MEDEDELINGENBLAD "A M P T EPE"

"A M P T EPE"januari 1973 nr. 28--------------------------------------

Historische Vereniging gemeente Epe

==.:::===::;:==========Abonnementsprijs :

voor leden der Vereniging gratis,

voor niet-leden f 0,75 p.nr.

==================

Voorzitter:

Secretariaat:

Penningmeester:

G.S.van Lohuizen

Beekstraat 20; Epe

A.J.Veninga

Burg.v.Walsumlaan 5,C.Stork

Dellenparkweg 8, Epe

Giro: 1194015, t.n.v.

Penn. Ampt Epe

EpeKopij voor ons blad dient, zo mogelijk, te

voldoen aan het navolgende:

a. getypt met regelafstand 1;

b. tekstbreedte maximaal 11 cm;

c. het papier aan één kant gebruikt

(dus achterzijde blanco);

d. gebruikte bronnen vermelden;

e. inleveren 15 dagen v66r de

verschijningsmaand (jan.,april of okt.)

------------------------

Lidmaatschap: f 5,-- per jaar

o~ oRedactieadres:

Mej. P.E.Berkhout, Sparrenlaan 12, Epe,telefoon 2056

2

De streektaal

Hoewel dit artikel gaat over de streektaal, schrijven

we het in onze schooltaal. Volgens de heer Vredenberg

in een vorig artikel,~s die schooltaal mede tot standgekomen door b.v. de "Muiderkring". Een heel belang­

rijke factor is in dit verband dunkt me ook geweest

het verschijnen van de bijbel in het nederlands, de

zgn. Statenvertaling, door Jacobus Revius, predikant

te Deventer en zijn collega Sibelius. ;n de 17e eeuw

,werden zij door de Staten van Holland voor dit werk

naar Leiden gestuurd, en ondanks het feit dat er in Cv)die tijd een pestilentie heerste in Leiden, lukte het

hun het werk te voltooien, de ene het Oude en de andere

het Nieuwe testament. Tevoren had Luther de bijbel al

in het duits vertaald.

Als men het dialect als moedertaal heeft geleerd,

is het gemakkelijker een verwant dialect te verstaan,

hetgeen de aanpassing vergemakkelijkt. Dit is mijn

ervaring bij een ruim ZO-jarig verblijf in provincie

en stad Groningen. Met de Groninger streektaal kanmen zich tot ver in Duitsland redden. In Winschoten

komt een verticale taal voor, die een merkwaardige

overeenkomst vertoont met het dialect van het "laor".

Ik hoop hier in een volgend artikel op terug te komen.

Een interessante mededeling kreeg ik ook van

iemand die vertelde dat een deens studente in de dia­

lectologie tot de ontdekking kwam, dat haar tante op

Schiermonni~oog veel de~elfde woorden ?ebruikte in 0\haar oude dlalect als dle de studente ln het Deens .

kende. Zoals ook de heer Vredenberg al opmerkte,

blijkt hieruit dat het dialect in de lengte en in de

breedte wordt gesproken.

Op de laatst gehouden dialectdag in Gorssel hield

de heer J.ter Holt Ben lezing over de streektaal in

Mecklenburg. Hij kwam daarbij tot 16 verschillende

woorden voor "paling", da8r \tJas ook ons "aale" bij.

Het meest frappante wes m.i. het refrein VBn Ben

liedje dat hij zong en dat ging over eon jongen die

(

c

3

een meisje bezoekt in eon huis Waar hij het prettig

vindt. Het klonk als volgt: IIvader slöp en mo~der slöp

en ik slöp ok." Al is het dan bij ons: tlik sloäpo of iksliepe",er is toch grote overeenkomst!

In het Veluws Nieuws hebt U kunnen lezen over de

relatie van Epe en Epe in Westfalen,die uit 1180 dateert.

Epe (W) vindt zijn oorsprong in het huis van Dael aan de

Lippe. Veel overeenkomst tussen de beide Eper dialectenheb ik (nog) niet kunnen ontdekken. Wel met het Winter­

wijks. Bij het samenstellen van een woordenlijst vanonze streektaal heb ik vergelijkend materiaal van een

Winterswijks woordenboek. Het blijkt nu dat,als ik hier­

over met oudere mensen in Epe spreek,bij hen nog over­

eenkomstige woorden met het Winterswijks bekend zijn,

die nu ol lang niet meer worden gebruikt.Evenmin DIs (zoals U uit de artikelen van de heer

v.Lohuizen hebt kunnen lezen) de Ijssel een grens wasvoor de klederdrachten, vormde deze rivier een taal­

grens. Wel waren er van ouds veel relaties met de

IJsselsteden, Kampen (hooi), Zwolle en Deventer (markten).

Het lIdienen" als boerenknecht of -meid op het Kamper­eiland kwam vanuit deze streken niet zoveel voor. Veel

meer ging men van hieruit tldienenllbij de boeren "an dediek" (Veessen,Welsum e.d.).

De IJsselsteden hebben m.i. weinig invloed gehad op

onze streektaal. Men sprak (en spreekt er nog) eenstadsdialect.

Tot slot een liedje dat mijn grootvader zong overKampen:

Ju ju paardje,morgen is het zaterdag,

dan gaan wij naar Kampen,

halen een wagen vol planken,

halen een wagen vol roggebrood,

dan wordt onze kleine Jannesman groot!

A.v.d.Bremen-van Vemde

4

Streekdracht Noord Veluwe 3---------------------------

Op de N.W.Veluwe is de knipmutsdracht afwijkend. Deze

dracht, die aansluit bij Kampen en N.W.Overijssel heeft

het zo kenmerkende witte kraagje. Doordat het lijf of

jak geen opstaand randje heeft als op de N.G.Veluwe,

komt er hier een wit kanten kraagje. De stijl en stof

is verder als op de N.G.Veluwe, alleen de rokken zijn

korter. Ook hier het lange jak vervangen door het korte

lijf, maar hier komt dan een brede zwarte ceintuur om

het middel, met afhangende strook. Om de hals meerdere

snoeren bloedkoralen met een groot gouden slot, in de

rouw vervangen door zwarte kralen met zilveren slot.

En onder de kin een brede gekleurde strik.

De mutsenbellen hebben veelal 2 grote bloedkoralen.

PB daag§~_dracht~~_N.O.VeluweVoor de daagse dracht moeten wij onderscheid maken

tussen "marktdracht" en de werkdracht. De marktdracht

werd gedragen naar de wekelijkse markt, voor buurten

en andere niet-officiële uitgang.

Deze marktdracht bestaat uit de plooimuts met een

jak (later lijf) en rok. De rok van tebee of marese,

een grovere wollen stof, hangt zeer lang. Het jak is

ook van grovere wollen stof dan de zondagse dracht.

Het jak was blauw, groen, bruin, later vooral zwart

met weinig versiering op het voorpand, maar na 1920

verschijnt ook hier het voorpand met vele kunstige

versieringen. Hierover de bonte schort met boord, om

het middel vast gestrikt en naar de streek, in lange

banen gevouwen, zo dat de vouwen er stevig in zaten en

men kon zien, dat de schort schoon was en zo uit dekast kwam.

Bij de thuiskomst werd de plooimuts vervangen door

de 8envoudige katoenen huismuts, het markt jak door een

ouder jak en de bonte schort door een zwarte ruigewollen of blauw kotoenen schort.

Bij de mnrkt- en huis dracht werden uitsluitend

witgeschuurde klompGn gedragen. De "Oen er klomp" met

oplopende neus.

( ,D

Cl

(

c

5

Daar de boerin geen tas had, was er in de zijnaad van

de over- en onderrok een opening om bij de "naadzak" te

kunnen komen. Dit Was Ben vierkante katoenen zak, met

de opening midden voor, die aan 2 banden om het middel,

op de baaien onderrokken werd gedragen.

's Winters werd de wollen omslagdoek gedragen tegen

de kou, wanneer de vrouw naar de markt ging. Dit Was een

zwart wollen, grofgeweven doek, met franje, die op de

punt gedragen werd.

