervorming, voornamelijk wat het lot der vrouw aangaat, alleen voor zoover de laatste verbonden is, noodzakelijk, aan de eerste.

„De beide andore vereenigingen. de Vrije Vrouweiivereeniging, gevestigd te Amste idam en aldaar werkzaam door middel van bijeenkomsten en de uitgifte van blaadjes, en de vrouwenafdeeling van den Soeiaal-Demoeralischen Bond, nemen een meer geavan-ceerd s t andpun t in, en beoogen maatschappelijke en politieke hervorming beide. Tot nog toe is echter onder degenen, die zich ernst ig niet den toestand der vrouw bezig houden, de overtuiging verreweg overheerschend, dat de maatschappelijke vrijmaking der v rouw aan haar politieke mondigverklar ing moet voorafgaan."

Volgde nog een kort overzicht : Schrijfsters over de Volkszaak. ft». IJ.) JoNKVKOUWE A. VAN HoOKNDORP.

Den Huaij, Deo. 1893. DEN HAAO. 18 Jan . 1894.

Hoogwelgeboren Vrouwe.' In antwoord op uw gewaardeerd schrijven van 14 dezer zend

ik u hierbij copie van mijn ops t e l : De Neilerlamlsche Vrouw en de Yolkszaak, op verzoek dor

Chicago-commissie voor de Tentoonstel l ing aldaar geschreven, voorzoover dit opstel de Vrouwen-Vereeniging behandelt .

Ik meen daarin haar streven, zoowel als den stand der open-bare meeuing te dien opzichte, onpartijdig en me t waardeering der verschillende pogingen te hebben geschetst.

Zoover ik weet, heeft do Vrije Vrouwenvereeniging, in ant-woord op de haar door uwe commissie toegezonden circulaire, niets ingezonden. Een en ander wat ik van hare uitgaven bezat, heb ik nie t temin mede in do portefeuille gelegd, niet willende dat naast de Ned. Vrouwenbond to t verhooging van het zedelijk bewustzijn, ^waarvan mij natuurlijk alle bescheiden ten dienste stonden, de V. V. V. een al te povere figuur zou maken. Haar weekblad Eeolutie bestond toen nog niet.

Den term „Radical" heb ik gekozen als naar mijn inzicht voor Engelsch sprekende lezers de meest kenschetsende van het s t reven der vereeniging.

De V. V. V. zal toch wel niet tot de Liberalen gerekend willen worden, evenmin als do H.H. D. de Clercq, C. V. Gerritsen e. a. In Engeland, waarschijnlijk ook in America, vers taat men onder "Radical" oen meer consequente toepassing der liberale beginselen dan de Liberale partij, ook ten onzont, tot nog getoond heeft te willen.

Volgens mijn bescheiden meening is het zeer te betreuren, èn dat Mevrouw Botter Balmer, die alle landen van Europa bezocht heeft, Nederland alleen onbegrijpelijker wijze is voorbij gegaan, èn, nog meer, dat uwe commissie er niet toe heeft kunnen be-sluiten, eeno afgevaardigd.! naar Chicago te zenden.

Meer nog dan voor andere landen was dit een vereischte ge-weest voor ' t onze, zoo weinig gekend, en door zijn taal op oen zoo geïsoleerd s tandpunt geplaatst .

Het bijgaand afschrift zoude ik gaarne bij de redactie van Evolutie ingezonden zien, terwijl van dezen brief mede door U.H.W.G. het gebruik kan gemaakt worden dat U wenschelijk voorkomt.

U dankende voor de toezending ook van de resolutie van den „Board of Lady Managers" teeken ik mij met hoogachting

G e a c h t e J o n k v r o u w e, t'ir dienslir. dienaresse,

(ie. ff) A . VAN H O Ü K N D O R I ' .

Op «Icn brief van Mevr. -\. v. Uogondorp antwoorden wij het volironde: Onbekendheid mot ilc correspondentie, tusschen iie Chieago-cotumissio on do Vrije Yrouwonvorocniginjr voor twoe jaar geleden gevoerd, doet do schrijfster zeggen dat de laatsto in antwoord op do haar gezonden circulaires aiWs heeft 'unji tonden, Kvounls thans Mevr. H. zegt hot zeer to betrom-on, dat do commissie «eene afgevaardigde naar Cbicagu heeft ge-zondon, werd toen roods door do V. V. Yor. opgomerkt. dat zh met alle kracht wilde medewerken om ook do Hollandscho vrouwen waardig te doen vertegenwoordigen, bijv. door het zenden van door vrouwen vcivaanliird werk op ieder gebied, maar dat het zonden van een schriftelijk overzicht — ofschoon veel minder kostbaar — naar even-redighcid veel minder rosultaat zou oploveren.

