OOK IN DIT NUMMER: CONGRES VERS KOELEN IN BEWEGINGBINNENKLIMAAT SCHOLEN VERBETERENALLES OVER EUROVENT-CERTIFICERING

109e JAARGANG VJ-EDITIE 2016

FOCUS OP KOUDEMIDDELEN

AIRCONDITIONING

RETHINK

#32

Maak kennis met Bluevolution, een innovatieve technologie die zowel binnen als buiten de perfecte atmosfeer creëert. Producten met Bluevolution maken gebruik van het koudemiddel R-32, een milieuvriendelijker alternatief dat nú al voldoet aan de nieuwe EU-regelgeving vanaf 2025. Maar minstens zo belangrijk is dat Bluevolution zorgt voor maximale energie-effi ciëntie (label A+++), minder CO2-uitstoot, schonere lucht en zeer lage geluidsniveaus.

Meer weten? Kijk op www.daikin.nl/bluevolution.

Hoe creëer je een perfecte atmosfeer met minder impact op onze planeet?

DAIKIN LANCEERT EENNIEUWE SPLIT-RANGEMET REVOLUTIONAIRER-32 BLUEVOLUTIONTECHNOLOGIE

RETHINK CLIMATE IMPROVE LIFE

• INVERTER Pdm serie

Making BETTER Air Conditioners

Gree Airconditioning Tel: 077-3540341 • www.gree.nl

Airconditioning

5

inhoud

April 2016

ADVERTEERDERSINDEX

AIRCONAIR 27

AIRCOVENT 11

CARRIER AIRCONDITIONING 9

DAIKIN AIRCONDITIONING 2, 3

EASY COOL 15

ECR-NEDERLAND 15

GASCO NEDERLAND 38

HAIER BENELUX 22,23, BIJSLUITER

INTERCOOL TECHNICS 39

KELVION REFRIGERATION 6

KUSTERS TECHNISCHE HANDELSONDERNE-

MING 4

LG ELECTRONICS 44

MIDEA NEDERLAND 33

MULTI IMPORT 19, BIJSLUITER

PANASONIC BENELUX 19

STULZ GROEP 43

TESTO 40

VRT-INTERNATIONAL 41

WESTERN AIRCONDITIONING 10

ALTERNATIEVEN VOOR R410A

Door het reductieschema (afnemen-de beschikbaarheid) is per 1 janua-ri 2018 nog maar 50 procent van het koudemiddel R410A beschikbaar.

12

'UITFASERING STIMULEERT GEBRUIK NATUURLIJKE KOUDEMIDDELEN'

Volgens eurammon neemt het ge-bruik van natuurlijke koudemiddelen voor airconditioningssystemen toe.

16

EUROVENT-KWALITEITS-KEURMERK EN ENERGIE-LABELS

Alles over het Eurovent-kwaliteits-keurmerk en informatie over de nieuwe Eurovent-energielabels.

24

SLECHT BINNENKLIMAAT SCHOLEN EN CRÈCHES

Het binnenklimaat in basisscho-len en kinderdagverblijven blijft een aandachtspunt. VLA en TNO ontwik-kelden tools voor beter onderhoud.

30

OPTIMAAL PARALLEL-BEDRIJF - DEEL 2

Analyse van hoe met NH3-schroef-compressoren een hoog deellastren-dement kan worden behaald.

34

VERDER IN DIT NUMMER:

07 VOORWOORD

08 NIEUWS

20 TWEETRAPSCOMPRESSIE

28 VERS KOELEN IN BEWEGING

40 PRODUCTNIEUWS

42 COLOFON & VERWACHT

20

Nieuw! Goedhart® CO2 luchtkoelers

HOGE DRUK LUCHTKOELERS TOT 60 BAR

7

redactioneel

Uko Reinders Hoofdredacteur

De laatste tijd ben ik op internet het aanbod van tweedehands au-to’s aan het verkennen. Niet dat ik snel een andere auto wil ko-pen, maar mijn Volvo V40 heeft niet het eeuwige leven. De tel-

ler staat op 335.000 km en dat betekent dat de auto bejaard begint te worden. Ik heb mijn auto altijd goed onderhouden en een paar maanden geleden is de dis-tributiesnaar vervangen. Dat is een dure reparatie en ik hoop daarom dat ik nog twee jaar kan doortuffen. Garanties daarvoor zijn er natuurlijk niet, daarom ben ik me al aan het oriënteren op een vervanger. Belangrijk in de autokeuze is de brandstof: LPG, benzine, diesel of elektriciteit. Een hybride is ook een optie. Om te kiezen heb ik een rekensommetje gemaakt. Ik verwacht ruim 30.000 km per jaar te rijden, waardoor LPG, diesel, elektriciteit en een hybride aantrekkelijk worden. Het nadeel van LPG is dat de motor minder betrouwbaar wordt. Een diesel is zuinig, maar de wegenbelasting is hoog. Een Toyota Prius is ook zuinig, maar er mag geen aanhanger achter en een elektrische auto is duur in aanschaf.Het kiezen van een auto en op welke brandstof die moet lopen deed me den-ken aan de keuze voor koudemiddelen bij koelinstallaties. Het aantal opties is gro-ter dan bij auto’s, waarbij vaak een verdeling wordt gemaakt tussen natuurlijke en synthetische middelen. In een artikel in deze editie, geschreven door eurammon, breekt deze organisatie een lans voor natuurlijke koudemiddelen zoals CO2, pro-paan en ammoniak. Dat eurammon dat doet is logisch, want deze organisatie is door bedrijven opgericht om het gebruik van deze koudemiddelen te stimuleren. Voordelen die de organisatie noemt zijn een lage GWP-waarde en een gunstige terugverdientijd. Ik spreek ook mensen die juist gecharmeerd zijn van synthetische koudemidde-len. Ze zeggen dat deze middelen veiliger zijn, wat bijvoorbeeld een voordeel kan zijn in de horeca. En dat ze in bepaalde gevallen effi ciënter zijn en minder ener-gie gebruiken, wat weer gunstig is voor de uitstoot van broeikasgassen. Ze wijzen me erop dat HFO-1234ze een GWP van minder dan 1 heeft, terwijl eurammon juist het voorbeeld van R404a noemt, met een GWP van 3.922. Het is logisch dat bedrijven opkomen voor hun belangen en natuurlijke of juist synthetische koude-middelen aanprijzen. Of ze daarmee indruk maken bij klanten zal onder meer af-hangen van berekeningen. Daarmee kan niet alleen bepaald worden wat op het economische vlak de beste optie is, maar ook op het gebied van uitstoot van broeikasgassen. Een rekensommetje is niet nodig om uit te vinden welke auto-brandstof het gunstigste voor het milieu is. Dat is bekend. Toch maar eens kijken wat een tweedehands Tesla kost.

Rekensommetjes maken

Het is logisch dat bedrijven opkomen voor hun belangen

8

nieuws

Geen EIA voor koelinstallaties met HFO’sRijksdienst voor Ondernemend Neder-land (RVO.nl) heeft besloten om koel-installaties met HFO’s voorlopig buiten de Energie-investeringsaftrekregeling (EIA) te houden. Dat meldt Harry Beek-hof van RVO. Koelinstallaties met HFK’s kwamen vanaf 2011 al niet meer voor de EIA in aanmerking. Warmtepompen met deze koudemiddelen komen nog wel in aanmerking. Bij de Milieu-investe-ringsaftrek (MIA) en de Willekeurige af-schrijving milieu-investeringen (Vamil) is de omschrijving voor het overstappen op milieuvriendelijke koelinstallaties aan-gescherpt, en moet de nieuwe koelin-stallatie een halogeenvrij koudemiddel bevatten. De EIA en de MIA\Vamil, wer-ken met respectievelijk de Energielijst en Milieulijst, die elk jaar worden geac-tualiseerd. Het bedrijfsleven kan daar-voor wijzigingsvoorstellen indienen. Een van die voorstellen voor de Energie-lijst 2016 was om koelinstallaties op ba-sis van een koudemiddel met een lage GWP-waarde voor EIA in aanmerking te laten komen. In de Energielijst 2015 werden alleen halogeenvrije koudemid-delen toegestaan. Dit voorstel is uitein-delijk niet gehonoreerd. Volgens Beek-hof is het besluit genomen op basis van de discussieavond, die door op 15 sep-

tember 2015 door de KNVvK werd ge-organiseerd. Daar werd een rapport van de Duitser Prof. Dr. Ing. habil M. Kauf-feld aangehaald. Beekhof las in het rap-port dat er mogelijk schadelijke stoffen (TFA’s) vrijkomen bij de productie van HFO’s. “Ook kwamen tijdens de discus-sieavond de regelgeving en lopende pa-tentzaken rond HFO’s aan de orde. Bo-vendien werd duidelijk dat bestaande koelinstallaties met relatief weinig kosten geschikt te maken zijn voor HFO’s en HFK’s met een lagere GWP-waarde. Dit waren voor ons, aangaande de EIA en de MIA\Vamil, de voornaamste redenen om HFO’s voorlopig uit de Energielijst te houden en uit de Milieulijst te halen”,

zegt Beekhof. Hij heeft de publicatie van de UNEP van januari 2016, waar-in wordt vermeld dat HFO’s geen gevaar voor het milieu vormen, ook gelezen. “Kauffeld en de UNEP trekken tegen-strijdige conclusies. Dat maakt dat er nog te veel onduidelijkheid is over wat de echte gevolgen van HFO’s voor het milieu zijn. Daarom willen we het gebruik van deze middelen voorlopig nog niet stimuleren.” Nieuwe voorstellen tot wijzi-ging van de Energielijst 2017 kunnen tot uiterlijk 1 september 2016 worden inge-diend via energielijst@rvo.nl. Voorstel-len voor de nieuwe Milieulijst 2017 kunt u tot uiterlijk 1 september 2016 mailen naar miavamil@rvo.nl.