De mannendracht op de N.O.Veluwe is zo eenvoudigmogelijk en onderscheidt zich alleen van de andere

streekdrachten door zijn grote eenvoud.

Voor de "feestdracht" is er het zwarte pak: jas,

broek en vest van ZWare wollen stof. De jas, vrij lang,

met rGvers, achter met een split en enkele siorknopen,

afgezet met boordband. Broek - een klepbroek -, nauwe

pijpen, en vest hoog gesloten. (Later ook met een V

vormige hals, waarin een frontje, dat versierd was met

Ben strik, bloemetjes o.i.d.) Alles dik gevoerd met een

flanelachtige stof. Boven het hoog gesloten vest komt

een randje van het blauwgestreepte boezeroen uit. Dit

onderhemd heeft lange mouwen.

Om de hals een knoopdoekje, zoals ook de vrouwen die

droegen, maar donkerder van kleur. De pet is de hoge

zijden zwarte pet, een 10 cm. hoge cylinder met een ca.

5 cm. brede zijden band. Later werd deze vervangen door

de platte zwarte pet.

Zo mogelijk had de boer een zilveren horloge met

zilveren ketting.

In de "daagse" dracht een ZWare pilo broek (Pilo is

een soort peau-de-peche, van binnen wollig), een vest,

een buis of blauwe kiel en een zwarte jas.

Van kinderdracht kan op de N.O.Veluwe niet gesproken

worden. De kleren, die gedragen werden waren veelal een

copie van de oudore dracht en de feestkleding is de zg.

"Ot en Sien" stijl. Jurkjes en p8kjes.

6

Streekdr,!cht Noord lr/estVeluwe

Op de N.W.Veluwe, langs de v.m. Zuiderzee was

tot de eeuwwisseling de zg. "Oude Dracht" algemeen.

Deze oorijzerdracht, die nu nog door enkele vrouwen

in Oldebroek, Doornspijk en Hierden gedragen wordt,

is een heel andere dracht dan de knipmutsdracht.

Om het hoofd komt op de nauwsluitende ondermuts

de tipmu~, een strakke muts, wit met veelal rode

bloemen, en rond het gezicht een ca. 5 cm. brede

strook "lagetten" (een wit elastisch gerimpelde

stof). Deze muts sluit laag over het voorhoofd, met

esn knik naar de ogen en dan naar achteren, laag

om het hoofd. Al het haar verbergend en zo nodig

wordt het haar weggeschoren. Over de tipmuts een ca.

S cm. breed oorijzer, laag achter om het achter­

hoofd oplopend over de oren en dan met een hoek

van 900 naar voren, ter hoogte van de ogen eindi­

gend met een gouden spiraal. Het oorijzer wordt met

bandjes Van de tipmuts vastgezet. Bij de kerkgang

komt hierover de hUl, een muts van kamerdoek, voor

een ca. 5 cm. brede rand van kant (mechelse kant).

Deze rand wordt verstevigd door een blauw karkas.

Over het ondergoed komt een zwart nauwsluitende

hemdrok, met mouwen tot de elleboog, ruim om de hals,

achter en voor uitgesneden en van voren gesloten.

Daarover komt de kraplap, een nauwsluitend hemd,

zonder mouwen, met haken en ogen onder de armen

gesloten. Meestal zwart met rode bloemen, ook paars

of andere donkere kleur. Achter laag uitgesnedenmet een ca. 15 cm. brede rode bewerkte strook en

daarbovenuit een witgeplooid strookje. Over de

kraplap komen de doeken. Op de punt gevouwen, van

achter bij de hals geplooid en de punten strak over

de borst gekruist, onder de armen vastgezet. Eerstde witte doek en daarna de roodbebloemde. Naar de

kerk komt hierover het jak. Een dik gevoerde tebee

jas, voor en achter met een V halS, zeer getailleerd

en in ruime plooien vallend, achter een split en

(\

()

{(

c

7

knopen en een open hals, waardoor de doeken zichtbaar

zijn, lange mouwen. Voor afgesloten door een paarse of

oud-rode strik met zilveren speld.

Over de 3 baaien rokken een moree tussenrok, eenzelfgebreide rok en een zwarte tebee overrok. Hierover

8en gekleurde schort met lange banden, om het middel

en voor dichtgestrikt. Naar de kerk zijn de kleuren

bruin of flessegroen met een zijden tussenstukje.

In huis worden de schorten in vele kleuren groen enbruin gedragen. Deze schorten worden na de was in de

lengte gevouwen ca 4 cm brede plooien en dan opge­vouwen op ca 20 cm, met de banden er omheen. Als

kleine pakjes in de kast om bij gebruik duidelijk deschone schort te laten zien.

Om de hals meerdere snoeren rode bloedkoralen met

gouden slot. Schoenen met gespen.

In de rouw is de tipmuts zwart met een witte

strook, afrouwend wordt deze zwart met witte bloempjes.

De kraplap is in de rouw zwart met achterlangs de

hals een wit randje. De doeken, eerst een witte, daneen zwarte. Afrouwend worden de doeken : zwart met

witte stip, -met witte bloempjes, -met witte ruiten,dan paars, blauw, asgrauw, lichtblauw.

De mannen dragen zwarte pakken met gekleurde of

zwarte boezeroen, aan de hals gesloten met gouden

knopen. Hoge zwarte petten met glimmende klep.

De jongens en meisjes zijn een verkleind copie van

de ouders. De meisjes droegen tot dat zij het oor­

ijzer kregen (ca. 14 jaar) een "Poetse", d.i. een

zwarte muts met zwarte band vastgebonden en bovenopeen zwarte veer, zwart bont of zwarte wol.

De jongens droegen een klein zwart petje met

glimmende klep.

In de omstreken van Hierden werd dezelfde dracht

gedragen, alleen de felle kleuren uit Oldebroek en

Doornspijk zijn vervangen door grijs of zwart, zowel

de tipmuts als in de doeken. Het geheel is zeersober.

8

Door het opdringen van de "nieuwe dracht", die

overgenomen werd uit Kampen en Kampereiland, wordt

de tipmuts en oorijzardracht langzaam vervangen

door de knipmutsdracht. Ondanks fel verzet van de

ouderen. Alleen in enkele buurten kon het oorijzer

zich lang handhaven. Nu verdwijnt de oorijzer­

dracht samen met de knipmutsdracht. Bij de kerk­

gang in Oldebroek, Doornspijk en Hierden is er nog

een enkel oorijzer en vrij veel knipmutsen, maar

alleen bij de ouderen.

Zien we op de N.O.Veluwe geen enkele dracht

meer, over enkele jaren zal het ook op de

N.W.Veluwe zo zijn.

van Lohuizen

"Het ARCHIEF van de CANNENBURG"

Wie kent de geschiedenis van de Cannenburg

eigenlijk volledig en goed?

Dit massieve bouwsel, dat verrassend in

Vaassen's dreven staat, een - uiterlijk - bekend

kasteel, dat veel bezoekers krijgt, maar dat zelf

wel wezenloos, dromend en verwonderd lijkt te

staan in de gespaarde omgeving.

Eens, een geweldig, meelevend onderkomen, door

vele illustere geslachten bewoond en telkens naar

eigen stijl vervormd.

Thans meer een museum, een monument, een d~cor

in het landschap, maar met vervlogen ziel.De hedendaagse bezoeker zal zich bij het be­

zichtigen van het inwendige met schilderijen, meu­belen en ruimten - vele oude functies belichtend _

graag ln willen denken in de oude leefwijze.

Dit nu is meer mogelijk en echter geworden door

de beschrijving en toelichting, met alle werkelijke

gegevens, van onze archivaris R.Wartena in zijn

( )

('f

r('

rC

9

zojuist verschenen boek "Het Archief van de Cannenburg".

1969 en bijgewerkt tot 1972 door J.den Draak.

