Manual voor intakers Uitleg van alle doelstellingen en activiteiten van het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’.

Een programma van sportbonden en NOC*NSF dat sportief gedrag stimuleert en ongewenst gedrag aanpakt.

Colofon

Tekst: projectleiders alle deelprogramma’s VSK & 7N60 Communicatie

Vormgeving en opmaak: Diep Arnhem

September 2012

Inhoudsopgave

1 Inleiding 5

2 Leeswijzer 9

3 Naar een veiliger sportklimaat 12 Inleiding 13 Aanleiding 15 Programma op hoofdlijnen 16 Deelprogramma’s 18 Tot slot 23

4 Theatervoorstelling ‘Wel winnen hè’ 24 Samenvatting 25 De theatervoorstelling 26 Tot slot 29

5 De intake 30 Samenvatting 31 Inleiding 32 Doel van de intake 36 Organisatie van de intake 37 Rol van de intaker 39 Extra ondersteuning 40 Tot slot 40

6 Verenigingen & Bestuurders 42 Samenvatting 43 Inleiding 45 Doelstellingen 46 Activiteiten 49 Tot slot 50

7 Trainers, Coaches & Begeleiders 52 Samenvatting 53 Inleiding 54 Doelstellingen 56 Activiteiten 57 Tot slot 62

8 Scheidsrechters & Officials 64 Samenvatting 65 Inleiding 67 Doelstellingen 68 Activiteiten 70 Tot slot 74

9 FAQ’s 76

Contactgegevens VSK 81

3Manual

VSK

Als intaker ben je de verbindende factor

4Manual VSK

1 Inleiding Het programma Naar een veiliger sportklimaat (VSK) is dit jaar van start gegaan. De essentie van het programma is dat iedereen binnen de sport-vereniging zich bewust wordt van zijn of haar gedrag. Het stimuleren van gewenst gedrag en het aanpakken van ongewenst gedrag zijn daarin twee belangrijke uitgangspunten. Het programma richt zich op verenigingsbe-stuurders, trainers, coaches en begeleiders, scheidsrechters en officials. Er zijn veel verschillende activiteiten ontwikkeld om zoveel mogelijk betrokke-nen in de sport te bereiken.

De steun van intakers in de uitrol van het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ is voor ons essentieel. Als intaker ben je de verbindende fac-tor tussen de sportbond(en) en de verenigingen. Door jouw contact met de verenigingen weet je wat er speelt en kun je inschatten of een vereniging gebruik wilt maken van het uitgebreide aanbod dat ons programma kent.

Deze manual is bedoeld om je een goed overzicht te geven van het pro-gramma ‘Naar een veiliger sportklimaat’. Het geeft inzicht in de redenen waarom het programma is gestart, welke doelen zijn geformuleerd voor de komende jaren en het bevat informatie over concrete programma’s en activiteiten voor verenigingsbestuurders, trainers, coaches, begeleiders, scheidsrechters en officials.

Het is de bedoeling deze manual zo up-to-date mogelijk te houden. Daarom wordt deze in digitale vorm verstrekt en zal er een nieuwe versie verschijnen wanneer er nieuwe informatie beschikbaar is. Kijk ook op www.veiligsportklimaat.nl voor de meest recente versie.

5Manual

VSK

Het programma wordt sportbreed aangeboden, waarbij iedere sportbond zijn eigen prioriteiten, aanpak en accenten kiest. De informatie in deze manual geeft een zo compleet mogelijk overzicht van het programma. Desondanks kan het zo zijn dat niet alles van toepassing is voor de aanpak van jouw bond. Wij adviseren je om daarom met je bond af te stemmen hoe jullie het programma willen inzetten, aan welke activiteiten jullie meedoen en hoe je het beste de intake kan aanpakken.

Binnen dit programma willen we graag de passie en het enthousiasme van het sportkader en alle betrokkenen benadrukken. Er gebeuren immers heel veel mooie en positieve dingen in de sport. Vergeet niet: dit is een prachtig programma waarmee we verenigingen samen beter en sterker kunnen ma-ken. Dat is voor iedere intaker een positieve boodschap om te vertellen.

We wensen je als intaker veel succes met het programma. Samen gaan we werken aan een plezierig en veiliger sportklimaat in Nederland!

6Manual VSK

7Manual

VSK

Met deze manual proberen we zoveel mogelijk duidelijkheid te geven over het programma

8Manual VSK

2 Leeswijzer De manual begint met een in- en aanleiding van het programma Naar een veiliger sportklimaat. Vervolgens komen de deelprogramma’s aan bod waar-van elk hoofdstuk is opgebouwd met de volgende structuur:

samenvatting•inleiding•doelstellingen•activiteiten•tot slot •tips •

In hoofdstuk 3 wordt het gehele programma <op hoofdlijnen> toegelicht. Het schetst de aanleiding, hoofddoelen en de inhoud van de activiteiten. In het kader van ‘Naar een veiliger sportklimaat’ wordt een breed scala aan activiteiten, (bij)scholingen en initiatieven geïntroduceerd die in feite twee doelen hebben: gewenst gedrag stimuleren en ongewenst gedrag voorko-men en consequent aanpakken.

In hoofdstuk 4 volgt een toelichting op de theatervoorstelling ‘Wel winnen hè!’. Met deze voorstelling zorgen we er voor dat ‘sleutelfiguren’ binnen de vereniging geïnspireerd en geënthousiasmeerd raken. De voorstelling houdt bezoekers op een positieve manier een spiegel voor zodat ze bewust wor-den van hun eigen rol binnen de vereniging en zin krijgen om te werken aan een positieve cultuur binnen de vereniging.

In hoofdstuk 5 vind je tips en trucs om het intakeproces zo efficiënt moge-lijk te laten verlopen. Als intaker ben jij het uithangbord van het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’. Verenigingen komen via jou voor het eerst in aanraking met het programma en zullen hun ideeën over het programma onder meer bepalen op basis van dit persoonlijke contact. Daarom is het belang dat jij goed op de hoogte bent van de visie en de inhoud van het programma en dat je weet hoe je dat kunt overbrengen op verenigingen.

9Manual

VSK

Hoofdstuk 6 bevat alles wat je moet weten van het deelprogramma voor ‘Verenigingen & Bestuurders’. De sleutel voor het creëren van een vei-lig sportklimaat ligt bij bestuurders, het is belangrijk dat zij hun rol en verantwoordelijkheid pakken. De belangrijkste taak van de intaker is om verenigingsbestuurders te wijzen op de kernmodule Sportief Besturen om ervoor te zorgen dat Sportiviteit & Respect wordt verankerd in het verenigingsbeleid.

Hoofdstuk 7 staat in het teken van het deelprogramma voor ‘Trainers, coa-ches & begeleiders’. Met het deelprogramma ‘Trainers, coaches, begeleiders’ willen we bereiken dat deze grote groep mensen - de mensen die anderen in staat stellen te sporten - zich bewust is of wordt van zijn of haar belang-rijke rol. De nadruk ligt daarbij op de sociale en persoonlijke ontwikkeling van sporters. Daarnaast helpt het programma ‘Trainers, coaches en begelei-ders’ met het aanleren van opvoedkundige vaardigheden en het stimuleren van gewenst gedrag.

Hoofdstuk 8 bestaat uit het deelprogramma voor ‘Scheidsrechters & of-ficials’. De belangrijkste taak van de intaker is het clubarbitrageplan onder de aandacht brengen van verenigingen. Met het plan kan de vereniging een scheidsrechter of official ondersteunen, zodat zowel tijdens als na de wedstrijd goed en rechtvaardig opgetreden kan worden tegen ongewenst gedrag.

Met deze manual proberen we zoveel mogelijk duidelijkheid te geven over het programma. De meest voorkomende vragen hebben we in de FAQ’s op een rijtje gezet in hoofdstuk 9. Heb je een prangende vraag die er niet tussen staat, en waarvan je denkt dat die leeft bij meerdere intakers? Geef deze dan door aan één van de projectcoördinatoren. De contactgegevens hiervoor vind je in hoofdstuk 10.

10Manual VSK

11Manual

VSK

In de sport dien je je veilig en prettig te voelen en moet je jezelf kunnen zijn

12Manual VSK

3 Naar een veiliger sportklimaat Inleiding

Nederland is een sportland. Miljoenen mensen zijn betrokken bij de sport. Velen zijn wekelijks actief bezig tijdens trainingen en wedstrijden, lopen hard of onderhouden hun conditie in de sportschool. Vele andere betrok-kenen stellen vooral anderen in staat om lekker te sporten. Deze mensen zijn actief als bestuurder, scheidsrechter, trainer of besteden op een andere manier als vrijwilliger veel tijd aan de sport. Nederland is daarin uniek.

Tegelijkertijd heeft de sport te maken met ontwikkelingen die zorgen baren. De belangrijkste is zonder meer de verharding en verruwing in de sport. Waarden en normen staan onder druk. De sector is zich hiervan bewust. Om die verharding en verruwing tegen te gaan, gaat de sportsector dan ook binnen de eigen invloedssfeer gewenst gedrag stimuleren en ongewenst gedrag in de sport voorkomen en aanpakken. De sportbonden en NOC*NSF hebben van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de opdracht gekregen een actieplan te ontwikkelen en uit te voeren. Betrokken partijen werken daartoe samen in het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’.

Ons uitgangspunt is dat de sport gezamenlijk verantwoordelijk is voor het creëren van een veilig sportklimaat en zich daar actief voor moet inzetten. Iedereen in de sport is verantwoordelijk voor zijn eigen gedrag en mag daar ook op worden aangesproken. In de sport dien je je veilig te voelen en moet je jezelf kunnen zijn, zo luidt onze visie.

Gewoon doen dus, al klinkt dat wellicht wat al te simpel. Om er voor te zorgen dat we structurele gedragsverandering bewerkstelligen, zetten we in op het vergroten van de kennis en vaardigheden van de direct betrokkenen: verenigingsbestuurders, trainers, coaches en begeleiders en scheidsrech-

13Manual

VSK

ters en officials. Deze groepen zijn als geen ander in staat om sporters aan te spreken op hun gedrag, om ouders bewust te maken van hun rol en om supporters meer bewustzijn bij te brengen op het gebied van sportiviteit en respect.

De steun van intakers voor het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ is voor ons essentieel. Intakers zijn de verbindende factor tussen de bon-den die in dit kader samenwerken en de verenigingen. De intakers weten wat er speelt bij de clubs en kunnen inschatten of die verenigingen gebruik zouden moeten maken van het uitgebreide aanbod dat ons programma kent. Deze manual is bedoeld om de intakers een goed overzicht te geven van het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’. Het geeft inzicht in de redenen waarom het programma is gestart, welke doelen zijn geformuleerd voor de komende jaren en het geeft informatie over concrete programma’s voor verenigingsbestuurders, trainers, coaches, begeleiders, scheidsrechters en officials.

We wensen u als intaker veel succes met het programma. Samen gaan we een veiliger sportklimaat creëren in Nederland!

Veel sportbonden gaan actief aan de slag met hun verenigingen om met zijn allen te werken aan een plezierig sportklimaat.

14Manual VSK

Aanleiding

De sport ondervindt in toenemende mate de negatieve gevolgen van verruwing en verharding. Dit probleem staat niet op zichzelf, maar is nauw verweven met maatschappelijke ontwikkelingen waardoor waarden en normen onder druk zijn komen te staan. De verschijnselen – van irritaties en incidenten tot excessen – zijn zo breed waarneembaar dat we van een sportbreed probleem kunnen spreken.

Dat beeld wordt bevestigd door de geluiden die de bonden zelf al jaren opvangen. De beeldvorming over een sport speelt een belangrijke rol in de sportkeuze. Wanneer een sport ongeschikt wordt bevonden, is dat vaak omdat er in die sport te veel agressie of geweld zou voorkomen of omdat men er negatieve verhalen over heeft gehoord.

De sportsector is zich terdege bewust van de situatie en erkent dat de maatschappelijke verharding en verruwing zich ook manifesteert in de kan-tines, in de clubhuizen, op de velden en in de zalen. Er zijn de laatste paar jaren al diverse initiatieven gestart. Zo hebben 11 sportbonden deelgenomen aan het programma ‘Samen voor Sportiviteit & Respect’. In dit programma werd bij verschillende sporten het thema ‘Sportiviteit & Respect’ op de kaart gezet en ingevuld. Bij alle deelnemende bonden en verenigingen is draagvlak voor het thema gecreëerd. Tegelijkertijd zijn betrokken partijen zich er terdege van bewust dat goed omgaan met het thema Sportiviteit & Respect een kwestie van een lange adem is.

Met ‘Naar een veiliger sportklimaat’ gaat de sportsector de komende jaren een stap verder. De sector gaat binnen de eigen invloedssfeer gewenst ge-drag stimuleren en ongewenst gedrag voorkomen en aanpakken.

Het programma wordt uitgevoerd door de sportbonden en sportverenigin-gen in Nederland. NOC*NSF, de KNVB en de KNHB zijn vanuit de sport de trekkers van het programma. Het programma wordt gesteund door het ministerie van VWS, het ministerie van Veiligheid en Justitie, de Vereniging Nederlandse Gemeenten en de MOgroep.

15Manual

VSK

Het programma op hoofdlijnen

De essentie van het programma is dat iedereen binnen de sportvereniging zich bewust wordt van zijn of haar gedrag. Alleen dan kunnen we met z’n allen werken aan gedragsverandering op en rond het veld.

