Markten in beweging 21 december 2012

1

Berichten over het einde der tijden vandaag blijken schromelijk overdreven. Het onderstreept maar weer eens dat voorspellen niet alleen voor economen een hachelijke zaak is. De beurs leek zich toch al weinig aan te trekken van de Maya-kalender: het dreigende einde der tijden heeft niet tot winstnemingen geleid. De AEX zette tot en met donderdag de stijgende lijn van de afgelopen weken voort. Donderdag werd met 346.6 punten het vooralsnog hoogste punt van het jaar aangetikt. Op moment van schrijven staat de beurs in de min doordat vannacht in de VS alle vorderingen in de onderhandelingen over de “begrotingsafgrond” in één klap teniet zijn gedaan. De Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden dacht president Obama onder druk te kunnen zetten door een eigen plan in stemming te brengen, maar dit bleek vannacht een lelijke misrekening. Hij kreeg onvoldoende steun in de eigen partij en moest het plan schielijk terugtrekken. De kans is hiermee toegenomen dat het niet meer dit jaar lukt om tot een akkoord te komen en dit door het Congres te loodsen. Dit zou betekenen dat per 1 januari de belastingen in de VS flink stijgen en de overheid scherp moet bezuinigen. Op zich hoeft dit nog geen ramp te zijn als er binnen enkele weken alsnog een akkoord komt, waar wij vooralsnog vanuit gaan.

Europa sluit deze week een tumultueus jaar relatief rustig af. De Europese economie zit nog in recessie, maar kleine lichtpuntjes zijn er wel te bespeuren. Zo zijn Duitse ondernemers zeer negatief over de huidige economische situatie, maar worden ze tegelijkertijd optimistischer over de toekomst. Dit geeft aan dat de economische tegenspoed in Duitsland wel eens van korte duur kon zijn. Iets waar ook Nederland in de loop van 2013 van zou kunnen profiteren.

Vorige week verklaarde de Franse president Hollande dat de eurocrisis voorbij is. Nu zijn er dit jaar inderdaad zeer belangrijke stappen gezet, maar we zijn er nog niet. De fragiele rust op financiële markten kan ook in 2013 weer heel snel en eenvoudig plaatsmaken voor hernieuwde euro-angst. Zo zal Italië al snel, waarschijnlijk in februari, verkiezingen uitschrijven. Met name de 76-jarige Berlusconi lijkt er een sport van te maken om voor verrassingen te zorgen. In september volgen Duitse verkiezingen. Het valt te verwachten dat Merkel tot die tijd niet bereid is gevoelige concessies te doen in Europa. En ook de Griekse minister van financiën deed een duit in het zakje door deze week te waarschuwen dat 2013 voor Griekenland “erop of eronder” wordt. De Griekse politieke situatie is fragiel en het risico op een “Grexit” blijft bestaan. Kortom: geniet van de rust de komende week, want ook al zijn we op de goede weg, 2013 wordt weer een spannend jaar.

Focus: de Nederlandse economie maakt een moeilijke tijd door, maar Nederland blijft een van de meest welvarende eurolanden.

Teunis Brosens Dit is de laatste Markten in Beweging van dit jaar. De volgende editie verschijnt op 11 januari 2013.

Markten in beweging Voorbij het einde Hoewel de wereld doordraaide eindigde de beursweek toch in mineur, doordat onderhandelingen over het Amerikaanse “begrotingsravijn” terug bij af zijn. Maar dit hoeft niet direct het einde van de wereld te betekenen. Europa sluit het jaar relatief rustig af, al zal de eurocrisis ook in 2013 nog veel aandacht opeisen.

ECONOMISCH BUREAU

21 december 2012 Afgesloten om 14.00 uur

Maarten Leen Hoofd Macro- en Consumenteneconomie Amsterdam 020-563 4406 Maarten.Leen@ing.nl

Teunis Brosens Senior Econoom Amsterdam 020-563 6167 Teunis.Brosens@ing.nl

Geld- en kapitaalmarktrente

0

1

2

3

4

5

Jan-12 May-12 Sep-12

10-jaars swaprente

3maands euribor

Wisselkoersen

0.75

0.80

0.85

0.90

1.20

1.25

1.30

1.35

1.40

Jan-12 May-12 Sep-12

EUR/USD, l. as

EUR/GBP, r. as

Aandelenmarkten

Bron: Ecowin

1000

1200

1400

1600

250

300

350

400

Jan-12 May-12 Sep-12

AEX, l. as

S&P500, r.as

Videobericht Economie

Markten in beweging 21 december 2012

2

Focus: troost in de donkere dagen voor Kerst Nederland is één van de meest welvarende eurolanden

Bron: Eurostat, ING (raming 2012). * Het hoge inkomen per hoofd van de bevolking in Luxemburg is deels het gevolg van het grote aantal grenswerkers in dat land. Deze grenswerkers dragen wel bij aan de economische groei van Luxemburg maar worden niet meegeteld bij de bevolkingsomvang van dat land.

