Mindfulness training voor fysiotherapeuten Mindfulness training voor fysiotherapeuten en patienten met stress en/of chronische pijn en patienten met stress en/of chronische pijn

28 januari 201428 januari 2014

John van der Meij John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en

Therapie (Oegstgeest) Therapie (Oegstgeest) Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen

(Haarlem)(Haarlem)

OOST EN WESTOOST EN WEST VERBONDENVERBONDEN

Verbinding tussen oost en westVerbinding tussen oost en westBelangstelling voor Belangstelling voor contemplatieve contemplatieve

neurowetenschappen neemt toeneurowetenschappen neemt toe

Gnothi Seauton, ken U zelve..Gnothi Seauton, ken U zelve.. maar wie bent u dan?maar wie bent u dan?

Ingang Eno Hal tempel van Delphi

De werkelijke ontdekkingsreis De werkelijke ontdekkingsreis bestaat er niet in, dat je nieuwe bestaat er niet in, dat je nieuwe landschappen ontdekt, maar dat landschappen ontdekt, maar dat je de wereld met nieuwe ogen je de wereld met nieuwe ogen bekijktbekijkt

Marcel ProustMarcel Proust

Silhouet illusieSilhouet illusieWelke kant draait de danseres op?Welke kant draait de danseres op?

Nobuyuki KayaharaNobuyuki Kayahara

Waar bent u?Waar bent u?

Waar bent u?Waar bent u?

Hier bevindt u zich.

Verschil tussen pijn en lijdenVerschil tussen pijn en lijden Pain-Topics.orgNews/Research; Updates; june Pain-Topics.orgNews/Research; Updates; june 20102010

PIJNVerwerking nociceptie

LIJDENBreinregio’s voor emotie en zelf-evaluatie

Veel lijden is licht maar chronisch…om het te verlichten moet je de oorzaken ervan begrijpen

““Je kunt de eerste pijl niet Je kunt de eerste pijl niet afweren, maar de tweede wel”afweren, maar de tweede wel”

BoeddhaBoeddha• Eerste pijlenEerste pijlen::

- signaal om acties te nemen om het - signaal om acties te nemen om het vege lijf te beschermenvege lijf te beschermen- verdriet bij bedreiging dierbaren- verdriet bij bedreiging dierbaren- lijden als hen schade wordt - lijden als hen schade wordt berokkendberokkend- je gekwetst voelen als je wordt - je gekwetst voelen als je wordt geminacht, of wordt afgewezengeminacht, of wordt afgewezen

Tweede pijlenTweede pijlenreacties op (vermeende) eerste reacties op (vermeende) eerste pijlenpijlen• We schieten ze zelf af ( pijn..> woede)We schieten ze zelf af ( pijn..> woede)• Veel tweedepijlreacties treden op terwijl er Veel tweedepijlreacties treden op terwijl er

eigenlijk nergens een eerste pijl te eigenlijk nergens een eerste pijl te bekennen valtbekennen valt

• We We voegenvoegen er lijden aan er lijden aan toetoe• Pijlen gedoopt in drie giften:Pijlen gedoopt in drie giften:- Hebzucht (maakt me star over hoe ik de dingen wil hebbenHebzucht (maakt me star over hoe ik de dingen wil hebben- Haat (maakt me boos en geërgerd)Haat (maakt me boos en geërgerd)- Onwetendheid (vat de situatie persoonlijk op)Onwetendheid (vat de situatie persoonlijk op)

Chinese vingervalChinese vingervallichamelijk en emotioneel zijn mensen geneigd weg te bewegen lichamelijk en emotioneel zijn mensen geneigd weg te bewegen

van alles van alles wat onaangenaam, pijnlijk of lastig iswat onaangenaam, pijnlijk of lastig is

Oud versOud vers

In woord, daad en gedachtenIn woord, daad en gedachtenvanwege mijn grenzeloosvanwege mijn grenzelooswillen weigeren en niet zienwillen weigeren en niet ziennu ben ik bereidnu ben ik bereiddit in mijdit in mijdeemoedig te erkennendeemoedig te erkennen

COMTEMPLATIEVE COMTEMPLATIEVE NEURONEURO

WETENSCHAPPENWETENSCHAPPEN

Wat bedoel je met ‘contemplatief’ ?Wat bedoel je met ‘contemplatief’ ?