De inleiding geeft de uitvoerige geschiedenis van

de Cannenburg, vanaf 1387, met al zijn bezitters,

gevolgd door de geschiedenis van het "wandelend"archief en de stambomen der bezitters.

Daarna volgt de eigenlijke Inventaris met alle

stukken, akten, brieven, schuldbekentenissen enz.

over personen en zaken. Een onnavolgbare bron, die

tevens bestaande titels over de Cannenburg noemt.

P.E.B.

"VAN I t EINDE"

OF

HET ONTSTAAN VAN EEN ACHTERNAAM BINNEN HET AMBT EPE

Wanneer een kind tot de leeftijd komt waarop het

over de dingen begint na te denken, rijst bij hem

meestal ook wel de vraag: waarom draag ik deze achter­

naam, hoe kom ik daaraan, en wat is de betekenis daar­

van? Je begint met er thuis eens naar te vragen.

Nou ja, mijn Vader had er wel eens wat over gehoord,

maar het rechte wist hij er ook niet van. Dus verwees

hij mij naar mijn Grootvader. En als je dan in het

gelukkig bezit bent van een rasechte Veluwse Groot­

vader, dan komt er wel wat los.

Dus vertelde die me heel uitvoerig, hoe de familie­

naam was ontleend aan een boerderij, gelegen aan het

einde van de Westrik in Vaassen, waar het voorgeslacht

altijd op gewoond had.

De naam was later aangenomen, bij de invoering van

de burgerlijke stand onder Napoleon. Tussen het bevel

en de uitvoering --zo vertelde hij-- was nogal wat tijd

verlopen. Aanvankelijk was men, in gemeenschappelijk

familie overleg, tot het besluit gekomen, om gezamenlijk

"van 't Einde" als naam aan te nemen. Maar in die vrij

lange tijd, tussen het overleg en de officiële

C C N0.. 10 G.) r-io ::> 01-0

OJ

+' r-i OJ

UJ o...r;'r-.>"1J N'r; CU

r-i mH

OJ

0.."lJo C

OJ

01 01OJ C r-i

"1J 'r; 0E ::>

C GJ10 C QJ

> C "1JlU

lU 0 fT)UJ N r-iEm C ClU 0 OJC ~

• +' OJ

C OJ "1JIIJ..J:CCmE3::Jo

p:j

C OJOJ "lJ

"1J r-i'r;

0..3o

C IQJ 0'\ 01:> C N 0CJ 'r; (IJ CH r-iL -r"") ••

U •.-1 C +'Cf) 3 GJ EOJ UJO.q­O1C UJ~r-i

Q) ::J H+' '.-1 +' 0"lJ NONH· UJ>r-io C ~ -03: GJ H E

01 OJ ru 0..CJi=lmo+' CC C 01OJ OJ GJ r-iH H "1J 0m QJ :>IV "1J +' H

i=I C ro GJ'r; ü :>~

GJ CUJ+'"lJ m

.r; m >"1J C

UJ m+' h >[J Cm QJ

,.; H0.. QJ

+'GJ m

"1J+'GJ UJ

OJ c3 0+' U

HQJ GJ GJ

"lJ "1J CJC ~

'r; Cwm\.D

r-i >(] +' GJ

~w- c"1JN E OJr-i C+'Cro.q-muror-i :>ro>

H:: UJ+' QJ C.,..j r-i G) H:J h r.J"1J CJ

"TI ru ."01 01 E •.-1 +'

CJ OJ C OJ r-i /IJ"1J ::s: . .-1 r-i r-i f.J "1J

E QJ CJ

c ·GJ01C:>I-IEC+,(!)OLn

([J C UJ 01 <::tm ru ro G) OJ (IJcm >+'"lJr-i

+'OJ

UJ H C Ln ..J:• .-1 m .r;r-iQJ

CHoU

• CIf- ID

OJ >OJ

r-i-0

C(IJ

c ::>

co> "lJ

C• .-1

~C

'.-1GJ

r-i~

IOJ (J)

"TI E "1JrJ Hm OJ

C 3:

C EGJ m mN :> m

.r"") c+' 'r; HU3:GJGJmlf-+'"1J

+' '''-' UJ

GJ C . .-1 '.-1 +''r-.> 0 H 01 m GJ+' U..J: DJ "1J "lJ::J U H c..J +' Cf) r-i .r;

QJ +' m WcIGJCJmm "1J..J: E>

C-".r;E c

OJ

cCD

E:;::J

h 0 Ho p:j [)o 0\.D .:,(. H

H -0'l-,GJq

+'+'OJ HQJ ID H

..J: (!) (l)+'+'

GJ m..J:N01UI Q) 01r-i"lJ

Hmro cE •.-1

I.q- I(T") C C(IJ OJ mr-i +' E

I m 3: COJ <::t r-i :J OJ

"TI I 0 [)CD OJp:j

• .-1 (T") +'W

Ccu r-i:> OJ H

3 cu

CD ::

..J: QJ

UJ

HCU

rn Ch C C m

:: W [) mc 01::m "r;E c OJ3 OJ"lJ:J H Co QJ m

p:j H r-i:: +'::UJ

UJ '''; Cr-i 01 ra QJ

mOJ"1JNH

QJ (fJ

"lJr-iro

Q) ::

cm'" +'[)+,mC(lJCf)

'r; -:> .r; Er-i +'r-iW•.-1 C +' cu Q)

E me]: C cm :> QJ H ro

If-:: E+'o:>mlf-u+' OJ

Cf) OJ +'OJ ..J: ..J:+' Uc '.-1

[) c

+'GJ C

• .-1 GJC +'

mH ..J: .-!m Um·.-1 [)

..J: N +'

Hoo

'" "1J'.-1N

"1J'r;

GJ

..J:CQJ

"1JC

01 0C ..a

.r; H+' QJ

QJ :>oE+'Co

01C +'m H

-0 IDQJ

H+'

UJ

CoEQJ

"1J

UJ ..J:'.-1 U +'

o UJ

C I- OJ[) H

o..Co OJ

ID ~

oo

+'m Hm 001 0>

C'.-1 +'

Q)

.r;

C

C C ''J• .-1 .r; . .-1N

GJ

'..-,(IJ

remr-i~

CQJ

(J)

HQJ [)

0.. 'Mwz

(I) r-i'.-1 mr-i 10

OJ EC {l)H r-i Q)

o r-i •.-1urn+,'.-1 UJ

UJ m UJ :J

r-iCO"TIm ." 0..

'M+'-0

OJ

C ClIJ

QJ"1J'.-1 Cü 0

oh :;;:

[)"1JCGJ

r-i[) (J) H QJ

"lJ 'M Q) "TIü r-i 0'.-1 GJ H +'EC-OGJ

C GJ H EGJ-OOH01 U m

'.-1 C mH OJ UJ ..J:OJ OJ r-i> m +'

(IJ 0 H OJ:J CU01EN QJ CU CU

"lJ-OüC-~OJ '''-' QJ

QJ ~'.-I"lJr-i OJ r-i If­r-i"lJ-Or-i<C C OJ

o E I~o m QJ

3 C "1J

CQJ

0..o

C r-i'''-' +''.-1 CN 0

'0..C 0en

ro +'01 HQJ m010..

m~'''-'.r;

r-iGJ

"TI'M::J

"1J

QJ

"TI

Q)

i=I+'Cro;$

UJ

'.-1r-iCJ

C UJH ::Jo +'~ U (fJ

UJ'''-' ::Jo ::J .r; H 01N-Pr-i(!):J

UJ QJ 0 m+' ::J "TI HDJ 01 [) -0 GJ

•.-1 ::J 0 0C CO E H N

H mDJ m QJ

::>:?:"lJ

r-i"1J '" QJ

OJ '.-1 3o -001

GJ

'Mr-i'.-1

01 EC m

'.-I If­U:Jo

..J:HGJ

:>

~ \.D'''-' r-i• .-1

r-i 0.. UJQJ 0 :J

C UC ..J:QJ U C

~ 'M QJ

N r-i01 r-im ID :J Cr-i "1J N OJ C

"1J OJ

Er-iccEGJ GJ QJ GJ 0

..J: E E ~C 0m ~ Cm QJ '.-1

O1"lJ H"TI C mC C Q) rn

m '''-''M ~+' '.-1 H r-iUJ N > GJ

Q) +'r-i GJ~..J:0J ~ 'r-.> U

..J: '..-".-1 GJ'.-1 r-i

GJ r-i C

"1J H (!)(!) EO1roH N::J OJ C [)

