Vrouw zijn in de multiculturele samenleving

Emeriti Forum 30 Januari 2014

Nadia Fadil IMMRC – KU Leuven

1

MULTICULTUREEL DEBAT IS

GESEKSUALISEERD OF GEGENDERED

2

Paul Scheffer

 “Wederkerigheid is belangrijk, maar kan niet verhullen dat het gaat om de verdediging van een open samenleving. Dat stelt grenzen aan het culturele veelvoud. (…) In het openbare leven behoort geen plaats te zijn voor stromingen die de scheiding van staat en kerk of de gelijke rechten van man en vrouw willen opheffen”

 Het Multiculturele Drama, 29 Januari 2000, NRC-

Handelsblad

3

Femme de la Rue (2012)

4

Hoofddoek

5

1989-1994

• Creil

• Erneste Chénière

6

2003-2004

• Alma & Lila Lévy

7

2003-2004

• Commission Stasi

8

2009 Gemeenschapsonderwijs

• Karin Heremans

9

“Burqa” wet 2011

10

Redenen voor verbod

• Neutraliteit

• Emancipatie van de vrouw

11

Vraagstelling

• Hoe kunnen we deze focus op “gendergelijkheid” begrijpen?

• Hoe kunnen we de bijna ‘spontane’ associatie tussen het multicultureel vraagstuk en het gender vraagstuk kaderen?

12

Opbouw

• Historische situering van de hoofddoek

• De hoofddoek in de Islam

• De ontdekking van de hoofddoek als een “modern” probleem

• De hoofddoek als symbool van culturele authenticiteit

• Beschouwing & conclusie

13

Geschiedenis van de hoofddoek

• Leila Ahmed (1992) Women and Gender in Islam, Yale University Press

• Fadwa El-Guindi (1999) Veil. Modesty, Privacy and Resistance, Berg Publisher.

14

Assyrische wortels

• Assyrische wortels

• Reeds wijdverspreid in Mesopotamie

• Onderscheid tussen vrouwen van stand en slaven/vrouwen van lichte zeden

15

Wet 40: “hij die een gesluierde slaaf ziet, en haar laat gaan (en) haar niet heeft gearresteerd (…) zal 50 roedeslagen krijgen, diens oren zullen doorboord worden en een koord zal doorheen die doorboringen worden getrokken en aan de achterkant vastgeknoopt worden” (geciteerd in El-Guindi 1999: 15)

16

Byzantijnse segregatie

• Segregatie mannen en vrouwen: Hellenistische wortels

• Integratie in vroeg-Christelijke tradities en verspreid in Byzantijns rijk

• Vrouwen speelden geen publieke rol

• Sluier aanwezig

17

Ontwikkeling van de Islam (622 A.D.)

• Pre-islamitische periode: vrouwen actieve publieke rol

• Sluier vervulde sociale functie

• Segregatie en onttrekking van de vrouw uit publieke functies zal zich verder ontwikkelen doorheen geschiedenis van de Islam Abbasidische periode (750-1258)

18

Niet beperkt tot vrouwen!

• Ook mannen waren en/of zijn gesluierd

• Klimatologische omstandigheden en functionele rol van de hoofddoek

19

Emirati

20

Touareg

21

Sikh

22

De profeet

23

24

Opbouw

• Historische situering van de hoofddoek

• De hoofddoek in de Islam

• De ontdekking van de hoofddoek als een “modern” probleem

• De hoofddoek als symbool van culturele authenticiteit

• Beschouwing & conclusie

25

De hoofddoek in de Koran

Surat Ahzab 33: 59

“O profeet! Zeg tot jouw echtgenotes, jouw dochters en de vrouwen van de gelovigen iets van haar overkleding over zich heen naar beneden te laten hangen. Dat bevordert het best dat men haar herkent en niet lastig valt. En God is vergevend en barmhartig”

26

De hoofddoek in de Koran

Surat Noor 24: 31

“En zeg tot de gelovige vrouwen dat zij hun ogen neerslaan en hun schaamstreek kuis bewaren en dat zij hun sieraad niet openlijk tonen, behalve wat gewoon al zichtbaar is. En zij moeten sluiers over hun boezem dragen en hun sieraad niet openlijk tonen, behalve aan hun echtgenotenof hun vaders of de vaders van hun echtgenoten”

27

Methode van interpretatie

• Koran als eerste bron

• Sunnah als tweede bron

• Consensus onder de rechtsgeleerden (ijma’)

28

Leila Babès

29

Fatima Mernissi

30

Tareq Oubrou

31

Tareq Oubrou “Il faut seulement expliquer la place et l'importance des pratiques. Et nécessité fait loi. Le musulman doit avoir des principes fermes mais il faut lui donner la pédagogie de les négocier en fonction de la réalité. (…) Une femme qui coiffe ses cheveux et les accompagne d'une tenue vestimentaire pudique et adéquate est préférable à ces jeunes filles voilées mais parfois habillées de tenues moulantes ou plus impudiques”  

Interview Zaman, 28 Oktober 2013 http://www.saphirnews.com/Tareq-Oubrou-Le-foulard-est-

devenu-un-objet-obsessionnel_a17803.html

32

Opbouw

• Historische situering van de hoofddoek

• De hoofddoek in de Islam

• De ontdekking van de hoofddoek als een “modern” probleem

• De hoofddoek als symbool van culturele authenticiteit

• Beschouwing & conclusie

33

Victoriaans Europa (1837-1901)

• Ontwikkeling van een sterke seksuele moraal

• Gaat gepaard met een wetenschappelijk discours rond “normale” seksualiteit (Foucault 1978)

• Koloniale expansies (Stoler 1995, 2002)

34

Gender en Kolonialisme

Dociele seksualiteit Ongetemde seksualiteit

35

Gender en kolonialisme

Onderdrukte seksualiteit

36

Evelyn Baring, Lord Cromer (1841-1917)

37

Qassim Amin (1863-1908)

• De bevrijding van de vrouw (1899)

• Hoofddoek als belangrijkste doelwit, ontsluiering van de vrouw om te kunnen beschaven

38

Opbouw

• Historische situering van de hoofddoek

• De hoofddoek in de Islam

• De ontdekking van de hoofddoek als een “modern” probleem

• De hoofddoek als symbool van culturele authenticiteit

39

Iraanse Revolutie (1979)

• Populariteit van de Chador als reactie op verbod ervan door Muhammad Reza Pahlavi

40

Secularisering Turkije

• Mustafa Kemal Ataturk verbiedt de hoofddoek

• Wordt symbool van Islamitische vernieuwingspartij

41

Quid de hoofddoekenkwestie?

42