Medicatiegebruik in de jeugdzorg

Hilde Roele, Teamleider Psychogeriatrie

Neurobiologie- In het kort

O Neuro-anatomische en –chemische verschillen t.o.v gezond brein

O Kleine gedragscentra, asymmetrie, chemische stoffen tekort (dopamine)

O Tekorten leiden tot aandachts- en gedragsstoornissen

Neurobiologie- Behandeling

O ADHD – ongeneeslijkO Behandeling gericht op

symptoomverminderingO Op individu afgestemd programma

bestaande uit interventie gericht op medicatie, psychologie, educatie, voeding en sociaal functioneren

O Betrokken familieleden, school

ADHDO Attention Deficit Hyperactivity

DisorderO ConcentratiegebrekO Lichamelijke/innerlijke onrust

beweeglijkheidO Bij stress / veel prikkels

verergering klachtenO Impulsieve reactie

ADHD - Statistiek

O Medicatiegebruik jongeren met ADHD

Medicatiegebruik ADHD- Stimulantia

O MethylfenidaatO Stimuleert aandachts- en

concentratiecentraO Tablet: werking na half uur gedurende

+/- 3 uur (kortwerkend - Ritalin)O Capsules: werking gedurende 8 à 12

uur, geleidelijke afgifte (langwerkend)O Vaste momenten voor innameO Voorkeur naar langwerkend

Medicatiegebruik ADHD- Stimulantia

O Bijwerkingen Methylfenidaat:O Hartkloppingen, gejaagd gevoel,

misselijkheid, verminderde eetlust, moeite met in- en doorslapen

O Langere termijn: achterblijvende groei/ontwikkeling hersenen, vermagering

O Euforie of juist depressie toename zelfdoding/verslaving

O Tics, nervositeit, prikkelbaarheid, schildklierproblemen, huidproblemen, jeuk

Medicatiegebruik ADHD- Stimulantia

O Methylfenidaat: ook als middel tegen ADD/narcolepsie

O Ritalin – gebruikt als (party)drug, prestatiemiddel (speed, cocaïne)

O Valt als wekamine onder Opiumwet

O http://gemi.st/10784260

Medicatiegebruik ADHD- Stimulantia

O Dosering:O Snel opgenomen in bloed, snel werkzaam, snel

afgebroken punctuele innameO Te grote schommelingen reboundeffect

O Langwerkende capsules: vertraagde afgifte in bloed mindere medicatie-inname, gelijkmatiger opgenomen, verkleinde kans rebounds, nauwkeuriger slikgedrag

O Dosering moeilijk vast te stellen onder- of bovendosering

O Denken dat het medicijn niet werkt bij foute doseringO Niet innemen met Vitamine C houdende

dranken/thee!

Medicatiegebruik ADHD- Stimulantia

O Kortwerkende Methylfenidaat:O Merknamen: Ritalin, Rilatine,

Medikinet en RubioO Tabletten, vaker op een dag kans op

slechte inname lage effectiviteitO Verschillende werkingen per individu

juiste intervaltijd/dosering belangrijk

Ritalin

Medicatiegebruik ADHD- Stimulantia

O Langwerkende MethylfenidaatO Merknamen: Ritaline MR, Concerta,

Equasym en MedikinetO Capsules: langere werkingsduur, minder

frequente inname vertraagde afgifteO Werking verschilt per merk / hangt af van

daarbij ingenomen voedsel / hangt af van individu

O Verschillende merken niet door elkaar te gebruiken

O Kosten worden niet gedekt door verzekering

ConcertaFarmaceutische gegevens

Metabolisatie Lever

Halveringstijd 2-4 uur

Uitscheiding nieren

Gebruik

Geneesmiddelengroep Centrale stimulantia

Subklasse Wekamine

Merknamen Concerta (Janssen-Cilag),

Ritalin

Indicaties ADHD, ADD, narcolepsie

Voorschrift/recept Ja

Toediening Tablet, Capsule

Medicatiegebruik ADHD- Adrenerge middelen

O Atomoxetine (Strattera)O Voorkomt heropname adrenalineO Vermindert ADHD-verschijnselenO Ingezet als Methylfenidaat onvoldoende

gewenst effect geeftO Lange-termijn effecten onvoldoende bekendO Is ten opzichte van Methylfenidaat nog niet

aantoonbaar beter, wel duurderO Geen stimulantium, valt niet onder de opiumwetO Inname één maal daags, laag gedoseerd, dosis

langzaam verhogenO Effect merkbaar na 2 à 4 weken

Medicatiegebruik ADHD- Adrenerge middelen

O Bijwerkingen Atomoxetine:O misselijkheid, buikpijn, overgeven,

slaperigheid, hoofdpijn, afgenomen eetlust, verhoogde bloeddruk, versnelde hartslag en overmatig zweten klachten nemen af

O Oraal in te nemen via capsules

Atomoxetine

Metabolisatie Hepatisch, via CYP2D6

Halveringstijd 5 uur

Gebruik

Geneesmiddelengroep Zenuwstelsel

Subklasse Centrale stimulantia

Merknamen Strattera (Eli Lilly)