-0 01 CJ N

.+,C QJ

QJ E+'CJ

EC

• mC m[)

-0 ::-0 C

QJ m..J: E

3+' ::J[)0o IIIE

Hmen

"1J+'mmr-i

"1Jre

..J: EllJ 1001 m

CCQJ GJ

O1wQJ

+' GJ

'r-.>(J) +'+' COJ DJ

• .-1 QJ

+' r:..J: 'r;UOJ ..J:

U'r;N

::

GJ

+' 'r;[) - "1J

"lJ

OJ

"1J

CC ro

1-1 >

'r-.>~ .r;(J)I

• .-1

r-i[)

+'CEc'.-1 OJ m H"1J~mo

~ CU+'OJH'r; H OJ H:::J +' +' lIJ

..J: 0lIJ U H+' m-o

ro OJ

OJ • .-1 "TI'.-1 r-i mUJ '.-1 IU::J E "1Jr-i lU HU If- IDC "1Jo OJ cU r-i 'r;

OJ

OJ ..J: OJ"1J ::>

C OJ r-iQ) "1J mr-i ..J:r-i +' GJ

'r; m -0..J: "TIUUJ

HID

>

~ r-i C~E !D­

(IJ 10 3 N+' Cm cm m

r: r-i m[) 0..

r-i ::[) lIJ OJ

• .-1 +' "1J:> UJ c

H •.-1+' [) W..J: OJ

U'MNH[)>o

NC r-iOJ

UJ C'r; Q)::J r-i

..J:r-iID [)

+'+'r: UJQ) C[) [)

E E[) IU

O1UJ

+'UJ

'r-.>'r;r-i

COJ

"1JHo3:[) [)

01 "1J

H ::J

[) CN

'r-.> ~.r; .r;3

01+' ClU 'r;

::s: 01

"TIOJ

.r;

-0OJ

01

OJ

.r;

01o +'r-i OJ

IU..J:

OJ

COJ

01

OJ

'r;~"1J

~ C-r; OJ C

N re+' 0 >lU r-i"1J 0.. Cre OJ OJ

Z 01-0+'-0'r; OJ

::J..J:

+'.r;

::J"lJ~m

..J:1f-o

HOJ 01

IJ CH .r;Q) H> m

..J:+'lU UJ

3 COJ

OJ [)

'r;r-i r-i.r; OJ

E 310

If-~o

OJ 0"lJ

::JH C::J::J ~

"lJ •r;

coü 0

UJ '.-I +'::J llJ H

i=I ..J: (!)H "1J

• re cC 10 0GJ 3

"1J GJ

C QJ +'C 0 H ..J:aJ>OJu

"lJ OJ > '.-1"1J 01· .-I r-i

If- m :Jo ..J: ~ N."

"1J .,.,r-i r-iOJ QJ

+' ~ HH H mGJ GJ re:> ::;:: E

." C+' .r; mGJ..J:"1J

-.-IC "lJ H

m GJ

H ..J: ::>

OJ 0 "1JC N OJ

OJ OJ GJ"TI"lJ+'"1JIf- Q) 0

QJ Hl-+''.-1 CUr-i OJ ."lJ

QJ 'r; "TI-0 "1J -,..j H +'

o OJ C GJ." E 0 "1J OJ >'r; 0 +' ([J -0 mI QJ:> 01

·01+'CHC 0 OJ GJ

:: OJ:: 0 GJOJ"1JCHCf)]:"lJ H ro L'J .r;c 0 E ::J'r; 3: 3: c ..J:W ::J ."

QJ 0 '.-1+' +' p:j E

Q) -HOJ C

"1J mC :>10 ::

C h E ..J:"TI.(!) hCOJUCCN"1JOJ..J:Oo [) G.J m::> +'::>"lJ3:..J:mGJ

H OJ H N c:hOO1C01 QJ

-r;]: m OJ H +'(!) UJm01mcNQ)+,+, rnOJ

+'fU(fJCj-3:E'r-.> !TI OJ r-i re•.-1 "TI r-i 01 OJ UJ "TI..J: r-i 0.. N'r; C

OJ H ::J:J+' Cj- QJ OJ +' ..J: If­IV 'r-.>"TI 01 [)::;: 'r; GJ'r;

3: ~ 0 Cr-i +' 'r-.> HOJ DJ 'r; ::>

3: 01 r-iC

C 0 Q)l1J 0 "1JIV (IJ C

H .r;+' (l) W

QJ 0..'.-1 +'C +' Q)

GJ..J:GJ -.-I ::

"1J CIf­

GJ

o..J:

"1J "TIr: m GJ re GJQ)I"1J..J:+'

ü01

.r;"lJ

GJ

H>OJ

-0

UJc HOJ OJO1+'

'r; mH r-iOJ

> Co m

>~•.-1 UJ

m"1J ]:m

3:..J:+':J mOJ:: "1J

..-1 CC m H0.. E ([J

o 3: m::J E01 0

C p:j'.-1 ::01

CQJ

[)~~ H ~.r; Q) OJ

~"1JC QJ +'

W N Co

• C+'GJCCf) OJ QJ

m C::> C c:r-i m ::Jm > ~

HC01+,mGJHre m [) 0qC{J)N

ij) • H+' (J) 0

C o...r; 0'r; 0 ::J 0..

r-i..J: Cf)+'~

UJ

HQJ

[)

+'GJ

• .-1

C r-iOJ3

Em

c +' ]:GJ m ~

"lJ "TI HH 0OhO3 "TI >

mGJ mOP"1J

HH Q)(!) "1JN C C." .r; 'r;'.-1 H3: ~ m .q­

Q) m r-iGJ "1J (IJ

r-i r-i-Or-i

r-i+' ." (IJ• .-1 .r; r-i:J -0H H Hm IU 'Üm ro 'Ü

"TI q :>

+'r-iCmm m ]:

::>

CQ) C

"1J (!)

H OJ ~o r-i QJ

o OJ 0"1J 01-0

I3: GJ+'::J "1J OJ

C COC..J:QJ OJ H • 'r;EH+'EGJWH[) m 0 '.-1 0C ." C op +' 0(J) GJ hCf)- >OJ OJ QJ GJ]: r-i 1+'3 C

QJo..c~romc > 0 QJ > CGJ ha QJ QJ:: HQJ~"1JEN ro.-! 'r; QJ GJ E ror-i OJ L'J"lJ ro"1JCDc"1J ro

o GJHCC"1J 01 C "1J GJ OJH OJ 'r; E :> Q)

ro-O H 0"1Jm ~ 0H E QJ ::>

OJ 0 0 H+'HNOJ..-1 ro H I::J ro OJ

i=I "lJ [)C UJo C

QJ

C UJQJ UJGJ m

m+'>

OJ

E GJ

"1J

CC :J)::J +'

~ 'M[)

r-ilf­GJ

If- OJ

." H•.-1 OJ3: +'+'..J:

U:JC

QJ."

