Mogelijkheden met beperkingen

Hans Leutscher NebasNsg en Toine van de Wert NISB

Hoe kan samenwerking tussen zorg, sport en beweegaanbieders in een gemeente leiden tot een succesvolle actieve leefstijlaanpak voor mensen met beperkingen en chronische aandoeningen?

Inhoud infoshop:1. Waar hebben we het over2. Ketenbenadering3. Interventies4. Werkvorm

• 1,5 – 2,5 miljoen mensen met een chronische aandoening in Nederland

• 4,5 miljoen chronische aandoeningen (co-morbiteit)

• verwachte toename aantal chronische aandoeningen in de komende 20 jaar met 25 – 55 %

Epidemiologische kengetallen

Aantal Toename Verlies QOL

Artrose ca. 650.000 + 25% xCoronaire hartziekten ca. 560.000 + 25% xAstma ca. 450.000 jeugdDiabetes mellitus ca. 414.000 + 25%COPD ca. 298.000 + 25% xKanker ca. 263.000 + 25%

Epidemiologische kengetallenop basis van zorgregistratie

Nederlandse Norm Gezond Bewegen

• Jeugd (tot 18 jaar): dagelijks 1 uur matig intensief bewegen.• Volwassenen (18 - 55 jaar): 1/2 uur matig intensief bewegen op minstens 5, maar liefst alle dagen van de week.• Ouderen (55+): 1/2 uur matig intensief bewegen op minstens 5, maar liefst alle dagen van de week.• Niet-actieven met of zonder beperkingen elke extra hoeveelheid lichaamsbeweging is meegenomen.

Bewegingsgedrag van mensen metchronische aandoeningen

Mensen met chronische aandoeningen zijn in alle leeftijdsgroepen lichamelijk minder actief dan leeftijdsgenoten in de algemene bevolking op basis van de NNGB

Chronische aandoening Mannen 18-64 Vrouwen 18-64 Mannen 65+ Vrouwen 65+

Spijsverteringsaandoening 54 43 62 64Hart- en vaatziekten 60 39 40 30Artrose 45 39 38 31Overige aandoeningen 45 31 48 28BewegingsletselNeurologische aandoeningen 50 32 59 33Kanker 37 61 60 22Diabetes mellitus 51 49 61 24Astma/COPD 38 44 38 22Overige chronische zieken 46 45 41 29

Totaal groep chronischeAandoeningen 46 42 45 28

Referentie Alg. bevolking 52 55 68 46

Percentage personen dat voldoet aan de NNGB uitgesplitst naar chronische aandoeningen, leeftijd en geslacht (PPCZ, 1999; Chorus &Hopman-Rock, 2003)

Verantwoord bewegen heeft positieve effecten op de gezondheid met nog meer belang voor mensen met een lichamelijke beperking of een chronische aandoening

• Lichamelijk functioneren• Psychologisch functioneren• Sociaal functioneren

BEWEGEN IS PLEZIER!

Gezonde leefstijl

Chronische aandoening Primair preventief effect tertiair preventief effect

Artrose - ++

CVA ++ ++

CARA/COPD - ++

Coronaire hartziekten +++ +++

Diabetes mellitus type 2 +++ +++

Fibromyalgie - +

Kanker ++ ++

Mutiple sclerose - +

Ziekte van Parkinson - +

Reumatische artritis - ++

Rugklachten + +

Hypertensie ++ ++

Overgewicht +++ +++

ZORG ZORG WELZIJN/SPORT WELZIJN/SPORT SPORT A K T I V I T E I T .Individuele therapie groepsoefen therapie Bewegings-

-activiteiten-groepen

Sportrecreatief

Sportwedstrijd

O R G A N I S A T I E .revalidatiecentrumziekenhuisparamedische zorg

idemidemidem

sportorganisatie metaangepast sportaanbodof regulier

reguliere sportorganisatieof met aangepastsportaanbod

regulieresportorganisatie

K A D E R .multidisciplinair teammedisch specialistfysiotherapeutbewegingsagoog

fysiotherapeutoefentherapeut-caesar-mensendieckbewegingsagoog

ALO, CIOS,fysiotherapeut allen metbijscholingbewegingsagoog

sporttrainer metbijscholing

sporttrainer

I N T E N T I E .stoornis verhelpengenezencure

iets beters bereikeniets ergers voorkomengezondheidsmotiefcare

ik beweegik voel me lekkergezellig

ik doe een tak van sportgezellig leuk

ik doe een tak vansportprestatief

Tabel 1 Huidige beweeggedrag van mensen met chronische aandoeningen (peiljaar 2004)% normactief % inactieven

Chronische aandoeningen Zomer WinterRug- en gewrichtsaandoeningen 49,4 16,8 18,0Migraine/ernstige hoofdpijn 50,0 0,0 0,0Hart- en vaatziekten 41,5 15,1 22,2Astma/COPD 42,6 9,8 14,8Spijsverteringsaandoeningen 29,7 5,3 10,8Diabetes Mellitus 37,5 12,0 20,8Ernstige huidziekten/ernstig eczeem 26,7 6,7 6,7Psychische aandoeningen 40,0 18,8 26,7

60% van de Nederlanders is normactief8% is inactief

Mensen met een chronische aandoening en de NNGB

Bron: Quickscan TNO PG www.sportiefbewegen.nl

De meest relevante factoren en determinanten die van invloed zijn op bewegingsstimulering

1. Ziektespecifieke determinanten, zoals: het hebben van een of meerdere chronische aandoeningen, het langzaam verslechteren van de gezondheidstoestand, pijn, (zichtbare) lichamelijke beperkingen, beperkingen in het sociaal en mentaal functioneren, vermoeidheid, onder controle van een arts en het zelf controle uit kunnen oefenen op de gezondheid.

2. Persoonskenmerken, zoals: verwachte positieve effecten (mobiliteit en fitheid), stage of change (ASE), motivatie, ervaren motorische beperking en financiële draagkracht.

De meest relevante factoren en determinanten die van invloed zijn op bewegingsstimulering

3. Beweeggedrag, zoals: sport(ief beweeg)verleden en plezierige herinneringen, al sportief actief, maar nog niet normactief, ervaren moeite, intensiteit en de eigen controle over de sport- en beweegactiviteit.

4. Sociale factoren, zoals: steun van familie, vrienden en professionele steun en advies van (para-) medische professionals.

5. Fysieke omgevingsfactoren, zoals: toegankelijkheid van faciliteiten beschikbaarheid van materialen en faciliteiten bereikbaarheid van faciliteiten (o.a. vervoer)

Categorieën:1. Geen last van de aandoening2. Tijdelijk last van de aandoening3. Beperkingen door de aandoening

Niet de beperkingen, maar de mogelijkheden staan centraal!

Mensen met een chronische aandoening

Stroomdiagram diabetesIemand met diabetes

Verwijzer bv.Huisarts/medisch specialist (bv. internist), diëtist, diabetesverpleegkundige, etc.

IntermediairenWerkgroep Sport en Bewegen, KNGF, Sportorganisaties, NebasNsg, NISB, etc

2e lijn beweeg-programma

Beweeggroepen bij de fysioth.

Sport-enBew.groep

Aange-pastesport

Reguliere sport-vereniging

GALMSCALA

Fitness- centrum

Ongeorganiseerde beweeg- activiteiten

Maximale begeleidingMinimale zelfstandigheid

Minimale begeleidingMaximalezelfstandigheid

Verwijzer

Deskundig therapeutisch advies door reumatoloogen/of fysiotherapeut/ oefentherapeut

Adviseur regionale mogelijkheden van (aangepast) sporten NebasNsg

Individuele therapieLangdurigKortdurend (ter voorbereiding op groep)Begeleid door fysio/oefentherapeut met expertise op gebied van reuma

Groepsoefen-therapieVoor mensen met RA, Bechterew en inflammatoire aandoeningenGeorganiseerd i.s.m.patiëntenver.Begeleid door fysio/oefenther. met expertise op gebied van reuma.

Begeleid bewegenGroepen georganiseerd i.s.m. patiëntenverenigingen trainingscentra voor begeleid bewegen/ aangepast sporten.Begeleid door bewegingsdeskun-digen met kennis van reuma.

Zelfstandig sporten

Geen begeleiding

StroomdiagramReuma, artrose,Bechterew, etc

SamenwerkingZorginstellingziekenhuisverpleeghuis

PatiëntenverenigingGemeenteNebasNsgDerden

ZORGmethode

Hoofddoel:Het (opnieuw) plezier gaan beleven aan het bewegen en aan het sportief bezig zijn.

Accent-plezier-bewegen met elkaar

- niet geïsoleerd voelen- grenzen verleggen- lekker moe worden- veel lachen

ZORGmethode

ZORGmethode

27 projecten23 projecten i.s.m. patiëntenorganisaties17 projecten in samenwerking met gemeenten12 revalidatiecentra8 ziekenhuizen4 integrale kankercentra3 verpleeghuizen

ZORGmethode

Sterke punten

• de vraaggerichte aanpak• de samenwerking tussen zorg, sport en gemeente• handboek met digitale hulpmiddelen en examples of good-practice• kwaliteit van de begeleiding

Bewegen op recept

Cliënt met een chronische aandoening- bewegingsachterstand

- fysieke beperkingen

Gezondheidscentrum Venserpolder- intake

- beweegrecept

Leefstijladvies Zorg

FysiotherapieRegulier

sport- en beweegaanbod

Aandachtspunten leefstijl- c.q. beweegadvies

1. de specifieke aandoening;2. het doel, therapeutisch of preventief;3. persoonlijke beweegdoelen;4. persoonlijke beweegvoorkeuren;5. het soort activiteiten; 6. fase van gedragsverandering;7. intensiteit;8. frequentie; 9. duur; 10. contra-indicaties voor bewegen;11. te verwachten (trainings)effecten; 12. de vereiste (verwijs)gegevens;13. de vereiste begeleiding (de vereiste deskundigheid en omvang van de

begeleiding);14. gebruik van specifieke intake;15. evaluatie, is het doel bereikt (tussen-evaluatie en eindevaluatie);16. (controle op) compliance en coaching daarop;17. de vereiste faciliteiten (ruimte, inrichting, apparatuur);18. de vereiste veiligheidsvoorzieningen;19. de implementatie in (multidisciplinaire) richtlijnen.

Een succesvolle actieve leefstijlaanpak door aanbieders zorg, sport en bewegen kenmerkt zich door:

1. Samenwerking in de gehele keten! (zwakste schakel uitstroom zorg naar beweegaanbod)2. Community- en settinggerichte aanpak3. Actieve leefstijl 4. Coaching en begeleiding op maat5. Participatie doelgroep 6. Beïnvloeding sociale (en fysieke) omgeving7. Beweegaanbod passend bij de behoefte en mogelijkheden van de doelgroep8. Structurele inbedding (implementatie)

Meer info: www.sportiefbewegen.nl

Werkvorm

1. Breng in kaart wie wat doet op het gebied van het geven van een beweegadvies in je gemeente.

2. Welke professionals en organisaties zijn daarbij betrokken?

3. Wie doet wat?

4. Hoe efficiënt/effectief worden deze taken uitgevoerd?

5. Conclusies.