RCC K&L nr. 9

Kan een entree nog groener?

Ook in dit nummer

Het ‘nieuwe wonen’Duurzame koude en warmte in de ArenAEnergielabel voor cold stores

105 e Jaargang SEPTEMBEr 2012

RCC k&loRgaan van de koninklijke nedeRlandse veReniging vooR koude - knvvk

RefRigeRation & Climate ContRol | koude & luchtbehandeling

Schrijf jenu in ontvang een welkomst

pakket!

Koeltechniekopleiding.nl

Kijk op pagina 36 en 37voor het grootste aanbod in koelen klimaat opleidingen!

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

FK_klimaat_koeltechniek_blokje_rcc_september_def.pdf 1 8/28/2012 11:11:31 AM

Zie onZe advertentie op pagina 21

Met Daikin kiest u voor alle kamers...

Daikin maakt het u steeds comfortabeler.

Daikin introduceert op de beurs in Hardenberg dit jaar een scala aan nieuwe en vernieuwende systemen voor meer comfort en minder energieverbruik. Zoals ons Sky Air programma (nu al geoptimaliseerd voor de nieuwe norm, het Seizoensrendement), de VRV IV (met vele revolutionaire innovaties), de Intelligent Touch Manager, de nu nog zuinigere Daikin Altherma LT lucht/water-warmtepompen, onze geheel nieuwe range luchtgekoelde koudwatermachines onder de naam Multi-scroll en nog veel meer. Kom kijken en oordeel zelf.

Huiskamer, werkkamer, slaapkamer, kantoor,

winkel, koelcel… Op de Installatie Vakbeurs

presenteert Daikin het juiste klimaatsysteem

voor elke ruimte.

Kies… en maak kans op een hotelkamer in Barcelona.

Welk product vindt u het meest onderscheidend? Breng uw stem uit in onze stand en maak kans op een exclusieve driedaagse trip voor twee personen naar Barcelona (inclusief een voetbalwedstrijd in Camp Nou). U begint in de stemming te komen? Graag tot ziens in stand 154, Hal 1.

Voor meer informatie kijk op www.daikin.nl of bel 088 324 54 60.

Installatie Vakbeurs Hardenberg11 t/m 13 septemberstand 154hal 1

DAI30020_adv_spread.indd 1 24-08-12 15:30

Carneool 400 | 3316 KC Dordrecht | t. +31 (0)88 4355400

e. [email protected] | www.hdklimaatsystemen.nl

Door onze regeltechniekhebben wij alles onder controle !

Groene entree in winkelsNieuwe kledingstukken. Voor de één een crime, voor de ander de hemel. Het is nu eenmaal zo. Sommige mensen winkelen graag en anderen doen het echt liever niet. Voor hen die shoppen heerlijk vinden, is niets zo prettig als door een winkelstraat vol leuke boetiekjes en winkels met de laatste zomermode te slenteren. Om zoveel mogelijk publiek binnen te krijgen, zetten winkeliers tegenwoordig de deuren uitnodigend open. De toegang moet zo publieksvriendelijk mogelijk zijn. Een open deur beïnvloedt het binnenklimaat echter aanmerkelijk. Tijdens het stookseizoen ontstaat warmteverlies. Een groot deel van de energie, gebruikt voor het verkrijgen van de gewenste ruimtetemperatuur, gaat verloren. In de zomer is het precies andersom en gaat het vooral om het verlies aan koelvermogen. Om dat te voorkomen wordt tegenwoordig door veel winkeliers een luchtgordijn geïnstalleerd. Een luchtgordijn moet, afhankelijk van het seizoen, gevoed worden met warmte of koude. Dat kost elektrische energie en datzelfde geldt voor de benodigde luchtverplaatsing. De werking en energiezuinigheid valt of staat met de installatie van het luchtgordijn.VLA geeft een handleiding uit met uitleg over de belangrijkste onderdelen en aspecten van een luchtgordijninstallatie. Door de daarbij gevoegde scorekaart is het mogelijk om zowel nieuwe als bestaande installaties te beoordelen en te optimaliseren.Een andere methode om het energieverlies te beperken is het toepassen van een ‘groene schuifdeur’: een automatisch werkende schuifdeur met een geïntegreerd, intelligent luchtgordijn. Uit onderzoek en gepubliceerde rapportages blijkt dat de deur vaker dicht is en dat daardoor het binnenklimaat minder verstoord wordt. Op verwarming kan 43 procent van het energiegebruik worden bespaard en in de zomer wordt de airconditioninginstallatie minder zwaar belast. Daar komt nog bij dat de luchtsamenstelling in de winkel of het gebouw van een betere kwaliteit is en dat er minder hinder is van verkeerslawaai en binnenwaaiend vuil en bladeren.In Nederland wordt dus goed nagedacht over een zo groen mogelijke entree. En dat is voor alle partijen perfect. Voor de ondernemers in de koudebranche, maar zeker ook voor het winkelend publiek.