• Deze week maakte het Europees statistische bureau Eurostat cijfers bekend over het inkomen per hoofd van de bevolking in de verschillende landen van de Europese Unie (EU). Nederland blijkt nog steeds één van de meest welvarende landen van Europa te zijn.

• Vergeleken met de andere kernlanden van het eurogebied komt het economisch herstel in ons land moeilijk op gang. Hierdoor is in Nederland—vergeleken met de gemiddelde ontwikkeling in de EU—vanaf 2008 het inkomen per hoofd gedaald. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland waar het inkomen per hoofd zich sinds 2009 juist gunstiger ontwikkelt vergeleken met de overige EU-landen. Waarschijnlijk zal de inkomensdaling in ons land ook in 2013 doorzetten (zie onze deze week verschenen Dutch Economic Outlook – Lichtpuntjes in donkere dagen).

• De cijfers van Eurostat (aangevuld met onze eigen ramingen voor 2012) zetten deze inkomensdaling echter in perspectief, want desondanks heeft ons land na Luxemburg* nog steeds het hoogste inkomen per hoofd van de bevolking van alle 27 EU-landen. Kortom, omdat we erg welvarend waren voordat de financiële crisis uitbrak verdienen we nu per persoon nog steeds meer dan de Belgen, Duitsers en de Fransen.

• Inkomen inleveren is natuurlijk nooit leuk maar de grafiek laat wel overduidelijk zien dat Nederland nog steeds een rijk land is. Voeg dit bij de uitkomsten van andere internationale ranglijstjes zoals bijvoorbeeld de economische concurrentiekracht (Nederland op een vijfde plaats wereldwijd volgens het World Competitiveness Report) en geluk beleving (op de ranglijst van gelukkige landen eindigt Nederland op de vierde plaats volgens het World Happiness Report) en Kerstmis 2012 is toch wat minder kil.

Maarten Leen

Rente- en valutavooruitzichten

Noot: kwartaalultimo’s tenzij anders aangegeven 1) 21 december om 14:30 uur 2) Impliciete renteverwachting en wisselkoers zoals kan worden afgeleid uit forward-contracten 3) Basisverwachting ING, d.d. 6 december 2012 4) Voor de 3-maandsrente is gebruik gemaakt van de volgende Forward Rate Agreements 3x6, 6x9, 9x12 en 12x15 met als spotdatum 21 december 2012

90

100

110

120

130

140

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Inkomen per hoofd van de bevolking(EU-27 = 100, gecorrigeerd voor koopkrachtverschillen)

België Duitsland Spanje

Frankrijk Italië Nederland

Huidig1 Forward1,2,4 ING3 Forward1,2,4 ING3 Forward1,2,4 ING3 Forward1,2,4 ING3

Rentes %

ECB refi-rente 0.75 0.50 0.50 0.50 0.503-maands euribor 0.18 0.17 0.20 0.17 0.20 0.19 0.30 0.23 0.302-jaars swap euro 0.38 0.43 0.75 0.46 0.70 0.51 0.90 0.57 1.155-jaars swap euro 0.81 0.89 1.20 0.96 1.20 1.05 1.30 1.14 1.4010-jaars swap euro 1.62 1.69 1.80 1.75 1.80 1.82 1.80 1.89 2.00

Wisselkoersen Aantal vreemde valuta per 1 euroEUR/USD 1.32 1.32 1.20 1.32 1.20 1.32 1.25 1.33 1.28EUR/JPY 111 111 98 111 103 111 110 111 115EUR/GBP 0.81 0.82 0.78 0.82 0.78 0.82 0.79 0.82 0.80EUR/CHF 1.21 1.21 1.25 1.21 1.25 1.20 1.25 1.20 1.25