HQJ

"TI

Hm

c mQ) -;;;:

01 OJ[) OJ

+'N

GJ

• .-1

OJ "TI"1J

GJ

'r-.>+'r-imm

..J: H CH re mQJ m >> 3:

N 'r-.>

C OJ '.-1QJ-O-OOJ

O1Cr-i." QJ

• '.-1 If-..-1 E 'r-.>

• .r;E H 3:

CU +'mü cc mm ::>>(fJ

"1J IU10 3

..J:

+'GJ

+' lIJ ..J:m"1J

"1J

'r-.>GJ .r;

C+'..J:'..-, 0..'.-1 0 CNr-iW~

"1JO1+':J QJ

lIJ E'''-'

C'r; +'

[)..J:

'''-' C'.-1 lIJ..J: . .-1

N

Hru C ~m E CU 03 CO::> 0

lIJ

'r-.> H'''-''M re'M H mE [)"TI

"TI''J H•.-1 OJ..J: 0

-0

+'UJ

• .-13HGJ

"1JCU

>+'

GJ 0"1J 0

HHL'Jrum C HC ''J m

'.-1 m:;:"1J+'

QJ

QJ '.-1"1J C

UJ

01 'MC C

-.-I QJ

H "1J

IQJ

I •.-1 I +'OJ..J:+, QJ> U 0 EID UJ 0 r-i

r-iIDH010H01L'Jcm[) ~ '.-1 E:>H+'"TIOJo OJ '.-I 'r; r-i

~::JOJGJQ) :: r-i ..J:N +' COJ GJ 'r; -.-I

"1J [) "1JNCm H:> OJ

"1J

+'m"lJ+' C1U00cmO1'M ::J >

"1J~QJ [)

J H:>QJ

-0

01.r;

0..o

r-iHoo:>

GJ HC 'M CU

re "lJ m:::> :;: I• ~ IL'J 0 • I• 0 C IUJ OJ +'

"1J • E mOJ (T"J0"lJ+' '''-' (IJ CH·.-I • H

H 0 -0 0.. GJr-im ~ > 'r;m H c:: 3

(fJC(!)[)C"TIr-i >"lJGJCCCro H C UJ 0 iJ) 'Mo [) C •.-1 UJ E :;: NN[)QJ>rn ::

:;: W IU C:J > GJ

01 C'M (!)

GJ UH

UJ 0H 0Q) 3

"TIrn:>

"1JC EOJ m~ m

OJ CHOJ OJ r-i01"1J lU

m..J:HOJ

::>

'r-.> +'OJ •.-1 OJ'.-1 -0 E"TI

H..J:COJU+'m OJ '.-1 Q)

"1JEN..J:

OJ C"lJ ~ m

lU r-i ::>..J: [)

~ OJ

C "lJOJ

> COJ lU01>

H UJ C COJ H OJ OJ

OJ > EUJOOJOJmH01c3 -0 OJ

01 ClIJ

C r-iOJ r-iC ::JC NlIJ

~ OJ

+'

C OJQ) "lJlIJ C

lIJE Ho OJ

>o..mOJHOJ "lJ .r; OJo "1J::>H C OJ0.. lIJ C 'r;OOJWr-i

C COJ '!U OJE'!U+' Co m~+,~m

lIJ 'r-.>

lIJ E-r;+' r-i E

C lIJ <U0.. lU"1J <Uo lU'r; C

+' ::J HE UJ"lJ lIJlU+' C+'lU C 0 ..J:C 0 UH +'!U[) [) [)

+' 'r; .r;..J: N CU ::Jm H C

[)o

+'

or-i

OUDERS KINDEREN

DERK TIJMENS

gehuwd metBERENTJE CORNELIS

1 TRIJNTJE DERKS

gehuwd met

Lubbert van Zurk

(Zuuk?)

2 TIJMEN DERKS

ongehuwd

3 CORNELIS DERKS

gehuwd met

];Ierk.;e Hendriks

4 JANNA DERKS

gehuwd met

Peter Jonker

5 ~JILLEM DERKS

gehuwd met

MARIA ~-~HARDUS~.

-~ -~

6 KLAASJf';\DERKS'-'.

gehuwd met

Jan Gerrits

van de Vosse

7 HERMEN DERKS

8 COENRAAD DERKS

FAMILIEN AAM

aangenomen op:

??

VAN HET EINDE

(16-8-1812)

BOUWMAN

(20-8-1812)

van Vembde

(20-8-1812)

??

V AN HET EINDE

(16-8-1812)

VAN NIERSSEN

(16-8-1812)

VAN 't EWDE

(20-8-1812)

??

??

FAMILIEN AAM

bij overlijden inde acte + adres

VAN 't EINDE

+ 14-11-1831

Emster-Enk No292

VAN 't EINDE

+ 26-1-1831

Niersen No 171

VAN ft EINDE

+ 29-8-1829

Vaassen No 118

VAN HET EINDE

+ 16-11-1836

Niersen No 171

VAN NIERSEN

+ 7-2-1857

VAN 't EINDE

+ 8-3-1842

Dijkhuizen No 129

Epe A

N...;

9 LUBBERTHA DERKS

(ALBERTHA)

gehuwd met

Wil1em Logen

VAN HET EINDE

(16-8-1812)

VAN ft EINDE

+ 30-11-1845

Niersen No 166A

Tenslotte nog zonder duidelijk familie verband:

WILLEM JACDES

gehuWd met

HENDRINA AALTS

HERMEN ~!ILLEMS

gehuwd met

Steijntj e Visch

VAN HET EINDE

(16-8-1812)

VAN HET EINDE

+ 24-11-1812

14

(vervolg van blz. 11)

slechts 1 maal "van het Einde" wordt geschreven, maar

5 maal "van 't Einde". Waaruit duidelijk een ambte­

lijke verschuiving blijkt naar deze laatste schrijf­wijze, die dan ook uiteindelijk de definitieve is

geworden.

Alhoewel het juist is, dat onze familienaam niet

in de doop- en trouwboeken van v6ór 1812 is te

vinden, moet er toch aan worden toegevoegd, dat het

niet onmogelijk zou zijn, dat deze achternaam al

vóórdien op êGn of andere wijze gangbaar was.

Een opschrift op de omslag van een oude acte uit

1652, handelend over "Tijmenserve", en luidende:

"Buytenschap van Jacob Ende", geeft grond aan hetvermoeden, dat deze naam toch al wel eerder werd

gebruikt.

Voorzover is na te gaan, was de boerderij "het

Einde" zelf in 1812 al op êén of andere onnaspeur­lijke wijze van het toneel verdwenen.

Mogelijk is dat de reden, waarom in het pachtboek

van de Cannenburg, dat loopt over de periode 1808­

1868, alleen maar over" 't Erve" wordt gesproken.

Dat de familienaam inderdaad aan deze boerderij

ontleend is, blijkt wel duidelijk uit een oude

aantekening van 1721, waarin gesproken wordt van:

"Het erve het eijnde genaemt, door Hermen Tijmens

bewoont wordende". Bedoelde Hermen Tijmens was n.l.

de grootvader van Derk Tijmens, die hierboven ter

sprake kWam.

Hierbij rijst natuurlijk de vraag, waarom deze

familie zich z6 verbonden voelde aan een boerderij

die ze in wezen toch maar gepacht hadden. Zelfs z6,

dat ze persé daaraan de naam van hun hele geslachtwilden ontlenen. Achter deze verbondenheid moest

toch iets meer schuil gaan, dan een pachtcontract.

Daarom ging ik dieper in de historie graven, en

stuitte daarbij op het volgende.

(.:\'~

( )\ '

rC"

aC

15

Op 29 nov.1652 droeg "Tijmen Hendrycks cum suis",aan

Elbert van Isendoren in eigendom over: "Het Eijndelste

Erve genompt Tijmans Erve", en wel "twee voerendelen van

het Erve". Bovendien dragen deze zelfde lieden op 24 jan.

1662 nog eens "het voorste erve tot Niersen gelegen,

genaemt Tijmans erve", nu blijkbaar in zijn geheel,

over aan Elbert van Isendoorn, met al wat er verder nogbij hoorde.

Verder nog een overdracht van Tijmen Gerrits en

Hendrickien Aelts "van een aandeel in Timensgoed" teNiersen in 1651, eveneens aan van Isendoorn. Daaraan

voorafgaand op 21 jan. 1647 een gedeeltelijke overdracht

van "een erf genaempt Tijmansgoed te Niersen", Waarvan

"het ene parceel geheten het Lummen" en waarvan in 1634

en in 1636 ook oprukking Was verleend door de Rekenkamer.