Indicaties ADHD

Voorschrift/recept Vereist

Toediening Oraal

Dosering Capsules: 10, 18, 25, 40 en

60 mg

Medicatiegebruik- Antipsychotica

O Risperidon (Risperdal)O Gebruikt bij Schizofrenie, agressie bij

dementie, manische episodes, bipolaire / autistische spectrum stoornissen, depressies, Gilles de la Tourette

O Psychiatrische stoornissen tegengaan, psychotische symptomen onderdrukken

O Rol bij verwerking pijnprikkels / beïnvloeding zelfvertrouwen en stemming

Medicatiegebruik- Antipsychotica

O Bijwerkingen Risperidon:O kans op tardieve dyskinesie

(bewegingsstoornis) lage doseringO diabetes, beroertes, gewichtstoename,

verhoogd prolactinegehalte borstvorming (ook bij jongens) en andere seksuele klachten zoals erectieproblemen en onregelmatige menstruatie

O Toediening: oraal (druppels) / intramusculair

Medicatiegebruik- Antipsychotica

O DipiperonO Behandeling Schizofrenie, agressie,

moeite slapenO Tegen autistische stoornissen

bestrijdt onrustO Lage dosering: afvlakking stemming,

hoge dosering: behandeling van psychosen

O Bijwerkingen: gewichtstoename morbide obesitas veranderde stofwisseling

Medicatiegebruik- Antidepressiva

O Stemmingsverbeteraars, gaat symptomen van depressie tegenO Stabilisatie klachten door herstel chemisch

evenwicht in hersenenO Bijwerkingen: droge mond, angst, maag- en

darmklachten, gejaagdheid, veranderd slaappatroon, tijdelijke toename suïcidaliteit, seksuele stoornissen, duizeligheid, hartkloppingen, moeite plassen

O Genezing laat op zich wachten (2-4 weken), veel bijwerkingen nemen langzaam af voortijdig stoppen

Medicatiegebruik- Antidepressiva

O Vaak verschillende soorten proberen alvorens gewenst effect

O Langer gebruik aangeraden voorkomt recidive

O Snelle opname via darmen in bloed, blijven lang aanwezig 1 tot 6 dagen; inname één maal daags, moment afhankelijk van bijwerkingen

O Niet verslavend, effect blijft uit bij gezonde mensen

Medicatiegebruik- Tricyclische antidepressiva

O Anafranil (clomipramine)O Ludiomil (maprotiline)O Nortrilen (nortriptyline)O Pertrofran (desimipramine)O Prothiaden (dosulepine)O Sarotex (amitriptyline)O Sinequan (doxepine)O Surmontil (trimipramine)O Tofranil (imipramine)O Tolvon (mianserine)O Trazolan (trazodon)O Tryptizol (amitriptyline)

Medicatiegebruik- Tricyclische antidepressiva

O Toepassingen:O Manisch-depressieve stoornis / bipolaire

stoornis, paniekstoornis en agorafobie(pleinvrees), depressieve stoornis, Schizo affectieve stoornis, sociale fobie, dwangstoornis, afhankelijke persoonlijkheidsstoornis

O Niet te gebruiken bij een hartziekte, epilepsie, lever- of nierfunctiestoornissen of een prostaataandoening

O Werkt na 10 tot 14 dagen, optimaal na 6 weken

Medicatiegebruik- SSRI’s

O Selectieve Serotonine-heropnameremmers

O Fluoxetine (Prozac), fluvoxamine (Fevarin) en paroxetine (Seroxat)

O Optimale werking na 10 dagen tot 6 weken

O Minder bijwerkingen, wel misselijkheid, diarree, obstipatie, hoofdpijn, slapeloosheid of een onrustig of angstig gevoel moeten na 2 weken verdwenen zijn

Medicatiegebruik- MAO-remmers

O Monoamine-Oxidase-remmers O Nardil (fenelzine), Parnate (tranylcypromine)

O Toepassing:O Manisch-depressieve stoornisO Paniekstoornis en agorafobieO Depressieve stoornisO Schizoaffectieve stoornisO Sociale fobieO Posttraumatische stressstoornisO Borderline Persoonlijkheidsstoornis

O In combinatie met bepaalde voedingsmiddelen stijging bloeddruk, ernstige hoofdpijn

Medicatiegebruik- Overige antidepressiva

O Mianserine (Tolvon)O Mirtazapine (Remeron) O Nefazodon (Dutonin)

O Alle bovengenoemden zijn betrekkelijk nieuw

O Lithium (staat op zichzelf)O Gebruikt bij bipolaire stoornis

Risperidon

Gebruik

Geneesmiddelengroep Antipsychotica

Subklasse Atypische antipsychotica

Merknamen Risperdal (Janssen-Cilag)

Indicaties Schizofrenie

Voorschrift/recept Vereist

Toediening Oraal, intramusculair

Medicatiegebruik- Kalmerende middelen

O Oxazepam O Dempt de emoties, werkt kalmerend

bij angst of gespannenheidO Lichamelijke klachten verminderen

zoals hartkloppingen, buikpijn, trillen en transpireren. Rustiger binnen één tot twee uur na inname, effect houdt zes tot tien uur aan