De volgende stap is het binnen de sportvereniging bespreekbaar maken van wat er onder gewenst en ongewenst gedrag wordt verstaan er ervoor zorgen dat de vereniging er daadwerkelijk naar gaat handelen. Met name verenigingsbestuurders, trainers, coaches, begeleiders, scheidsrechters en officials vervullen hierin een belangrijke rol. Zij zijn als geen ander in staat om sporters, ouders en supporters bewust te maken van hun eigen gedrag en hen hierop aan te spreken als dat nodig is. Vanuit het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ worden uiteenlopende workshops en activiteiten aangeboden om hen te faciliteren vanuit hun eigen rol een bijdrage te leve-ren aan het creëren van een veiliger sportklimaat.

We laten verenigingen op een inspirerende manier kennis maken het pro-gramma. Dat doen we met de theatervoorstelling ‘Wel winnen hè!’. Zijn verenigingen eenmaal enthousiast en geïnspireerd, dan vindt er een intake plaats. De intake is de schakel tussen inspiratie en daadwerkelijke deelname aan de activiteiten. Op basis van die intake wordt bepaald welke onderde-len van het programma ingezet kunnen worden bij de vereniging.Bij echte excessen (denk bijvoorbeeld aan molestaties) kiest de sportsector voor een harde aanpak met een landelijke insteek. Zo gaan we de komende jaren werken aan een sportbreed protocol voor de aanpak van excessen. Binnen de sport zal samenhang tussen de strafmaat bij excessen ontstaan en er wordt gewerkt aan een sportbreed strafsysteem voor excessieve over-tredingen door topsporters. Ook komt er een sportbreed registratiesysteem voor langdurige of permanente uitsluitingen. Binnen elke sporttak wordt via het tuchtrecht opgetreden tegen excessen. Aanscherping van de snelheid, de procedures en de strafmaat van tuchtrecht helpt excessen nog beter aan te pakken.

In 2012 gaan al 32 sportbonden aan de slag met het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’. Zij gaan hun sportverenigingen actief betrekken en stimuleren om het thema bespreekbaar te maken en samen te werken aan een veiliger sportklimaat.

16Manual VSK

Het programma heeft de volgende doelstellingen:

• 7.500verenigingsbesturenmakenzichhardvoorhetthema Sportiviteit & Respect in hun sport.

• 25.000trainers,coachesenjeugdleiderszijnopgeleidophetgebiedvansociaal pedagogische vaardigheden, en kunnen beter omgaan met onge-wenst gedrag.

• 5.000sportverenigingenhebbeneentrajectdoorlopenterverbeteringvan hun sociaal pedagogisch klimaat.

• 5.000sportverenigingencommunicerenexplicietmetsportersenoudersover gewenst gedrag op en rond het veld.

• Spelregelsdieeenpositieveinvloedophetspelhebbenwordenbreeduitgedragen.

• Voorelkewedstrijdeencompetentescheidsrechter,speciaalgetraindinweerbaarheid.

• Topsporterszetzichinalsambassadeur.

• Sportbredeaanpakvanexcessenindesport,insamenwerkingmet politie/justitie.

• Erwordteenregistratiesysteemvoorexcessenopgesteldwaarbij risicovolle verenigingen gestraft dan wel begeleid gaan worden.

• Effectieftuchtrechtvangoedekwaliteitvoorelkesportbond.

17Manual

VSK

Deelprogramma’s

Het programma kent de volgende deelprogramma’s:1. Bewustwording en communicatie2. Verenigingen en bestuurders3. Trainers, coaches en begeleiders4. Scheidsrechters en officials5. Aanpak van excessen6. Effectief tuchtrecht

Bewustwording en communicatieVanuit het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ is een theatervoor-stelling ontwikkeld. Met de voorstelling ‘Wel winnen hè!’ willen we er voor zorgen dat ‘sleutelfiguren’ binnen de vereniging geïnspireerd en geënthou-siasmeerd raken. De voorstelling houdt bezoekers op een positieve manier een spiegel voor zodat ze bewust worden van hun eigen rol binnen de vereniging en zin krijgen om te werken aan een positieve cultuur binnen de vereniging. Hiermee wordt een start gemaakt om onderwerpen als onge-wenst gedrag en sportiviteit en respect binnen de vereniging bespreekbaar te maken. In de periode tot 2014 wordt de voorstelling 150 keer verspreid over heel Nederland gespeeld.

Gedurende het programma willen we regelmatig landelijke en regionale me-dia-aandacht genereren. Doel hiervan is om mensen bewust te maken van hun eigen gedrag op en langs het veld en hen te stimuleren een bijdrage te leveren aan het realiseren van een cultuur binnen de sportvereniging waarin ieder individu zich veilig en prettig voelt en zichzelf kan zijn. Daarbij zetten we onder andere ambassadeurs uit de topsport in.

De sportbonden spelen een belangrijke rol in de communicatie. Zij nodigen hun verenigingen uit om naar de theatervoorstelling te komen en schenken via hun bijeenkomsten, nieuwsbrieven, websites, bladen en andere middelen regelmatig aandacht aan het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’.

18Manual VSK

Verenigingen en bestuurders Bestuurders spelen een cruciale rol bij het creëren van een veilig sportkli-maat. Zij sturen hun vereniging aan en vervullen daarbij een rol waarvan zij zich bewust moeten zijn. Zij dragen met elkaar de zorg voor het opzetten van een structuur waarin positief gedrag wordt gestimuleerd en excessen worden aangepakt.

In het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ biedt de georganiseerde sport verschillende modules aan voor verenigingsbestuurders. Zo is er de kernmodule ‘Sportief Besturen’ voor verenigingsbestuurders en kunnen sportbonden een train-de trainer programma volgen om de kernmodule bij hun verenigingen te geven. Ook is er een speciale masterclass om bonds- en districtsbesturen en degenen die verantwoordelijk zijn voor topsport in hun sportieve rollen te ondersteunen. Vanaf 2013 wordt er gestart met het uitrollen van verschillende nieuwe vervolgmodules. In hoofdstuk 6 van deze manual staat een compleet overzicht van het aanbod voor verenigingen en bestuurders.

Trainers, coaches en begeleiders Trainers, coaches en begeleiders moeten niet alleen over sporttechnische vaardigheden beschikken, maar ook over opvoedkundige kwaliteiten. Ze creëren daardoor een veiliger sportklimaat, waarin sporters zich op hun gemak voelen en op een sociale manier met elkaar omgaan. Ook leveren ze zo een belangrijke bijdrage aan de persoonlijke ontwikkeling van de sporter.

Binnen het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ worden trainingen en workshops ontwikkeld. Sportverenigingen kunnen hier gebruik van ma-ken door iedereen die binnen de club een rol als trainer, coach of begeleider vervult, te bekwamen in het coachen op sociaal gedrag. Deze trainingen en workshops worden binnen de eigen vereniging ingezet. Daarnaast zijn er verschillende bijscholingsmodules voor trainers, coaches en begeleiders die zich verder willen ontwikkelen in hun trainer- of coachschap. Meer informa-tie over de trainingen, workshops en bijscholingsmodules staat in hoofdstuk 7 van deze manual.

19Manual

VSK

Scheidsrechters en officialsTijdens de wedstrijd is de scheidsrechter of official samen met de coaches en sporters verantwoordelijk voor een sportief en eerlijk verloop van de wedstrijd. Maar met enige regelmaat wordt een aantal scheidsrechters en officials tijdens of na de wedstrijd geconfronteerd met kritiek op hun functi-oneren en dit leidt soms tot agressief gedrag.

Met het programma wil de sport ongewenst gedrag tegen scheidsrechters en officials voorkomen en aanpakken. Een belangrijke onderdeel is het verhogen van de spelregelkennis bij deelnemers en toeschouwers en het effectief toepassen van spelregels voor sportief gedrag. Daarnaast worden verenigingen geholpen om wedstrijden eerlijk en sportief te laten verlopen. Verenigingen worden ondersteund om arbitragebeleid een vaste plek te geven binnen de vereniging. Ook worden nieuwe opleidingen ontwikkeld met betrekking tot onder andere de rollen van scheidsrechterscoördinato-ren en scheidsrechterscoaches. Meer informatie staat in hoofdstuk 8 van deze manual.

Verenigingsbestuurders, trainers, coaches, begeleiders, scheidsrechters en officials zijn als geen ander in staat om sporters, ouders en supporters bewust te maken van hun eigen gedrag en hen hierop aan te spreken als dat nodig is.

20Manual VSK

21Manual

VSK

21Manual

VSK

Aanpak van excessenIedere sporter of supporter die al langere tijd meeloopt heeft wel eens met ongewenst gedrag te maken gehad, al was het maar als getuige. Denk aan verbaal en fysiek geweld, discriminatie, bedreiging en seksuele intimidatie. Ze zorgen voor schade bij betrokkenen, het gaat ten koste van het sport-plezier en geven de sport een slecht imago. Hoewel agressie en geweld in vergelijking met andere sectoren nog relatief weinig voorkomt, willen de sportbonden en NOC*NSF excessen in de sport tegengaan.

Het is belangrijk dat verenigingsbestuurders, trainers, coaches, begeleiders, scheidsrechters en vrijwilligers weten hoe ze het beste kunnen handelen bij excessen en dat er maatregelen zijn genomen om zo effectief mogelijk te kunnen reageren en straffen. De sportsector gaat daarom de komende jaren werken aan een sportbreed protocol voor de aanpak van excessen. Binnen de sport zal samenhang tussen de strafmaat bij excessen ontstaan en er komt een sportbreed strafsysteem voor excessieve overtredingen van top-sporters. Ook zullen de sancties voor excessieve overtredingen aansluiten bij de verwachtingen uit de sport en de maatschappij.

Daarnaast wordt er gewerkt aan een sportbreed registratiesysteem voor langdurige en/of permanente uitsluitingen. Ook wordt onderzocht hoe de inzet van politie en justitie bij excessen in de sport verder kan worden uitgebreid.

Effectief tuchtrecht In het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ ligt de nadruk op preven-tie, maar als het nodig is kan de sport krachtig optreden tegen excessen. Binnen elke sport wordt via het tuchtrecht opgetreden tegen excessen. Aanscherping van de snelheid, de procedures en de strafmaat van tucht-recht helpt excessen beter aan te pakken. Alle bij NOC*NSF aangesloten sportbonden gaan werken aan een nog beter functionerend tuchtrecht-systeem. Met duidelijke reglementen en procedures. Het gaat daarbij om algemeen tuchtrecht, doping en seksuele intimidatie.

22Manual VSK

Tot slot

Zoals uit bovenstaande opzet blijkt, wordt er in het kader van het ‘Naar een veiliger sportklimaat’ een breed scala aan activiteiten, (bij)scholingen en ini-tiatieven geïntroduceerd die in feite twee doelen hebben: gewenst gedrag stimuleren en ongewenst gedrag voorkomen en consequent aanpakken. Intakers spelen in ons programma een cruciale rol; zij weten wat er speelt bij verenigingen en kunnen inschatten welke vereniging behoefte heeft aan ondersteuning om de doelen te bereiken.

23Manual

VSK

‘Wel winnen hè!’ houdt alle bezoekers een spiegel voor om hen bewust te maken van hun eigen rol in de sport

24Manual VSK

4 Theatervoorstelling ‘Wel winnen hè!’Samenvatting

Met de theatervoorstelling ‘Wel winnen hè!’ zorgen we er voor dat ‘sleutelfiguren’ binnen de vereniging geïnspireerd en geënthousiasmeerd raken. De voorstelling houdt bezoekers op een positieve manier een spiegel voor zodat ze bewust worden van hun eigen rol binnen de vereniging en zin krijgen om te werken aan een positieve cultuur binnen de vereniging.

Aan alle sleutelfiguren binnen de verenigingen zoals verenigingsbestuur-ders, trainers, commissieleden etc., bieden wij 150 theatervoorstellingen ‘Wel winnen hè!’ aan, verspreid over het hele land.

Belangrijkste taak van de intaker is er voor te zorgen dat zoveel mogelijk sleutelfiguren van verenigingen naar de voorstelling komen, en om na de voorstelling sleutelfiguren te enthousiasmeren om met het programma aan de slag te gaan.

25Manual

VSK

De theatervoorstelling

Niets in de sport is zo belangrijk als enthousiasme en inspiratie. Je kunt nog zoveel talent hebben, als je niet gemotiveerd bent zul je nooit winnen. Inspiratie is ook belangrijk bij het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’. Er kan nog zo’n fantastisch programma worden bedacht, als de verenigingen niet geïnspireerd zijn, gebeurt er niets. Dan missen ze een goede kans hun vereniging leuker te maken.

De theatervoorstelling helpt je als intaker enorm om verenigingen inspire-ren en motiveren om deel te nemen aan het programma. Vanaf september 2012 wordt daarom 150 keer de voorstelling ‘Wel winnen hè!’ opgevoerd, een voorstelling die alle bezoekers een spiegel voorhoudt om hen bewust te maken van hun eigen rol in de sport. De theatervoorstelling ‘Wel winnen hè!’, waarin het belang van positief coachen wordt gedemonstreerd, is voor verenigingen de eerste stap naar het creëren van een veilig sportklimaat binnen een vereniging.

De theatervoorstelling maakt het voor jou als intaker makkelijker om ver-enigingen kennis te laten maken met het programma. Toeschouwers krijgen weliswaar een spiegel voorgehouden, maar belerend is de theatervoorstel-ling zeker niet. Bezoekers houden aan de voorstelling juist een goed gevoel over, raken geïnspireerd door de grappige situaties en zijn na afloop gemo-tiveerd om met het programma aan de slag te gaan. Daar kan geen website of flyer tegenop. De reacties op de al gegeven try-outs waren ongekend positief.

Met de theatervoorstelling spelen we in op de passie en het enthousiasme van het sportkader. De vrijwilligers van sportclubs – bestuursleden, trainers, coaches, scheidsrechters, commissieleden en coördinatoren – besteden vele uren per week aan hun sport en vereniging. Wij willen hen op een positieve manier benaderen, vandaar de keuze voor een pakkende en originele thea-tervoorstelling met veel humor en voor vrijwilligers herkenbare situaties. Zo kunnen we ‘sleutelfiguren’ van verenigingen inspireren om deel te nemen aan een van de deelprogramma’s van ‘Naar een veiliger sportklimaat’. Na afloop ontvangt iedere bezoeker een tastbare herinnering met tips en trucs die in de voorstelling zijn gepasseerd.

26Manual VSK

27Manual

VSK

In de theatervoorstelling komen herkenbare situaties voor verschillende sporten aan bod; de voorstelling is dan ook voor iedere sportliefhebber interessant. We willen het verenigingen zo makkelijk mogelijk maken om te komen. Daarom worden er 150 theatervoorstellingen gegeven. Zo is er voor iedere vereniging een gelegenheid in de nabije omgeving om ‘Wel winnen hè!’ te bezoeken. De inloop is steeds vanaf 19:30 uur, de voorstelling duurt van 20:00 tot 21:20 uur (zonder pauze).

Een kaartje voor de theatervoorstelling kost € 5,- en is te bestellen via www.veiligsportklimaat.nl of te koop bij een Primera winkel, in dat laatste geval komen er € 1,99 transactiekosten bij. Er is bewust voor een lage toegangs-prijs gekozen om er voor te zorgen dat bezoekers ook daadwerkelijk komen en te benadrukken dat het om een goede (en geen gratis) theatervoorstel-ling gaat. Iedereen die de theatervoorstelling wil zien, kan zelf een kaartje bestellen.

Bezoekers houden aan de voorstelling een goed gevoel over, raken geïnspi-reerd door de grappige situaties en zijn na afloop gemotiveerd om met het programma aan de slag te gaan.

28Manual VSK

• Omduidelijktemakenwaar‘Naareen veiliger sportklimaat’ over gaat, kun je als intaker vereni-gingen uitnodigen om naar het theatervoorstelling te komen. De voorstelling is een leuk avondje uit, en de vereniging raakt meteen enthousiast.

• Indetheatervoorstellingkomenscènes voor vanuit de rol als voorzitter, trainer/coach, ouder en scheidsrechter. Adviseer je ver-enigingen om met verschillende ‘sleutelfiguren’ te komen. Dit zorgt voor breed draagvlak binnen de vereniging.

• Probeeromkortnadetheater-voorstelling contact op te nemen met de vereniging. De energie en het enthousiasme zijn dan nog ‘vers’, en dit is het moment om bij-voorbeeld een intake of bezoek te plannen. Je kunt de avond gelijk gebruiken om met de vereniging in gesprek te raken.

•Wiljeverenigingenadviserenwanneer er een theatervoorstel-ling in de buurt is, verwijs ze dan naar www.veiligsportklimaat (altijd actueel overzicht) of naar de web-site van de eigen bond.

• Hetpersoonlijkuitnodigenvansleutelfiguren blijkt een goede manier om verenigingen enthou-siast te krijgen. De ervaring leert dat verenigingen na persoonlijk contact vaak een kaartje bestellen. Daarnaast kun je gebruik maken van de beschikbare middelen zoals de promotiefilm en de uitno-diging die te verkrijgen zijn via je sportbond.

Tot slot nog enkele tips

29Manual

VSK

Als intaker speel je een cruciale rol in het dichten van de kloof tussen denken en doen

30Manual VSK

5 De intakeSamenvatting

Als intaker ben jij het uithangbord van het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’. Verenigingen komen via jou voor het eerst in aanraking met het programma en zullen hun ideeën over het programma onder meer bepalen op basis van dit contact. Daarom is het belang dat jij goed op de hoogte bent van de visie en de inhoud van het programma en weet hoe je dat kunt overbrengen op verenigingen.

Het programma voorziet er via de theatervoorstelling in dat verenigingen geïnspireerd raken. Wanneer ze dat eenmaal zijn en bereid zijn een veilig sportklimaat binnen hun vereniging te creëren, dan is het aan de intaker om in overleg met de sportbond daarop in te spelen. De intake is de schakel tussen inspiratie en daadwerkelijke deelname aan de activiteiten. Op basis van die intake wordt bepaald welke onderdelen van het programma ingezet kunnen worden bij de vereniging.

Om jou als intaker te ondersteunen bij je taak om verenigingen te adviseren bieden wij het volgende aan: • Dezemanualmetrelevanteinformatieoverhetprogramma‘Naareen

veiliger sportklimaat’• Eenworkshopvoorintakerswaarinhetprogrammaineentheatersetting

wordt toegelicht.

In dit hoofdstuk vind je meer informatie over de intake en de rol van de intaker.

31Manual

VSK

Inleiding

Op papier ziet het er allemaal goed uit, dat programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’, maar hoe voer je het in de praktijk allemaal uit? Hoe dicht je met andere woorden de kloof tussen denken en doen? De programma’s – de inspiratiesessies, activiteiten en opleidingen - zijn goed, maar hoe zorg je er voor dat de juiste verenigingen er op de juiste manier gebruik van maken?

Die vragen zijn eigenlijk simpel te beantwoorden: de kracht van het pro-gramma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ zit ‘m niet zozeer in het program-ma-aanbod. Voor een deel bestond dat namelijk al, al is het aanbod natuur-lijk wel uitgebreid en verbeterd. De kracht van het programma zit ‘m vooral in de samenwerking. In het kader van ‘Naar een veiliger sportklimaat’ wordt er op verschillende niveaus samengewerkt: tussen sportbonden, tussen NOC*NSF en sportbonden, tussen de sportsector en ministeries, tussen bonden en verenigingen en tussen verenigingen en hun achterban. We zijn er dan ook niet bang voor dat het programma een ‘papieren tijger’ wordt. We zijn er van overtuigd dat verenigingen in heel Nederland er optimaal gebruik van gaan maken.

Als intaker speel je een cruciale rol in het dichten van die kloof tussen den-ken en doen. Bij sommige bonden hebben de intakers een landelijke taak, anderen zijn verantwoordelijk voor een bepaalde regio. In ieder geval weet jij als geen ander wat er binnen een vereniging speelt en waar een vereni-gingsbestuurder, trainer of scheidsrechter behoefte aan heeft. Jouw inzet en contact met de vereniging is van doorslaggevend belang voor het slagen van het programma.

Eerder in deze manual is beschreven hoe het programma in elkaar steekt. Verenigingen worden door de theatervoorstelling geïnspireerd om deel te nemen aan het programma en krijgen vervolgens een intakegesprek. Op ba-sis van dit gesprek wordt geïnventariseerd welke activiteiten de vereniging kunnen versterken. Nu zijn er vele manieren waarop verenigingen inspiratie kunnen opdoen. Sommige verenigingen hebben geen steun in de rug nodig om geïnspireerd te raken, als bijvoorbeeld het thema ‘veilig sportklimaat’ binnen de vereniging al hoog op de agenda staat. Bij andere verenigingen gaat het thema pas echt leven na het bezoeken van een theatervoorstelling,

32Manual VSK

Dit is een prachtig programma waarmee we verenigingen uiteindelijk beter en sterker kunnen maken.

na het horen van verhalen van andere verenigingen of omdat de bond hen over het thema informeert.

Zijn de verenigingen eenmaal geïnspireerd en bereid een veilig sportklimaat binnen hun vereniging te creëren, dan is het aan de intaker om in overleg met de sportbond daarop in te spelen. De intake is de schakel tussen inspiratie en daadwerkelijke deelname aan de activiteiten. Op basis van die intake wordt bepaald welke onderde-len van het programma ingezet kunnen worden bij de vereniging. Met de intake kunnen verenigingen een goed beeld van het programma krijgen. Andersom kan de sportbond de intake ook gebruiken om een beter beeld van de vereniging en haar ambities te krijgen.

33Manual

VSK

Het intakegesprek – hoe doet de KNVB het?

De intake kan op verschillende manieren worden vormgegeven. Jouw sportbond bepaalt op welke wijze verenigingen worden benaderd. Dit moet namelijk goed aansluiten bij de cultuur van jouw sport, de gebruikelijke aanpak en de beschikbare menskracht binnen een bond. Er zijn verschillende manieren. Onderstaand voorbeeld is er één. Het is slechts een voorbeeld - haal eruit wat je voor je eigen aanpak kunt gebruiken.

De KNVB wil dat verschillende sleutelfiguren binnen een vereniging worden benaderd. Het doel is alle betrokkenen te motiveren mee te doen met ‘Naar een veiliger sportklimaat’. Elk traject start met een intakegesprek dat er op is gericht een groep voortrekkers te enthousiasmeren. Deze groep commit-teert zich dan voor een langere periode aan het programma en stelt zich tot doel binnen de vereniging een veilig sportklimaat te creëren en te borgen.

Doel van de intake is dus de vereniging zover te krijgen een werkgroep te laten samenstellen die voor minimaal één jaar de kar kan trekken. In de werkgroep moeten de drie doelgroepen (verenigingsbestuurders, trainers, coaches en begeleiders en scheidsrechters en officials) vertegenwoordigd zijn. De taak van de werkgroep is een verenigingsplan op maat te maken.

Om verenigingen op deze manier aan het werk te zetten, doorloop je als intaker het volgende proces (afwijkingen zijn vanzelfsprekend mogelijk):

1. Je bespreekt de opzet en intenties van ‘Naar een veiliger sportklimaat’ met een delegatie van het bestuur (minimaal drie bestuursleden, incl. voorzitter). Tijdens dat gesprek wordt ook de werkgroep samengesteld (namen en functies).

2. Volgende stap is een bijeenkomst te organiseren met de werkgroep. Tijdens deze bespreking wordt er een commitment voor één jaar uitgesproken en wordt de methode besproken die het beste past bij vereniging.

34Manual VSK

3. Aansluitend aan het gesprek met de werkgroep vindt er een bijeen-komst met leden en vrijwilligers plaats. Met hen wordt het programma besproken, waarbij de identiteit van de vereniging als uitgangspunt wordt genomen. Dat laatste is van belang, want alleen dan krijgt het programma een structureel karakter. Doel van deze sessie is een breed draagvlak te creëren, het project op gang te helpen en de juiste werk-wijze voor de werkgroep te bepalen.

4. Na de bijeenkomst gaat de vereniging aan de slag met het maken van een verenigingsplan. Daarin wordt bepaald welke instrumenten worden ingezet om binnen de vereniging een veilig sportklimaat te creëren. Dit is het ‘Naar een veiliger sportklimaat’ verenigingsplan, dat er voor iedere vereniging anders uit zal zien.

Het groepsgesprek binnen de intake kent de volgende opbouw:•Watbetekent‘Naareenveiligersportklimaat’voorjullie?Definiëringvan

het onderwerp met de groep;•Welkonderdeelvindenjulliehetbelangrijkstomaantepakken?Welke

prioriteit wil de groep aanbrengen?;• Hoegaanwehetdoenenwatenwiezijnervoornodig?Ideeënworden

omgezet in een concreet plan van aanpak.

Door het gesprek met deze open vragen aan te gaan, zal de vereniging moeten nadenken over haar eigen identiteit. Probeer eerst vooral te luiste-ren naar de antwoorden en door te vragen. Na afloop kun je het gesprek sa-menvatten en vervolgens met je kennis van het programma tot een aanpak per vereniging komen.

Bovenstaande aanpak dient als voorbeeld hoe een intake aangepakt kan worden. Wellicht zitten er elementen in die je zelf als intaker kunt gebrui-ken. Heeft jouw bond ook een goed voorbeeld van een succesvolle aanpak? Geef dit dan door aan de VSK coördinator van het programma, zie contact-gegevens in de bijlage.

35Manual

VSK

Doel van de intake

Het doel van de intake is vrij simpel: het achterhalen van de behoefte van de vereniging en deze vervolgens verbinden aan activiteiten van ‘Naar een veiliger sportklimaat’. Dit klinkt echter eenvoudiger dan het daadwerkelijk is. Sportbonden zijn bekend met het uitvoeren van grootschalige programma’s waarin activiteiten op verenigingsniveau moeten worden uitgevoerd. De valkuil hierbij is dat we vanuit de bonden te veel vanuit het aanbod werken. Met andere woorden: de bonden bepalen voor verenigingen wat goed voor ze is.

Binnen ‘Naar een veiliger sportklimaat’ kiezen we voor een andere methode. Om verenigingen te helpen zich te ontwikkelen op het gebied van een veiliger sportklimaat, is het essentieel ze zelf te laten nadenken over de te nemen stappen. Als intaker zul je dus energie binnen de vereniging moe-ten aanwakkeren, goed moeten luisteren naar wat de vereniging wil en pas daarna – in overleg met de vereniging – bepalen op welke onderdelen van het programma de vereniging het beste kan aansluiten.