Christine LinneweeverHoofdredacteur RCC Koude & Luchtbehandeling

redactioneel Koude & luchtbehandeling RCC

5105e Jaargang SEPTEMBER 2012

redactioneel

koude & luchtbehandeling

Officieel Orgaan van:KNVVK KoNiNKlijKe NederlaNdse VereNigiNg Voor Koude, (Royal Dutch Association of Refrigeration) Kantoor: Ecofactorij 18, 7325 WC Apeldoorn Postadres: Postbus 10209, 7301 GE Apeldoorntel.: (055) 3 683 362 E-mail: [email protected] Internet: www.knvvk.nl postgiro: 97360 / bankrelatie: RABO-bank 36.28.35.829Directeur van het KNVvK-bureau: Gerard J. M. Vos

NVKl, NederlaNdse VereNigiNg VaN oNderNemiNgeN op het gebiedVaN de KoudetechNieK eN luchtbehaNdeliNg Postbus 190, 2700 AD Zoetermeertel.: (088) 400 84 90 / fax: (088) 400 84 01Email: [email protected]: www.nvkl.nl

NeKoVri, VereNigiNg VaN NederlaNdse Koel- eN VrieshuizeN‘De Beukenhof’, Strijpsestraat 51, EindhovenPostbus 901, 5600 AX Eindhoventel.: (040) 2565263 / fax: (040) 2553320E-mail: [email protected] / Internet: www.nekovri.nl

Verac, VereNigiNg VaN leVeraNciers VaN aircoNditioNiNg-apparatuurPostbus 12, 3740 AA Baarntel.: (035) 542 75 26 / fax: (035) 542 76 26E-mail: [email protected] / Internet: www.verac.nl

luKa, NederlaNdse VereNigiNg VaN luchtKaNaleNfabriKaNteNSecretariaat LUKA: Old Hickoryplein 126461 EZ Kerkrade Postadres: Postbus 153, 6460 AD Kerkradetel: 045-5350734 / fax: 045-5350735E-mail: [email protected] / internet: www.luka.nl

fKl, federatie Koude- & luchttechNieK Boerhaavelaan 40 Postbus 190, 2700 AD Zoetermeertel: (079) 353 13 50 / fax: (079) 353 13 65E-mail: fk&[email protected] / Internet: www.federation-fkl.org

Vla, VereNigiNg VaN leVeraNciers VaN luchttechNische apparateN Boerhaavelaan 40Postbus 190, 2700 AD Zoetermeertel.: (079) 353 11 24 / fax: (079) 353 13 65E-mail: [email protected]: www.gezondeluchtingebouwen.nl

raad Voor de Koude, Beekenstein 86, 3328 ZD Dordrechttel: +31(0)78 617 00 99 / fax: +31(0)78 618 95 24E-mail: [email protected] Internet: www.raadvoordekoude.nl

NederlaNdse KoeltechNische iNdustrie (NKi), Boerhaavelaan 40Postbus 190, 2700 AD Zoetermeertel.: (079) 353 11 24 / fax: (079) 353 11 15E-mail: [email protected] Internet: www.koelindustrie.nl

Met medewerking van het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf (OTIB).

Verschijnt maandelijksUitgever, redactie en advertentie- administratieb+b VaKmediaNet, Albrechtlaan 1, 1404 AHBussum - Postbus 219, 1400 AE Bussum - Tel 035-6940740 [email protected] Flierman (coördinatie) - Tel 035-6940740; mobiel 06 53 22 73 16 [email protected] UitgeverDrs. Ruud BakkerHoofdredacteurChristine LinneweeverEindredacteurAline de BruinMarketingLeendert van WezelTraffic & Abonnementen-administratieJolanda van Selm, [email protected] Direction / VormgevingMr. Richardson, Gerbert RoggekampVoorzitter RedactieraadIng. Dick Havenaar - [email protected]. E. Berends / Dr. Ir. C. van den Berg / H. Blok (secretaris) / Dr.Ir. J. Broeze / J. L. F. Hartmans / Ing. K. van Heiningen / Dr. Ir. C. A. Infante Ferreira / Mr. Henry Kruiper/ Ir. C.A. de Schipper MBA / G. J. M. Vos / B. P. M. WillemsAbonnementenNederland E 105,00 (excl. BTW)Buitenland E 125,00 (excl. BTW)Losse nummers E 11,00 (excl. BTW)DrukkerVan der Wiel & Rosmalen Drukkers, Arnhem

ISSN 0925-630X

IS HET AL TIJD OM MET R404A TE STOPPEN?R404A en R507 zijn uitgegroeid tot de meest populaire koudemiddelen. Was dit wel een goede keuze? Met die hoge GWP en dat matige rendement! Er zijn alternatieven en dat zijn niet alleen de natuurlijke koudemiddelen.R134a en R410A zijn bekend. Minder bekend zijn R407A, R407F en R442A. De GWP is ruim de helft en het rendement verbetert met minimaal 7% tot wel 20%. Dit geeft globaal een emissiereductie in 4 jaar tijd van 37%.Een interessant perspectief, vindt u ook niet? Wilt u meer informatie? Neem dan gerust contact met ons op.