Q1 2013 Q2 2013 Q3 2013 Q4 2013

Markten in beweging 21 december 2012

3

Disclaimer Copyright 2012 ING Bank N.V. Alle rechten zijn uitdrukkelijk voorbehouden. Dit materiaal is opgesteld door ING Bank N.V. Het wordt uitsluitend ter informatie beschikbaar gesteld en is op geen enkele wijze een aanbod, uitnodiging of advies tot het kopen of verkopen van enig effect of tot het aangaan van enige andere transactie. Hoewel ING binnen redelijke grenzen alle stappen heeft ondernomen om de betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie te waarborgen, aanvaarden ING Bank N.V. en/of enigerlei dochtermaatschappij, gelieerde maatschappij of branche van ING Bank N.V. (waaronder begrepen ING Groep N.V, tezamen als ieder afzonderlijk te noemen: "ING") echter geen enkele aansprakelijkheid voor de juistheid, nauwkeurigheid, actualiteit, volledigheid of betrouwbaarheid van de hier gepubliceerde informatie. De in dit materiaal opgenomen opinies, prognoses, aannames, schattingen, afgeleide waarderingen en koersdoel(en) gelden per de aangegeven datum en zijn te allen tijde onderhevig aan wijziging, zonder voorafgaande kennisgeving. De beleggingen waarnaar in dit materiaal wordt verwezen, zijn mogelijk niet geschikt voor de specifieke beleggingsdoelstellingen, financiële positie, kennis, ervaring en/of individuele behoeften van de verkrijgers van dit materiaal en de informatie in dit materiaal dient niet te worden gebruikt in plaats van een onafhankelijk oordeel. Tevens kunnen beleggingen waarnaar wordt verwezen significant risico inhouden, niet noodzakelijkerwijze mogelijk zijn alle jurisdicties of wellicht illiquide zijn. De waarde van, of inkomsten uit, enige belegging waarnaar wordt verwezen kunnen fluctueren en/of kunnen zijn ontstaan door veranderingen in enigerlei wisselkoers. Resultaten behaald in het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. ING of haar functionarissen, directeuren, of medewerkers, waaronder tevens begrepen personen die zijn betrokken bij het opstellen of de uitgifte van dit materiaal, kunnen van tijd tot tijd een long- of shortpositie aanhouden in effecten, warrants, futures, opties, derivaten of andere financiële waarden waarnaar in dit materiaal wordt verwezen. ING kan te allen tijde investment banking-, commercial banking-, krediet-, advies- en andere diensten aanbieden en verlenen aan de emittent van effecten waarnaar in dit materiaal wordt verwezen. Uit hoofde van het aanbieden en verlenen van dergelijke diensten kan ING in het bezit komen van informatie die niet is opgenomen in dit materiaal. ING kan voorafgaand aan of direct na de publicatie hiervan hebben gehandeld of handelen op basis van dergelijke informatie. Noch ING noch andere personen kunnen aansprakelijk worden gehouden voor directe, indirecte of incidentele schade, gevolgschade of punitieve of exemplarische schade, met inbegrip van gederfde winst die op enigerlei wijze het gevolg is van de in dit materiaal opgenomen informatie. Dit materiaal is uitsluitend bedoeld voor gebruik door de beoogde verkrijgers hiervan en de inhoud mag noch geheel noch gedeeltelijk voor enig doel worden vermenigvuldigd, opnieuw worden verspreid of worden gekopieerd zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van ING. Dit materiaal of kopieën hiervan mogen niet worden verspreid in de Verenigde Staten van Amerika, het Verenigd Koninkrijk, Canada of aan ingezetenen in de Verenigde Staten van Amerika, het Verenigd Koninkrijk en Canada. Ook in andere jurisdicties kunnen beperkingen gelden. U wordt verzocht zich aan deze beperkingen te houden. ING Bank N.V., haar branches en/of haar dochtermaatschappijen zijn allen geregistreerd en staan onder toezicht bij de betrokken nationale toezichthouders. ING Bank N.V. heeft een vergunning van De Nederlandsche Bank (DNB) en staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). ING Bank N.V. is statutair gevestigd te Amsterdam, houdt kantoor aan Bijlmerplein 888, 1102 MG Amsterdam, Nederland en is onder nummer 33031431 ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel van Amsterdam. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Niets in deze publicatie mag worden gereproduceerd, verspreid of gepubliceerd door wie dan ook voor welke reden dan ook zonder de voorafgaande uitdrukkelijke toestemming van de ING. Alle rechten zijn voorbehouden. Mededelingen aangaande persoonlijke betrokkenheid De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) over de onderliggende financiële waarde(n) en/of over de uitgevende instantie(s) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak.