Module 1

Welke soorten informatiebronnen zijn er?

Gebaseerd op de tutorials informatievaardigheden van Bibliotheek Letteren - K.U.Leuven

Module 1

• Doel– In deze module maak je kennis met de verschillende

soorten wetenschappelijke informatiebronnen en leer je ook wanneer je deze types best (niet) gebruikt.

• Voorkennis– Voor deze module is geen specifieke

voorkennis vereist. • Tijdsduur

– 10-15 minuten

Inhoud

• Inleiding• Welke soorten informatiebronnen zijn er?

– Catalogi– Databanken– Naslagwerken– Zoekmachines

• Welke bron gebruik je wanneer?• Samenvatting

Inleiding

• We zijn voortdurend op zoek naar informatie in ons dagelijks leven:– we lezen kranten en tijdschriften– we kijken naar het nieuws of een documentaire– we zoeken treinregelingen op of iemands e-

mailadres– …

• Meestal hebben we dan voldoende aan Google of Wikipedia

Inleiding

• Google is omwille van zijn gebruiksvriendelijkheid terecht enorm populair, ook bij onderzoekers en studenten.

Maar er is een maar...

Google maakt miljarden webpagina’s opzoekbaar. Dat is natuurlijk best veel, maar om een goede paper of een goed eindwerk te

schrijven, moet je op zoek naar ALLE relevante informatie die nodig is voor je

paper of eindwerk.

Inleiding• Als je enkel op Google zou vertrouwen, mis je essentiële

informatie.

– Hoewel je gigantisch veel zoekresultaten krijgt, geven zoekmachines maar toegang tot een beperkt deel van het internet.

– Ook de kwaliteit van Google-zoekresultaten is niet gegarandeerd.

– Bovendien spelen bij zoekmachines ook niet-inhoudelijke factoren mee bij het rangschikken van de zoekresultaten:

• commerciële (hoe meer gesponsord, hoe hoger je ranking)• statistische (hoe meer aangeklikt, hoe hoger je ranking)• nationalistische (hoe gevaarlijker voor de nationale veiligheid, hoe lager je

ranking)

– Ten slotte vind je ook heel wat informatie in de collecties van onze bibliotheken die niet vrij toegankelijk via het internet raadpleegbaar is.

InleidingInternetzoekmachines: voor- en nadelen

Voordelen

GebruiksvriendelijkSnelle resultaten

NadelenNiet alle relevante informatie is online beschikbaarInformatie is niet gecontroleerd op kwaliteit en betrouwbaarheidOnoverzichtelijk aantal vaak irrelevante zoekresultatenNiet-inhoudelijke (commerciële, statistische, nationalistische) argumenten bepalen mee de ranking van de zoekresultaten

Inleiding

• Wikipedia is een online encyclopedie waarin iedereen vrij informatie kan toevoegen. De informatie is meestal actueel

Toch kan je Wikipedia niet blindelings vertrouwen…

Inleiding

• Je kan niet weten of de auteurs expert zijn in het onderwerp waarover ze schrijven

• Bovendien kan je er niet op vertrouwen dat alle onderwerpen goed gedocumenteerd zijn, vooral de ‘kleinere’ onderwerpen– Soms vind je onderaan wel een literatuurlijst met

bronnen, maar het is vaak ook niet duidelijk waar de auteurs hun informatie hebben gevonden

Inleiding

• Google en Wikipedia zijn natuurlijk gemakkelijk. Je kan ‘s avonds laat vanuit je comfortabele zetel met enkele muiskliks soms heel recente informatie over je onderwerp terugvinden.

• Maar toch...

Inleiding

Bibliotheken zijn al lang niet meer de enige plaatsen waar je informatie kan

vinden, maar toch behouden ze een aantal voordelen t.o.v. Google en

Wikipedia

Inleiding

• Als een boek terechtkomt in een wetenschappelijke bibliotheek, kan je dat vergelijken met een soort kwaliteitslabel. De informatie is vooraf geselecteerd, staat (meestal) per onderwerp keurig geordend in de rekken en blijft beschikbaar.