DIRECTIEWISSELING BIJ RECUPAIR NEDERLANDMaarten Bruinsma (53) is per 10 maart 2016 algemeen di-recteur van Recupair Nederland in Oosterhout. Hij volgt eige-naar-grootaandeelhouder Ron Zuiderent op, die het bedrijf vijf-tien jaar heeft geleid. Zuiderent heeft de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, maar blijft als adviseur verbonden aan Recupair. Vóór zijn aantreden bij Recupair in september 2015 was Bruins-

ma al werkzaam in de koudetechniek en klimaatbeheersing. Recupair vertegenwoordigt de fabrikaten Faco en Lu-Ve in Ne-derland, producenten van gevinde warmtewisselaars. Recupair levert aan OEMs, installatiebedrijven en eindgebruikers en on-derscheidt zich met haar diepgaande kennis van warmteover-dracht voor een zeer breed scala van toepassingen.

Gerard Rook stopt als voorzitter Raad van Bestuur Bergschenhoek Groep

Per 11 maart 2016 is Gerard Rook afgetreden als voorzitter van de Raad van Bestuur van Bergschenhoek Groep. Gelijktijdig met het aftreden van Gerard Rook zijn zowel Corine Rook als Jeroen Rook benoemd als covoorzitters van de Raad van Bestuur van Bergschenhoek Groep. De divisies vallend onder de Bergschenhoek Groep zijn R-Vent Group. (lucht- en ventilatie), Bergschen-hoek Civiele Techniek. (grond- weg- en waterbouw), KWT Group (waterbeheersing), Cox Geelen (rookgasafvoer).

AIRCONDITIONING & VERWARMINGSOPLOSSINGEN

www.carrier.nlwww.carrier.be

I D R O F A N , Z O D A T U N I E T H O E F T T E K I E Z E N

EENVOUDIG VOLLEDIG MODULAIR?O F

10

nieuws

Voor meer informatie: 033 - 247 78 00 www.western.nl info@western.nl

WAWWarmtepomp splitsysteem

‘Gewoon mooi’

GOº: grote belangstelling voor vakbekwaamheidscertificaat ACKOp 31 maart begon in het Expertisecentrum Koudetechniek van PTC+ in Ede de eerste opleidingsgroep aan de opleiding voor het vakbekwaamheidscertificaat ACK (Ammoniak, CO2 en Koolwaterstoffen). Later in het voorjaar volgen meer groepen. Het gaat om een nieuw vakbekwaamheidscertificaat: vanaf dit jaar geldt een inspectieplicht voor veruit de meeste (middel)grote koudesystemen. Deze inspecties mogen alleen worden uitgevoerd door gecertificeerde technici. Met het oog op de wettelijke verplichting verwacht het opleidingscentrum GOº in de loop van dit jaar een groot aantal aanmeldingen voor oplei-ding en certificering. Het vakbekwaamheidscertificaat ACK is in eerste instantie gericht op veilig werken en vakbekwaamheid; ook de technische kennis wordt op de proef gesteld. De re-gels rond het werken met natuurlijke koudemiddelen zijn wet-telijk vastgelegd omdat het werken met ammoniak, CO2 en koolwaterstoffen, vraagt om extra bewustzijn over veiligheid. In nieuwe veiligheidsrichtlijnen is daarom vastgelegd waar ge-certificeerde personen aan moeten voldoen. Die werden van kracht op 1 januari 2016.Half maart waren al tientallen aanmeldingen binnen voor deel-name aan een van de opleidingsgroepen. GOº adviseert be-

drijven en individuele technici met belangstelling voor een van de opleidingsgroepen niet te lang met inschrijven te wachten om zeker van te zijn van deelname. De basisopleiding duurt vier dagen, plus een examendag. Voor gevorderden, die al een opleiding natuurlijke koudemiddelen hebben gevolgd, duurt de opleiding twee dagen, plus een examendag. De opleiding wordt gegeven in het Expertisecentrum Koudetechniek van PTC+ in Ede. Daar beschikt PTC+ over speciaal voor trainings-doeleinden ontworpen koudesystemen, zodat veilig kan wor-den getraind met zowel ammoniak, CO2 als koolwaterstoffen.

April 2016 11

Dan wordt het hoog tijd! Want naast het grootste aanbod en de beste service, krijg je dit jaar ookde laagsteprijsgarantie op condenswaterpompen, cool toch?

Ga snel naar aircovent.nl en vraag hem direct aan!

“Wat? Heb je onze nieuweprijslijst nog niet gezien?”

010 422 58 88

BEA BERNDSEN NIEUWE DIRECTEUR OTIBHet bestuur van Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch InstallatieBedrijf (OTIB) heeft Bea Berndsen per 15 juni 2016 benoemd tot de nieuwe directeur van OTIB. Zij volgt hiermee Elly Verburg op die per 14 september met pensioen zal gaan. Verburg laat na een periode van ruim vijftien jaar een sterk opleidingsfonds achter dat de technische installatiebran-che op vele wijzen heeft ondersteund. Verburg: “Het is met een gevoel van grote dankbaarheid voor het vertrouwen dat ik van de branche en de medewerkers heb gekregen dat ik nu start met het inwerken van mijn opvolger.” Elly Verburg blijft tot 14 september eindverantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken. Bea Berndsen was de afgelopen jaren als direc-teur van OOMT verantwoordelijk voor het opleidingsfonds voor de mobiliteitsbranche. In deze periode heeft ze zich succesvol ingezet voor meer instroom, duurzame inzetbaarheid en goed werkgeverschap. “Ik kijk er nu naar uit om me in te zetten voor de technische installatiebranche. Een innovatieve branche die volop in beweging én in de lead is als het gaat om het mee-werken aan de oplossingen voor de maatschappelijke uitda-gingen van vandaag en morgen. Ik hoop snel nader kennis te maken met de werkgevers en de werknemers van deze mooie branche.”

12

aircondit ioning

Noodzaak tot alternatieven voor R410A in comfortairconditioningDe F-gassenverordening (EU nr. 517/2014), die op 1 januari 2015 van kracht werd, heeft invloed op comfortairconditioning. Door het reductieschema (afnemende be-schikbaarheid) is per 1 januari 2018 nog maar 50 procent van het koudemiddel R410A beschikbaar. Dat maakt de noodzaak om alternatieve koudemiddelen en syste-men te ontwikkelen groot.

De markt voor comfortairconditioning kan ruwweg onderverdeeld worden in twee cate-

gorieën. De eerste categorie bestaat uit directe ex-pansiesystemen, zoals splitsysteem-airconditioners, multisplit-systemen en VRF-systemen. In al deze systemen wordt HFK-koudemiddel gebruikt als di-

ze blijft de inhoud beperkt, behalve bij VRF-syste-men, waarbij grote installaties mogelijk zijn met een overeenkomstige, grote koudemiddelinhoud. De tweede categorie zijn de koudwatersystemen. Die bestaan uit een koudwatermachine of warmte-pomp in combinatie met ventilatorconvectoren. In

Tekst: Anton Dijksma

alle gevallen wordt water of een mengsel van wa-ter/glycol toegepast als koudedrager. De HFK-kou-demiddelinhoud blijft beperkt, ook bij grotere in-stallaties, omdat alleen de koudwatermachine is voorzien van koudemiddelvulling.Bij een comfortinstallatie is luchtverversing vaak een vereiste. Om hieraan te voldoen wordt meest-al een luchtbehandelingskast met koelbatterij geïn-tegreerd in één van de bovengenoemde systemen. Ook wordt in zo’n geval een rooftop-airconditioner toegepast.Wat opvalt bij het toepassen van bovengenoemde systemen is dat in de afgelopen jaren een enorme verschuiving heeft plaatsgevonden van ‘cooling on-ly’-systemen naar warmtepompsystemen. De ver-klaring hiervoor is dat de meerprijs van een warm-tepompfunctie relatief klein is geworden. Bovendien worden warmtepompsystemen in diver-se oplossingen gesubsidieerd.

Beter rendementEen bijkomend voordeel is dat de warmtepomp-functie het mogelijk maakt om in tussenseizoenen warmte op te wekken met een beter rendement dan een cv-ketel. In veel gevallen heeft de toepassing van een warmtepomp in een bestaand pand ook een positief effect op het energiegebruik, en dus op het energielabel van het pand. Dat is goed voor de com-merciële vastgoedsector.Het HFK-koudemiddel dat in comfortinstallaties wordt gebruikt is vrijwel altijd R410A. Na de volle-dige uitfasering van R22 en de ‘tussenpaus’ R407C, is R410A uitgegroeid tot het standaardkoudemiddel van dit moment.VRF-buitendeel in warmtepompuitvoering.

13 April 2016

Terugkomend op de directe expansie- en koudwa-tersystemen. Daarin zijn de mogelijkheden en toe-passingen van binnenunits vrijwel identiek:

l Binnenunits, geschikt voor hogewandmontage, directe aanzuig & uitblaas.

l Duo-functie binnenunits, geschikt voor lage-wand- of plafondonderbouwmontage.

l Binnenunits in zogenaamde cassette-uitvoering, voor montage in het verlaagd plafond. De units zijn beschikbaar in een 60x60- of 60x120- of 90x90-plafondstramienuitvoering.

l Binnenunits geschikt voor kanaalmontage, bo-ven het verlaagd plafond, met uitblaas-en/of re-tourrooster.

De buitenunit staat meestal opgesteld op het dak. Ook zijn versies voor binnenopstellingen beschik-baar voor situaties waarin buitenopstellingen niet mogelijk of acceptabel zijnDe keuze voor één van deze systemen wordt voorna-melijk bepaald door de installateur en/of adviseur. Het voordeel van directe expansiesystemen is dat er kleine leidingdiameters en directe koeling mogelijk worden gemaakt. Dit vereist specialistische kennis

middelinhoud. Koudwatersystemen hebben als voor-deel dat de koudemiddelvulling beperkt blijft tot de buitenunit. In vergelijking met cv-systemen is het lei-dingwerk relatief eenvoudig te monteren en zijn late-re wijzigingen in de installatie doorgaans eenvoudig te realiseren.

Invloed F-gassenverordeningAls gevolg van de F-gassenverordening, die op 1 ja-nuari 2015 van kracht is geworden, ontstaan er nieuwe uitdagingen. Daarvoor moeten oplossingen worden gezocht. In deze nieuwe wetgeving zijn in dit verband twee belangrijke onderdelen opgeno-men. Dit is ten eerste het verbod op het gebruik van HFK's waarvan de GWP-waarde hoger is dan 2.500.

Voor nieuwe installaties geldt dit per 1 januari 2020; voor het gebruik van geregenereerd koude-middel per 1 januari 2030. Het tweede belangrijke onderdeel betreft de reductie van de beschikbaar-

ma van 100 procent in 2015 tot 21 procent in 2030.Het eerstgenoemde onderdeel treft voornamelijk de branche van koudetechnische installaties. Hier werd tot voor kort gebruikgemaakt van de koude-middelen R404A en R507. Beide hebben een GWP-waarde die ver boven de 2.500 ligt. Nieu-we installaties aanbieden met dit koudemiddel is daardoor niet meer economisch verantwoord. Dit betekent dat deze branche op zoek moet naar al-ternatieve koudemiddelen en/of moet teruggrijpen op natuurlijke koudemiddelen. Hierbij kan gedacht worden aan ammoniak (R717) maar ook aan pro-paan (R290), isobutaan (R600a) en CO2 (R744).

Buiten het verbodHoe zit het met comfortairconditioning-systemen waarvoor de standaard R410A is? R410A heeft een GWP-waarde van 1980 en valt daarmee buiten enig verbod in het kader van de nieuwe F-gassenveror-dening. Maar het reductieschema laat zien dat in 2018 nog 63 procent aan HFK’s beschikbaar mag zijn. Haal je het verwachte (en in 2018 meetellen-de) volume aan HFK's dat in voorgevulde systemen in Europa wordt geïmporteerd (geschat op circa dertien procent) daar van af, dan komen we uit op slechts 50 procent binnen 22 maanden van nu. Dat betekent een uitdaging in het marktsegment van comfortairconditioning. In principe blijft iedereen voorlopig systemen leve-ren met R410A. Een aantal fabrikanten kiest als mo-gelijk alternatief voor het koudemiddel R32. R32 is één van de bestanddelen van R410A en heeft een

me van de GWP-waarde ten opzichte van R410A.

Cassettebinnenunit geschikt voor directe expansie (DX) of

koudwater.

Nieuwste generatie waterkoelmachines ZETA.REV.

14

aircondit ioning

Tevens wordt hiermee voldaan aan het verbod op nieuwe installaties per 1 januari 2025 voor splitsys-teem-airconditioners met een koudemiddelinhoud van minder dan drie kilogram en een GWP-waarde hoger dan 750. R32 wordt gezien als goed alterna-tief voor R410A. Maar het is nog steeds een HFK en dus onderhavig aan het reductieschema.

Natuurlijk koudemiddelEen andere beweging is die naar het volledig na-tuurlijke koudemiddel R290 (propaan). Propaan heeft een GWP-waarde van drie. Vooral kleine sys-temen zoals verrijdbare airconditioners en klei-ne splitsystemen worden in toenemende mate ge-leverd met dit koudemiddel. Het mooie van R290 is dat het nagenoeg dezelfde drukverhouding heeft als R22, terwijl de koudemiddelvulling in een verge-lijkbaar systeem aanmerkelijk kleiner en het rende-ment beter is. Meer informatie over deze ontwikke-ling voor kleinere systemen is beschikbaar op www.hydrocarbons21.com. Een ander koudemiddel in opkomst in koudwater-machines is R290. Vooral in de koudetechnische in-stallatiebranche werd en wordt gebruikgemaakt van deze toepassing, ook voor laagtemperatuur-systemen. Nieuw is de toepassing als luchtgekoel-de koudwatermachine voor de buitenopstelling van comfortinstallaties. R290 wordt gezien als goed al-ternatief voor R22 en R410A én het is geen HFK, dus heeft het geen relatie met het reductieschema.De laatste koudemiddelen die hier aan bod ko-men, zijn HFO's. Voornamelijk vanuit de automo-bielindustrie was de vraag naar een alternatief voor R134a groot en dit heeft geleid tot de ontwikkeling en productie van R1234yf. Een afgeleide hiervan is R1234ze dat wordt gezien als goed alternatief voor R134a in grotere koelmachines. R1234ze heeft een

GWP-waarde van zes. Aangezien het hier een HFO betreft en geen HFK, heeft het ook geen raakvlak met de uitfasering van HFK's, zoals eerder genoemd.

Alternatieve koudemiddelenHet lijkt erop dat comfortairconditioning uitgevoerd in directe expansiesystemen of koudwatersystemen niet wordt beïnvloed door de nieuwe F-gassenver-ordening. Immers, het toegepaste koudemiddel is R410A en de GWP-waarde ligt onder de grens van harde uitfasering. Maar door het reductieschema (afnemende beschikbaarheid) is per 1 januari 2018 nog maar 50 procent van dit koudemiddel beschik-baar. Dat maakt de noodzaak om alternatieve kou-demiddelen en systemen te ontwikkelen groot. De verwachting is dat ze daarom op korte termijn en in een rap tempo op de markt gaan komen. Belang-rijk is het voorkomen van wildgroei van allemaal af-geleide koudemiddelen (blends). Ook de koudemid-delsysteeminhoud zal een punt van aandacht gaan worden. Daarnaast is het belangrijk om tijdig op-leidingstrajecten voor het gebruik van deze nieuwe koudemiddelen in gang te zetten. Afwachten en stil blijven staan is geen optie, maar het maken van goe-de systeemkeuzes wel.

Over de auteurAnton Dijksma is accountmanager bij Western Airconditioning

Meer informatieT: 033-2477800E: sales@western.nlI:www.western.nl

Luchtgekoelde waterkoelmachine met koudemiddel R1234ze.Luchtgekoelde waterkoelmachine met R290 (pro-

paan) als koudemiddel.

Luchtgekoelde chillers Verrijdbare airconditioners Luchtbehandeling Luchtgekoelde dakunits

Computerunits Koelcontainers Koeltorens Dieselgeneratoren SuperSilent Brandstoftanks

Aansluitkabel Verdeelkasten Transformatoren Appendages Specials Bel voor al uw koel vragen: 035 - 62 80 377

Fax 035 - 62 80 379 info@easycool.nl www.easycool.nl

VERHUURVANKOELINGENSTROOM

Uw innovatieve koudespecialist !

Airconditioning

16

aircondit ioning

‘Uitfasering HFK’s stimuleert gebruik natuurlijke koude-middelen in airconditioning’

In het begin van dit jaar is de uitfasering van HFK’s begonnen. Per 1 januari 2016 ging de door de EU toegestane totale hoeveelheid F-gassen die schadelijk zijn voor het klimaat met zeven procent omlaag. Volgens eurammon zal de uitfasering het gebruik van natuurlijke koudemiddelen voor airconditioningssystemen in gebouwen stimule-ren. In dit artikel geeft de organisatie daar uitleg over.

Eurammon is een gezamenlijk Europees initiatief van ondernemingen, instituten en individuele

personen ter bevordering van het gebruik van natuur-lijke koudemiddelen. Ondernemingen als Alfa Laval, Bitzer, Danfoss, Emerson en GEA zijn lid van deze or-ganisatie (zie ook ‘meer informatie’). In 2020 moet de uitstoot van broeikasgassen 20 procent lager zijn dan in 1990. Dat wil de Europese Unie. Om dat voor el-kaar te krijgen heeft de Unie bepaald dat het F-gassen-gebruik omlaag moet. Het doel van de herziene F-gas-senverordening is de hoeveelheid schadelijke F-gassen in Europa in 2030 met 79 procent terug te brengen. Dat percentage is ten opzichte van het Europese ge-middelde van de jaren 2009 tot en met 2012. De uitfa-sering vindt plaats in zes etappes, waarvan de eerste

Tekst: eurammon

op 1 januari 2016 in werking is getreden. Deze eerste etappe betreft een daling met zeven procent.

Tekort aan F-gassenMet de uitfasering wordt op een gecontroleerd tekort aan F-gassen aangestuurd. Hierdoor zal de prijs van koudemiddelen die schadelijk zijn voor het klimaat omhoog gaan. Indirect zal dat het gebruik van na-tuurlijke koudemiddelen stimuleren. Volgens euram-mon zijn natuurlijke koudemiddelen zowel in ecolo-gisch als economisch opzicht een goed alternatief. Er is daarom al veel vraag naar airconditioningssystemen met natuurlijke koudemiddelen voor toepassingen in gebouwen.Om de impact op de opwarming van de aarde te kwan-

De ijskappen op Groenland en Antarctica smelten sneller dan ooit. De uitfasering van HFK’s is een van de maatregelen om daar verandering in te brengen.

17April 2016

-2

-

-

-

Ozonlaag-

-

-

---

Uitgebreide exploitatieregels--

---

---

-2

-

De beste keuze

--

--

-

-

--

--

OVER EURAMMONEurammon is een gezamenlijk Europees initiatief van ondernemingen, instituten en individuele per-sonen ter bevordering van het gebruik van natuur-lijke koudemiddelen. Het initiatief is een platform voor informatie-uitwisseling en wil het publiek be-wustmaken van natuurlijke koudemiddelen en deze middelen promoten omdat ze het milieu niet belas-ten. Daarbij hoort ook een duurzame ondersteuning aan de koudetechnische industrie. Eurammon doet dat door uitgebreide technische informatie te verle-nen aan deskundigen. Maar ook politici en burgers worden voorgelicht. Eurammon zorgt ook voor in-formatie-uitwisseling over projecten en geeft advies over zaken als ontwerpcondities, licenties, uitvoe-ring en bediening. Eurammon is gestart in 1996 en staat open voor Europese bedrijven en instituten en personen als wetenschappers en onderzoekers met een serieuze belangstelling voor natuurlijke koude-middelen.

18

aircondit ioning

optimale werkdruk overschrijdt. Dat leidt tot een ver-

dit opzicht is het van belang dat ontwerpers en opera-tors over de juiste kennis beschikken, zodat ze in staat

Afwijkende toepassingen

toenemende mate gebruikt in afwijkende toepassin-gen. Daarmee wordt het toepassingsgebied verruimd. Ammoniak bijvoorbeeld wordt niet meer uitsluitend

-gens van meer dan 500 kW. Het gebruik in aircondi-tioning in gebouwen neemt toe, terwijl dat voorheen

grote hallen in Duitsland zijn nu uitgerust met NH3-chillers voor airconditioning. Ook bij banken, verze-keringsmaatschappijen en kantoorgebouwen neemt het gebruik van natuurlijke koudemiddelen in aircon-ditioning toe. Dit gebeurt ook in gebieden waar hoge

-Meer informatiewww.eurammon.com

TABEL 1: AANTASTING VAN DE OZONLAAG (ODP) EN GLOBAL WAR-MING POTENTIAL (GWP) VAN KOUDEMIDDELEN

Koudemiddel Aantasting van de ozonlaag (ODP)

Global Warming Potential (GWP)

Ammoniak (NH3) 0 0Kooldioxide (CO2) 0 1Koolwaterstoffen (propaan C3H8, propeen C3H6, isobutaan C4H10)

0 <3

Water (H2O) 0 0Chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK’s) 1 4680-10.720Gedeeltelijk gehalogeneerde chloorfluorkoolwa-terstoffen (HCFK’s)

0,02-0,06 76-12.100

Perfluorkoolstoffen (PFK) 0 5820-12.010Gedeeltelijk gehalogeneerde fluorkoolwaterstof-fen (HFK’s)

0 122-14.310

WAT IS DE BETEKENIS VAN ODP EN GWP?

Aantasting van de ozonlaag (ODP)De ozonlaag wordt beschadigd door de katalytische werking van chloor-, fluor- en broomverbindingen die ozon (O3) omzetten in zuurstof (O2) en daardoor de ozonlaag vernietigen. Het ozonafbrekend vermogen (ODP) van een verbinding wordt weergegeven als chloor-equivalent (ODP van een chloormolecuul = 1).

Global Warming Potential (GWP)Het broeikaseffect komt voort uit het vermogen van stoffen in de atmosfeer om de warmte uitgestraald door de aarde weer op de aarde te weerspiegelen. Het directe Global Warming Potential (GWP) van een verbin-ding wordt weergegeven als een CO2-equivalent (GWP van een CO2 molecuul = 1).

-middelen geen groter potentieel gevaar vormen dan

-

airconditioning in luchthavens, zoals de gerenoveerde luchthavens van Düsseldorf en Zürich en een nieuwe terminal van Londen Heathrow.De opmars van natuurlijke koudemiddelen in aircon-ditioning in gebouwen geldt ook voor koolwaterstof-fen als propaan, butaan en buteen. Propaan heeft goe-

met R22. Daarom hebben sommige Aziatische landen -

bronnen melden bezuinigingen in energiegebruik van tussen de 10 en 30 procent, met slechts minimale aan-

Multi Import staat bekend om zijn kwaliteitsproducten, snelle levering door voldoende eigen voorraad, uitstekende service en scherpe prijzen. In Nederland is Multi Import sinds 2011 officieel distributeur van Panasonic Airconditioning.

Maak ook kennis met het alles-in-1 principe van Multi Import:

HET MULTI VOORDEELVAN DE ALLES-IN-1

PARTNER.

2. UITGEBREIDE WEBSHOP

4. SERVICE EN GARANTIE

24 uur - 7 dagen online Direct bestellen Order history bekijken Volledige product informatie

Snelle afhandeling garantie Garantietermijnen geldig vanaf

factuurdatum Panasonic 5 jaar garantie Space-Saver 5 jaar garantie Condenswaterpompen 2 jaar

Ruime voorraad Vóór 14.00 uur besteld, volgende dag

geleverd Tijdslevering tegen meerprijs mogelijk Afhaal mogelijk aan onze balie

Project- technische ondersteuning op locatie

MI-Deal app

1. LEVERING EN VOORRAAD

3. EXTRA DIENSTEN

UITGEBREIDE WEBSHOP EXTRA

DIENSTEN

SERVICE EN GARANTIE

LEVERING EN VOORRAAD

HONGKONGSTRAAT 10-14 3047 BS ROTTERDAM T +31 (0)10 437 62 55 E INFO@MULTI-IMPORT.NL WWW.MULTI-IMPORT.NL

OFFICIEEL DISTRIBUTEURVOOR NEDERLAND

Panasonic GHP systeem; meest effi ciënte en duurzame oplossing voor VRF systemen

- Hoge effi ciëntie door onder andere het gebruik van de restwarmte - Ideale oplossing beperkte electravoorziening - Aansluitbaar op aardgas en propaan - Grote range aan capaciteiten (van 45 t/m 142 kW) - Bedrijfssituatie tot -20°C met behoud van capaciteit - Geen ontdooicyclus, dus maximaal comfort- Aansluitbaar op alle VRF DX binnendelen - Aansluitbaar op de watermodulen voor gekoeld en verwarmd water- Diverse oplossingen voor de integratie in gebouwbeheer systemen

GASWARMTEPOMP EFFICIËNT EN DUURZAAM

Down to-20°C in

heating modeOUTDOOR

TEMPERATURE

Highsavings

Environmentallyfriendlyrefrigerant

R410A

Easycontrolby BMS

CONNECTIVITY

www.aircon.panasonic.eu

Offi ciële Panasonic distributeurs

20

compressoren

Compressor met tweetrapscompressie voor airconditioning Een nieuwe roterende invertercompressor met tweetrapscompressie en damp injectie vergroot het toepassingsgebied van dit type compressoren. Door de kleine behuizing zijn ze uitstekend geschikt voor airconditioning- en warmtepompsystemen. Daar wor-den ze al volop voor gebruikt.

Eind 2012 presenteerde Gree de nieuwe ro-terende invertercompressor met tweetraps-

eerst aan de internationale koude- en airconditi-oningwereld. Het bedrijf realiseerde met deze in-novatie een forse rendementsverbetering op het gebied van compressortechnologie. Na doorontwik-keling wordt de compressor nu wereldwijd toege-past in de HVAC&R-industrie.De verhouding van de volumeverplaatsing is eigen-lijk de belangrijkste parameter voor het ontwerpen van roterende tweetrapsinvertercompressoren met dampinjectie. Deze verhouding bepaalt uiteindelijk

-pressor. Het bepalen van de meest optimale ver-houding van de volumeverplaatsing resulteert in de hoogste COP. Hiervoor is een wiskundig model ont-wikkeld. Uit theoretisch en experimenteel onder-zoek bleek namelijk dat de optimale volumever-plaatsingsverhouding bij compressoren die werken onder verschillende bedrijfscondities nauwkeurig kunnen worden bepaald door het gebruik van ma-thematische modellen.

Tweetraps- versus eentrapscompressieOnderzoekers hebben op basis van theoretische en experimentele studies aangetoond dat door een

van eentrapscompressie kan worden verhoogd. Hiertoe is gekozen voor tweetrapscompressie met dampinjectie. De ingenieurs hebben het tweetraps-model op basis van de hiervoor geldende thermody-namica doorgerekend en experimenten uitgevoerd waarbij compressoren onder diverse bedrijfscon-

Tekst: ing. Dick Havenaar

dities functioneerden. Het type compressor waar het hier om gaat, is een tweetrapsroterende inver-tercompressor voorzien van een ingebouwde lage-druk- en hogedrukkamer. De functionaliteit hiervan is te vergelijken met die van een tussenkoeler in een conventionele tweetrapskoelcyclus. Het persgas van de lagedruktrap wordt door een aantal in het com-

Figuur 1: Tweetrapsroterende invertercompressor.

21April 2016

pressorhuis aanwezige kanalen geleid naar de zuig-zijde van de hogedruktrap van de compressor, waar het gas wordt gecomprimeerd naar hoge druk. Van-daar de naam tweetrapscompressor. De as van de compressor/motor-combinatie is voorzien van spe-ciale lagers die zijn ontworpen voor veel draaiuren en een lange levensduur in combinatie met hoge en lage toerentallen. Alle benodigde componenten en onderdelen worden stuk voor stuk beoordeeld op de gewenste kwaliteit in het daarvoor beschikba-re laboratorium. Het LEAN-kwaliteitssysteem borgt de kwaliteit tijdens de samenbouw en montage. Het geheel is ondergebracht in een geheel gesloten com-pressorhuis. Tegenwoordig wordt deze compres-sor wereldwijd als standaard toegepast in allerlei airconditioningsystemen en warmtepompen. Door deze tweetrapscompressie is het koelvermogen met 40 procent en het verwarmingsvermogen met 35 procent toegenomen. Dit komt door het verho-gen van de enthalpie door dampinjectie in het twee-trapscompressiesysteem.

Laag energiegebruikDe tweetrapsroterende invertercompressoren wor-den toegepast in de buitendelen van airconditio-ningsystemen. De compressoren zijn geschikt voor een temperatuurbereik van -30°C tot +54°C omge-vingstemperatuur en verzorgen een luchtuitblaas-conditie in de binnenunit van +12°C/+52°C. De

compressoren leveren een hoger koelvermogen, presteren beter, hebben een lager energiegebruik en zijn in capaciteit of koelvermogen regelbaar tot 1 Hz. Door het grote regelbereik en de mogelijk-heid om het compressortoerental te kunnen terug-regelen tot 1 Hz (dat wil zeggen 1 omw./sec.) wordt de luchtuitblaastemperatuur nauwkeurig geregeld, waardoor de gebruiker is verzekerd van een aange-naam binnenklimaat. Een niet onbelangrijk en groot voordeel is de reductie van het energiegebruik, om-dat de compressor bij 1 Hz slechts 15 W elektrisch vermogen gebruikt en in de zogenaamde stand-by-modus slechts 0,2 W. De fabrikant geeft aan dat door de 0,2 W standby-technologie de CO2-uitstoot van AC-systemen met 520.000 ton per jaar kan wor-den verminderd.

Over de auteur Ing. Dick Havenaar is redactioneel coördinator van de KNVvK-beleidsgroep MarCom en tech-nisch adviseur van de redactie van RCC Koude & Luchtbehandeling.

Meer informatieGree AirconditioningPostbus 315, 5900 AH VenloT: 077-3540341E: info@gree.nlI: www.gree.nl

Figuur 2: Tweetrapsinvertercompressor versus eentrapsinvertercompressor.

Wie is ?

Wat doen we ?

Wi-Ficontrole

Uiterst stil15dB(A)

Ecopilotaanwezigheidssensor

Ecopilotlichtsensor

R32, een nieuw millieu-vriendelijk koudemiddel

RAC

(SEER/SCOP:A+++/A+++)

Garantieverlenging

5YEAR WARRA

NTY

••5YE

ARWARRANTY

MRV

Bewegingsoog

intelligent systeem

Slim

ontdooien

360°

luchtstroom

4-richtings

onafhankelijke

luchtstroom

Energieklasse

A++

Breed

elektriciteit Hz

CAC

019-044_RCC_VJ_ADV.indd 23 24-03-16 11:16

24

cert i f icering

Alles over het Eurovent- kwaliteitskeurmerk en de nieuwe energielabels

-ties van apparaten, bestaat al ruim twintig jaar. Desondanks bestaat er nog de nodige

op te frissen en te updaten met informatie over de nieuwe Eurovent-energielabels.

Eurovent is de Europese associatie van product-leveranciers ten behoeve van het binnenkli-

maat, proceskoeling en de ‘koud-voedsel-keten’. Bij deze organisatie zijn meer dan 1.000 bedrijven aan-gesloten, niet alleen uit Europa, maar ook uit het Midden-Oosten en Afrika. Eurovent is ook een kwaliteitskeurmerk. Sinds 1994 wordt daarin door de aangesloten fabrikanten vast-gelegd hoe hun producten in de verschillende pro-ductgroepen op een betrouwbare manier vergeleken

Tekst: ing. Toine van den Boomen

kunnen worden. De bedrijven committeren zich aan

binnen de Eurovent-productgroep voor producenten van luchtbehandelingsapparaten zijn:

■ Elk jaar wordt de selectiesoftware van een bepaal-de productlijn vergeleken met het werkelijk gefa-briceerde product.

■ In de productielocatie van een aangesloten bedrijf

Een luchtbehandelingsunit type HHFlex met een Eurovent-

certificaat.

25April 2016

wordt elke drie jaar een apparaat getest en door-gemeten. Eurovent selecteert dat apparaat in de fabriek en laat de fabrikant een exacte kopie daar-van maken die naar Tüv-laboratorium wordt ge-stuurd.

■ Eenmaal in de zes jaar wordt de ‘modelbox’ die re-presentatief is voor de productlijn tot in detail ge-controleerd op de door de fabrikant opgegeven ‘EN1886-waarden’.

-lijk laboratorium van de Tüv. Buiten meettoleranties

-trolemetingen worden internationaal erkende nor-men gebruikt, zoals de EN1886 voor kastwand-ei-

-metingen volgens de EN1886 worden onderstaande

■

■

■

■

■

■ de geluidsdoorstraling in dB.

-

■ -

■

■

■

■ -

■ geluiddoorstraling van de kastwand.

Logo op offertes-

--

-registreerd en wordt weergegeven op de Eurovent-

om te weten is dat alleen productlijnen zijn gecerti-

-rovent dat de eindgebruiker er zeker van kan zijn

kloppen. Klanten lopen daarmee geen risico op nega-

Aanvulling

bijzin van de klant worden uitgevoerd op geleverde

maar sommige fabrikanten kunnen dit voor een be-perkte meerprijs uitvoeren.

berekeningen uitgevoerd die leiden tot een ener--

gielabels worden door bijvoorbeeld de Nederland-

Ecodesign-wetgeving zijn ook de Eurovent-energiela-bels veranderd.

Berekenen energieklasse--

delijk ingewikkelde, maar algemeen geaccepteer-

-

de drukverliezen over de warmteterugwinning in de

-

LITERATUURLIJSTlit. 1; Energie Investeringsaftrek (EIA) Energielijst 2016, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland in opdracht van het ministerie van Economische Zakenlit. 2; Eurovent 6/2-2015, Recommended code of good practise for the interpretation of the Directive 2006/42/EC on machinery concerning air handling units, second edition, published 19 October 2015.

Figuur 1: Eurovent-logo.

26

cert i f icering

-

--

-

-

-

Wettelijk vastgestelde minimum

-

-

-

-

-

-

--

---

Aard van CE-markering-

-

-

-

-

-

-

-

-

Over de auteurIng. Toine van den Boomen is technisch advi-seur bij Systemair

Meer informatieT: 0341 439100E: toine.vandenboomen@systemair.nlI: www.systemair.nl

Tabel 2: Nieuwe Eurovent-energielabels per 1 januari 2016.Tabel 1: Oude Eurovent-energielabels.

In deze gratis nieuwsbrief krijgt u een overzicht van het laatste nieuws, ontwikkelingen en events. Ook kunt u regelmatig columns lezen en wordt er een artikel uit het magazine uitgelicht.

Schrijf u eenvoudig in voor de e-mailnieuwsbrief:WWW.KOUDEENLUCHTBEHANDELING.NL/NIEUWSBRIEF

BLIJF OP DE HOOGTE VAN TRENDS, NIEUWS, PRODUCTONTWIKKELINGEN & EVENTS.

Abonneer u op de wekelijkse e-mailnieuwsbrief van RCC K&L

PLATFORM VOOR KOUDE EN LUCHTBEHANDELING

Airconair, Specht 33, 4793 HN Fijnaart, The Netherlands, Tel: +31 (0)16 885 01 45, www.airconair.nlwarmtepompen en koelmachines | ventilator convectoren | rooftops | luchtbehandeling | wtw-units | ontvochtiging | software & hardware

Nu exclusief verkrijgbaar via

KLASSE Avoor koeling en

verwarming

40% minder koude-middelvulling

VIPER (50-360 kW)

op de Galletti

stand tijdens de Mostra 2016

28

congres

Vers Koelen in BewegingCONGRES OP 16 JUNI IN WAGENINGEN:

De keten van versproducten verandert en dat heeft invloed op de koeling. Daarover gaat het congres ‘Vers Koelen in Beweging’ op 16 juni in Wageningen. Veranderingen in de keten worden in gang gezet door nieuwe afzetconcepten, de ultraverstrend en zwaardere eisen aan houdbaarheid. Hoe kunt daar met koeltechniek op aanhaken?

Het belang van versproducten neemt toe. Ze nemen een steeds grotere plek in bij het da-

gelijkse eten van consumenten en voor supermark-ten zijn ze dé margemakers. Nieuwe verkoopcon-cepten als Hello Fresh en de AH Allerhande Box winnen aan populariteit en ook hierin speelt vers een belangrijke rol. Maar het is niet alleen maar ro-zengeur en maneschijn wat de klok slaat. Consu-menten staan wantrouwend tegenover voedsel en 40 procent van het verse voedsel wordt uiteinde-lijk niet geconsumeerd. De meeste verspilling vindt plaats in de keten. Ondernemers moeten ook stap-pen richting duurzaamheid zetten. Dit alles maakt duidelijk dat er forse uitdagingen liggen voor on-dernemers in de hele versketen.Het congres gaat over die uitdagingen en veranderin-gen in de afzet en keten. In alle presentaties wordt daarbij de link met de koeltechniek gelegd. Deze in-formatie zal u, als leverancier van koelinstallaties, installateur of adviseur, helpen om aan te haken bij nieuwe stromingen of in te spelen op ontwikkelin-gen. Het congres is ook gericht op managers van su-permarkten, koelhuizen, distributiecentrums en pro-ductiebedrijven. Met al deze partijen bij elkaar, is het congres ook een uitstekende gelegenheid om te net-werken. Met de afsluitende netwerkborrel is daar ruim de tijd voor ingepland.Het congres wordt georganiseerd door uw vakblad RCC Koude & Luchtbehandeling en de KNVvK. Het vindt plaats bij Wageningen UR. U kunt daar ook een bezoek brengen aan de researchafdeling.

Tekst: Uko Reinders

SESSIES DIE U ONDER

MEER KUNT BEZOEKEN

ULTRAVERS-TREND ZET KOUDEKETEN OP SCHERPDoor: food watcher Anneke Ammerlaan

Ammerlaan zal vanuit de consumententrends haar visie op de koudeketen geven en op de manieren van koelen en verpakken. Ultrafresh ziet zij als een belangrijke trend. Ikea speelt met het nieuwe koken en bewaren in op de ultravers-consument met klei-nere keukens. De tegenhanger van ultravers is koel-vers, waar de Coop in gelooft, met alles verpakt in plastic en lang houdbaar.

PARTIJEN IN KOEL-VERSKETEN STRIJDEN MEE IN DE SUPERMARKT-BATTLE OM CONSUMENTDoor: Gerard Rutte, supermarkt trendwatcher

Retailers zullen volgens Rutte de komende jaren de strijd om de maag van de klant op twee fronten voe-ren: in winkels en on-line. Versproducten zullen daar een grote rol in gaan spelen. Zijn supermark-ten en leveranciers in staat om het spel in de win-kel aantrekkelijk genoeg te houden voor de klant of stort die klant zich geheel op het emotieloze bestel-len van producten op internet? Hoe kunnen partij-en in de koel-versketen zich in deze ‘battle’ onder-scheiden?

SAMEN EEN VUIST MAKEN TEGEN VOEDSEL-DERVING Door: Eric Prieur, directeur cold chain sustainability van Carrier in

Frankrijk

Onderzoek maakt duidelijk dat 40 procent vers voedsel verloren gaat. Het grootste deel gebeurt in de distributieketen. Om daar wat aan te doen daagt Prieur bedrijven uit om nog meer hun ver-antwoordelijkheid te nemen en te gaan samenwer-ken.

29April 2016

VERANDERINGEN IN VERSKETEN EN KOELING Door: Joost Snels, onderzoeker bij de afdeling Fresh Food and

Chains van Wageningen UR

Snels is specialist in ketens van versproducten. Hij zal ingaan op de versketen en hoe die verandert door ontwikkelingen in de afzet die door Rutte en Ammerlaan zijn geschetst. Wat betekent dat voor de koeling in de keten?

TECHNISCHE ONTWIKKELINGEN IN DE KOUDE-KETEN VAN VERSDoor: Dennis Wentink, adviseur en directeur/eigenaar van

Adviesbureau Verhoef

Wentink neemt u mee in de ontwikkelingen in de koudetechniek in de versketen. Die moeten het ant-woord zijn op veranderingen in de afzetmarkt en de keten, om de koudeketen te optimaliseren en de uit-stoot van broeikasgassen en het energiegebruik te verlagen.

KOUDEKETEN BLOEMEN UIT KENIA IN DE PRAK-TIJK Door: Pieter van der Hulst van FlowerWatch

Van der Hulst gaat vertellen over de grote stromen bloemen van kwekerijen in Kenia en Ethiopië naar eindpunten in Europa, Canada of Japan. Hij vertelt over de praktijk en over wat nodig is om een lang vaasleven van bloemen te kunnen garanderen.

VERPAKKING VAN DE TOEKOMST ALLEEN MO-GELIJK MET OPTIMALE KOELING Door: Ulphard Thoden van Velzen, onderzoeker bij Wageningen

UR Food & Biobased Research

Speciale verpakkingen, waar Thoden Van Velzen on-derzoek naar doet, houden versproducten langer vers. Hij zal in zijn presentatie over dat onderzoek vertellen. Goede koeling is essentieel om het voor-deel van de duurdere beschermende verpakkingen te verwezenlijken. De eisen die aan de koudeketen worden gesteld worden daarmee hoger.

LANGER VERS MET MILDE CONSERVERING (MET RANDVOORWAARDEN VOOR KOELING)Door: Ariette Matser, onderzoeker bij Wageningen UR Food &

Biobased Research

Met milde conservering kunnen verse eigenschap-pen van levensmiddelen langer behouden blijven. De houdbaarheid van vers vruchtensap gaat bijvoorbeeld van één naar vier weken. Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen op dit gebied en hoe kunt u daar in uw eigen business op inspelen, ook met de koeling?

INSPELEN OP STRENGERE EISEN VERSHEID EN SHELF LIFE Door: Theo Vliek, commercieel directeur RBK Group

Met tracking & tracing worden producten door de keten heen gevolgd. Supermarkten willen ook de temperatuur door de keten volgen. Wat zijn de ge-volgen hiervan voor de koudeketen en hoe kunnen partijen hierop inspelen?

Meer informatie en aanmelden via de website: www.verskoeleninbeweging.nl

INFORMATIE OVER HET CONGRESDatum: donderdag 16 juni 2016Locatie: gebouw Orion, Wageningen University Centre in WageningenProgramma 13:00 - 13:30 ONTVANGST 13:30 - 13:45 OPENING 13:45 - 14:50 ANNEKE AMMERLAAN EN

GERARD RUTTE14:50 - 15:30 PAUZE 15:30 - 17:50 KEUZESESSIES MET

PAUZE TUSSENDOOR 17:50 - 18:20 ERIK PRIEUR 18:20 - 18:30 AFSLUITING 18:30 - 20:00 NETWERKBORREL

30

binnenkl imaat

Tools van TNO en VLA om onderhoud te borgen

SLECHT BINNENKLIMAAT SCHOLEN EN CRÈCHES DOOR ONVOLDOENDE ONDERHOUD

Het binnenklimaat in basisscholen en kinderdagverblijven is al jaren een aandachts-punt. Ondanks alle aandacht constateren GGD, VLA en TNO dat er nog steeds veel mis gaat met ventilatie. Om dat probleem aan te pakken hebben de VLA en TNO tools ontwikkeld om het onderhoud te borgen.

Tekst: Piet Jacobs

Het binnenklimaat in basisscholen en kinderdagverblijven laat al jaren te wensen over.

31April 2016

Zelfs in basisscholen uitgerust met een mecha-nisch ventilatiesysteem is het binnenklimaat

in bijna de helft van de gevallen onder de maat. Dit wordt veroorzaakt door het ontwerp en het onder-houd van de systemen. Een van de meest prangende

-den vervangen. Een consortium van leveranciers

een onderhoudsbedrijf en een kinderdagverblijf hebben samen besloten om dit vanuit de VLA samen met TNO aan te pakken. Gezamenlijk is een bestek-document voor een kwalitatief goede aanbesteding van het onderhoud aan ventilatiesystemen en een systeem voor borging van het onderhoud ontwik-keld. Door de borging voldoen scholen op dit punt direct aan de wettelijk verplichte Arbo Risico Inven-tarisatie & Evaluatie (RI&E).Diverse onderzoeken tonen aan dat in meer dan 80 procent van de basisscholen en de kinderdagverblij-ven de luchtkwaliteit en de temperatuurhandhaving onvoldoende is. Door de overheid is de afgelopen jaren een groot aantal maatregelen gesubsidieerd om het binnenklimaat en tegelijkertijd de energie-zuinigheid van bestaande schoolgebouwen te ver-beteren. Mede in het kader van de bestrijding van de economische crisis is hier in 2009 en 2010 in to-taal 165 miljoen euro aan besteed. Voor bijvoor-beeld het plaatsen van mechanische ventilatiesys-temen werd per lokaal een subsidie verstrekt van 7.500 euro.

Maatregelen geëvalueerd In juni 2013 zijn de maatregelen geëvalueerd mid-dels een enquête naar de tevredenheid bij de eind-gebruikers. De kwaliteit van de geplaatste mecha-nische ventilatiesystemen werd als matig tot slecht beoordeeld. Het mechanische luchtsysteem was niet altijd goed geïnstalleerd, aangebracht of afgesteld, waardoor 45 procent van de in de basisscholen ge-monteerde luchtbehandelingssystemen als niet goed of helemaal niet functionerend werd beoor-deeld. Bij het voortgezet onderwijs werd 29 procent van de luchtbehandelingssystemen als niet goed be-oordeeld. Hieruit blijkt dat met name in basisscho-len mechanische ventilatiesystemen niet goed lijken te functioneren. Door onvoldoende onderhoud aan ventilatiesyste-men neemt de luchtverversingscapaciteit van de systemen sterk af. Uit onderzoek in woningen [Gin-kel en Hasselaar, 2002] blijkt dat zonder onderhoud bij mechanische afzuiging de capaciteit met circa

worden toegepast en niet tijdig worden vervangen,

kunnen deze voor een nog snellere afname van de

geventileerd klaslokaal getoond. Na vier jaar zonder -

geblazen. De CO2-concentratie steeg ver boven het meetbereik van het meetinstrument. De school had het ventilatiesysteem laten installeren zonder zich te realiseren dat dit systeem onderhoud behoeft.

Dikke roetlaag-

vervangen. In deze basisschool waren meerdere ty-pen ventilatiesystemen - zowel decentrale als een centraal systeem - aanwezig en was bij regulier on-derhoud de betreffende luchtbehandelingskast overgeslagen. Naast dat de luchthoeveelheid afneemt neemt ook

kunnen zich biologische verontreinigingen ontwik-

-ting, bijvoorbeeld nabij een drukke weg en/of toe-

omdat het door de fabrikant opgegeven drukver-schil al eerder is bereikt.

OnderhoudskaartVergelijkbaar met het garantieboekje van een auto is de zogenaamde onderhoudskaart ontwikkeld. Hierop kun je in één opslag zien welk onderhoud de komende jaren noodzakelijk is en of dit tot nu toe is uitgevoerd. Om met een kwalitatief goede installatie te starten, is het van belang om een opleveringskeu-ring uit te laten voeren conform BRL 8010 Ventila-tie-Prestatie-Keuring. De resultaten hiervan kunnen als bijlage aan de Onderhoudskaart worden toege-

Figuur 1. Luchtkwaliteit in decentraal geventileerd klaslokaal met F7-

filter met vier jaar standtijd.

32

binnenkl imaat

voegd. Om het ventilatiesysteem in een goede con-ditie te houden, is het van belang om een kwalita-tief goed onderhoudscontract voor het mechanische ventilatiesysteem af te sluiten. TNO en VLA hebben hiervoor een bestek opgezet (zie www.vla.nu/be-stekdocumenten/).

de school aangeraden om één van de twee volgende procedures te volgen. Voordeel hiervan is dat dan

-daan, die door de Arbodienst wordt uitgevoerd en door Inspectie SZW wordt gecontroleerd. Daarnaast is om met name prestatiegericht onderhoud te on-dersteunen een zogenaamde QuickScan ontwikkeld

een adviesbureau het binnenklimaat en de staat van onderhoud van de luchtbehandeling kan worden ge-inspecteerd.

Borging van het onderhoud van mechanische luchttoevoer

■ Plaats op iedere luchtbehandelingsunit een on-derhoudslogboek/sticker.

■ Inspecteer het ventilatiesysteem inclusief even-tuele CO2

-cier.

■

-kaart aftekenen.

■ -bureau een QuickScan gemaakt om vermeende luchtkwaliteit-, geluid-, temperatuur- en tocht-klachten in kaart te brengen. Indien in bepaalde

de onderhoudsaannemer om aan te tonen dat de -

luidniveau en het thermisch comfort in die loka-

het onderhoudscontract. ■

vast op de onderhoudskaart.

Borging van het onderhoud van natuurlijke luchttoevoer en mechanische afvoer

■ Plaats op iedere afzuigventilator een onder-houdslogboek/sticker.

■ --

te werking van eventuele overstroomroosters. ■ -

bureau een QuickScan gemaakt om vermeende luchtkwaliteit-, geluid- en tochtklachten in kaart te brengen. Indien in bepaalde lokalen klachten

-derhoudsaannemer om aan te tonen dat de lucht-

-niveau en het thermisch comfort in die lokalen

onderhoudscontract. ■ Leg de inspectieresultaten vast op de onder-

houdskaart.

VerantwoordingDe informatie in dit artikel is tot stand gekomen vanuit een zogenaamd TNO Technologie clusterpro-

-technische Apparaten (VLA) en Stichting OPTI-

Daalderop, Euromate, AirQuality en Knotz kinder-

Over de auteurIr. Piet Jacobs is adviseur Energie, Comfort en Binnenmilieu bij TNO. LiteratuurBerdowski Z., Eshuis P.H., Evaluatie regelingen verbetering energiezuinigheid en binnenklimaat PO en VO, beschikbaar via www.rijksoverheid.nl, 11 juni 2011

Figuur 2. Een G4-paneelfilter in de centrale luchtbehandelings-

kast van een basisschool: na twee jaar standtijd bedekt met

een dikke laag roet.

W W W . M I D E A - N E D E R L A N D . N L

Midea Airconditioningloopt voorop met een uitdagende lijn:

alle units een SCOP van 4.0! Ook bij vermogens boven de 7kW

Maak nu een afspraak met uw accountmanager en laat u verrassen Samen met een GROEN MIDEA naar een betere wereld

34

compressoren

Optimaal parallelbedrijf van NH3-compressoren (deel 2)In een koelsysteem met meerdere NH3-schroefcompressoren is het een uitdaging het hoogst mogelijke deellastrendement over een zo breed mogelijk capaciteitsbereik te behalen. Aan de hand van een analyse wordt in dit artikel duidelijk gemaakt hoe dit kan worden bereikt in een systeem met variabele toerentalaandrijving, regelschuif en aan/uit-regeling. Deel 1 van dit artikel is verschenen in de vorige editie van RCC K&L; hier volgt deel 2.