DUURZAAM EN INNOVATIEF:

Koelgassen, Koeltechnische GroothandelUniechemie B.V. | Aruba 21, 7332 BJ Apeldoorn | te l : 055-5334529fax: 055-5333729 | email : [email protected] | www.uniechemie.nl

Koelg

asse

n, K

oelte

chni

sche

Gro

otha

ndel

Uniechemie is als importeur en groothandel een gevestigde naam in de koudetechniek en airconditioning. Onze 50 mede-werkers zetten zich enthousiast in voor de beste

dienstverlening, advisering en service. Uniechemie is de schakel tussen producent en installateur. Haar produc-tenpakket omvat nagenoeg het gehele werkveld van de koeltechnische installatiebedrijven, inclusief een eigen koelgasafvulstation en divisie aggregatenbouw.

Uniechemie gaat verder dan de norm, vooral als het gaat om energie- en milieubesparing in zowel vries-, koel- als verwarmingsinstallaties. Meer weten? Even Uniechemie in Apeldoorn bellen.

MET PASSIE, NIEUW BIJ UNIECHEMIE EEN SCHOT IN DE ROOSLU-VE biedt oplossingen en is gegarandeerd snel leverbaar. LU-VE koelers encondensors voor MVO-verantwoorde installaties, met alle koudemiddelen dusook Propaan (R290), NH3 (R717) en sub- en transkritisch CO2 (R744).

DUURZAAM EN INNOVATIEF:

NATUURLIJK EN INNOVATIEFDoor blijvende innovatie in onze unitbouw bent u gegarandeerd bij de tijd. Kwaliteitsinstallaties voor NH3, CO2, Propaan of voor elk ander koudemiddel. Gedegen begeleiding door een ervaren team biedt een op maat gesneden ontwerp in 3D. Vakkundige uitvoering, volledig PED en ISO 9001-2008.

Koelgassen, K

oeltech

nische Groothandel

UnieAd.indd 1 03-05-12 13:28

Verder in dit nummer 09 Nieuws

14 Verenigingsnieuws

27 Bedrijfsbezoek

32 Installatie Vakbeurs

42 Experts

54 Gustav Lorentzen conferentie

58 Grootste aantal papers

63 Kamerlingh Onnes Medaille

voor Dr. Philippe Lebrun

66 Productinfo

Koude & luchtbehandeling RCC

Kan een draaideur nog groener?

Het ‘nieuwe wonen’?

energiebeurs

ArenA stapt over op duurzame koude en warmte

18

22

39

44

inhoud

18

AdVertentie-index Airview Luchtbehandeling 47Alklima 72Altena Cleaning 31Ambrava / Samsung 23Andrews Sykes 69APAC 53Auerhaan BijsluiterBLT Luchttechniek 47BuildingJobs / CoolJob.nl 24Celtic Koeling 67Conpro Condensor Bescherming 53Cool Green Solutions 24CoolEnergy 9Daikin Airconditioning 2 en 3Delta Technics 35ECR-Nederland 71Energie Consult 61Evenementenhal Gorinchem/Klimaatvak 26Gafco-Altron 21HD Klimaatsystemen 4Interko 48KNVvK BijsluiterLennox Benelux 48LG Electronics 13Multi Import 1, 21Nürnberg Messe / Chillventa 61NVKL 62Panasonic Benelux 68Prins Technics 31PTC+ 41, BijsluiterRecool 11Reed Business Opleidingen 1, 36-37Rochema 28ROVC 56Syntess Software 56Testo 65Thermowave Nederland 35TradeFairs.nl 11Uniechemie 6VNU Exhibitions / EnergieVakbeurs 38Western Airconditioning 65Wijbenga 67Wolf Klimaattechniek 8


energielabel voor cold stores

49

22

39

44

49

KG TOP in Hygiëne uitvoering• Conform DIN 1946 T4 of VDI 6022• Leverbaar met RVS binnenbeplating en EC-motoren • Volledig in delen leverbaar voor renovatie projecten • Toepassingsgebieden: o.a. Ziekenhuizen, Voedingsindustrie en Elektronica-industrie

KG TOP in Hygiëne uitvoering

CKL, CFL • Warmteterugwinning tot 90% • Voldoen aan VDI 6022 – hygiëne richtlijn • Energiezuinige en regelbare EC-motoren • Compleet met regeling

Luchtbehandeling en ventilatie in de meest efficiënte vorm.