Uit olIes blijkt duidelijk, dat de hofstede oor­

spronkelijk hun eigendom was geweest, maar dat die

omstreeks 1650, (vermoedelijk wegens boedelscheiding),

werd verkocht Ben de heer van de Cannenburg Elbert van

Isendoorn ~ Blois, waardoor men toen noodgedwongen

pachter moest worden van het eigen voorvaderlijk erf.

Verder blijkt hier ook uit, dat de benamingen "het

Eijndelste Erve", "Tijmans Erve", "voorste erve",

"Tijmansgoed", allemaal slaan op "erve het Einde", endat "het Lummen" daarvan een onderdeel was.

Al met al krijgen we de indruk, dat het de familie

door de eeuwen heen, echt niet zo lekker heeft gezeten,.

dat Z8 geen eigeng8~rfde Veluwse boeren meer waren, endat hun "betere" verleden door de familie traditie hard­

nekkig in gedachten was gehouden.

Opnieuw komt de vraag "waarom?" bij ons op. En ook

hierop werpen de archieven wel weer enig licht, naar ik

dacht. Er had zich zoveel afgespeeld in de tijd dat ze

nog trotse eigenaars van eigen haard en hof waren.

Drie jaren lang (1612-1615) had de weduwe van Tijman

Gerrits, Bartgen Meervelt geheten, maar naar haar

overleden echtgenoot hardnekkig Bartgen Thijmans genoemd,

zich in een proces voor het Hof van Gelre moeten

17

Naschrift.

Mochten er onder de lezers zijn, die aanvullingen weten

te geven of ook correcties zouden kunnen aanbrengen,

dan houd ik mij daar ten zeerste voor aanbevolen.

Tenslotte nog mijn dank aan de heer W.Terwel te

Vaassen, die mij op zoveel stukken opmerkzaam maakte.

en die zelfs niet meer bestond op het moment van de

verplichte naamsaanneming in 1812.

Zo blijft er tenslotte nog de vraag open, waarom deze

boerderij nu speciaal "het Einde" werd genoemd.

Gelegen aan de uiterste oostpunt van de Niersense mark

zou--zeker gezien met Vaassense ogen--de benaming

"Voorste erve" het meest voor de hand hebben gelegen."h tE' d " . dVanuit Niersen gedacht, komt de naam e ln e ln er-

daad meer in aanmerking. Maar Ben bevredigende verkla­

ring geeft ook dit nauwelijks.

Daarom rees bij mij de gedachte, dat een heel andere

omstandigheid nog wel eens van veel meer invloed geweest

kon zijn. Het was n.l. bij het opnemen van allerlei

verpondingen de gewoonte, dat de z.g.n. zetters een

vaste volgorde aanhielden, die ook voor andere zettingen

gebruikt werd en die algemeen bekend was. Zo volgde .ook de Rekenkamer, bij de opsomming van de goederen dle

de z.g.n. heren gelden moesten betalen, een vaste route

door Niersen. Waar men precies begon, is mij nog niet

duidelijk, maar wel, dat de laatste van de Niersense

lijst de "Lummenhofstede" was. Niet de "Bagijnenerve",

want die Was niet herengeld-plichtig. Maar toen dezed "T"twee eenmaal samengevoegd waren tot één goe lJmens-

erve", vormde juist dit goed het einde van de lijst van

heren goederen in de buurtscha~ Niersen. Zo zou dan uit­

eindelijk de lijst van heren goederen bepalend zijn

geweest voor het ontstaan van onze huidige achternaam.

Een simpele oorzaak uit een ver verleden.

16

verdedigen tegen een zekere Lubbert van Amstel vanNiersen.

Hoewel de boerderij eerlijk was gekocht en betaald,

maakte hij er aanspraak op en wilde haar, zonder

enige schadeloosstelling, aan hem zien toegewezen.

De toeleg mislukte, en hij verloor het proces.

In de nummers 13 en 14 van dit blad jrg. 1968,

kunt u een uitgebreid verslag van dit proces van

mijn hand vinden, getiteld "Strijd om de Bagijnen­

erven", zodat ik mij hier ontslagen acht van Benuitvoerige behandeling daarvan.

Wel wordt er juist uit deze processtukken duide­lijk, dat de oudst bekende voorvader al in 1577 een

gedeelte van de "Bagijnenerven" had aangekocht en

zijn zonen later de rest er bij kochten in 1595.

De toentertijd aangrenzende "Lummen hofstede" , waar­

van moeder Bartgen afkomstig was, kwam na verloopvan tijd eveneens in handen van één van haar zonen

en zo ontstond daaruit Ben nieuwe hoeve, die nu

uiteraard ook om een nieuwe naam vroeg. Dat liep

van "Gerrit Tijmens erve", over "Tijmenserve", via

"Voorste" en "Endelste" erve, zoals we boven al

zagen, totdat het uiteindelijk de hoeve "het Einde"

is geworden.

Zo waren de voorouders dus door aankoop (resp.

in 1577 en 1595) eigena~en van de "Bagijnenerven"

geworden, terwijl het aangrenzende deel, oorspronke­

lijk de "Lummenhofstede" geheten, al veel langer in

het bezit van de voorouders van Bartge Meervelt was

geweest en wel sedert ongeveer 1550.

We kunnen dus stellen, dat de "erve het Einde"

zeker een eeuw lang het eigendom van deze familie

was geweest, en dat er zoveel geld, zweet en

tranen voor Waren geofferd, dat men daar op één

of andere wijze na twee eeuwen nog weet van had.

Dit is m.i. de enige aannemelijke verklaring voor

het feit, dat men zich vernoemde naar een boerderij,die men al anderhalve eeuw tevoren had moeten

verkopen, Waar men bovendien niet meer op woonde,

(fO W.J.A.van 't Einde Maurik

18

Het Haackshuis te Vaassan

De geschiedenis van dit oude herenhuis - thans

eigendom en ingericht als kantoor, van de A.I.V. ­

gaat, voorzover bekend - terug tot het jaar 1709.

Het werd toen bewoond door Mej.Aleida Steënbërgen,die

het ln dat jaar volgens een verklarIng-vän-Ëï5artä--ten Pezel heeft laten vertimmeren.

Zij legateerde haar "eigendomlijk Huys,Hoff,

Schuire,Koolschuire en Bleike,met de grond,als

opstal, gelijk mede de Martenshoff met het hout

daar en staande, vervolgens de twee Huysjes, waarvan

drie woningen zijn gemaakt en een stukje land over

de Beek" iJan Hendrik Backer en zijn vrouw MariaAnna Weultjes;-diä-In-zütfën-woöndën~---- -----

---Dezë-hadden een dochter, Catharina Elisabeth

Backer ,welke gehuwd was met de ontvanger F.J.Haack.

Volgens Ben koopiedule van 1 mei 1751 ver­

kochten H.Backer en echtgenote-het-hüIs;enz. aanhun schoonzoon Frans Jan Haack en diens vrouw

Catharina Elisa5ëth-fiä~~ër-~öör-TItwëë-düisënd drie

höndërt-Güïdens";-wäärvan-een obligatie is gemaakt,

"jaarlijx en alle Jaar tegens vier per Cent na

ondertekeninge Deses te verrenthen".

Deze oorconde is gecertificeerd voor Derck

Brouwer en Jan de Goejen als geërfdens in Veluwen

25 Junij 1751 en geprothocolleert onder den Ampte

Epe-Carspel Vaassen onder tt Dorp Op den 19 Julijdes agtermiddags om vier uur.

\-.I.g.D.Brouwer.

Uit de acte blijkt, dat 1 mei 1751 Frans Jan

Haack en zijn vrouw het huis reeds bewoonden.

In de acte is bedongen, "dat het behangen

Kamertje met die daarin gevonden wordende meubelen

sal zijn en blijven tot gebruik van ons verkoperen,

so lang wij beide of esn van ons in leven zijn".

Het oude Haackshuis, dat zijn naam dus ontleent

aan de familie Haack, stond waarschijnlijk met devoorzijde naar het westen.