Evaluatie deellastrendementHet deellastrendement van een compressorsysteem kan worden geëvalueerd op basis van de prestatie-gegevens van de componenten en de hieronder be-schreven vergelijkingen.De koelcapaciteit die een schroefcompressor kan le-

Het asvermogen van een schroefcompressor wordt

Het elektrisch opgenomen vermogen van de

De COP van de schroefcompressorpackage wordt

Tekst: Bas Pijnenburg en John Ritmann

De COP wordt normaal als functie van de koelcapa-0 -

gelijkingen kan worden geconcludeerd dat voor een bepaalde bedrijfsconditie en een bepaalde grootte van de compressor een lineair verband bestaat tus-

-

het energetische rendement weer te geven als func-tie van de deellastindex hebben we een manier ge-vonden om de deellastprestaties op een dimensielo-ze schaal van 0-1 te tonen. Dit maakt het eenvoudig om de verschillende bedrijfscondities en verschil-lende systemen te vergelijken. De totale deellastindex en het energetisch rende-ment van een compressorpackage met meerdere compressoren kan worden bepaald uit de som van

-

!!!!"!#$

!⋅⋅⋅=⋅= ρλ!!

∑

∑

=

=

⋅

=

!" "#

!" "#"

!

!

!" !

!" !λλ

∑

∑

=

=

⋅⋅

⋅

⋅=

!"

$"%"&

"#"

!" "#"

"

"

!""!!!

!

!" !

ηηη

λ

λη

( )ηηη

ρλρλ =⎟⎟

⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛

⋅⋅

⋅⋅⋅⋅⋅⋅==

$%&

"#'

'

()

%"!"

&

$#

# !"#$!

ηηηη ⋅=⋅⋅⋅"#

$%&

"#%

!

%

! ##

$

"##

$

"#

$

"#

$

"!"#$$

η

ρλ

ηη

⋅⋅⋅

=

⋅

==

!

$%&

"##

%&

$

()

"!$$

ηηη

ρλ

ηη ⋅⋅

⋅⋅⋅

=

⋅

=

1

2

3

4

5 6

c -sor worden bepaald door het toerental en de positie van de capaciteitsregelschuif. De bedrijfscondities worden in dit voorbeeld als constant verondersteld,

verdampingstemperatuur zal bijvoorbeeld stijgen als de verdamperbelasting afneemt.

35 April 2016

m) en d) is af-

hankelijk van toerental en koppel (zoals te zien in

Het toerental is of constant of wordt actief gere-

compressordeellastindex, energetisch rendement

met tien procent koppelreserve bij maximale (of nominale) belasting, waardoor het koppel bij maxi-male systeembelasting 90 procent bedraagt van het nominale motorkoppel (T / Tnis niet constant en zal variëren op basis van de be-

deellastkoppel van de motor ten opzichte van het

lastindex en het energetisch rendement, kan vrij

lijking (8) met een interpolatie van de prestatiege-gevens van motor en aandrijving is het ook mogelijk om het deellastrendement van de motor en aandrij-

gen van een variabele toerentalaandrijving en ten-

den gedaan om het rendement van verschillende

Alle vergelijkingen zijn gemaakt met dezelfde totale

king zijn de waarden van de deellastindex geschaald s), zodat deze bij maximale capa-

te, waarbij grotere machines meestal een beter ren-

fect van de grootte van de machine en het effect van

menlijk een iets lager rendement bij maximale be-

Oplossingen met een variabele toerentalaandrijving

ωη

ρλ⋅=

⋅⋅⋅

= !"#

$!

"#$

!

ω

ω

η

η

λ

λ%

!

%!

%%!

!⋅⋅⋅= !

!"#

7

8

Figuur 3. Energetisch rendement als functie van de deellastindex van de compressor alleen (links) en die van een compleet systeem

(rechts).

36

compressoren

ting hebben dan compressoren van vergelijkbare grootte zonder een variabele toerentalaandrijving. De verliezen van een variabele toerentalaandrijving op een systeem met meerdere compressoren heb-ben natuurlijk alleen invloed op de compressor met variabele toerentalaandrijving. Dit heeft een posi-tief effect heeft op het totale rendement. Figuur 4 toont een vergelijking van het totale ren-dement over het gehele capaciteitsbereik voor een systeem met één of twee compressoren. Het toont aan dat compressoren zonder variabele toeren-talaandrijving slechts in een beperkt capaciteits-bereik een rendement behalen in de buurt van de maximale waarde. De systemen met variabele toe-rentalaandrijving tonen een constant hoog rende-ment. Het systeem met twee compressoren kan de

van de capaciteit, terwijl een enkele compressor met variabele toerentalaandrijving een aanzienlijke

van de capaciteit. Alle systemen hebben een hoge

65 procent van hun capaciteit.De horizontale streep-punt lijnen tonen een band-

omvang van de verschillen tussen de vergeleken systemen te tonen. Opgemerkt wordt dat de com-

gebaseerd op een tolerantie van maximaal tien

het gehele deellastbereik.

Figuur 4. Vergelijking van het deellastrendement voor een package met één of twee compressoren.

Figuur 5. Vergelijking van het deellastrendement voor een package met twee of drie compressoren.

37April 2016

Figuur 5 toont de vergelijking tussen een systeem met twee of drie compressoren. Opnieuw blijkt dat compressoren met variabele toerentalaandrijving een constant hoog rendement realiseren. Het sys-teem met drie compressoren (waarvan één met va-riabele toerentalaandrijving) kan zelfs een zeer hoog rendement behalen bij ongeveer zeventien procent van de totale koelcapaciteit. Ook een sys-teem met drie compressoren voorzien van alleen een regelschuif (CR) kan een hoog rendement beha-len bij circa 23 procent van de totale koelcapaciteit, met uitzondering van een klein gebied tussen onge-veer 37 - 43 procent.De analyse van de verschillende scenario's werd uitgevoerd bij een vaste bedrijfsconditie (T0 / Tc =

de bedrijfscondities veranderen. Voor het zoeken naar een optimale oplossing moet dit worden mee-

-teit rond het variëren van de capaciteit toeneemt met het aantal compressoren en door het toevoegen van minimaal één compressor met variabele toeren-talaandrijving. Het toepassen van een groter aantal compressoren, gecombineerd met variabele toeren-talaandrijving, verhoogt het capaciteitsbereik aan-zienlijk, terwijl ook het rendement van het systeem nagenoeg identiek is aan het vollast rendement. Het besturingssysteem moet natuurlijk in staat zijn om

van deze mogelijkheden. Hoogst mogelijke deellastrendementHet hoogst mogelijke deellastrendement over een zo breed mogelijk capaciteitsbereik wordt behaald met een systeem met meerdere compressoren, waarvan een is uitgerust met een variabele toeren-talaandrijving. De onderzochte systemen kunnen de koelcapaciteit terugregelen tot zeventien procent

met drie compressoren), terwijl tegelijkertijd het rendement op een zeer hoog niveau (binnen tien

Alleen als het systeem uitsluitend actief is in het bo-venste koelvermogenbereik (boven ongeveer 65 procent), werken alle onderzochte systemen binnen

-passen van een variabele toerentalregeling is dan niet altijd economisch gerechtvaardigd.Over een groot capaciteitsbereik zijn de verschil-

de EN12900 toegestane COP-tolerantie voor alleen de compressor. Daarom is een meer gedetailleerde analyse nodig om de beste oplossing te vinden.

NomenclatuurCOPCR

totaal energetisch rendement van de

c isentropisch rendement van de compressor

d energetisch rendement van de toerengeregelde aandrijving

m energetisch rendement van de elektromotor

s aan het nominale slagvolume van de

massastroom van het koudemiddel door de

Pel elektrisch krachtgebruik van de

Pis isentropisch krachtgebruik van de

pis 0

q0

dichtheid koudemiddel bij compressor

T T0 Tc Vs nominale slagvolume van de compressor bij

VSD Variable Speed Drive / variabele

n subscript om nominale waarden bij

In deze analyse moet rekening worden gehouden met de variatie van de capaciteitsvraag en de be-drijfscondities (T0 en Tcniet beschikbaar is dan verzekert een systeem met meerdere compressoren en een variabele toerental-

-geling en redundantie van het systeem.

38

compressoren

REFERENTIES1. BITZER publication A-600-5, 2014, Competence

in capacity control2. Blumhardt R, 2006, Capacity control of screw

compressors: speed or slide control – a compari-tive study, BITZER publication SV-0402-GB

3. Performance data for screw compressors: BIT-ZER Software v. 6.4.2

Over de auteursJohn Rittman is Director Ammonia Systems en Bas Pijnenburg is Senior Engineering Manager Ammonia Solutions. Beiden zijn werkzaam bij bij BITZER Kühlmaschinenbau GmbH.

Meer informatieBITZER Kühlmaschinenbau GmbH, DenemarkenE: bas.pijnenburg@bitzer.deE: john.rittman@bitzer.deI: www.bitzer.de

AandachtspuntenBij het ontwerpen van een koelinstallatie is het van belang om de juiste grootte van de compressor, mo-tor en aandrijving te selecteren, die geschikt zijn voor de nominale belasting. Een zeer goede deel-

door het selecteren van overbemeten apparatuur en componenten. Regelsystemen voor de compressor-package en andere delen van het koelsysteem spe-

-teren van de inzet van meerdere compressoren en een variabele toerentalregeling. De maximale pres-tatie kan alleen worden verkregen wanneer alle pa-rameters optimaal worden geregeld. Moderne re-gelsystemen kunnen ook toegepast worden voor het communiceren met smart grid-systemen en syste-men voor productieplanning, waardoor de benodig-de capaciteit wordt afgestemd op de te verwachten

-mate wenselijk voor deze eisen.

voor koeltechniek en airconditioningBENELUX

BENELU

X

GASCOBENELUX

DE 0-10 VOLT VERMOGENSREGE-LING van de TOSHIBA rotary inverter compressor(en) regelt het koel- en/of verwarmingsvermogen van een LBK/WTW direct en nauwkeurig. Het schakelpaneel, in een solide stalen IP-65 behuizing, maakt het mogelijk ongekend hoge rendementen in koel- en verwarmingsbedrijf te realiseren door optimaal gebruik te maken van de

uitzonderlijk hoge deel-lastrendementen van de TOSHIBA RAV en VRF buitendelen. Het DXC-031 schakelpaneel is uitge-breid voorzien van een breed scala aan contacten om integratie in de externe regeling van derden te ver-eenvoudigen.