Het doel van de intake is het achterhalen van de behoefte van de vereniging en deze vervolgens verbinden aan ‘Naar een veiliger sportklimaat’.

36Manual VSK

Organisatie van de intake

De intake kan op verschillende manieren worden vormgegeven: een one-size-fits-all benadering werkt niet. De keuze voor welke manier de verenigingen worden benaderd, ligt dan ook in principe bij de betreffende sportbond. Belangrijk is namelijk dat de intake goed aansluit bij de cultuur van de sport, de gebruikelijke werkwijze van de bond en de mensen die de bond beschikbaar heeft.

Er zijn genoeg varianten. Zo kan een bond kiezen voor een persoonlijke, een telefonische of een online intake. Wordt er gekozen voor de persoonlijke in-take, dan kan een bond de voorkeur hebben voor een intake per vereniging of voor een intake met meerdere verenigingen tegelijk. Iedere bond heeft zo zijn eigen aanpak. Daarnaast zal elke bond nadenken welke verenigin-gen in aanmerking komen voor deelname aan het programma. Richt de bond zich op alle verenigingen, of wordt er bewust gekozen voor bepaalde verenigingen? Waarbij er bijvoorbeeld wordt gekeken naar de kracht of zwakte van de organisatie of naar het sportklimaat en de cultuur binnen de vereniging. Ook kan het zo zijn dat een bond de voorkeur geeft aan een geografische indeling.

De wijze waarop je als intaker te werk gaat en welke verenigingen je gaat bedienen wordt dus voorgeschreven door de bond waarvoor je werkzaam bent. Deze manual dient vooral om je een beter beeld te geven van de doelstellingen van het programma en de verschillende activiteiten waar een vereniging aan deel kan nemen.

De doelgroep waarop de intake zich richt is afhankelijk van de keuzes van jouw bond, maar ook van de kenmerken van de vereniging zelf. Binnen ‘Naar een veiliger sportklimaat’ kunnen verenigingen deelnemen aan deel-programma’s die zijn gericht op de volgende doelgroepen: 1) bestuurders, 2) trainers, coaches en begeleiders en 3) scheidsrechters en officials. De bond maakt in principe de eerste keuze tussen een integrale benadering waarin alle genoemde doelgroepen aan bod komen of een aanpak per doel-groep. Deze keuze is bepalend voor de groep mensen bij een vereniging waarmee de intaker het eerste gesprek aangaat.

37Manual

VSK

38Manual VSK

Wij geloven in ieder geval in een integrale aanpak, waarbij bestuurders, trai-ners en scheidsrechters elkaar in hun rollen versterken. In dat licht bezien verdient het aanbeveling om binnen een vereniging met een bredere afvaar-diging in contact te komen dan enkel het bestuur. ‘Naar een veiliger sportklimaat’ biedt intakers de mogelijkheid om écht in contact te komen met de verenigingen - laat deze kans dus niet voorbij gaan.

De rol van de intaker

Als intaker ben jij het uithangbord van het programma. Verenigingen komen via jou voor het eerst in aanraking met het programma en zullen hun ideeën over het programma onder meer bepalen op basis van dit contact.

Het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ is gebaseerd op de visie dat verenigingsbestuurders, trainers en scheidsrechters zich bewust moeten zijn van hun rol en impact binnen de vereniging. Zij moeten de voorwaar-den scheppen voor een klimaat waarin het voor iedereen gemakkelijker en vanzelfsprekender wordt om zich sportief te gedragen. Ze moeten zelf het goede voorbeeld geven om anderen te inspireren, maar ook proactief de samenwerking met andere geledingen binnen de vereniging te zoeken. Als ze gezamenlijk één front vormen en zo elkaars positie versterken, kan er een binnen de club een plezierige en onbezorgde omgeving ontstaan.

Door verenigingsbestuurders, trainers en scheidsrechters hiervan bewust van te maken en ze bovendien vaardigheden aan te leren hier op een goede manier invulling aan te geven, willen we een bijdrage leveren aan een ple-zierige en onbezorgde sportomgeving waarin iedereen veilig kan sporten.

Als intaker kun je inspelen op de passie en het enthousiasme van het sport-kader en alle betrokkenen stimuleren bij hun belangrijke rol. Vergeet niet: dit is een prachtig programma waarmee we verenigingen uiteindelijk beter en sterker kunnen maken. Dat is voor iedere intaker een positieve bood-schap om te vertellen.

39Manual

VSK

Tot slot

Het is niet voor iedere vereniging direct duidelijk wat met er met ‘Naar een veiliger sportklimaat’ wordt bedoeld, en hoe het programma de vereniging kan helpen. Je moet verenigingen warm maken voor deelname aan acti-viteiten, ze laten zien welke mogelijkheden het programma biedt om de vereniging zichzelf te laten versterken. Het helpt als je zelf een aantal sport-specifieke voorbeelden hebt die te maken hebben met ‘Naar een veiliger sportklimaat’.

De meeste verenigingen hebben gelukkig niet te maken met excessen, maar ook deze verenigingen kunnen door deel te nemen aan het programma flinke stappen zetten als het gaat om het creëren van een veilig sportkli-maat. Noem ook andere verenigingen die bepaalde activiteiten al succesvol hebben ingezet, of van plan zijn dat te gaan doen. De benadering hierbij is steeds positief. Focus niet alle op de problemen, maar benadruk ook de sterke kanten van de vereniging!

Hoe kunnen wij je nog meer ondersteunen?

Om verenigingen goed te kunnen adviseren, is het natuurlijk van belang goed te weten wat het programma precies inhoudt. Om je mee te nemen in ‘Naar een veiliger sportklimaat’ en je laten ervaren wat de mogelijkheden voor verenigingen zijn, nodigen we je graag uit voor een van de zeven workshops die vanaf oktober 2012 gegeven worden.

De workshop in theatersetting zijn zo opgezet dat je op een leuke wijze zult ervaren welke activiteiten er zijn, hoe je verenigingen hierover kunt advise-ren, en bij welke collega’s in de sport je terecht kunt voor meer advies of ervaringen. In deze workshops komen ook de basisprincipes van ‘positief coachen’ terug, zodat je leert hoe je verenigingen kunt inspireren om deel te nemen aan het programma. De workshops worden voorafgaand aan de theatervoorstellingen ‘Wel win-nen hè!’ georganiseerd en duren van 14:30 – 19:30 uur (inclusief diner). De workshop wordt onder andere gegeven door Ewald van Kouwen (Positief Coachen), Bas Grevelink (acteur van onder andere Comedy Train) en pro-jectleiders van ‘Naar een veiliger sportklimaat’. Via jouw sportbond ontvang je meer informatie over de data en de wijze waarop je je kunt aanmelden.

40Manual VSK

De voorlopige planning (vertrouwelijk) van de workshops in 2012:

• Probeereenpositievedynamiekin het intakegesprek te houden door goed te luisteren, vragen te stellen en niet alleen misstanden te noemen maar ook door stil te staan bij wat er wel goed gaat.

• Probeerdeuitdagingenvandevereniging te koppelen aan de doelstellingen van het programma en zo tot mogelijke oplossingen te komen. Je weet nu dat het programma kan leiden tot een positieve clubcultuur waarin mis-standen minder vaak voorkomen.

• Probeerhetintakegesprekopeen positieve manier af te slui-ten, bijvoorbeeld door te vragen wat er goed ging in het gesprek en samen te vatten welke mooie kansen er liggen, en welke goede concrete afspraken er zijn ge-maakt. Deze afspraken bieden een basis om een vervolggesprek te plannen of de resultaten van de activiteiten te monitoren.

Tips voor de intaker

8 oktober Zaandam 10 oktober Maastricht 11 oktober Emmen 30 oktober Leeuwarden 12 november Goirle 21 november Rotterdam 23 november Utrecht

41Manual

VSK

De sleutel voor het creëren van een veilig sportklimaat ligt bij bestuurders

42Manual VSK

6 Verenigingen & BestuurdersSamenvatting

“De verenigingsbestuurder zet de koers naar een veiliger sportklimaat uit’. Het creëren en borgen van een veilig sportklimaat is een voorwaarde voor een sociale en aantrekkelijke club. De sleutel voor het creëren van een veilig sportklimaat ligt bij verenigingsbestuurders. Zij realiseren zich echter onvoldoende wat hun eigen rol en invloed binnen de vereniging is om op geloofwaardige wijze invulling te geven aan het thema, laat staan dat zij weten hoe zij het thema binnen de visie, structuur en cultuur van de vereni-ging kunnen borgen.

Om verenigingsbestuurders te helpen hun werk te professionaliseren en een integraal en consistent sportief beleid te voeren is voor deze doelgroep binnen het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ de module Sportief Besturen ontwikkeld.

Het is voor verenigingen pas zinvol om zich op te geven voor één van de VSK activiteiten als ze basisbeginselen van goed en efficiënt besturen onder de knie hebben. Mocht uit de intake blijken dat een vereniging een onvoldoende solide basis heeft, dan kan ‘Besturen met een Visie – de basis’ worden aangeboden. Deze module is bedoeld als opstap naar Sportief Besturen.

De kernmodule Sportief Besturen gaat vooral over de rollen van de vereni-gingsbestuurders. Het is voor een verenigingsbestuurders niet eenvoudig om zich in het heetst van de strijd te realiseren welke rol hij heeft, laat staan daar naar te handelen. Tijdens de workshop krijgen deelnemers handvatten om de verschillende rollen te leren herkennen.

43Manual

VSK

Voor verenigingsbestuurders bieden wij het volgende aan: • Dekernmodule‘SportiefBesturen’waarinderolvandeverenigingsbe-

stuurders centraal staat om zo tot een integraal en consistent sportief beleid te komen.

• Alsuitdeintakeblijktdatdeverenigingeenonvoldoendesolidebasisheeft een lange termijn visie mist, dan kan het traject ‘Besturen met een-Visie – de basis’ worden aangeboden.

De belangrijkste taak van de intaker is om verenigingsbestuurders te wijzen op de kernmodule Sportief Besturen om ervoor te zorgen dat Sportiviteit & Respect wordt verankerd in het verenigingsbeleid.

Ervaringen en quotes van deelnemers aan Sportief Besturen:

• Tijdensbestuursvergaderingengaanweookonsfunctionerenalsbestuurevalueren. Hoe gaan wij eigenlijk met elkaar om, en hoe is de sfeer onder-ling? We gaan het dus niet alleen maar over uitvoerende zaken hebben.

• Bijonswijstiedereenaltijdnaaranderalseriemandaangesprokenmoetworden, gevolg; niemand zegt wat van ongewenst gedrag. Dit gaan we anders aanpakken want het is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid.

•WijstelleneenportefeuillehouderSportiviteit&Respectaan,diehetbestuur gaat adviseren over de aanpak van ongewenst gedrag en met de leden in gesprek gaat.

• Metnieuweledenenhunoudersvoerenwevanafnueenwelkomstge-sprek. Daarin vertellen we hoe we op deze vereniging met elkaar om gaan, en welke afspraken er gelden.

• Ikhoordetijdensdeworkshopavonddatandereverenigingsbestuurdersmet dezelfde issues zitten. Ik vond het toch prettig om te horen dat wij niet de enige zijn die hier moeite mee hebben. Volgende week zitten we met meerdere verenigingen om tafel om een aantal zaken gezamenlijk op te pakken.

44Manual VSK

Inleiding

Bestuurders van sportverenigingen zijn over het algemeen mensen die graag iets voor een ander doen. Zij dragen graag verantwoordelijkheid en willen een positieve bijdrage leveren aan de vereniging die zij bestuderen. Eenmaal geïnstalleerd merken ze dat het takenpakket vaak knap ingewik-keld kan zijn. De dagelijkse beslommeringen, de vergaderingen en de tele-foontjes nemen veel tijd in beslag. Veel bestuurders komen dan ook moeilijk toe aan het uitstippelen van beleid en het uitzetten van een koers voor de vereniging.

Toch is de belangrijkste taak van de verenigingsbestuurder een beleid voor de vereniging uitstippelen aan de hand van een visie die past bij de club. Dat gaat verder dan het oplossen van de problemen van het komende weekeinde: een goede bestuurder is juist bezig met thema’s die pas op langere termijn resultaat opleveren.

Zorgen voor een veilig sportklimaat is zo’n thema. Het klink wat abstract, maar feitelijk komt het op het volgende neer: in de sport dient iedereen zich veilig en prettig te voelen en moet iedereen zichzelf kunnen zijn. Bestuurders van een sportvereniging moeten de voorwaarden scheppen voor een klimaat waarin het voor iedereen gemakkelijker en vanzelfspre-kender wordt om zich sportief te dragen, zodat iedereen onbezorgd kan sporten en een leuke tijd kan hebben.

Veilig sportklimaat basis voor gezonde clubDe sleutel voor het creëren van een veilig sportklimaat ligt bij verenigings-bestuurders. Zij kennen alle belangrijke mensen binnen een club, de leden die de sfeer en de cultuur binnen een vereniging bepalen. Door zelf het goede voorbeeld te geven en hun invloed uit te oefenen kunnen zij het ver-schil maken. Vaak realiseren zij zich echter onvoldoende wat hun eigen rol en invloed binnen de vereniging is om op geloofwaardige wijze invulling te geven aan het thema, laat staan dat zij weten hoe zij het thema binnen de visie, structuur en cultuur van de vereniging kunnen borgen.

45Manual

VSK

De kracht van de module Sportief Besturen zit in het feit dat verenigingsbestuurders leren van elkaars ervaringen.

Doelstellingen

Het deelprogramma ‘Verenigingen en Bestuurders’ richt zich op bestuurders op alle niveaus, namelijk bondsbestuurders, regio-/districtsbestuurders en clubbestuurders. We streven ernaar om in 2016 de volgende doelstellingen behaald te hebben:

• Bijminimaal30sportbondenzijner750workshops‘SportiefBesturen’gegeven, waarvan 500 in de kernmodule en 250 in een vervolgmodule, waarmee 5.000 verenigingen (10.000 bestuurders) zijn getraind.

• 7.500verenigingenvan40bondenhebbendeelgenomenaanhetbe-stuurdersspel (vanaf 2013 beschikbaar).

Om deze doelen te halen is het van belang dat de verenigingsbestuurder zich bewust is van zijn sleutelrol. De activiteiten die we aanbieden, helpt de verenigingsbestuurder om dit gevoel aan anderen kunnen overbrengen zodat daadwerkelijk een andere cultuur binnen de vereniging gecreëerd kan worden.

46Manual VSK

• Demodule‘Besturenmeteenvisie – de basis’ is bedoeld voor verenigingen die onvoldoende basis hebben om met één van de activiteiten in het kader van ‘Naar een veiliger sportklimaat’ aan de slag te gaan. De module is be-doeld als opstap naar de kernmo-dule Sportief Besturen.

• Dezemodulebestaatuitdrieworkshopavonden waarin deel-nemers kennis maken met de basis van ‘Besturen met een visie’. Bestuurders ontdekken tijdens de workshop waar hun kracht ligt en krijgen handvatten aangereikt om hun verenigingen efficiënter aan te sturen. Daarnaast geeft het traject ook een aanzet tot het formuleren van een beleidsplan en een lange termijn visie van de vereniging.

• Deaanwezigebestuurdershelpenelkaar door onderling ideeën aan te dragen en ervaringen uit te wis-selen. Per traject kunnen daarom vijf verenigingen met twee tot vier bestuurders deelnemen.

De bijeenkomsten worden geleid door deskundige trainers van Koerseigen, een organisatiead-viesbureau met veel ervaring in de sportwereld.

• Dedrieworkshopavondendurenvan 19:00 tot 22:00 uur en vinden vanaf september plaats. In overleg met de betreffende sportbond worden de data en locaties geko-zen. Inschrijven gaat via de eigen bond.

•Wijadviserendatdebond,deverenigingsondersteuner of een ander contactpersoon na het traject contact houdt met de deelnemende vereniging om de ingezette ontwikkeling binnen de vereniging te monitoren.

Neem voor meer informatie contact op met Nathalie Verdult (zie con-tactgegevens in deze manual).

Speciale aandachtspunten voor de intaker m.b.t. Besturen met een Visie – de basis

47Manual

VSK

48Manual VSK

Activiteiten voor verenigingen en bestuurders

Vanuit het deelprogramma ‘ Verenigingen en Bestuurders’ worden verschillende activiteiten en handvatten aangeboden. De kernmodule ‘Sportief Besturen’ staat hierin centraal. Vanaf 2013 kunnen bestuurders ook deelnemen aan vervolgmodules van ‘Sportief Besturen’ en een online bestuurdersspel. Daarnaast wordt een toolkit ontwikkeld zodat bestuurders nog meer handvatten meekrijgen om hun sleutelrol te vervullen.

Kernmodule Sportief BesturenVoor bestuurders die hun rol als bestuurder willen versterken en die hun vereniging willen aansturen op basis van Sportiviteit & Respect

In de kernmodule ‘Sportief besturen’ staan de volgende drie vragen centraal:1. Wat is Sportiviteit & Respect?2. Hoe stuur ik mijn vereniging hier op aan?3. Wat is mijn rol als bestuurder?

Sportiviteit & Respect gaat verder dan een lijst met gedragsregels opstellen en die op het prikbord in het clubhuis prikken. Het is de basis voor de ma-nier waarop leden van een vereniging met elkaar omgaan, hoe ouders zich op de club gedragen en hoe gasten en tegenstanders worden verwelkomd. Het creëren van een veilig sportklimaat voor alle betrokkenen bij verenigin-gen is de belangrijkste taak van de verenigingsbestuurder. De verenigings-bestuurder moet er voor zorgen dat iedereen zich in de omgeving van de vereniging veilig voelt. Dat klinkt goed, maar hoe je dat? Hoe creëer je een veilig sportklimaat?

Elkaar inspireren om tot oplossingen te komen De kracht van de module Sportief Besturen zit in het feit dat verenigingsbe-stuurders leren van elkaars ervaringen. Iedere verenigingsbestuurder heeft wel eens problemen meegemaakt als het gaat om Sportiviteit & Respect, van al te ‘enthousiaste’ ouders tot excessen. Tijdens de workshop delen bestuurders hun ervaringen met elkaar. De workshop is zo opgebouwd dat praktijkervaringen worden besproken aan de hand van theoretische mo-

49Manual

VSK

dellen. Verenigingsbestuurders zullen zich in de praktijkcases herkennen waardoor de theorie beter blijft hangen.

De cases maken de deelnemers ook bewust van de welke verschillende rollen die ze bij de vereniging hebben: een weerbaarheidsrol, proces- en beleidsrol en een communicatie- en een voorbeeldrol. Het is voor een verenigingsbestuurder niet eenvoudig om zich in het heetst van de strijd te realiseren welke rol hij heeft, laat staan daar naar te handelen. Tijdens de workshop krijgen deelnemers handvatten om de verschillende rollen te leren herkennen. Deelnemers worden in de uitnodiging gevraagd een relevante praktijkcase mee te nemen naar de workshop. Deze case wordt tijdens de workshop besproken.

Tijdens een workshopavond worden twee verenigingsbestuurders van vijf tot zeven verenigingen uitgenodigd (maximaal 15 personen). Deskundige trainers van de eigen sportbond verzorgen de workshops. Zij kennen dan ook de sport en hebben ervaring met de uitdagingen waar verenigingsbe-stuurder in de betreffende sport voor staan. De workshops duren van 18:30 tot 22:00 uur en vinden plaats vanaf september. In overleg met de betref-fende sportbond worden de data en locaties gekozen. Inschrijven gaat via de eigen bond.Er wordt op dit moment gewerkt aan vervolgmodules, een handboek en een toolkit, zodat er sprake is van een complete aanpak.

Tot slot

Binnen het deelprogramma ‘Verenigingen en bestuurders’ wordt Sportief Besturen aangeboden om bestuurders te helpen hun werk te professiona-liseren en een integraal en consistent sportief beleid te voeren. We willen bereiken dat deze bestuurders over voldoende inzichten en methodes beschikken om belangrijke onderwerpen en problemen binnen de vereni-ging op structurele wijze aan te pakken en op te lossen. Bovenal willen we bewerkstelligen dat alle bestuurders van sportverenigingen binnen hun club een veilige, sportieve omgeving creëren.

50Manual VSK

Sportiviteit & Respect gaat verder dan een lijst met gedragsregels opstellen en die op het prikbord in het clubhuis prikken.

Tips voor de intaker

• Attendeerbestuursledenophunvoorbeeldrol binnen de eigen ver-eniging, ook als bijvoorbeeld een van hen op dat moment als ouder zijn eigen kind komt aanmoedi-gen… (dat zijn namelijk de moei-lijkste situaties om voorbeeldge-drag te vertonen).

• SportiefBesturengaatnietal-leen over excessen, maar over de manier waarop leden van een ver-eniging met elkaar omgaan, hoe ouders zich op de club gedragen en hoe gasten en tegenstanders worden verwelkomd.

• Hetbiedtbestuurdersdekansomhier invloed op uit te oefenen, en structureel grip te krijgen op on-gewenste situaties. Veel bestuur-ders zullen hier zeker oren naar hebben.

• Alsbestuurdersvanverschillendeverenigingen elkaar ontmoeten tijdens de workshopavonden ont-staat er vaak vanzelf een (lokaal) netwerk. Dit maakt het gemak-kelijker om in een bepaalde regio gezamenlijk zaken op te pakken. Een welkom neveneffect waar jij als intaker veel voordeel van hebt.

51Manual

VSK

‘Iemand die het beste uit iedereen wist te halen’

52Manual VSK

7 Trainers, Coaches & BegeleidersSamenvatting

Trainers, coaches en begeleiders hebben een enorme invloed op het sportklimaat binnen de vereniging. Zeker jeugdcoaches zijn voor jeugdige sporters belangrijke rolmodellen. Welke (oud)-sporter herinnert zich niet een coach uit zijn jeugd? ‘Een kei van een trainer’, ‘Een strenge man bij wie het alleen maar om winnen ging’, ‘Iemand die het beste uit iedereen wist te halen’; wie om zich heen vraagt, zal verschillende herinneringen horen. Bijna iedereen heeft wel een coach of trainer gehad die een onuitwisbare indruk heeft achtergelaten, positief of negatief.

Met het deelprogramma ‘Trainers, coaches en begeleiders” willen we berei-ken dat deze grote groep mensen - de mensen die anderen in staat stellen te sporten - zich bewust is of wordt van zijn belangrijke rol. De nadruk ligt daarbij op de sociale en persoonlijke ontwikkeling van sporters. Daarnaast helpt het programma trainers, coaches en begeleiders met het aanleren van opvoedkundige vaardigheden. Het deelprogramma is bedoeld voor geschoolde trainers en coaches, maar ook voor bijvoorbeeld ouders die sporters begeleiden.

Voor trainers, coaches en begeleiders bieden wij het volgende aan:• Hettraject‘SportiefCoachen’,waarindenadrukligtopdeopvoedkun-

dige rol van trainers, coaches en begeleiders;• Detoolkitvoorhettechnischkadermethandvattendiebijdragenaaneen

veilig sportklimaat binnen een vereniging;• Verschillendebijscholingsmodulesvoormensendiehunopvoedkundige

kwaliteiten verder willen ontwikkelen.

Als intaker moet je met name het traject ‘Sportief Coachen’ goed kunnen toelichten, waarin de nadruk ligt op de opvoedkundige rol van trainers, coaches en begeleiders.

53Manual

VSK

Inleiding

Opeens staan ze voor de groepOpeens staan ze voor de groep. De enthousiaste ouders die wel tijd en zin hadden om het team van hun zoon of dochter te begeleiden. Eisen of kwalificaties, laat staan referenties, werden niet gevraagd. Zo moeilijk kan het ook niet zijn, dachten ze. Per slot van rekening hadden ze zelf – in een ver verleden – niet onaardig gevoetbald, gehockeyd of gezwommen. Dus daar staan ze dan opeens voor een groep van 15 meiden waarvan een aantal al overduidelijk aan het puberen is. Sommigen sporten voor de gezelligheid, anderen willen winnen. Hoe zorg je er voor dat iedereen het naar zijn zin heeft? Eigenlijk toch veel lastiger dan gedacht.

Bij veel sportverenigingen is dit de werkelijkheid. Het is geweldig dat zoveel ouders betrokken zijn bij de club waar hun kind sport. Tegelijkertijd is het begeleiden van jeugdige sporters ook een grote verantwoordelijkheid. Verenigingen moeten zich goed bewust zijn van de verantwoordelijk die hun trainers, coaches en begeleiders hebben. Deze mensen hebben een grote invloed op de persoonlijke en sociale ontwikkeling van de sporter. Voor een groot deel zijn zij bepalend voor het sportklimaat van een vereniging. Zij hebben vaak meerdere malen per week direct contact met de sporters. Een aanmoediging, een compliment, een corrigerende opmerking; het is van grote invloed op het gedrag van de sporter.

Rolmodellen voor jeugdige sportersVoor jeugdige sporters zijn trainers, coaches en begeleiders belangrijke rol-modellen. Zij leren hen om te gaan met verlies, samen te werken met andere teamleden, en maken hen duidelijk wat de omgangsregels binnen een ver-eniging zijn. Ook voor de volwassen sporter is de trainer, coach of begelei-der de persoon die structuur biedt, grenzen stelt en corrigeert – of niet – als er normen of waarden worden overschreden. Net als bij pupillen is de coach of begeleider bij volwassen sporters degene die het voorbeeld geeft in de omgang met medesporters, tegenstanders, scheidsrechters en officials.

54Manual VSK

Coaches moeten beschikken over opvoedkundige vaardighedenVanuit die rolopvatting is het belangrijk dat trainers, coaches en begeleider niet alleen beschikken over goede sporttechnische vaardigheden, maar ook over opvoedkundige kwaliteiten. Dat zijn vaardigheden waarmee ze een ‘veilig sportklimaat’ kunnen creëren en vaardigheden waarmee ze binnen de context van trainingen, wedstrijden en de bij de begeleiding van sporters kunnen coachen op gewenst sociaal gedrag.