(, \!

10

19

Daar lagen de Dorpermolens, die in het bezit waren Van

de heren van de Cannenburg.

Deze hebben aanspraak gemaakt op "de Plaetz" bij en

voor het huis van F.J.Haack "als gehoorende aan de koop er­

mooIe" (de latere Dorpermalens - vanouds bezit Van de

Cannenburg). F.J.Haack schijnt zich hiertegen fel ve~zett~ hebben en heeft zoveel mogelijk bewijzen verzameld

van zijn goed recht op deze grond.

Uit de verklaringen van-----------------------

Jannes Gerrits, oud 84 jaar van 4 april 1769 te

---vää~~;;;~:-:-Hij verklaarde,dat de "pI8etz" circa 60 jaar

geleden langs de weg met een hek of poort was

afgesloten geweest en dat juffrouw Steenbergen de

beesten,die door de poort waren ingelopen,had

doen afjagen,zonder dat ze daar ooit dooriemand in belet was.

Jen ten Pezel, oud 55 jaar,van 4 april 1769

---rë-ijäössëii , -Hij had de plaats nooit als gemeente gekend,maar

wel als afgesloten bezit van juffrouw Steenbergen.

Jacomina Arents,echtgen~ van Jannijes Brouer, oud

---66-Iäär-vän-19 augustus 1769-të-5ïdëbröëk, ­

(onder ede bevestigd voor Jan Rutger van Olden-

barneveld, Verwalter Richter des Richter-amts

Oldebroek en de Gerichtslieden Berend Dijck enCoanraad Gerritsheim den lesten van Maart 1772 in

Dldebroek) .

Zij verklaarde, dat ze 13 jaar bij juffrouw Steen­

bergen had gewoond (tot mei 1733) en de plaats bij

en voor het huis nooit gekend had als gemeente en

nog minder als behorende bij de kopermolen en dus

niet als eigendom van de heer van de Cannenburg.

Juffrouw Steenbergen had de plaats in volla eigen­

dom gebruikt, diverse malen beesten van do plaats

doen jagen,daarop staande eikebomen laten kappun

en er eon hek en poort als afrastering vanlaten maken.

20

Martin Kroon, "in zijn ':agentigste Jaer",van---~-~~~II-I769 te Vaassen.

Hij verklaarde, dat hij in 1716 in Vaassen Was

komen wonen en dat de plaats "afgeGc~oten" wasen later met een ander hek en Ben Dcort zonder

dat iemand zich er tegen verzet had.

Elbarta ten Pezel,"in haar drie en 8evenstigste

---3~~~Ï!;v~n-4-ä~ril 1769 te Vaassen- onder ede

bevestigd voor L. (?) Wesselman,vice-Rigter

des Rigter Ampts Nijbroek en de schepenen

Jan Gerrits en Derk van Ernst 18 aug. 1769.

Zij verklaarde,dat ze de plaats nooit als

gemeente had gekend,maar wel als behorende bij

het huis en dat juffrouw Steenbergen in 1709het had laten vertimmeren.

blijkt duidelijk:----------------

a dat Aleida Steenbergen reeds in 1709 het

huis bewoonde en het toen heeft latenvertimmeren.

b dat de betwiste "PliJotz" niet "in eenigen

- moeten of deel aan den Hoog Wel Geb. Heer

van de Cannenburg of desselfs Familij wastoebehoorende" .

Nadere gegevens ontbreken,maar uit het vervolg van

de geschiedenis van het huis blijkt,dat de familie

Haack in het ongestoorde bezit er van gebleven is.

De erfgenamen van de ontvanger F.J.Haack _ Ida

Corn~II~-R~~~~-Twed.van W.W.van Boxel),renteni~~~e

wön~ndë-të-Zütfen - Dtto Frederik Timmerhaus - apo­theker en zijn vrouw-ëäthä~Inä-GëzInä-Rääëk-_wonende

te Amsterdam - Hendriëüs-JÖ8ëphüs-R~äëk:gëpens.offi_

cier,wonende te-V~~ssën-:-vë~köpën-5I3-acte,gepas_

soerd voor Mr.Gerhardus Tulleken,notaris te Epe,van

31 mei 1815 het huis met bouwhuis en schuur,hof,een

stük-wëIïänd,de Voorste Weide genaamd,bij hot erve

het Veen gelegen,voor vier duizend negenhonderd

gulden Hollands aan Ja~~~~-~üïa~~-:-~ä~I~~~ä~~~ op

dë-TIorpermolens- gGhuwd-mët-~ägtëld Terwel.

(

(

c'

\0

21

Volgens acte van 8 augustus 1817- gepasseerd voor

Mr.Gerhardus Tulleken;öpënbäär-nötäris te Epe - verkopen

Jannes Mulder en Magteld Terwel het huis met bouwhuis en

sëhüü~-ën-vë~dere-gëtImmërtën~hof,vrucht- en andere

boomgewassen voor 12500,-- aan Frederik Carel Theodoor

Baron d'Isendoorn è Blois,wonendë-öp-dën-hüIzë-ëännënburg.

D~-v~~äg-komt-onwIlIëkëu~ig op of dit ook een gedwongen

verkoop tegen voorgeschreven prijs geweest is. Jannes

Mulder was als papiermaker op de Dorpermolens die aan

de Cannenburg toebehoorden,van de heer van de

Cannenburg afhankelijk.

26 juli 1843 verkoopt Frederik C.Th.Baron d'Is.à Blois

de hüIspïä~t~:tuin,enz.aan zijn jongere broer' Reinier

Albert,Baron d'Is.è Blois,landeigenaar,mede wonëndë-öp

de Cannenburg voor j1000,-. In de acte,gepasseerd voor

Gustaaf Wi11em van der Feltz,notaris te Epe,wordt ver­

klaard,dat het oude huis door de heer verkoper is afge­

broken en het nieuwe huis,op dezelfde grond staandë;-­

döö~-de heer koper-Is gebouwd. Dit moet dus waarschijn­

lijk in 1842 gebëürd zI3n~---

Ds.Van Niel,Ned.Herv.Pred. te Vaassen van 1805-1836,

heeft-het-öüdë huis in gebruik gehad voor zijn vele

kwekelingen. Het waren meest jongelui uit de deftige

stand,die in hun vrije tijd de sport van paardrijden

beoefenden,vandaar de naam Manege en Manegeweg,die

daaraan nog herinneren.

Na het overlijden van R.A.L.Baron d'Is.è Blois werd

erfgenaam ën-dü~-wëder eigenaar F.C.T.Baron d'Is. ~Blois. Deze stierf kinderloos in-I865~------------­

---~~ volgde-ëë~-berucht proces. Rët-is hier echter

niet de plaats om daarop in te gaan.

Bij de eerste verkoop van bezittingen van de Cannanburg

26 september 1871 werden de beide Dorpermolens en het

Rää~kshüIs-In-~~~ kolom getrokken door Teunis ven

Lohuizen voor de som van j17780. Na de trë~kIng-g8f hij

äï~-k;për van het H88ckshuIs-ö~ Theodorus Metvold. Daze

heer verliet Va8ssen in 1874. Of genoemde heer Metveld de

koop niet aanvaard haeft,of dat de heer van Lohuizen het

weer van hem overgenomen heeft,is ons niet bekend. In elk

geval was T.v.Lohuizen later weer de eigenaar.

22

In 1880 ging het Haackshuis in eigendom over aande firma-Van Lohuizen en Co.

In 1894 werd zijn zoon Pieter Adriaan van Lohuizen

eigenaar-van het Haackshuis-5IJ-ä~të~höüdëndë-önt5In:

ding en scheiding der Vennootschap onder de firma Van

Lohuizen en Compagnie,"in onderhandsche vorm getee­

kend,welke is overgeschreven ten kantore van hypothe­

ken te Arnhem de vijfde November 1894 in deel 957nummer 51".