Het merk voor energiesystemen www.wolf-energiesystemen.nl

Wolf Energiesystemen, Eckertstraat 18A – 8263 CB KAMPEN, Tel. (038) 333 6801

Bezoek onze stand in

hal 4, nr. A028

9 t/m 11 oktober 2012CKL - Comfort-Compact unit

CFL - Comfort-Plafond unit

Bezoek onze stand in

hal 3, nr. 323

11 t/m 13 september 2012

A4_CKL_CFL_KGhyg_Wolf Niederlande 22.05.12 11:47 Seite 1

adviseur meest te-vreden met carrier airconditioningIn het klanttevredenheidsonderzoek Klimaattechniek, uitgevoerd door USP Consultancy in opdracht van Bouwkennis, heeft Carrier aircondi-tioning de hoogste score behaald. In totaal zijn twaalf verschillende aspecten behandeld, waaronder kwaliteit, innovatie, betrouwbaar-

uneto-vni gaat luchtkwaliteit in scholen metenBrancheorganisatie Uneto-VnI gaat vanaf januari 2013 de luchtkwali-teit in scholen meten. aanleiding is een onderzoek van TnO waaruit blijkt dat scholen massaal kampen met een gebrek aan frisse lucht. In 80 procent van de klaslokalen in nederland is de CO2-concentratie te hoog, wat leidt tot hoofdpijn, vermoeidheid, slijmvliesirritaties, overdracht van ziekten en astma-aanvallen. nu de scholen weer be-ginnen, staat het gebrek aan schone lucht weer op de agenda. Een schoner klimaat in de klas verbetert niet alleen de schoolprestaties van de kinderen, maar zorgt ook voor minder ziekteverzuim onder leerkrachten en begeleidend personeel. Onder het motto ‘De Frisse School’ wil de branchevereniging met deze metingen de scholen inzicht geven in de kwaliteit van het binnenklimaat.

nieuwsRCC Koude & luchtbehandeling

heid, advies van vertegenwoordigers en professionaliteit. Op elf punten scoorde Carrier airconditioning boven het marktgemiddelde. Ook onder installateurs bevindt Carrier zich tra-ditiegetrouw in de hoogste regionen. Carrier levert duurzame oplossingen, geïntegreerde energie-efficiënte producten, gebouwbeheerssystemen en energiediensten aan residenti-ele, zakelijke en industriële klanten, de retail- en transportsector en de voedselindustrie.

Het zakboek Vuistregels voor installatiekosten 2012 is opnieuw uitgegeven. In deze volledig herziende uitgave staan op 272 pagina’s de kostenin-dicatoren van gebouw-gebonden installaties weergegeven. Opdracht-gevers willen graag in een vroeg stadium van een project inzicht in de investerings- en exploi-tatiekosten. De instal-laties van een project vormen een aanzienlijk

deel van deze kosten en dit aandeel neemt steeds meer toe. Het ramen van de investeringskosten van installaties is vaak nog een moeizame aangelegenheid. Het zakboek is een hulpmiddel voor het snel bepalen van de installatiekosten en onderscheidt negen verschillende gebouwcategorieën. De volledige inhoudsopgave en informatie omtrent de levering en prijs van deze uitgave zijn te vinden op www.watkostjeinstallatie.nl.

Een perfecte pasvorm bij storingen, onderhoud of verbouwingenwww.coolenergy-rentals.nl

Koeling huren

hernieuwde uitgave van vuistregels voor installatiekosten 2012


101010 SEPTEMBER 2012 105e Jaargang10

John huizing nieuwe algemeen directeur rovc rOVC heeft John Huizing (46) be-noemd tot algemeen directeur. Huizing is al sinds april 2011 werkzaam in deze functie als ad interim. Vanaf 1 septem-ber is hij in vaste dienst getreden bij rOVC. Huizing richt zich voornamelijk op verdere groei van de organisatie. “Ik zie het accepteren van deze functie als een hele mooie uitdaging om in een bijzondere markt aan de slag te

regeringspartijen CDa en VVD willen de verplichting voor het energielabel bij woningen afzwakken, maar dat is volgens minister Spies van Binnenlandse Zaken in strijd met de Europese richtlijn voor energiebesparing. De minister legt de bezwaren van CDa en VVD voor aan de raad van State. De verenigingen van energieadviseurs, avEPa en FedEC, betreuren deze vertraging, maar vertrou-wen op de strengere handhaving van

gaan”, aldus John Huizing. “Er zijn mo-menteel veel ontwikkelingen binnen de nederlandse industrie, voornamelijk door het huidige en verwachte tekort aan technici. rOVC ondersteunt bedrij-ven hierbij en denkt mee in oplossin-gen. Deze praktische instelling spreekt me erg aan. In de afgelopen periode als algemeen directeur ad interim heb ik gezien dat er iedere dag veel kansen en mogelijkheden langskomen. Ik wil de juiste kansen aangrijpen voor rOVC om de komende jaren groei te realiseren.”

F-gassenopleidingen ver boven het landelijk gemiddelde. Jordi Metten, productmanager

rOVC: “Doordat rOVC nu een betere landelijke spreiding heeft, kunnen cursisten dichter bij huis een rOVC F-gassenopleiding volgen. Met deze uitbreiding spelen wij in op de vraag naar regionale opleidingen die wij in de markt signaleren.” De F-gassenopleidingen die aan-geboden worden op de nieuwe cursuslocaties zijn tot stand gekomen in samenwerking met het Koning Willem I College uit ‘s-Hertogen-bosch, het Zadkine uit rotterdam en het rOC te amsterdam.

het energielabel per 1 januari 2013.Minister Spies wil dat notarissen erop gaan toezien dat een woning bij verkoop in bezit is van een energielabel. als een la-bel ontbreekt vanaf 1 januari 2013 gaat de verkoop van de woning niet door. Hiervoor heeft Spies een wetsvoorstel ingediend. De oppositiepartijen groenLinks, SP en Pvda zijn voorstander van handhaving van het energielabel vanwege de maatschap-pelijke noodzaak tot verduurzaming.

rOVC, partner voor trainingen, opleidingen en advies en implementatie binnen de neder-landse industrie, opent drie nieuwe cursuslo-caties voor F-gassenopleidingen. Tot nu toe werden deze opleidingen alleen in Ede gege-ven, maar vanaf dit najaar kunnen cursisten ook terecht in amsterdam, ‘s-Hertogenbosch en rotterdam. rOVC is door deze uitbreiding de grootste F-gassen opleidingsaanbieder in nederland. Daarnaast liggen de slagings-percentages van de opleider wat betreft de

rovc breidt cursuslocaties F-gassen uit

Minister Spies: afzwakken energielabel in strijd met eu-wetgeving

navos Klimaattechniek in Delft is overgenomen door ronald de Vos. De Vos staat al jaren als zaakvoerder aan het roer bij navos. In 2000 zijn de activiteiten overgenomen door de toenmalige aandeelhouders van Ver-wol Projectafbouw. Voor de Vos gaat met de overname een lang gekoes-terde wens in vervulling en ziet het

bedrijf nieuwe mogelijkheden om de producten van navos grotere bekend-heid te geven bij projectontwikkelaars, architecten, adviseurs en installateurs. De bedrijfsovername brengt volgens

navos voor relaties weinig merkbare veranderingen met zich mee. navos is leverancier van innovatieve, duurzame, milieuvriendelijke en energiebespa-rende producten.

ronald de vos neemt navos klimaattechniek over

Speciale chartervlucht op woensdag 10 oktober

In één dag naar de CHILLVENTA Nürnberg

Van 9 tot en met 11 oktober vindt in Nürnberg weer de CHILLVENTA plaats, de wereldvakbeurs voor koudetechniek en luchtbehandeling. TradeFairs.nl en het vakblad RCCK&L organiseren naar deze beurs op woensdag 10 oktober weer de traditionele dagcharter. Snel en efficïënt in één dag de CHILLVENTA bezoeken. U reist uitsluitend met vakgenoten; dé ideale manier om op infor-mele wijze interessante contacten op te doen.

De reissom bedraagt € 495,-

Hierbij is inbegrepen: de vliegreis Rotterdam - Nürnberg - Rotterdam, luchthavenbelastingen en brandstoftoeslag, transfers in Nürnberg en de reisbegeleiding. De entreekaart voor de beurs kost € 15,00 en kunt u bij ons bestellen. Deze wordt voor aan-vang van de reis per e-mail aan u toegezonden. U kunt deze reis boeken op www.tradefairs.nl

Programma: 07u00 Vertrek van Rotterdam, ontbijt aan boord 08u35 Aankomst Nürnberg, aansluitend vervoer naar de beurs Individueel bezoek aan de CHILLVENTA 2012 20u00 Terugvlucht naar Nederland, lichte maaltijd aan boord 21u35 Aankomst Rotterdam en einde reis

Recool is uw totaalleverancier in verhuur van klimaatoplossingen. Door middel van het brede leveringsprogramma kunnen wij u de oplossing bieden voor vrijwel ieder klimaatprobleem.

Hierboven illustreren wij graag de diverse producten uit ons assortiment. Meer informatie over deze apparatuur kunt u eenvoudig opvragen via de QR-code hiernaast of door een bezoek aan onze website www.recool.nl.

Bij ons kunt u terecht voor méér dan alleen de levering van uw apparatuur. Ook advisering en ondersteuning in alle fases van uw project vormt voor ons een belangrijk onderdeel van de totaaloplossing.

Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van dit concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden.

RECOOLVerhuur in Koeling-Airconditioning

Anders denken in klimaatoplossingen

KoelingChillers

Scan de QR-code met uw smartphone of tablet voor

meer informatie!

ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING Recool BV I 078 - 691 10 00 I www.recool.nl

Verhuur van tijdelijkeklimaatoplossingen.

VentilatieLuchtbehandeling Airconditioning & Warmtepompen

Vochtbeheersing



Sterke toename van zonnepanelen Het aantal geplaatste zonnepanelen is in 2011 opnieuw toegenomen. Er is 40 Megawatt aan panelen bijgekomen. Deze toename is twee keer zo groot als het jaar ervoor. De productie van zonne-stroom nam als gevolg van deze uitbrei-ding toe tot 90 miljoen kWh in 2011. Het aandeel zonnestroom binnen het totale energiegebruik is echter nog altijd zeer beperkt.De productie van zonnestroom nam in 2011 toe tot 90 miljoen kWh. Dat komt overeen met een kleine 0,1 procent van

ding haar klanten nog beter van dienst kun-nen zijn op het gebied van onder andere technische ondersteuning, technische en commerciële trainingen, projectbegeleiding en advies. Multi Import is als importeur en groothandel gespecialiseerd in het leveren van onder andere airconditioningapparatuur en toebehoren.

uitbreiding bij Multi importMulti Import, officieel distributeur van Pana-sonic heating and cooling systems, heeft haar team versterkt met Barry Eichhorn, die in dienst is getreden als Product Manager Panasonic. Het bedrijf wil met deze uitbrei-

Faseveranderingsmaterialen (Phase Chan-ge Materials – PCM’s) worden gebruikt in een nieuw gebouw voor de Moleculaire Engineering - afdeling van de Universiteit van Washington in Seattle (Washington, VS). Het 7150 m² grote gebouw heeft PCM’s ingekapseld in de wand- en pla-fondpanelen, en de verwachting is dat de kostenbesparing voor koeling zal oplopen tot 98 procent vergeleken met die van een gebouw zonder PCM’s.

onderscheiding voor onderscheppen illegale koudemiddelen De douane uit Europa en Centraal-azië hebben onderscheidingen ontvangen voor het tegenhouden van een illegale/onnodige transport van 116 ton koudemiddelen en andere ozonafbrekende stoffen. Douane en handhavingsambtenaren uit China, de EU, Finland, Kirgizië, Macedonië, rusland, Servië en Oezbekistan ontvangen in oktober de Ozone Protection award 2012 van de regi-onal Ozone network for Europe van UnEP

De PCM in het Seattle-gebouw is een gel verkregen uit plantaardige oliën en de faseverandering treedt niet bij het vriespunt van water op, maar bij kamertemperatuur. Het blijft een gel als de lucht in het gebouw koel is, maar absorbeert geleidelijk warmte en ‘smelt’ als de warmtebelasting van het gebouw overdag toeneemt. Het resultaat is een binnenmilieu met kleine temperatuur-schommelingen.De PCM’s zijn tijdens de productie ingesteld

en Centraal-azië (ECa netwerk) tijdens de komende douanesamenwerkingsontmoeting in Istanbul, Turkije.Tussen juli 2010 en augustus 2012 rappor-teerden de prijswinnaars veertien succesvolle onderscheppingen van 72 stuks apparatuur en 2990 koudemiddelcilinders met meer dan 35 ton ozonafbrekende stoffen en mengsels daarvan. Daarnaast werd via het informal Prior Informed Consent (iPIC)-overleg, vooraf-gaand aan de uitgifte van de handellicenties, vermeden dat dertien ongewenste/illegale transporten van meer dan 81 ton ozonafbre-kende stoffen en mengsels plaatsvonden.

Faseveranderingsmaterialen resulteren in enorme kostenbesparingenop een temperatuur van ongeveer 23°C. Zodra de warmtebelasting van het gebouw toeneemt, smelten de PCM’s, waarbij de warmte in de gel opgeslagen wordt, waar-door het gebouwinterieur wordt gekoeld. Dan, als ’s nachts de warmtebelasting vermindert, veranderen de PCM’s terug naar een gel. In het klimaat van Seattle wordt het ’s nachts afkoelen van het interieur nu nog tot stand gebracht door het automatisch openen van de ramen.

het totale elektriciteitsverbruik in neder-land en is gelijk aan het jaarlijkse elek-triciteitsverbruik van ongeveer 28.000 huishoudens.In enkele Europese landen is zonnestroom veel belangrijker dan in nederland. In Duitsland, Spanje, Italië en Tsjechië was de bijdrage van zonnestroom aan de elektriciteitsvoorziening in 2011 ongeveer 3 procent. Deze landen zijn ruimhartiger met subsidies. België zat op het EU-gemiddelde van 1,4 procent. In nederland, het Verenigd Koninkrijk en nog tien andere EU-landen was de productie van zon-nestroom minder dan 0,1 procent van het totale verbruik van elektriciteit.