Medicatiegebruik- Kalmerende middelen

O Bijwerkingen Oxazepam:O Sufheid, vermoeidheid, afvlakking van het

gevoel, hoofdpijn, duizeligheid, coördinatiestoornissen

O Verslavend door korte / snelle werkingstijd, afbouwschema raadzaam na langdurig gebruik

O Verslaving al snel ontwenningsverschijnselen bij stopzetting medicatie angst, hoofdpijn, spierpijn, rusteloosheid, en geïrriteerdheid

O Toediening: oraal, intramusculair/intraveneus

OxazepamGeneesmiddelengroep Hypnotica, sedativa,

anxiolytica

Subklasse Benzodiazepines

Merknamen Oxazepam (EG, Teva),

Seresta (Wyeth), Tranquo

(Boehringer Ingelheim)

Indicaties Angststoornissen,

slapeloosheid en

alcoholontwenning

Voorschrift/recept Ja

Toediening Tablet, 10 en 50 mg

Rijvaardigheid Als kalmeringsmiddel:

eerste twee weken geen

autorijden; als slaapmiddel:

pas 's middags rijden

Alcohol Versterkt het versuffende

effect.

Medicatiegebruik- Slaapmiddelen

O Melatonine O Slaapmiddel kwaliteit slapen verbeteren verkorte

inslaaptijd, verlengde slaapduurO Aanvulling eigen hormoon Melatonine, gevormd in

pijnappelklierO Toedieningsvorm: tabletten / capsules, 1 à 2 uur voor

slapenO Vooralsnog geen bijwerkingen

O TemazepamO Bevordert slaap, werkt rustgevend, vermindert angstO Bijwerkingen: slaperigheid, afvlakking, verwardheid,

hoofdpijn, duizelingen, spierzwakteO Verslavend: afbouwen na langdurig gebruik raadzaam

ontwenningsverschijnselen

Melatonine / Temazepam

Farmaceutische gegevens

Biol. beschikbaarheid 96%

Metabolisatie hepatisch

Halveringstijd 8-20 uur

Uitscheiding renaal

Gebruik

Toediening oraal

Medicatiegebruik- Zelfmedicatie

O Paracetamol O Meest gebruikte pijnstillende /

koortsverlagende middel, soms ook bij verkoudheid gebruikt

O Toediening: oraal (tabletten), als zetpil misselijkheid (braken), onwillige kinderen, slikproblemen

O Zonder recept verkrijgbaar

Medicatiegebruik- Zelfmedicatie

O Paracetamol vaak in combinatie gebruiktO Met cafeïne: snellere en langere werkingO Met codeïne: (zelden) hoger therapeutisch

effect gering voordeel kortdurig gebruikO Langdurig gebruik verslaving

O Met aspirineO Werkingsmechanisme nog onduidelijk

O Beïnvloeden enzymen die betrokken zijn bij ontstekingsreacties

O Beïnvloeden de zenuwbanen bij gewaarwording van pijn

Medicatiegebruik- Zelfmedicatie

O Paracetamol veilig middel bij normaal gebruikO Maximaal 6 x 500 mg/3 x 1000 mg tabletten met

3 – 4 uur tussen doseringenO Giftigheid:

O Eenmalige dosering 10 – 15 gr leverschade zeer pijnlijk

O Eenmalige dosering 20 – 25 gr fataalO Verschilt soms juist helemaal geen leverschadeO Deze waarden lager voor kinderenO Dagelijkse inname normale dosering

leverschade

Medicatiegebruik- Zelfmedicatie

O NSAID (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs)O Ontstekingsremmende middelenO Ibuprofen, diclofenac, meloxicam,

naproxen, etofenamaat en acetylsalicylzuur (aspirine, Aspegic)

O Ook pijnstillend en koortsverlagend tegen zowel acute als chronische pijnen

Medicatiegebruik- Zelfmedicatie

O Werking NSAID:O Remming ontsteking / remming Prostaglandines

O Prostaglandines stimuleren pijngevoel, verhogen lichaamstemperatuur, openen vaten

O Bijwerkingen NSAID:O Prostaglandines betrokken opbouw

maagslijmvlies O Remming Prostaglandines maagslijmvlies dunner

meer irritatie / beschadiging (bloedingen) maagwand maagklachten

O Verlengt bloedstollingstijd werkt maagklachten (door bloeding) in de hand

O Langdurig gebruik NSAID maagbeschermer

Medicatiegebruik- Zelfmedicatie

O Bijwerkingen NSAID:O Remming Prostaglandines

openzetting vaten in nieren minderO Verminderde bloedaanvoer naar nieren

nier gaat uit van verminderd circulerend volume laat het lichaam vocht / zout vasthouden

O Resulteert in een hogere bloeddruk

O Droge hoest door bronchospasmenO Oplettendheid geboden bij astmatici

Medicatieprotocol

Discussie – ideeën - suggesties

Vragen?