De ontdekkingen op het “snijpunt” geeft De ontdekkingen op het “snijpunt” geeft relaties aan van hersen- en relaties aan van hersen- en geestestoestandengeestestoestanden

HEALTHY MIND HEALTHY MIND PLATTER PLATTER

The Healthy Mind PlatterThe Healthy Mind PlatterNeuroLeadershipjournal 4; 2012NeuroLeadershipjournal 4; 2012David Rock, Daniel J. Siegel, Steven A.Y. Poelmans and Jessica David Rock, Daniel J. Siegel, Steven A.Y. Poelmans and Jessica PaynePayne

Zeven neuro-cognitieve Zeven neuro-cognitieve activiteiten als voeding voor de activiteiten als voeding voor de geestgeest- slaap tijd- fysieke tijd- speel tijd- focus tijd- lummel tijd- mindful tijd- contact tijd

Het “rustbrein” Het “rustbrein” (default mode network) (default mode network)

in rust zijn de sociale circuits in het brein heel in rust zijn de sociale circuits in het brein heel actiefactief

Rustbrein actief tijdens “niets doen”

MemorySense of self Autobiograf.reflectie

Integratie

Gaat vooraf aan Inzicht

VERANDERINGENVERANDERINGEN IN BREININ BREIN

Mindfulness NeuroscienceMindfulness Neuroscience

Wetenschappelijk gevalideerde Wetenschappelijk gevalideerde voordelen meditatievoordelen meditatie

Sarah Lazar, 2011Sarah Lazar, 2011

Afname stressAfname stressVermindering symptomen bij:Vermindering symptomen bij:

- depressie- depressie- angststoornissen- angststoornissen- pijn- pijn- slapeloosheid- slapeloosheid

Vermogen om aandacht te richten en Vermogen om aandacht te richten en bewaren neemt toebewaren neemt toe

Kwaliteit van leven stijgtKwaliteit van leven stijgt

Hoopgevende ontwikkeling Hoopgevende ontwikkeling

NEUROPLASTICITEITNEUROPLASTICITEIT

Experience shapes the brainExperience shapes the brain

Het verschil tussen een professional en Het verschil tussen een professional en een nieuweling is een model. Het een nieuweling is een model. Het uitermate krachtgevende model is uitermate krachtgevende model is “weten hoe je brein werkt” “weten hoe je brein werkt”

Evian Gordon, Brain Revolution; Evian Gordon, Brain Revolution; 20092009

YOU CAN USE YOUR MIND TO YOU CAN USE YOUR MIND TO CHANGE YOUR BRAIN, FOR THE CHANGE YOUR BRAIN, FOR THE BETTER…BETTER…

Self-directed neuroplasticitySelf-directed neuroplasticity

Waar richt je je aandacht op?- gedoe; twijfel?- dankbaarheid; kwaliteiten?

Jongleren verandert het brein in 3 Jongleren verandert het brein in 3 maandenmaanden

Kan meditatie (mindfulness) het brein Kan meditatie (mindfulness) het brein ook veranderen?ook veranderen?

NeuroplasticiteitNeuroplasticiteit

TRAINEN VAN SPIERENVERANDERT HET LIJF

TRAINEN VAN DE GEEST VERANDERT HET BREIN

Structurele veranderingen in breinStructurele veranderingen in breinvan ‘state’ naat ‘trait’ ..van ‘state’ naat ‘trait’ ..

Soc Cogn Affect Neurosci. 2008 March; 3(1): 55–Soc Cogn Affect Neurosci. 2008 March; 3(1): 55–

61.61.

Concentratie grijze stof van de mediale prefrontale cortex correleert met de hoeveelheid uren meditatie.

Regulatie van emotionele Regulatie van emotionele impulsenimpulsen

Buckholtz en Meyer-Buckholtz en Meyer-Lindenberg(2008)Lindenberg(2008)

Affective NeuroscienceAffective NeuroscienceRichard Davidson, Wisconsin, Richard Davidson, Wisconsin,

20122012

1)1)Mensen met verontrustende emoties Mensen met verontrustende emoties hebben vrij hoge niveau’s van activiteit hebben vrij hoge niveau’s van activiteit van de R.PFCvan de R.PFC

2)2)Alle mensen hebben een links-Alle mensen hebben een links-rechtsverhouding van prefrontale act, die rechtsverhouding van prefrontale act, die precies voorspelt hoe we dagelijks precies voorspelt hoe we dagelijks gestemd zullen zijngestemd zullen zijn

3)3)Mensen hebben “emotionele stijlen” die in Mensen hebben “emotionele stijlen” die in werkelijkheid “hersenstijlen”zijnwerkelijkheid “hersenstijlen”zijn

Veerkracht: Veerkracht: signalen van de PFC naar de amygdala en signalen van de PFC naar de amygdala en van de amygdala naar de PFC bepalen hoe van de amygdala naar de PFC bepalen hoe snel het brein zich herstelt van een snel het brein zich herstelt van een schokkende ervaring.schokkende ervaring.

Emotieregulatie via Prefrontale CortexEmotieregulatie via Prefrontale CortexDavidson, RJ; Emotion and affective style: hemisferic Davidson, RJ; Emotion and affective style: hemisferic

substrates. Psychological science, 3,1992substrates. Psychological science, 3,1992

Grotere activiteit Grotere activiteit rechter prefrontale rechter prefrontale cortex wordt cortex wordt geassocieerd met geassocieerd met negatieve emoties negatieve emoties als verdriet, angst, als verdriet, angst, bezorgheid, bezorgheid, vermoeidheid.vermoeidheid.(Davidson, 1982 , (Davidson, 1982 , 2006 ;Siegel, 2007)2006 ;Siegel, 2007)

Emotieregulatie via Prefrontale CortexEmotieregulatie via Prefrontale Cortex

Grotere activiteit Grotere activiteit linker prefrontale linker prefrontale cortex wordt cortex wordt geassocieerd met geassocieerd met positieve emoties positieve emoties als geluk, vreugde, als geluk, vreugde, alertheid en alertheid en vitaliteitvitaliteit..(Davidson 1982; Kabat-(Davidson 1982; Kabat-Zinn, 2006; Siegel, 2007)Zinn, 2006; Siegel, 2007)

De mate van activiteit in de PFC links van een veerkrachtig persoon kan wel 30 maal zo groot zijn als bij iemand die niet veerkrachtig is.

Amygdala-PFC verbindingenAmygdala-PFC verbindingenMJ Kim; MJ Kim; J Neurosci. 2009 September 16; 29(37): 11614–11618J Neurosci. 2009 September 16; 29(37): 11614–11618

Hoe meer witte stof er zit tussen de Amygdala en de PFChoe veerkrachtiger je bent…

Mensen die langzaam van tegenslag Mensen die langzaam van tegenslag herstellen zijn er minder signalen herstellen zijn er minder signalen tussen de Amygdla en de PFCtussen de Amygdla en de PFC

Veroorzaakt door:Veroorzaakt door:1)1)Lage activiteit PFCLage activiteit PFC2)2)Gebrek aan verbindingen tussen PFC van Gebrek aan verbindingen tussen PFC van

de Linker hersenhelft en de Amygdalade Linker hersenhelft en de Amygdala

NB hoop door neuroplasticiteit!!NB hoop door neuroplasticiteit!!

Left anterior shift in emotion-Left anterior shift in emotion-regulating circuits of the Prefrontal regulating circuits of the Prefrontal CortexCortex

Richard Davidson, 2003Richard Davidson, 2003

Je kweekt een houding van toenadering ipv vermijding aan Je kweekt een houding van toenadering ipv vermijding aan

Sneller herstel van negatieve gevoelens

Afname grijze stof amygdala na Afname grijze stof amygdala na mindfulness trainingmindfulness training

Hölzel et all, Hölzel et all, SCAN (2010) SCAN (2010) 5,11^175,11^17

TEDxCambridge - Sara Lazar on how TEDxCambridge - Sara Lazar on how meditation can reshape our brainsmeditation can reshape our brainshttp://www.youtube.com/watch?v=m8rRzTtP7Tchttp://www.youtube.com/watch?v=m8rRzTtP7Tc

Niets is wat het lijkt…Niets is wat het lijkt…leren kijken met nieuwe ogenleren kijken met nieuwe ogen