KLIMAATSOLAR HOTELTV DIGITALSIGNAGE

LED LIGHTS

Hospitality Solutions

GEOPEND: HOTEL LGGa naar LGsolutions.nl voor een rondleiding in het gloednieuwe 3D hotel van LG Solutions

www.lgsolutions.nl | Centercon - 010 258 11 21

LG COMMERCIËLE OPLOSSINGENHotel LG is offi cieel geopend! Dit is het meest duurzame hotel van Nederland. Laat u verbazen door de verschillende uitgebreide en onmisbare totaaloplossingen met de nieuwste producten en functies. Al onze oplossingen zijn toegesneden op de specifi eke eisen en wensen van de hotelier. Bijvoorbeeld een duurzaam klimaatsysteem, geavanceerde hotel-TV-oplossingen, stralende LED verlichting en dit allemaal met elkaar gecombineerd in 1 complete totaaloplossing. Wij ontvangen u graag op www.lgsolutions.nl voor een persoonlijke rondleiding door ons mooie hotel.

LG_adv_Hospitallity_Opening_210x297mm_27-08-2012.indd 1 27-8-2012 13:14:34

kNVVk verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling

plaats van samenkomst: mfa Panorama, tinnenweide 144a, 3901 km veenendaal

programma

15.00 - 15.30 uur: ontvangst

15.30 - 15.40 uur: opening door de dagvoorzitter g.j.m. vos

15.40 - 16.05 uur: grondslagen voor Zero energy toepassingen, ir frans koene tno delft

16.05 - 16.30 uur: Bomen, bos en (europese) milieuwetgeving, Richt-lijnen (ePBd,Res,ecodesign) en wetgeving op het gebied van Co

2-uitstoot en milieu, Patrick jansen,

hoofd innovatie & kennismanagement, technisch Handelsbureau Rensa.

‘Bomen, Bos en (europese) milieuwetgeving’ de eisen die aan koelinstallaties gesteld worden

komen voor een groot gedeelte uit europa. de f-gassenwetgeving is daar het bekendste voorbeeld van. de eisen op het gebied van Co

2-uitstoot voor

koelinstallaties zijn voornamelijk afkomstig uit de


themadag ‘Zero energy building’op maandag 15 oktober 2012 om 15.00 uur tot circa 19.30 uur wordt een themamiddag georganiseerd door de knvvk over ‘Zero energy buidling’ in het panorama gebouw in veenendaal.

europese ePBd-, Res- en ecodesign-wetgeving. in de ePBd-richtlijn staan de europese verplichtin-

gen welke zijn verwerkt in de nederlandse bouw-wetgeving, zoals ePC-eisen en energielabels van gebouwen. de Res-richtlijn geeft de verplichtingen op het vlak van het opwekken van duurzame energie. een van de nederlandse uitwerkingen daarvan is het certificeren van warmtepompinstal-lateurs. in de ecodesign, officieel energy using Products (euP)-wetgeving, worden minimale eisen gesteld aan de rendementen van producten. voor airconditioners <12 kW is deze wetgeving reeds van kracht. voor een groot aantal andere producten wordt deze wetgeving aankomende jaren relevant.

omdat de Co2-uitstoot tijdens de gebruiksfase

maar een deel van milieubelasting is, gaan er ook eisen aan de milieubelasting tijdens productie, installatie en sloop gesteld worden. in het nieuwe bouwbesluit wordt reeds een methode toegepast om deze uitgebreidere milieuaspecten te bepalen. in de aangepaste ecodesign wetgeving die daar-voor is omgedoopt naar energy related Products, wordt de milieubelasting gedurende de gehele levensduur van de producten bepaald.

u wordt wegwijs gemaakt in het woud van europe-se wetgeving, zodat inzichtelijk is welke wetgeving relevant is of wordt voor u.

16.30 - 16.50 uur: Pauze

16.50 – 17.15 uur: energy Performance Contracting om met het juiste businessplan tot kostenreductie en een optimale financiering te komen, kees verspui, Business development manager bij johnson Controls.

Hoe kan energy Performance Contracting bijdragen aan de realisatie van energiereductie.

de volgende items komen aan bod: - kostenreductie - Het juiste businessplan - geen inbreng van eigen middelen - jarenlange ervaring - 100% financiele garantie deze aanpak wordt ook vaak aangeduid als een

esCo 17.15 – 17.40 uur: gebruikservaringen gedurende een jaar in een

duurzaam kantoor, steven lobregt, sparkling pro-jects.