• Een groot aantal wetenschappelijke informatie uit databanken en elektronische tijdschriften is bovendien niet vrij via internet raadpleegbaar. De bibliotheek geeft je wel toegang tot zulke bronnen.

InleidingBibliotheken: voor- en nadelen

VoordelenDe wetenschappelijke waarde ervan wordt vooraf beoordeeldDe collectie wordt gestructureerd per onderwerp aangebodenDe informatie blijft zeker beschikbaarDe bibliotheek biedt toegang tot niet vrij toegankelijke e-bronnen, die altijd en overal raadpleegbaar zijn

Nadelen Je moet je verplaatsen naar de bibliotheekDe bibliotheek is niet altijd openDe informatie is niet altijd actueel of geactualiseerd

InleidingConclusie

• De bibliotheek en het internet hebben elk hun eigen voor- en nadelen en vullen elkaar perfect aan. – Internetzoekmachines/Wikipedia zijn zeker een

belangrijke informatiebron, maar ze zijn alleen niet de beste plaats om te starten met je onderzoek.

– We raden je aan om je literatuuronderzoek te starten in de bibliotheek. Naast het aanbod van gedrukte informatie krijg je via ons opzoeksysteem Limo ook toegang tot een groot deel van onze digitale bibliotheekbronnen.

Soorten informatiebronnen1. Catalogi

• Definitie– Met een catalogus kan je de beschrijving

(bibliografische referentie) en vindplaats opzoeken van boeken, titels van tijdschriften en audiovisuele materialen (cd’s, dvd’s, enz.).

– OPGELET! Een catalogus bevat meestal géén titels van artikels uit papieren tijdschriften, enkel titels van de tijdschriften zelf.

Soorten informatiebronnen1. Catalogi

• Opmerking:– Sinds september 2012 werd de oude LIBIS-catalogus

van Thomas More vervangen door LIMO!– LIMO is véél meer dan een klassieke catalogus:

• je kan zoals vroeger zoeken naar boeken, tijdschriften, cd’s en dvd’s uit de bibliotheekrekken

• je krijgt echter ook zoekresultaten van een heleboel elektronische boeken en artikels uit databanken, die je vroeger apart moest doorzoeken met LibriSource+!

• Meer informatie over LIMO vind je in tutorial 5: Hoe informatiebronnen zoeken met LIMO?

Soorten informatiebronnen1. Catalogi

• Voorbeelden

Voorbeeld DoelgroepLIMO Thomas More en andere leden

van de Associatie K.U.-Leuven

NCC (Nederlandse Centrale Catalogus)

Nederland

Worldcat Wereld

Soorten informatiebronnen2. Databanken

• Definitie– Een databank bevat bibliografische gegevens van

voornamelijk tijdschriftartikels, al dan niet voorzien van een link naar de elektronische versie.

Soorten informatiebronnen2. Databanken

• Types– Bibliografische databanken: bevatten enkel een bibliografische

referentie, al dan niet aangevuld met een korte inhoud van de artikels. Sommige bibliografische databanken geven wel een link naar de elektronische versie elders op het Internet.

– Full text databanken: bevatten niet alleen de bibliografische referentie, maar ook de volledige elektronische versie. Vaak is de full text zelf ook volledig doorzoekbaar.

– Citatiedatabanken: bevatten niet alleen de bibliografische referentie, maar ook een link naar de citaties (d.i. andere publicaties die deze referentie in de voetnoot citeren).

Soorten informatiebronnen2. Databanken

• Voorbeelden

Voorbeeld TypeEBSCO (o.a. Academic Search Premier, Business Source Elite, ERIC, Greenfile, Cinahl, enz.)

Bibliografische en gedeeltelijk full text databank

Web of Science Full text en citatiedatabank

PubMed Bibliografische databank , met soms een link naar de full text elders op het internet

Soorten informatiebronnen2. Databanken

• Opgelet:– Vanaf september 2012 zijn een deel van de

databanken ook doorzoekbaar met ons nieuwe opzoeksysteem LIMO!

– Meer informatie over LIMO vind je in tutorial 5: Hoe informatiebronnen zoeken met LIMO?