Direct en nauw-keurig geregeld.

40

productnieuws16

TES

-05

www.testo.nl/hvac

Meetoplossingen voor de HVAC/R installateur.

Testo, dé leverancier voor al uw meet-instrumenten!

Testo BV, Randstad 21-53, Almere, T 036 5487 000

Mobeye introduceert GSM-gebaseerde temperatuurbewakersMobeye, een Nederlandse fabrikant van GSM-alarm- en beveiligingsproducten, lanceert de ThermoGuard Twinlog-serie: GSM-gebaseerde temperatuurbewakers. De sensoren meten de temperatuurwaarden en alarmeren als deze buiten de ingestelde grenzen komen. De gemeten waarden kunnen gelogd worden en zijn op afstand uitleesbaar via een web-based portal. Het product kan los van andere infrastructuur en zelfstandig draaien door de ingebouw-

de GSM-module en door de mogelijkheid om langdurig op batterijen te werken. De temperatuurbewaker is uitgevoerd in een solide en compacte behuizing en is voorzien van twee temperatuursensoren die afzonderlijk ingesteld kunnen wor-den. De gebruiker krijgt via GSM een melding bij een tem-peratuuralarm en lokaal met een geluidsindicatie. Voor in-dustriële toepassingen zijn er twee versies, de CML2275 en CML2285. De CML2285 heeft een display om de actuele tem-peratuurwaarden af te lezen. De units hebben een ingebouw-de GSM-kiezer en kunnen langdurig batterijgevoed opereren. Als er wel stroomvoorziening is, fungeren de units ook als stroombewaker en genereren een stroomuitvalalarm. www.mobeye.nl

41April 2016

VRT International koopt, verkoopt en bemiddelt in occasion commerciële en industriële koelapparatuur en overjarige voorraden. Het grootste deel van de apparatuur wordt geëxporteerd naar de diverse landen over de gehele wereld.

Wij zijn op zoek naar

Compressoren Grasso, Sabroe, Bitzer, Copeland, Howden Water chillers Trane, Carrier, York, Ciat, Climaveneta Verdampers Helpman, Goedhart, Güntner, Küba Condensors Baltimore, Helpman, Goedhart, Güntner Complete koelinstallaties en vriesinstallatie. IQF vriezers - spiraalvriezers – invriestunnels

Indien u op zoek bent naar betaalbare occasion of overjarige koel- apparatuur, kijkt u dan voor ons aanbod op www.used-refrigeration.com. VRT is F-gassen gecertificeerd en beschikt over een professioneel demontage-team. Wij kunnen indien gewenst uw gehele installatie(s) in eigen beheer ontmantelen.

VRT international CV Nucleonenweg 25 3542 CD Utrecht T +31 (0)30 700 9712 M +31 (0)6 16063677 W www.vrt-int.com E info@vrt-int.com

NIEUWE COMPACTE WTW-UNIT

De nieuwe decentrale wtw-unit Ecovent-Verso van Helios maakt het mo-gelijk op een eenvoudige manier lucht te verversen. Doordat geen kanaalwerk benodigd is, zijn de units uitermate geschikt voor renovatieprojecten. De He-lios wtw-unit oogt elegant en is zeer compact, met een diameter van 200 mm. De unit wordt in de muur gebouwd en heeft een rendement van 85 procent. Het nieuwe Helios wtw-systeem voor de kleine ruimte heeft een intelligente regeling voorzien van een LED-bedieningspaneel, waarmee gelijktijdig acht units kun-nen worden aangestuurd.www.auerhaan-klimaattechniek.nl

LG lanceert nieuwe versie van Service App voor installateurs

LG Klimaat heeft de gra-tis LG Service App voor Android en iOS geüp-datet. Deze app helpt professionele installa-tie- en servicemonteurs met het snel beantwoor-den van technische vra-gen en het oplossen van storingen. LG heeft op basis van feedback uit de markt de app nog ge-bruiksvriendelijker ge-maakt. Vanaf nu kunnen installateurs met een een-voudige tool de koude-middelbijvulling uitreke-nen. Het was al mogelijk om een storingscode in te voeren voor een snelle

probleemdiagnose en handleidingen te raadplegen. Daar-naast is er binnen de app de mogelijkheid om met één druk op de knop verbinding te maken met het LG Klimaat Service-team voor persoonlijke ondersteuning.Uit onderzoek dat het bedrijf eind 2015 uitvoerde, blijkt dat de app vooral hoog scoort op gebruiksgemak en de tijdsbesparing die het installateurs oplevert. Sommige installateurs gaven echter aan behoefte te hebben aan een tool voor het uitrekenen van de koudemiddelbijvul-ling. Met deze nieuwe versie van de Service App geeft het bedrijf hier gehoor aan.LG ontwikkelde de app, omdat het bedrijf ziet dat mo-biele technologie ook binnen het bedrijfsleven een steeds belangrijkere rol spelen. Vooral voor installa-teurs, die vaak op locatie werken, is een dergelijke ap-plicatie op een mobiel device een handig hulpmiddel. De app is daarom ook offline te gebruiken, zodat de app te gebruiken is op locaties waar het mobiele netwerk slecht of zelfs helemaal niet beschikbaar is. De LG Ser-vice app is gratis in de App Store of de Google Plays-tore te downloaden (zoek op LG Service AE). Om de app te activeren is eenmalig een activatiecode nodig die gratis verstrekt wordt door LG service via (+31(0)20 - 456 32 82 of per mail via ae.svcsupport@lge.comwww.lgklimaat.nl

42

RCC K&L IS EEN UITGAVE VAN VAKMEDIANET

Offi cieel Orgaan van:KNVVK, KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDEInternet: www.knvvk.nl E-mail: info@knvvk.nl

Naast de KNVvK leveren deze verenigingen op het gebied van koude, koeling, luchtbehandeling en ventilatie vanuit hun expertiseveld bijdragen aan RCC K&L:

NVKL, NEDERLANDSE VERENIGING VAN ONDERNEMINGEN OP HETGEBIED VAN DE KOUDETECHNIEK EN LUCHTBEHANDELING Internet: www.nvkl.nl E-mail: info@nvkl.nl

STEK, STICHTING EMISSIEPREVENTIE KOUDETECHNIEKInternet: www.stek.nl E-mail: info@stek.nl

NEKOVRI, VERENIGING VAN NEDERLANDSE KOEL- EN VRIESHUIZENInternet: www.nekovri.nl E-mail: info@nekovri.nl

VERAC, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN AIRCONDITIONING-APPARATUURInternet: www.verac.nl E-mail: info@verac.nl

LUKA, NEDERLANDSE VERENIGING VAN LUCHTKANALENFABRIKANTENInternet: www.luka.nl E-mail: info@luka.nl

VLA, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN LUCHTTECHNISCHE APPARATEN Internet: www.gezondeluchtingebouwen.nl E-mail: vla@fme.nl

NEDERLANDSE KOELTECHNISCHE INDUSTRIE (NKI)Internet: www.koelindustrie.nl E-mail: nki@fme.nl

RCC K&L komt tot stand in samenwerking met de KNVvK-beleidsgroep Marcom.Het bestuur hiervan bestaat uit: ing. M. Bouwman, H. Blok (secretaris)

HoofdredacteurUko Reinders, ukoreinders@vakmedianet.nl tel. 06-46652579

EindredacteurChristine Linneweever

Technisch adviseurIng. Dick Havenaar

UitgeverFrederique Zeemans

AccountmanagerGejo Flierman tel. 06-53227316, gejofl ierman@vakmedianet.nl

Vormgeving & opmaakcolorscan, www.colorscan.nl

DrukTen Brink, Meppel

AdresVakmedianet, Postbus 448, 2400 AK Alphen aan den Rijn

Website RCC K&Lwww.koudeenluchtbehandeling.nl

Abonnementenadministratieklantenservice@vakmedianet.nl, tel. 088-5840888

AbonnementenRCC K&L verschijnt maandelijks. Jaarabonnement € 135,00. Verzendkosten buitenland per jaar € 29,50 (EU) en € 41,50 (niet-EU-landen). Prijzen zijn exclusief btw. Op alle uitgaven van Vakmedianet zijn de Algemene Voorwaarden van toepassing. Die zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

OplageDoor onafhankelijk accountant gecontroleerde oplage. Zie voor accountantsverklaring van Grant Thornton www.vakmedianet.nl

CopyrightAlle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. © Vakmedianet 2016

PublicatievoorwaardenOp iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn de standaardpublicatie-voorwaarden van Vakmedianet van toepassing. Deze staan op www.vakmedianet.nl.

DisclaimerAlle in deze uitgave opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd. Vakmedianet en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van het gebruik van de opgenomen informatie.

ISSN 0925-630X

in nummer 4 van RCC K&L onder andere:

met aandacht voor onderwijs

presentatie onderzoeksresultaten

2

Transkritische boostersystemen

van een broodje hamburger

Uw leverancier van klimaatoplossingenSTULZ GROEP BV, uw leverancier van klimaatoplossingen, precisie airconditioning, comfort airconditoning, warmtepompen en luchtbe-vochtigingssystemen. Allemaal precies op maat gemaakt voor u! In samenwerking met CAREL, REMKO en MITSHUBISHI. www.stulz.nl

Voor meer informatie kijk op lgklimaat.nl/thermaV

De nieuwe standaard in

duurzaam koelen en verwarmen.

Koelen en verwarmen van ruimte en water De LG Therma V 3-in-1 lucht water warmtepomp verwarmt of koelt niet alleen een woning, maar ook het (sanitair) water. Het is eigenlijk een energiezuinige cv-ketel die ook koelt. CO2 neutraal en zeer geschikt voor nieuwbouw en renovatie.

De LG Therma V levert een effectieve bijdrage aan de energie-besparing voor woningen. Wij informeren u graag over de subsidiemogelijkheden voor dit toestel.

Verwarmen Koelen Warmwater

30-35% besparen op je energierekening

Beschikbaar in Monoblock en Split uitvoering. 3 t/m 16 kW