B. Persoons en V. Benoit MIN

DFU

L O

MG

AA

N M

ET

PLA

GEN

EN

PEST

EN

V. Benoit en B. Persoons MIN

DFU

L O

MG

AA

N M

ET

KIN

DERA

NG

ST

EN

9 7 8 9 0 3 3 4 8 5 7 3 2

In dit boek maakt Panteleimon een gewaagde reis vanuit de middeleeuwen naar het

jaar 2020. Best spannend, avontuurlijk, zelfs beangstigend. Dankzij mindfulness en

de wijze raad van o.a. Vero de kluizenaar slagen Panteleimon, Harlemoet de hofnar

en zijn ouders erin om met niet-oordelende wijsheid en mededogen hun angsten te

onderkennen, te accepteren en te overwinnen.

De verhalen die samen toch één geheel vormen, zijn opgebouwd rond de ‘normale’

kinderangsten. Die horen nu eenmaal bij elke ontwikkelingsfase. Toch kunnen deze

angsten kinderen én opvoeders van slag brengen. Dit boek biedt jou en de kinderen

niet enkel vele meditatieve vaardigheden aan, maar ook inzichten en tips uit andere

psychologische stromingen.

Het boek richt zich tot kinderen van ca. 9 tot 12 jaar, maar ook tot ouders, leerkrachten en

therapeuten die voor hen zorg dragen. Het veronderstelt een volgehouden engagement

om dit boek SAMEN met de kinderen én in dialoog met hen te doorgronden.

Veronique Benoit is kinesitherapeut. Ze volgde een opleiding tot psycho-

therapeut aan de Academie voor Integratieve Psychologie in Gent. Daarnaast is

ze mindfulness-trainer en medeoprichter van KiddyMinds vzw. In haar privé-

praktijk begeleidt ze volwassenen die lijden onder de hedendaagse stress.

De voorbije jaren groeide ook haar interesse voor kinderen met emotionele

moeilijkheden.

Berti Persoons is leraar en geeft mee vorm aan het gelijke onderwijs-

kansenbeleid in het buitengewoon lager onderwijs. Hij is medeoprichter van

KiddyMinds vzw. Nadat hij de opleiding als mindfulness-trainer aan het Instituut

voor Aandacht en Meditatie afrondde, startte hij de 4-jarige therapeuten-

opleiding aan de Educatieve Academie te Berchem.

MINDFULOMGAAN MET

KINDER-ANGSTEN

Veronique Benoit en Berti Persoons

10

1. Mindfulness

Aandachtig aanwezig

Je hebt dit boek niet zomaar gekozen. Iets trok je aandacht. Was het de titel in zijn geheel, of sprong één van de woorden in het oog: mindfulness, angsten, kinderen? Sprak de afbeelding op de kaft tot je verbeelding? Of was je eerder en expliciet gericht op zoek naar een boek over angsten, en hoe ermee om te gaan? Hoe dan ook, op een zeker ogenblik maakte je een keuze en begon je dit boek te lezen. Ging hier een ‘stopmoment’ aan vooraf en was je keuze bewust? Of was het eerder een automatische handeling?

Elke keer dat men werkelijk aandacht schenktbreekt men een stukje kwaad af in zichzelf.

Simone Weil

Mindfulness cultiveert gerichte aandacht, een basisvoorwaarde om aanwezig te zijn in dit moment. Aandachtig aanwezig zijn is meer dan je enkel concentreren. Als je je concentreert, richt je je aandacht op één object en merk je de invloeden uit je omgeving amper op. Waarschijnlijk zoals nu! Je wordt zo fel meegezogen door wat je leest dat je de geluiden om je heen en de sensaties in jou niet opmerkt, tenzij ze extreem opduiken zoals een deur die hard dicht knalt of barstende hoofdpijn. Als je attent wordt gemaakt op de afleidingen, zoals op dit moment, is de kans groot dat je deze interne en externe prikkels wel opmerkt. Mindful aanwezig zijn is dus opmerkzaam zijn voor alles binnen en buiten jou.

Het leert je aandacht schenken aan het hier en nu. Je geeft op een vriendelijke en open wijze aandacht aan je ervaring: je gedachten, je gevoelens, je lichamelijke sen-saties en je gedrag. Mindfulness nodigt je uit om te ‘blijven’ bij wat je opmerkt.

Toch blijft mindfulness vragen oproepen en wordt het door een aantal mensen geassocieerd met hocus pocus, een sekte, een tovermiddel om te ontstressen, een geheimzinnige bedoening, een zweverige gebeurtenis en iets raars dat niet bij de

21

2. KINDERANGSTEN

Die nooit hoop had, had nooit angst.

Lang leve de angst

Net zoals vreugde, verdriet en boosheid hoort angst bij het mensenleven, ook bij dat van kinderen. Angst is nu eenmaal een oermechanisme, een reactie van lichaam en geest op wat als een bedreiging overkomt. Elk kind zal dus van tijd tot tijd bang zijn. Angst stelt kinderen in staat om te reageren – soms ongepast en weinig oplos-singsgericht – in situaties die ze als gevaarlijk of onwenselijk ervaren. Bang zijn of je angstig voelen zijn dus in essentie vormen van zelfbescherming en behoeden kinderen en jongeren voor onnodige risico’s. Onaangenaam, wel nuttig!