Bovenstaande geldt voor geschoolde trainers en coaches, maar zeker ook voor actieve ouders die voor één of meerdere seizoenen het team van zoon of dochter traint of begeleidt. Bij de meeste sportverenigingen is deze laatste groep zelfs vele malen groter dan de groep gediplomeerde trainers en coaches. Dit deelprogramma richt zich daarom nadrukkelijk ook op deze groep actieve ouders.

Trainers, coaches en begeleiders hebben een grote invloed op de persoonlijke en sociale ontwikkeling van de (jeugd)sporter

55Manual

VSK

Doelstellingen

Het deelprogramma ‘Trainers, coaches en begeleiders’ heeft de volgende doelstellingen:• Trainers,coachesenbegeleidersvan3.500sportverenigingenhebbeneen

traject doorlopen, gericht op de ontwikkeling van een veilig sportklimaat en hun rol hierin;

• 5.000verenigingenvan30bondenhebbeneentoolkitafgenomen;• 25.000trainers,coaches,begeleidersvandeelnemendebonden(sport-

breed) zijn opgeleid of bijgeschoold op hun rol in een veilig sportklimaat en kunnen vaardigheden die daaraan bijdragen toepassen.

Om deze doelstellingen te halen hebben we de belangrijkste uitgangspun-ten voor gesprekken met verenigingen over het belang en de doelstellingen van het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ nog even op een rijtje gezet:

• Naastdesporttechnischeontwikkelingheeftdetrainer,coachofbege-leider een grote invloed op de persoonlijk en sociale ontwikkeling van de sporter. Voor de jonge sporter is hij zelfs een rolmodel bij uitstek. Deze invloed is er ten alle tijde: gewild of ongewild, bewust of onbewust.

• Hetisvanbelangdattrainers,coachesenbegeleiderszichvandezeinvloed bewust zijn en dat die opvoedkundige rol nadrukkelijk tot hun takenpakket behoort.

• Trainers,coachesenbegeleiderdienenookoveropvoedkundigekwalitei-ten te beschikken waarmee zij een ‘veilig sportklimaat’ kunnen creëren om voor, tijdens en na trainingen en wedstrijden coachen op gewenst sociaal gedrag.

• Binneneenveiligsportklimaatkunnentrainers,coachesenbegeleiderseen bijdrage leveren aan de ontwikkeling van verschillende gedragsaspec-ten zoals samenwerken en verantwoordelijkheid nemen, omgaan met ver-schillen en respect tonen, nakomen van afspraken en naleven van regels en het omgaan met tegenslag en doorzettingsvermogen.

56Manual VSK

Activiteiten

Voor groepen trainers binnen de vereniging en voor individuele trainers-coachesBinnen het activiteitenoverzicht van het deelprogramma ‘Trainers, coaches en begeleiders’ wordt onderscheid gemaakt tussen activiteiten die binnen een vereniging kunnen worden ingezet en bijscholingsmodules voor indivi-duele trainers-coaches.

Bij eerstgenoemde activiteiten wordt beoogd zoveel mogelijk trainers, coaches en begeleiders van één vereniging gezamenlijk te bereiken; dit is vanzelfsprekend alleen mogelijk als het bestuur of technische commissie het belang hiervan volledig onderschrijft en faciliteert. Individuele trainers-coaches krijgen sportbreed en soms sportspecifiek bijscholingsmodules aangeboden. De modules richten zich op de trainer-coach die minimaal kennis en ervaring heeft op niveau 2 (KSS) en zich verder professioneel wil bekwamen in zijn rol als trainer-coach.

Sportief coachenHet traject ‘Sportief coachen’ heeft als doel trainers, coaches en begeleiders gezamenlijk te leren om binnen een vereniging invulling te geven aan hun pedagogische rol. Het traject wordt gekenmerkt door een rijke afwisseling van verschillende aantrekkelijke werkvormen (presentaties, discussievor-men, dvd-fragmenten, groepsopdrachten en dergelijke).

Er liggen twee belangrijke basisdoelstellingen ten grondslag aan het verwerven van vaardigheden om een dergelijk sportklimaat te creëren:• Bewustwordingvandeeigenrol:watzijnmijnrollen?Watbehoortlogi-

scherwijs tot mijn verantwoordelijkheid?;• Inzichtkrijgeninheteffectvanheteigenhandelen:watroeptmijngedrag

op?

Het verenigingstraject is opgebouwd uit de onderdelen:• Structuurbieden:hoedoeikditalstrainer,coach,begeleider?;• Begeleidenvanspelers:watisheteffectvanmijnhandelen,maniervan

coachen, en hoe zorg ik voor effectieve begeleiding met behulp van posi-tief coachen?;

57Manual

VSK

• Omgaanmetdetegenpartij,ouders,toeschouwersenarbitrage:hoegeefik zelf het goede voorbeeld en hoe spreek ik zo nodig betrokkenen aan op ongewenst gedrag?

Het is belangrijk dat er zoveel mogelijk trainers, coaches en begeleiders van één vereniging meedoen. Minimaal één van de leden van het jeugdbestuur en van de technische commissie moeten aanwezig zijn. Afhankelijk van de sportbond verzorgen trajectbegeleiders van de eigen bond of trajectbege-leiders die vanuit een landelijke pool sportbreed worden ingezet het traject.

Het traject bestaat uit twee bijeenkomsten van 2,5 uur. Daaraan vooraf-gaand is een gesprek met de technische commissie en/of het (jeugd)bestuur waarin wordt besproken hoe het traject het best kan worden aangekondigd en georganiseerd. Als afsluiting is er in dezelfde setting een gesprek over de wijze waarop dit traject binnen de vereniging kan worden doorgezet en wat daarbij de rol is van de technische commissie en/of het (jeugd)bestuur.

Toolkit voor het technisch kaderVoor het technisch kader van de sportclub wordt een toolkit ontwikkeld met handvatten die kunnen bijdragen aan het creëren een veilig sportkli-maat binnen de club. Het technisch kader kan met aangedragen instrumen-ten zelf aan de slag. Deze toolkit bestaat onder andere uit:• Opzet,inhoudenondersteunendmateriaalvaneeninformatieavond

voor de eigen trainers-coaches, voor teamleiders, voor ouders en (in het geval van teamsporten) voor aanvoerders van juniorenteams. De inhoud bestaat uit een combinatie van beeld, theorie en praktische tips, waaraan de vereniging eigen informatie kan toevoegen;

• Spelvormenvoordejeugd(ca.8t/m13jaar)waarmeekinderenmeerbe-wust gemaakt kunnen worden van thema’s met betrekking tot Sportiviteit & Respect;

• Voorbeeldenenhandleidingendiegebruiktkunnenwordenomuitvoe-ring te geven aan beleid binnen de vereniging om te komen tot een ‘veilig sportklimaat’.

Al deze instrumenten worden digitaal aangeleverd zodat de gebruikers het naar eigen inzicht kunnen inzetten. Voorbeelden van alle instrumenten zijn bijgevoegd in de toolkit.

58Manual VSK

In ontwikkeling In de loop van 2012 wordt het aanbod van activiteiten die binnen de vereni-gingen kunnen worden ingezet, uitgebreid met:

• EenleertrajectCoach-de-eigen-Trainer: Dit programma heeft als doel een aantal leden van het technisch kader van de vereniging binnen de vereniging op te leiden tot coach voor an-dere trainers, coaches of begeleiders (bijvoorbeeld tot coach van actieve, goed willende ouders). Deze coaching van de eigen trainers richt zich dan met name op de wijze waarop trainers, coaches en begeleiders tijdens trainingen of wedstrijden invulling geven aan hun pedagogische rol. De opleiding speelt zich bijna volledig in de praktijk af: langs de lijn, in de zaal, aan het bad, etc. De leer-doelen richten zich op leren observeren, positieve en duidelijke feedback geven, maar ook op durven aanspreken.

• Themabijeenkomstenopdeclub: Een expert op één van de onderstaande thema’s verzorgt een laagdrem-pelige aantrekkelijke avondbijeenkomst voor een groep geïnteresseerden. Deze themabijeenkomsten worden in principe binnen de vereniging geor-ganiseerd, maar vanzelfsprekend is clustering van meerdere verenigingen mogelijk. Het centrale thema ‘het creëren van een veilig sportklimaat’ staat centraal. Voorbeelden van thema’s:- Trainen van de jongste jeugd;- Pubers in de sportclub;- Sportief coachen;- Betrekken van ouders.

59Manual

VSK

BijscholingsmodulesLet op:De bovenbeschreven activiteiten zijn bedoeld om in verenigingsverband, met zoveel mogelijk betrokkenen, in te zetten. Dat geldt niet voor onder-staande bijscholingsmodules. Vanzelfsprekend is het wel nodig dat de intaker weet welke aanbod van bijscholingsmodules in het kader van ‘Naar een veiliger sportklimaat’ beschikbaar is.

De bijscholingsmodules worden in principe gevolgd door trainer-coaches die al in enigermate zijn opgeleid tot trainer-coach en hun pedagogische kwaliteiten verder willen ontwikkelen. De modules veronderstellen kennis en vaardigheden op niveau 2 van de Kwalificatiestructuur Sport (KSS) , de leerdoelen zijn op niveau 3 van de KSS.

De bijscholingsmodules worden sportbreed aangeboden via de Academie voor Sportkader. Een aantal bonden werkt er echter aan deze modules op te nemen in het eigen sportspecifieke opleidingsaanbod. De komende jaren wordt onderzocht of en hoe deze bijscholingsmodules gehonoreerd kunnen worden met licentiepunten. Dit zal per bond verschillen.

Overzicht bijscholingsmodules1. Er is meer te winnen; coachen op sociaal gedrag (4 dagdelen)

Trainer-coaches die hun vaardigheden in het coachen op sociaal gedrag willen versterken, ontwikkelen in deze bijscholing een breder repertoire aan coachingsvaardigheden. Aan de hand van een eenvoudig gedrags-model leren de cursisten gedrag te begrijpen en ze leren hoe ze met de juiste feedback en kleine interventies gewenst gedrag kunnen bevorde-ren.

2. Trainen en coachen van 6- tot 12-jarigen: vertrouwen in jezelf en de ander (4 dagdelen) De samenstelling van een groep jeugdige sporters is vaak zeer divers. De trainer zelf vindt het vaak al lastig hiermee om te gaan, maar dit geldt ook voor veel van de kinderen. Naast inzicht in de dynamiek van een groep kinderen in de pupillenleeftijd krijgt de trainer praktische trainingsvormen aangereikt die ertoe bijdragen dat iedereen zich in een dergelijk groep thuis en gewaardeerd voelt.

60Manual VSK

3. Trainen en coachen van pubers: zelfwaardering en motivatie (4 dagdelen) In de puberleeftijd staan vragen centraal als: wie ben ik?, wie wil ik zijn?, wat vind ik van anderen? en wat vinden anderen van mij? De trainer-coach staat er bij en kijkt er naar. Deze zaken staan centraal in deze mo-dule. De cursist krijgt een aantal praktische trainingsvormen aangereikt die in de gewone training kunnen worden ingezet maar die specifiek recht doen aan vraagstukken als zelfwaardering en functioneren binnen de groep.

4. Bijscholing 4 (agressie) (4 dagdelen) Ook in de sport komt agressie voor. In deze module leert de trainer-coach hoe hij hiermee kan omgaan en zowel de veiligheid van zijn sporters als van zichzelf kan bevorderen. Er is specifieke aandacht voor het functioneren in en herkennen van bedreigende situaties, geweldloze communicatie en de-escalerend optreden. De cursisten krijgen in deze module meerdere praktische trainingsvormen aangereikt die als doel hebben sporters verstandiger en weerbaarder te maken in het omgaan met dergelijke situaties.

5. Bijscholing 4 (autisme) (1 dagdeel) De groep sporters in de reguliere sport met een autistisch spectrum stoornis wordt steeds groter. De module ‘Autisme in de sport’ helpt trai-ners-coaches bij het begeleiden van deze doelgroep en leert de cursist de gedragingen die voortkomen uit autisme te herkennen en begrijpen.

6. Herkennen en voorkomen van seksuele intimidatie binnen de sport (1 dagdeel) De georganiseerde sport heeft een structuur opgezet om seksuele intimidatie in de sport te voorkomen en waar nodig hulp te bieden. De module voor trainers-coaches maakt onderdeel uit van deze struc-tuur. Tijdens deze module wordt de trainer-coach zich bewust van wat seksuele intimidatie is, wat de gevolgen kunnen zijn, wat de gewenste omgangsvormen binnen de sport zijn en wat signalen van seksuele intimidatie zijn en hoe deze te herkennen. Deze module kan per direct worden aangeboden.

61Manual

VSK

7. Bijscholing 7 (S&R) (2 dagdelen) Naast de hierboven beschreven opleiding- en bijscholingsmodules voor trainers-coaches is er voor opleiders van bonden de mogelijkheid om zich bij te scholen op thema’s die binnen het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ passen. Dit aanbod vatten we samen in het begrip ‘Sportiviteit en Respect’. Binnen de kaderopleidingen van de sportbonden hebben we ons gericht op vier thema’s die de opleider bij de cursist onder de aandacht kan brengen: - Stimuleren van gewenst gedrag;- Positief omgaan met elkaar;- Maken van afspraken over gewenst gedrag;- Omgaan met ongewenst gedrag.