In 1905 verkocht P.A. van Lohuizen het "herenhuis

gelegen-ään de grindweg van Vaassen naar het LOD te

Vaassen" voor de prijs van 19000,- aan Mr.Albert

Ludwig Eduard Gastmann,waarnemend chef v~~-a~-ä7de­

ïIng-westlndIsëhë-zäken Ben het departement van

koloni~n, wonende te 's Gravenhage.

Vrijdag 8 december 1905 had de aanbesteding plaats

van de verböüwIng-v8n-hêi-Hoockshuis voor rekening

van Mevr.Q.M.Gastmann-Wichers. Laagste inschrijver

was A.W.Rijks te Apeldoorn voor 1 2398,-.

Aan de zijde van de Dorpsstraat werd de keuken,

het koetshuis en de stal afgebroken en werd de tegen­

~voordige voorgeve1 met portiek opgetrokken, terwij 1

het koetshuis achter het huis werd gebouwd.

4 januari 1919 kocht Friedrich Carl Geitel,

zonder-beroëp-wonende te-Ëäarn~hët-RääëkshüIs onder­

hands van de erven Gastmann-acte van transport ge­

passeerd voor notaris J.I-J.B.Becking te Vaassen.

In publieke veiling -16/30 mei 1919 - is doorFriedrich Carl Geitel te-Ëäarn-hêt-Rääckshuis ver­

kocht aan Teunis Bsekman te Apeldoorn voor f 15260,-.

27 augustus-ï9ï9-vêrkocht Teunis Beekman gros­

sier-t~-Äpëïd~;rn;het Haackshuis aan Gregorius Peter

Joosten, handelaar te Leeuwarden voor-J-2B~B5~::----------- -------17-24 april 1937 hoeft een ruiling van grond

plaats-iussën-N:V:Ïndustrie en-G:P:j~osten. ~.V.

Industrie staat af Sectie C 1952 groot 2 a.40ca,

G.P.Joosten Sectie D 1340 groot 8 a. 20 ca.

28 april 1939 verkocht Mevr.J.M.C.F8itz,wed. vanG.p:J;;stën;ään-de N.V.lndustrie de villa

---------------- (vervolg op bl~.24)

23

0n II I

<+IIlJ Im,-j

<+ 1<+ <0I:JI

1-'-

0 l:r m10.. II.,

3

ICI.1 <+-0ltiIlti3., lti mm11-" IIW1<

CD

ti 11-" :JlAl ':JIm

H

ro I:J <(JJIC:II(JJ,ti:r

0..U lID

CI.1.I(JJ,, 13

W

ro W0I•'L 10c:

H lUl (JJ-I,IL IICI.1ICD

ID

1-" lro (JJ-I,10II:J10..A fN CD1-"'(JJ,, lro11-"

:J01(1)III 11-'

I:J

r-"raIICI.1Ir-"ICI.1

ml:r IIWtw·H

IC:,10 lA( C '(JJIlAI" ltO,....../p ImCD

In ~ I(JJ

H

-L l:r mt)10.. IIn11-'

N-I, I lti 0..IW,IW IW

c:<0 I-'11-" <+WI,Ic+10

(JJ

CD .JO>ICIJ <(I)'-..In Il:rl:rc+

:J '-..Ic+ I-'10II' Ic+

CD

CI.1 W11-" b.:J<NIHI1fT!I(JJti 3 I:J0~W.I:JI11-'IH

m

NI-'IW x.WI-''CD,11-"Imn

c:CDI mz::(JJ--..!11-' /ICIJltO:r c+o '::5 I-'.CIJ\.Q11-" I'Ir-"

UlID-I,\.Q,. <m0'\IW II(JJ

llJ

ro lUl :J1b.:J'C+H

:Jc+I· 'CI.1Im

m

1::5 10'H

,.ILlAI

lUl0ruA~ IwIm1<

•<ru0ru<I:J 'HIW

1

m:J0(JJruI II:J

I

H -0W/b.:J :+1I I-'L <CIJIW 10..I

ro.I0(JJra 11-'Im

I

0..::s: •0m'c+ IWI

I

mC:rti:J11-" "-1-1,I

:JI-'c: lID'WICI.1

IL

I 0.. 1-"<Ic+I13

-+10I ro(JJm 11-',.l:r I HH ICDII

1-'-

(JJlruI II fT!10'ID

:J

0I::JI () I~1\.0IW

I-"I:JI I10Z 0..ICDI ::s:IH 'n-lA

roWI(JJ1 Wl:r Im

0..ruII IHIW I1+. c+IrI -r

1-'.IH IN( 0 0ICDI I I-'IW10.. IC11-'

10I (IJru IC:Ic+ICD

H. I:JI :rI-'33':.CIJ 1-1,11-'

:J

lru""

CUlruWIIICDlUl0..

It-J 1-"A ~iII II:J

1-"

10.../(JJ<m <0Im1

m:

IC 0Hru':J1

100

0H'HI

H

CD'I-" I

c+10,

<:rIC:I

m

WICIJIH A00·0

24

INHOUD

BO EKAANKONDIGING

Het Haackshuis te Vaassendoor G.J.Palm

Streekdracht Noord Veluwe 3

door G.S.van Lohuizen

2

4

8

9

24

18

blz.

't Einde" of Het ontstaan van een

achternaam binnen Het Ambt Epedoor W.J.A.van ft Einde - - - _

Grepen uit de Gelderse historie

Voordrachten gehouden voor deRono. Dl.2. 1972 :

Kruijswijk Jansen,E.J. en

C.A.Rutgers,Ottho Gerhard

Heldring (1804-1876) ofhet Réveil in Gelderland

Iddekinge,P.R.A., Het historischtoerisme.

Pikkemaat,G.,De patriottentijd.

Kotte,W., Het rampjaar 1672.

Mentink,G.J., Watersnoden

in Gelderland. -- -

De Streektaal

door A.v.d.Bremen-van Vemde - - - _

"Het Archief van de Cannenburg"door P.E.B. - - - - - -

"Van

0)

o(

(

"Het Haackshuis" met bijgebouwen en tuin voor

f 18000,-. Te aanvaarden op 1 oktober 1939.En zo is dus het oude herenhuis voor de tweede

maal in het bezit gekomen van de N.V.lndustrie,diehet heeft laten inrichten als kantoor.

Boven de hoofdingang bevindt zich in glas en lood

het portret van de stichter T.van Lohuizen. Deze af­

beelding is in 1967 door het gezamenlijk personeel

aangeboden ter gelegenheid van het honderdjarigbestaan van de N.V.lndustrie.

G.J.Palm

~kaankondi~~~g]

GREPEN uit de Gelderse historie.

Voordrachten gehouden voor de Regionûle OmroepNoordoost (in het winterseizoen 1970-'71). ­

Zutphën. Walburg pers.1972. Dl.2,56 blz.afbn.k~t.

portrn.Inhoud Dl.2 :

Kruijswijk Jansen,E.J.,en C.A.Rutgers,

Ottho Gerhard Heldring (1804-1876)of het Réveil in Gelderland.

Iddekinge,P.R.A., Het historisch toerisme.

Pikkemaat,G.,De patriottentijd.

Kotte,W., Het rampjaar 1672.

Mentink,G.J.,Watersnoden in Gelderland.

(voor Dl.l.zie Ampt Epe, april 1972)

WIGMAN,A.B. Buiten. Apeldoorn. Semper Agenda N.V.1972.136 blz.afbn.

Bloemlezing uit Wigman's werken over het leven

in de natuur op de Veluwe en de Gelderse Vallei.

fCONTRIBUTIE-BETALIN~

Mogen wij de leden helpen herinneren hun

contributie 1973 (van sommige leden nog van vroegere

jaren) tijdig te willen overmaken?

Bij voorbaat dank!

(Giro: 1194015, t.n.v. Penningmeester

Ampt Epe, Dellenparkweg 8, Epe)

Wigman,A.B., Buiten. 1972

Bloemlezing _

CONTRIBUTIEBETALING- - -

Voor kopij-bijdragen (wenken)

24

211