Uiten van angst

Angst kan op diverse manieren geuit worden: door taal van het woord, door li-chaamstaal, door handelingen, door woede-uitbarstingen, door timide en terug-getrokken gedrag. Kinderen kunnen angst ook uiten in hun spel of in hun tekenin-gen, en dat kan dan een aanknopingspunt vormen om erover te praten. Nochtans slagen veel kinderen erin hun angsten verborgen te houden. Denk maar aan de jongens en meisjes die slachtoffer zijn van seksueel misbruik, maar er zorgvuldig over waken dat deze feiten niet aan het licht komen. Vaak uit angst! Je mag dus blij zijn als kinderen je rechtuit vertellen dat ze bang zijn. Het is meteen duidelijk dat het kind door iets beroerd wordt. Je kunt ermee aan de slag.

Onduidelijke signalen

Sommige angstsignalen zijn minder duidelijk. De kinderen gedragen zich onrus-tig en reageren prikkelbaar. ’s Nacht schieten ze wakker of vallen moeilijk in slaap. Vooral kinderen die het slachtoffer zijn van onrecht – welke vorm ook, fysiek of emotioneel – zijn als de dood dat deze gegevenheid in de openbaarheid komt. Zolang de buitenwereld niets weet, wanen ze zich veilig: ze hebben tenminste een minimale controle over de situatie.

40

4. Angst en basisbehoeften

Basisbehoeften

Kinderen van jong tot oud hebben fundamenteel nood aan een warm nest waarin ze kunnen zijn wie ze zijn en waar ze liefde, koestering en veilig-heid ervaren. Abraham Maslov, een Amerikaanse psycholoog, ontwikkelde één van de bekendste theorieën over de hiërarchie van behoeften. Aan de basis liggen de fysiologische behoeften. Als ze niet worden ingevuld, valt het moeilijk om een stapje hoger in de piramide te komen. In Vlaanderen staat het model van Ferre Laevers als een denkkader cen-traal. Professor Laevers spreekt eveneens over basisbehoeften maar heeft ze eerder beschreven in termen van ervaringsgericht onderwijs.

Kinderen hebben verschillende wensen, maar worden gedreven door dezelfde noden die in termen van

behoeften worden beschreven.

Basisbehoeften volgens Ferre Laevers

De ontwikkeling van kinderen krijgt volop kansen als de basisbehoeften voldoen-de invulling krijgen. Deze behoeften behoren nu eenmaal tot de basisuitrusting en kunnen niet ongestraft genegeerd worden.

Als een kind fel angstig is en problematisch gedrag vertoont, kun je aan de slag gaan met de behoeften aan geborgenheid en erkenning onder voorwaarde dat de onderliggende behoeften niet fundamenteel zijn geschaad.

49

6. ANGST EN HET LICHAAM

Acties in je lichaam als angst zich aandient

De hypothalamuszet tot actie aan.

De hypofyse scheidt hormonen uit.

De transpiratie neemt toe.Het lichaam koelt af.

De bloeddrukstijgt.

De bloedvatenaan het huidoppervlak

vernauwen zich.

De bijnierenscheiden hormonen uit.

De bloedsuikerspiegelstijgt.

Het haar gaatovereind staan.

De pupillen verwijdenzich.

De luchtwegen verwijden zich om dieperte ademen.

Het hart klopt sneller en krachtiger.

Het spijsverteringsstelsel vertraagt.

De spieren krijgen meer bloed en bereidenzich voor op actie.

78

11. ANGST EN STRESS

De angstcirkel

ANGST

... neemt toe ...

CopingEen week later word je door

een ander op straataangesproken.

Omgaan metproblemen vermindert.

Spanning

Wat wil die van me?Bang en boos.

Je hart klopt in je keel.

GedragJe loopt een winkel

binnen.

VermijdenJe verlaat de winkel en

wandelt verder naar school.Je houdt de voetgangers in

het oog en maakt een boogjerond mensen die je niet kent.

Afname vanANGST

Hier is het veilig.Je hart klopt rustig.

GebeurtenisJe wandelt naar school. Iemand die je niet kent, vraagt je de weg. Niet fijn, denk je,

laat me met rust.

JE OPDRACHT

Vul je eigen angstcirkel in.

119

HOOFDSTUK 3. DE NACHTWACHT

Storm in het hoofd

Terwijl Tinus zit en aandacht geeft aan de adem, merkt hij zijn gedachten, plannen, dromen,

angsten en ergernissen op.

Tinus de tovenaar doet niets met deze plannen, dromen en ergernis. Hij merkt ze op en laat ze zijn. Telkens opnieuw brengt hij op een

vriendelijke wijze zijn aandacht naar de adem.

Is het soms ook druk in jouw hoofd?

Pieker je vaak? Waarover?

Hoe voel je je als je piekert?

JE OPDRACHT

Zoek buiten een rustig plekje en ga zitten. Sluit je ogen en maak het stil.Wat merkte je op?Kun je je aandacht blijven richten op de stilte?Kan het wel echt stil zijn?Kun je je gedachten opmerken?