Tot slot

Binnen het deelprogramma ‘Trainers, coaches, begeleiders’ worden er ver-schillende modules en programma’s aangeboden die tot doel hebben deze belangrijke groep mensen bewust of bewuster te maken van hun pedagogi-sche rol. Het programma gaat verder dan het creëren van bewustwording: we willen nadrukkelijk dat die pedagogische rol daadwerkelijk in de praktijk wordt gebracht en een vast onderdeel wordt van de takenpakket van trai-ners, coaches en begeleiders. Of het nu trainers zijn die al geschoold zijn of ouders die ‘per ongeluk’ voor een groep jonge sporters zijn komen te staan, zij spelen een belangrijke rol in het creëren van een veilig sportklimaat bin-nen een vereniging.

62Manual VSK

Tips voor de intaker

• PositiefCoachenisbrederindemaatschappij actueel thema. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat positief coachen leidt tot plezier en zelfvertrouwen.

• Metditaanbodkunjeookdegroep niet opgeleide trainers bedienen en scholen. Dit is vaak een groep binnen de vereniging die in het reguliere opleidingsaan-bod overal buiten valt. Dit kun je benadrukken tijdens een intake-gesprek, want iedere vereniging heeft wel een groep van deze begeleiders.

• HettrajectSportiefCoachenbiedtde mogelijkheid om met de hele groep trainers binnen een vereni-ging een gezamenlijk opleidings-traject te gaan volgen. Andere opleidingsactiviteiten zijn vaak gericht op de individuele trainer of begeleider en hebben daarom een minder breed effect binnen de hele vereniging.

63Manual

VSK

De scheidsrechter of official moet zich door de vereniging gesteund voelen

64Manual VSK

8 Scheidsrechters & OfficialsSamenvatting

De scheidsrechter of official is samen met coaches van de spelende teams en de sporters verantwoordelijk voor een sportief en eerlijk verloop van de wedstrijd. Hij is de eerst aangewezene om een wedstrijd in goede banen te leiden. Af en toe lopen de emoties echter hoog op en wordt de scheids-rechter tijdens of na de wedstrijd geconfronteerd met kritiek of met intimi-derend of agressief gedrag.

Met het deelprogramma ‘Scheidsrechters en officials’ willen we onge-wenst gedrag tegen scheidsrechters en officials voorkomen en aanpakken. Belangrijke basisvoorwaarden hiervoor zijn het verhogen van de spelre-gelkennis bij deelnemers en toeschouwers en het effectief toepassen van spelregels voor sportief gedrag. Het is ook belangrijk dat scheidsrechters en officials zich bewust worden van hun eigen rol en de manier waarop ze on-gewenst gedrag kunnen beïnvloeden. Dit komt terug in de module mentale weerbaarheid.

Daarnaast worden verenigingen geholpen om wedstrijden eerlijk en sportief te laten verlopen. Verenigingen worden gestimuleerd en ondersteund om arbitragebeleid een vaste plek te geven binnen de vereniging. Ook worden nieuwe opleidingen ontwikkeld gericht op scheidsrechters en coaches. Tot slot wordt jaarlijks de Week van de Scheidsrechter georganiseerd, waarmee verenigingen hun scheidsrechters kunnen waarderen voor hun inzet.

65Manual

VSK

Voor scheidsrechters en officials hebben we het volgende aanbod:• Ondersteuningvanuitdebondbijhetopstellenvaneenclubarbitrageplan

dat verenigingen helpt om scheidsrechters en officials te werven, op te leiden en te begeleiden.

• Trainingengerichtophetverbeterenvanmentaleweerbaarheidzodatscheidsrechters officials beter in staat zijn om te gaan met moeilijke omstandigheden.

• Eencursuspraktijkbegeleidingzodatscheidsrechtersenofficialsgoedeen positieve coaching krijgen.

• DeWeekvandeScheidsrechterwaarinverenigingenwordenaangemoe-digd om hun officials in het zonnetje te zetten.

• MogelijkheidomeenabonnementophetbladScheids!tenemen.• EenlijstmetTop-10ergernissenpersportwaardoorverenigingen

gestimuleerd worden om met gedragsverandering aan de slag te gaan.

De belangrijkste taak van de intaker is het clubarbitrageplan onder de aandacht brengen van verenigingen. Met het plan kan de vereniging een scheidsrechter of official ondersteunen, zodat zowel preventief als correc-tief goed opgetreden kan worden tegen wangedrag binnen de lijnen.

66Manual VSK

Inleiding

In de sport dien je je veilig en prettig te voelen en moet je jezelf kunnen zijn. Dat is, kort gezegd, de visie van het programma ‘Naar een veiliger sportkli-maat’. In het clubhuis, langs de lijnen en tijdens bijvoorbeeld de trainingen moet er sprake zijn van een cultuur waarin iedereen het naar zijn zin heeft, zich netjes gedraagt en respect heeft voor anderen. Dat geldt natuurlijk evenzeer voor de situatie binnen de lijnen; ook als er in het heetst van de strijd wordt gevochten om winst of verlies moet er sprake zijn een sportief en veilig sportklimaat.

Dat daar in de praktijk niet altijd sprake van is, zal iedere sporter kunnen beamen. Vrijwel iedere sporter, ongeacht de sport, is wel eens getuige geweest van onsportief gedrag. Wat vaak begint als een futiliteit – een mis-plaatste opmerking, een te laat ingezette sliding of het door de vingers zien van een overtreding – kan leiden tot een situatie waarbij iedere sporter zich onveilig voelt en een rotgevoel aan de wedstrijd overhoudt. Om beter zicht te krijgen op de belangrijkste stoorzenders in de sport wordt in 2012 bij 20 sportbonden het ‘Top-10 ergernissen’ onderzoek gehouden.

Iedereen die op wat voor manier dan ook betrokken is bij de sport heeft zijn eigen verantwoordelijkheid, maar het moge duidelijk zijn dat de scheids-rechter of official tijdens de wedstrijd een sleutelrol heeft bij het handhaven en bevorderen van sportief gedrag. De scheidsrechter of official is, samen met zijn assistenten, de coaches en de sporters zelf, verantwoordelijk voor een sportief en eerlijk verloop van de wedstrijd.

Om die belangrijke en vaak lastige rol goed te kunnen uitvoeren is het van belang dat verenigingen zich bewust zijn van hun verantwoordelijkheid op het gebied van arbitrage. De verenigingen dienen voldoende compe-tente scheidsrechters en officials te werven, op te leiden en te begeleiden. Daarnaast, en dat is een belangrijke randvoorwaarde voor het creëren van een veilig sportklimaat binnen een vereniging, dienen de clubs er voor te zorgen dat de sporters en toeschouwers kennis van de spelregels hebben en dat die sporters bovendien weten hoe ze die regels moeten toepassen.

De clubs zijn kortom verantwoordelijk voor het voeren van een goed arbitragebeleid waarbij de leden het belang van dat beleid erkennen. Is

67Manual

VSK

er sprake van een goed beleid en voelt de scheidsrechter of official zich gesteund door de vereniging, dan is het voor scheidsrechter mogelijk om zowel preventief als correctief goed op te treden tegen wangedrag binnen de lijnen.

De clubondersteuner heeft een belangrijke rol. Hij of zij is een medewerker van de sportbond die clubs gaat ondersteunen om een goed arbitragebe-leid te voeren. Bij sommige bonden is dit een aparte functie, bij kleinere bonden zijn dit medewerkers die arbitrage of clubondersteuning als één van hun taken hebben.

Doelstellingen

Het deelprogramma ‘Scheidsrechters en officials’ heeft met betrekking tot clubs en intakers de volgende doelstellingen. We streven er naar deze doelstellingen in 2016 behaald te hebben.

• 80procentvandejeugdigeennieuwesportersmoetspelregelkennishebben opgedaan;

• 5000clubsmoeteneengoedarbitragebeleidhebben.Decriteriahier-voor worden in 2012 door de clubondersteuners vanuit de sportbond benoemd;

• Elkewedstrijdmoetgeleidwordendooreencompetentescheidsrechterof official;

• 30.000scheidsrechtersofofficialsmoetengetraindzijninmentaleweer-baarheid. Dat aantal is inclusief clubscheidsrechters of –officials van de sportbonden;

• Scheidsrechtersgevenzelfin2016eenrapportcijfer7gevenvoordewijzewaarop zij worden begeleid en gecoacht. Het huidige rapportcijfer hier voor is 5,7.

Om deze doelen te behalen spelen verenigingen een cruciale rol. Met een sterk arbitrageplan wordt het mogelijk gemaakt voor scheidsrechters en officials om zowel preventief als correctief goed op te kunnen treden tegen wangedrag op het ‘veld’.

68Manual VSK

69Manual

VSK

Activiteiten

Vanuit het deelprogramma ‘Scheidsrechters en officials’ worden er verschillende trainingen aangeboden en activiteiten georganiseerd. Deze programma’s zijn met name gericht op scheidsrechters en officials van verenigingen.

Club arbitrageplanVerschillende sportbonden die samenwerken in het kader van ‘Naar een veiliger sportklimaat’ maken tussen 2012 en 2016 werk van het begeleiden van clubs; op het gebied van arbitrage willen zij een flinke slag maken. De basis van de aanpak wordt gevormd door het opzetten van arbitragebeleid op verenigingsniveau waarin alle aspecten worden behandeld. Een arbitra-geplan levert de deelnemende club veel inzichten op, aangezien er zoveel aspecten aan bod komen. Denk daarbij aan werving, behoud, training, ont-wikkeling, erkenning en verankering binnen de club waar de scheidsrechter of official opereert.

In het kader van het Club arbitrageplan gaat een aantal bonden zogeheten clubondersteuners aanstellen die bij verenigingen een arbitrageplan kunnen opzetten en implementeren. Verenigingen kunnen zelf met hun bond con-tact opnemen als ze behoefte hebben aan ondersteuning. Intakers kunnen zelf ook clubs adviseren over het arbitragebeleid.

Training mentale weerbaarheidRegelmatig worden scheidsrechters en officials tijdens of na de wedstrijd geconfronteerd met kritiek op hun functioneren. Soms leidt dat tot inti-miderend of agressief gedrag. Hoe gaat een scheidsrechter daarmee om? Hoe leidt een scheidsrechter dat in goede banen, hoe zorgt hij voor dat het niet escaleert? Die vragen staan centraal tijdens de training Mentale Weerbaarheid. Tijdens de training wordt er veel aandacht besteed aan voor-bereiding, presentatie en het maken van duidelijke afspraken. Zo worden deelnemers in staat gesteld om beter om te gaan met beïnvloedingsfacto-ren. Ze worden zo kortom weerbaarder.

Een workshop duurt 2,5 uur en is bedoeld voor clubofficials en –scheids-rechters. Concreet doel is hen bewust te maken van factoren die van invloed kunnen zijn op het optreden van de scheidsrechter.

70Manual VSK

De onderwerpen die tijdens de training behandeld worden:• Voorbereiding–hoebereideenscheidsrechterzichoptimaalvooropeen

wedstrijd?;• Presentatie–hoemaakteenscheidsrechtereengoedeeersteindruk?;• Omgangsvormen–behandelanderenzoalsjezelfookbehandeldwil

worden;• Medestandersherkennen–hoelerenscheidsrechtersmedestanderste

herkennen op momenten dat er problemen zijn?;• Zelfreflectie–scheidsrechterslerenterugtekijkenophuneigenoptreden

om zo ontwikkelpunten voor de volgende wedstrijden te definiëren;• Feedbackzoeken–hoekrijgenscheidsrechtersfeedbackvancoachesen

spelers over hun optreden?

Trainers van de deelnemende bonden en het centrale docententeam faci-literen de cursus Mentale Weerbaarheid. Deze is voor alle clubofficials en –scheidsrechters. In overleg met de sportbond worden zowel in-company als centrale trainingen georganiseerd. Voor meer informatie kan contact met de desbetreffende sportbond worden opgenomen.

De scheidsrechter of official is, samen met zijn assistenten, de coaches en de sporters zelf, verantwoordelijk voor een sportief en eerlijk verloop van de wedstrijd.

71Manual

VSK

72Manual VSK

Cursus praktijkbegeleidingDeze cursus wordt op termijn omgevormd tot een training Scheidsrechterscoach.

Veel (club)scheidsrechters en –officials hebben behoefte aan meer en betere begeleiding. Zij willen zich graag verbeteren, net als sporters hebben zij behoefte aan coaching. In eerste instantie wordt de cursus Praktijkbegeleiding hiervoor ingezet; in 2012/2013 wordt de cursus aange-past en uitgebreid met de rol en het belang van positief coachen. Coaches die in staat zijn scheidsrechters op een positieve manier te coachen verho-gen het plezier van de scheidsrechter of official waardoor zij langer wed-strijden willen leiden.

De cursus is toegankelijk voor scheidsrechters en officials met minimaal niveau 3 KSA. De cursussen worden centraal georganiseerd door de Academie voor Sportkader (ASK).

Week van de scheidsrechterVan 6 tot en met 14 oktober wordt de ‘Week van de scheidsrechter’ georga-niseerd. Tijdens de Week van de Scheidsrechter worden verenigingen aan-gemoedigd om hun officials in het zonnetje te zetten. Op allerlei (ludieke) manieren - bijvoorbeeld door een bos bloemen te geven of het maken en ophangen van een foto van het arbitrageteam - kunnen verenigingen hun arbitrerend kader laten blijken hoe zij het belangrijke werk van de officials binnen de vereniging waarderen.