Soorten informatiebronnen3. Naslagwerken

• Definitie– Een naslagwerk bevat een hele reeks korte

bijdragen over een woord/persoon/begrip/vakgebied, meestal (alfabetisch) geordend per lemma, onderwerp of sleutelwoord.

Soorten informatiebronnen3. Naslagwerken

• Types– Woordenboeken: behandelen woorden– Encyclopedieën: behandelen personen en begrippen– Losbladige werken: publicaties die voortdurend aangevuld

worden met het oog op de actualiteit– Vakspecifieke, digitale naslagwerken: behandelen

vakspecifieke onderwerpen en worden voortdurend aangevuld met het oog op de actualiteit (bevatten artikels, regelgeving, wetten, jaarverslagen, nieuwsbrieven… )

– Krantenarchieven: geven toegang tot oude en recente krantenartikels

Soorten informatiebronnen3. Naslagwerken

• VoorbeeldenVoorbeeld Type Wikipedia Online encyclopedie

Van Dale Woordenboek Woordenboek

Jur@ Vakspecifiek, digitaal naslagwerk (rechtspraktijk)

Warenwetgeving Vakspecifiek, digitaal naslagwerk (wetten en besluiten i.v.m. voeding)

Sentral Vakspecifiek, digitaal naslagwerk (veiligheid, arbeidsgeneeskunde en milieu)

Mediargus Archief van Vlaamse en Nederlandse kranten en tijdschriften

Soorten informatiebronnen4. Zoekmachines

• Definitie– Een zoekmachine maakt (publiekelijk

toegankelijke) pagina’s op het internet opzoekbaar.

Soorten informatiebronnen4. Zoekmachines

• Types– Algemene zoekmachines: maken verschillende

soorten webpagina’s opzoekbaar (bv. Google, Yahoo, ...)

– Gespecialiseerde zoekmachines: maken webpagina’s met wetenschappelijke inhoud opzoekbaar (bv. Google Scholar, Scirus, …).

Soorten informatiebronnen4. Zoekmachines

• Voorbeelden

Voorbeeld Type Google Algemene zoekmachine

Google Scholar Gespecialiseerde zoekmachine

SCIRUS – for scientific information only

Gespecialiseerde zoekmachine

Samenvatting

• Wanneer je als student in het hoger onderwijs de opdracht krijgt om te zoeken naar “wetenschappelijke” informatie, heb je de keuze uit verschillende informatiebronnen. We sommen de belangrijkste soorten wetenschappelijke bronnen voor je op.

Samenvatting1. Soorten informatiebronnen

Catalogi Met behulp van catalogi kan je boeken en tijdschriften terugvinden, maar niet artikels die in papieren tijdschriften staan. Ze zijn dus vooral geschikt om boeken over je onderwerp terug te vinden. Voor elektronische tijdschriftartikels moet je databanken gebruiken.*

Databanken Met behulp van databanken kan je artikels terugvinden uit wetenschappelijke tijdschriften, congresbundels, enz. Zij vormen je belangrijkste bondgenoot in je zoektocht naar wetenschappelijke publicaties.

Naslagwerken Door het gebruiken van naslagwerken krijg je een goed idee van de belangrijkste zoektermen die verband houden met je onderwerp. In eerste instantie raadpleeg je best een aantal algemene en/of gespecialiseerde naslagwerken.

Zoekmachines Het is zeker niet verkeerd om zoekmachines op het internet te gebruiken, maar wees je ervan bewust dat je met dergelijke zoekmachines nooit alle informatie kan terugvinden. Je moet daarnaast ook andere types informatiebronnen gebruiken die even noodzakelijk zijn om alle relevante informatie over je onderwerp op te zoeken.

* Ons nieuwe opzoeksysteem LIMO laat je toe materialen uit de bibliotheekrekken én een deel van onze elektronische bronnen (ook online artikels) tegelijkertijd op te zoeken (zie module 5)

Samenvatting2. Wanneer gebruik je welke informatiebron?

Fase I:zoeken naar geschikte zoektermen

Fase II: zoeken naar publicaties over je onderwerp

Naslagwerken

Catalogi

Databanken

Zoekmachines