Bovendien nieondo de V, V. Vor. dat do commissie, bestaande uit vijf dames, niet den juisten weg had ingeslagen om tot de besto oplossing to konion, door zelve te oordeelen wat wel hot verkieslijkst zou zijn. Immers, alle veroenigingon, wier medewerking verzocht werd, hadden hare afgevaardigden aan diu beraadslagingen moeten laten deol-neinen, dan had uien wrgvim,' van denkbeelden gehad, en zou het to bezien geweest zijn, of, waar oen groot aantal vruuwon medewerkten, het geldelijk bezwaar niet zou ovor-wonnou worden. Nu werd slechts gevraagd om eon bedrag van vyf guldon to storten voor hot bcstrydon van de onkosten, verbonden aan het samenstellen van een gedonkbook of — mot uieodoon.

Met hot oog o]» do vermoedelijk zeer geringe resultaten besloot de V'. V-ver. hot laatsto. Ook zij nog opgemerkt dat hot weekidad Ecnlirtti niet is het orgaan der Vrije Vrou-

wenverooiiiging. al wordt ons blad door byna alle leden der V. Y.-Yer. gelezen en al telt het onder zijne 17 vasto medeworkers(sters) f leden dier veroeniging.

JLÜVKRTEMTIKN. Aan he t bureau van di t

blad zijn verkrijgbaar: Losse opmerkingen over hetstraf-

fen van kinderen, door THEES. Het vrouwenstemrecht, door EMILIE

CLAEYS. Alle a •"> cents per stuk.

Een woordje aan de Vrouwen van Nederland, door W. DRDCKEH.

I i l vc i ' ko» l i l .

Bij A. VAN KLAVEREN, te Amsterdam, verscheen:

Liefde, Huwelijk,

Eehtseheiding. door M r . A. VAN" G E L D E R .

Brijs . . . 60 Cent.

Hier langs af te Tcnippen.

De ondergeteekendc wenscht ziek te abon~ neeren op

„EVOLUTIE Weekblad voor de Vrouw.

Wamplqatl: Xaam:

\) f

Bij J O H s . NOMAN & ZOON, te Nijmegen, is verschenen en alom verkrijgbaar de Vierde Druk van:

De VPOUW in het Huwelijksleven.

Rechten Plichten en Gezond-heidsregelen der gehuwde vrouw. Naar het Hoogd. van Med. Dr. Herman Klenke, post 8°. ƒ 2.80. Fr. p . post tegen postw. van / 3 I d . keur iggebonden/3 .50 .

Hoüën en Tpouën, van ELISE A. HAIGHTON.

Uitgave van Ten Brink & de Vries. Prijs f 0.50 op zwaar papier en gebonden f 1.25.

WORDT GEVRAAGD. Een KindcrjulTrouw bij Mevr.

de Monchy, Eendrachtsweg 38 te Rotterdam.

Een juffrouw in een confiseurs-zaak, ook geneigd in de huis-houding te assisteeren. Br. fr. lett . L. a. h. Alg. adv. bur. van de heeren Blankenberg en Co. te Leiden.

Een zi t -en slaapkamer omtrek Leidsche Plein of Raampoort door twee onderwijzeressen. Br. fr. met opgave van prijs lett . L* bij de boekh. Schooneveld en. Zn. Beursstraat .

Een besch. winkelj. voor een fijne zaak. Kennis der Pransche taal en van het parfumerievak strekken tot aanbeveling. Br. fr. lett . 8 N. E. a. h. Alg. Adv. Bur . van do H.H. Nijgh en van Dit-mar, Amsterdam.

BIEDT ZICH AAN. Een Burgerdocliter als l innen-

of tweede meid. Br. fr. Let t . N. 114 aan het Adv. Bur. van den Heer de Lange te Deventer .

Een juffrouw, P . G., om op-geleid te worden in het mante l -of manufactuurvak. Br. fr. lett. A. bij de Wed. G. Kiiss, Haar-lemmerdijk 132.

Er is niets zoo hoog in de we-reld, dat n ie t in zich zelf veel laagheid erkent.

Een vaste wil ontmoet geen hinderpalen.

JAC<JUELINE PASCAL.

E L E C T R I B C H E DRUKKERIJ « M STERDAM