Tevens wordt tijdens de Week van de Scheidsrechter de campagne ‘Onze scheids, mijn held’ gelanceerd. In deze campagne worden verenigingen gevraagd om te laten weten hoe zij hun arbitrage proces ingericht hebben. Door middel van een webportal worden de verhalen van de verenigingen verzameld en gedeeld. In het voorjaar van 2013 wordt de meest inspire-rende inzending beloond met een prijs van €5.000,-.

Door het verzamelen van de best practices bij de verschillende bonden willen wij andere verenigingen laten zien welke ideeën er allemaal leven en reiken wij handvatten aan om binnen de eigen vereniging om het arbitrage-proces beter in te richten.

73Manual

VSK

Abonnement op het tijdschrift scheids!Vier keer per jaar komt het tijdschrift Scheids! uit. Het blad Scheids!, speci-aal samengesteld voor scheidsrechters en officials, is een goede bron van informatie voor onze officials. Met een abonnement voelen zij zich gewaar-deerd en krijgen zij meer inzicht in de manier waarop scheidsrechters en officials van andere sporten opereren. In het blad staan interviews, kennisar-tikelen, tips en achtergrondartikelen.

Verenigingen kunnen een collectief abonnement voor scheidsrechters en officials van de club afnemen. Een collectief abonnement (vanaf vijf adres-sen) kost € 9,95 per jaar. Meer informatie is verkrijgbaar via: Daniëlle de Jong van Arko Sportsmedia: marketing@sportsmedia.nl.

Maatregelen top-10 ergernissenOm beter zicht te krijgen op de belangrijkste stoorzenders in de sport wordt in 2012 bij 20 sportbonden het ‘Top-10 ergernissen’ onderzoek gehouden. Met de meting willen wij niet alleen ongewenst gedrag in beeld brengen, maar tegelijkertijd voorbeelden van gewenst gedrag verzamelen. Per bond wordt er een Top-10 samengesteld. Ook worden voor de drie belangrijkste ergernissen maatregelen geformuleerd die tot gedragsveran-dering moeten leiden. De eerste resultaten worden in het najaar van 2012 bekend gemaakt. Het is aan de intaker om verenigingen te stimuleren om met de genoemde maatregelen aan de slag te gaan.

Tot slot

Binnen het deelprogramma ‘arbitrage’ worden er verschillende trainingen aangeboden en activiteiten georganiseerd. Deze programma’s zijn met name gericht op scheidsrechters en officials van verenigingen. We bieden trainingen mentale weerbaarheid aan en cursussen praktijkbegeleiding. Ook wordt ieder jaar de Week van de Scheidsrechter georganiseerd. De scheids-rechter of official neemt een belangrijke rol in binnen een club of vereniging en is van groot belang bij het creëren van een veilig sportklimaat bij iedere wedstrijd en binnen de club.

74Manual VSK

Tips voor de intaker

• Enthousiasmeerverenigingenom deel te nemen aan ‘Week van de scheidsrechter’; dit is voor verenigingen een mooie gelegen-heid om waardering te uiten voor vrijwilligers bij de clubs. Het kost de clubs weinig moeite en heeft een groot effect;

• Komjealsintakereengoedvoor-beeld tegen van een club die op een creatieve manier met hun ar-bitragebeleid omgaat? Stimuleer de vereniging dan mee te doen aan de campagne ‘Onze scheids, mijn held’. Goede initiatieven ma-ken kans op een mooie prijs;

• Benadrukhetbelangvanhetclub-arbitrageplan, dit zorgt ervoor dat de ontwikkeling van goede club-scheidsrechters een prominente plek krijgt en geborgd wordt in het verenigingsbeleid. Er is een format beschikbaar via de VSK website.

• Maakgebruikvantop10uitkom-sten van de Top-10 ergernissen onderzoek door samen met de vereniging een plan van aanpak voor het bestrijden van de top-3 van deze ergernissen op te stellen.

Om beter zicht te krijgen op de belangrijkste stoorzenders in de sport wordt in 2012 bij 18 sportbonden het ‘Top-10 ergernissen’ onderzoek gehouden.

75Manual

VSK

1. Wat houdt Naar een veiliger sportklimaat in – waar hebben we het over? De essentie van het programma is dat iedereen binnen de sportver-eniging zich bewust wordt van zijn of haar gedrag. Alleen dan kun-nen we met z’n allen werken aan gedragsverbetering op en rond het veld. De volgende stap is het binnen de sportvereniging bespreekbaar maken van wat er onder gewenst en ongewenst gedrag wordt verstaan en er voor zorgen dat de vereniging hiermee ook daadwerkelijk aan de slag gaat. Met name verenigingsbe-stuurders, trainers, coaches, bege-leiders, scheidsrechters en officials vervullen hierin een belangrijke rol. Vanuit het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ worden uit-eenlopende workshops en modules aangeboden om hen te faciliteren vanuit hun eigen rol een bijdrage te leveren aan het creëren van een veiliger sportklimaat.

2. Wat wordt van mij als intaker verwacht? Als intaker ben jij het uithangbord van het programma. Verenigingen komen via jou voor het eerst in aan-raking met het programma en zullen hun ideeën over het programma onder meer bepalen op basis van dit contact. Het is belangrijk dat je inhoudelijk goed op de hoogte bent van het programma zodat je de vereniging goed kunt adviseren. Als intaker heb je de taak om te zorgen voor energie binnen de ver-eniging, goed te luisteren naar wat de vereniging wil en pas daarna – in overleg met de vereniging – bepa-len op welke onderdelen van het programma de vereniging het beste kan aansluiten. Daarnaast is het van belang dat je ook na afloop van een activiteit regelmatig contact houdt met verenigingen om te monitoren hoe het gaat bij de vereniging.

9 FAQ

76Manual VSK

3. Is dit programma alleen bedoeld voor verenigingen die te maken hebben met ongewenst gedrag? Het is voor iedere verenigingsbe-stuurder, trainer, scheidsrechter, sporter en ouder van belang dat ze onbezorgd met sport bezig kunnen zijn. Veel van de activiteiten zijn erop gericht om een plezierig en positief klimaat neer te zetten. Het gaat daarbij niet alleen om exces-sen, maar vooral om de vraag: hoe gaan we bij deze vereniging met el-kaar om? De activiteiten zijn daarom passend voor alle doelgroepen die gewenst gedrag willen stimuleren en ongewenst gedrag in de sport willen voorkomen en aanpakken. Sportbonden werken daarnaast zelf aan een effectieve aanpak van excessen in de sport.

4. Kunnen verenigingen dit project wel aan? Niet iedere vereniging zal mensen willen of kunnen vrijmaken om het programma te implementeren. Belangrijk is te benadrukken dat ‘Naar een veiliger sportklimaat’ een programma is waar verenigingen zelf veel baat bij hebben: bij vereni-gingen met een veilig sportklimaat kunnen mensen op een onbezorgde en plezierige manier invulling geven aan hun hobby. Ook is het van belang te onderstrepen dat de

behoefte van en het eigen karakter van de vereniging als uitgangspunt wordt genomen bij het program-ma. De onderdelen van ‘Naar een veiliger sportklimaat’ die worden ingezet bij een vereniging moeten dus zoveel mogelijk aansluiten bij de behoefte van de vereniging. Het is geen top-down benadering, eerder een potentiële oplossing voor on-derwerpen waar de verenigingen nu al moeite mee hebben. Het project loopt tot en met 2016, intakers kun-nen er in overleg met de vereniging voor kiezen om bijvoorbeeld eerst met de bestuurders aan de slag te gaan, daarna met trainers, coaches en begeleiders

5. Moeten verenigingen betalen voor deelname aan activiteiten of ondersteuning? De deelnemende sportbonden ontvangen financiële middelen om de activiteiten aan te bieden. De meeste activiteiten worden daarom kosteloos aangeboden. Het kan echter voorkomen dat er bij bepaal-de activiteiten (zoals de theater-voorstelling) een vergoeding voor deelname wordt gevraagd. Vraag dit daarom na bij de coördinator van jouw sportbond.

77Manual

VSK

6. Hoe zorg ik ervoor dat verenigingen hiermee aan de slag willen?Met de theatervoorstelling ‘Wel winnen hè!’ zorgen we er voor dat ‘sleutelfiguren’ binnen de vereniging geïnspireerd en geënthousiasmeerd raken. De voorstelling houdt bezoe-kers op een positieve manier een spiegel voor zodat ze bewust wor-den van hun eigen rol binnen de ver-eniging en zin krijgen om te werken aan een positieve cultuur binnen de vereniging. Het intakegesprek dat hierop volgt is van groot belang om ervoor te zorgen dat de vereniging een plan van aanpak opstelt op ba-sis van de behoeften van de vereni-ging. Een vereniging kan stap voor stap aan de slag met activiteiten. Zo komt het aanbod niet meteen te overweldigend over. Een vereniging moet de tijd krijgen om de integrale aanpak uit te voeren.

7. Wat als ik niet genoeg verenigingen bij elkaar krijg voor workshops, bijeenkomsten etc?De ervaring leert dat deelnemers niet te ver willen reizen voor een scholing of workshop. Het is zaak om als intaker bij de eerste aan-meldingen sturing aan het proces te geven. Als twee deelnemers uit bijvoorbeeld Twente zich hebben aangemeld, is het handig om in de

lijst met potentiële verenigingen te kijken of er nog meer verenigingen uit de regio te vinden zijn en hen persoonlijk te benaderen. Mocht dit niet lukken, neem dan contact op met je sportbond of een van de coördinatoren van de betreffende activiteit. In sommige gevallen is het mogelijk om verschillende sporten te combineren waardoor een work-shop in een bepaalde regio wel kan doorgaan.

8. Het is een sportbreed programma, hoe vertaal ik het naar mijn specifieke sport?Activiteiten en communicatiemid-delen worden sportbreed ontwik-keld, maar we willen de middelen zo sportspecifiek mogelijk aanbieden. In overleg met de bonden wordt gekeken op welke manier het aan-bod moet worden aangepast voor een bepaalde sport. Afhankelijk van de capaciteit passen de bond of de coördinatoren de activiteiten of middelen aan. Denk hierbij bijvoor-beeld aan promofilmpjes voor de in-spiratiesessies waarbij een bond een eigen boodschap kan toevoegen.

78Manual VSK

9. Bij wie kan ik terecht voor advies over de activiteiten van ‘Naar een veiliger sportklimaat? Eerste aanspreekpunt is de verant-woordelijke medewerker binnen jouw sportbond. Daarnaast zijn er coördinatoren voor de verschil-lende onderdelen en activiteiten. Zij kunnen specifiek advies geven over specifieke onderdelen als bijvoor-beeld ‘Sportief Besturen’ of de inspi-ratiesessies. De contactgegevens van deze coördinatoren staan in deze manual.

Actuele informatie over het programma is te vinden op: www.veiligsportklimaat.nl. De geplande workshops voor intakers vinden vanaf dit najaar plaats, via jouw sportbond wordt je hierover geïnformeerd.

10. Tot wanneer loopt het programma? We streven naar blijvende effecten en daarom loopt dit programma tot en met 2016. In dat jaar moeten alle doelstellingen per deelprogramma gerealiseerd zijn. Maar dan zijn we er nog niet. Vanaf het begin van het traject wordt ingezet op borging en implementatie van de activiteiten. Dit betekent dat bonden zich de thematiek eigen moeten maken en zelf de kracht en ervaring moeten opbouwen om de benodigde activi-teiten ook zonder externe financiële ondersteuning te blijven uitvoeren.

11. Welke sportbonden doen er allemaal mee? Het is een sportbreed programma dat wordt gecoördineerd door NOC*NSF, KNVB en KNHB. Per activiteit en thema is gekeken welke andere bonden en organisaties wor-den betrokken in de ontwikkeling en/of implementatie van de acties. Enkele activiteiten (zoals aanpas-sing van het tuchtrecht) zijn gericht op alle 76 sportbonden. Maar niet alle bonden doen mee aan alle acti-viteiten of deelprogramma’s mee. In 2012 zijn er 32 bonden die aan één of meerdere activiteiten meedoen. Een overzicht is te vinden op: www.veiligersportklimaat.nl

79Manual

VSK

80Manual VSK

Contactgegevens VSK

Wil je meer weten over het programma of deelprogramma’s, neem dan contact op met een van de volgende personen:

Algemeen:Ary Hordijk ary.hordijk@noc-nsf.nl

Voor de theatervoorstellingen:Yvonne Ensink yvonne.ensink@knhb.nl

Voor de intake:Nathalie Verdult nathalie.verdult@knhb.nl

Voor het deelprogramma Verenigingen & Bestuurders:Marijke Fleuren marijke.fleuren@knhb.nl

Voor het deelprogramma Trainers, Coaches & Begeleiders:Jens van der Kerk jens.vanderkerk@knvb.nl

Voor het deelprogramma Scheidsrechters & Officials: Jan Vlasblom jan.vlasblom@noc-nsf.nl

Voor het deelprogramma Excessen:Ruud de Klerk ruud.deklerk@knvb.nl

Voor vragen van pers en media en voor het deelprogramma Bewustwording & Communicatie:Bert Renkema bert.renkema@noc-nsf.nl

Of kijk op: www.veiligsportklimaat.nl

81Manual

VSK

Een programma van sportbonden en NOC*NSF dat sportief gedrag stimuleert en ongewenst gedrag aanpakt.