17.40 – 18.40 uur: Warme broodmaaltijd


kNVVk verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling

deze conferentie zal plaatsvinden op 17 en 18 juni 2013 bij de tu in delft. in voorgaande nummers van RCC is hier al informatie over gegeven. attentie! de deadline voor indiening van abstracts is 1 oktober 2012. Zie voor meer informatie de website : www.tptpr2013.nl

First call for papers!!!iir conferentie tptpr-2013 bij de tu in delftFourth iir conference on thermophysical properties and transfer processes of refrigerants

nieuwe webSite www.knvvk.nl de website van de knvvk is sinds 1 juli 2012 in een nieuw jasje gestoken. de website voorziet in een toegankelijkere structuur en nodigt ook uit om via directe informatie op de homepage toegang te krijgen tot o.a. de agenda van themadagen en conferenties en tot het archief van de vereniging. daarnaast zijn ook de bedrijfsbegunstigers snel te vinden met doorlinken naar hun website. de website zal up to date worden gehouden, zodat de meest re-cente gegevens op de site te vinden zijn. Het archief zal omgewerkt worden naar een zoekstructuur op onderwerpen en zoeknamen, zodat direct toegang wordt verkregen naar relevante artikelen die eerder werden gepubliceerd.

knvvk verhuistPer 1 september 2012 is de knvvk verhuist met het secretariaat van de knvvk van ede naar apeldoorn.

Zie voor meer informatie: website: www.knvvk.nl (zie ook www.informatie-centrumecofactorij.nl)

Het nieuwe bezoekersadres is:knvvkecofactorij 187325WC apeldoorn. tel.: 055-3683362fax: n.v.t.

Het postadres is: knvvk Postbus 102097301ge apeldoorn

knvvk weer op de energievakbeurs 2012van 9 tot en met 11 oktober 2012 vindt de energievakbeurs plaats in de Brabanthallen te den Bosch. informatie is te vinden via www.energievakbeurs.nl als bijsluiter in dit nummer treft u een uitnodiging aan dat u door de knvvk wordt aangeboden. Wij zijn te vinden op de koude/klimaatstraat in hal 6 bij standnum-mer C084. Zie ook de advertentie van de energiebeurs in dit blad.

18.40 – 19.00 uur: uitgangspunten voor een energieneutraal ge-bouw, zoals de multifunctionele accommodatie Panorama, Ronald schilt, directeur merosch

tijdens de lezing zal worden ingegaan op de ma-nier waarop de energieneutraliteit van Panorama tot stand is gekomen en welke aandachtspunten een rol speelden tijdens ontwerp en realisatie. daarnaast zal de vertaalslag worden gemaakt naar de bredere toepasbaarheid hiervan in de gebouw-de omgeving. merosch adviseurs voor gezonde en energieneutrale gebouwen uit Bodegraven heeft van Panorama zorg gedragen voor het integrale conceptontwikkeling van het gebouw en de instal-latie en heeft de installaties ontworpen.

19.00 – 19.30 uur: Rondleiding door het mfa Panorama

19.30 uur: afsluiting met drankje

deelname:knvvk leden: knvvk-leden ontvangen een ledenkorting van 30% van €200,- en betalen €140,-.voor gepensioneerden, commissieleden en bestuur van de knvvk geldt een verlaagd tarief van €40,-. studenten (op vertoon ov -kaart), €25,-.niet leden van de knvvk per persoon, €200,-.

aanmeldinguw aanmelding dient uiterlijk op donderdag 4 oktober 2012 op het secretariaat van de knvvk te zijn:Postbus 102097301 ge apeldoorn

bezoekadres: ecofactorij 18, 7325 WC apeldoorn, tel. 055-3638362. e-mail: [email protected] internet: www.knvvk.nl onder themadag Zero energy Building. na uw inschrijving wordt een factuur toegestuurd.

annuleren is alleen schriftelijk mogelijk tot uiterlijk maandag 8 oktober 2012.

annulering daarna br engt €50,- administratiekosten met zich mee. alle genoemde bedragen zijn exclusief het geldende hoge BtW-tarief.

16

RCC Koude en luchtbehandeling

16

NVkl verenigingsnieuwsRCC Koude en luchtbehandeling

SEPTEMBER 2012 105e Jaargang

TRaining naTuuRlijkE kOudEMiddElEn vOOR HulPdiEnSTEn OP 22 nOvEMBER deze training, bedoeld voor medewerkers van het Wabo bevoegde gezag, wordt op 22 november 2012 georganiseerd door de nvkl (nederlandse vereniging van ondernemingen voor koudetechniek en luchtbehandeling) en kenniscentrum infoMil. de training gaat over koelinstallaties met natuurlijke koudemiddelen (ammoniak, kooldioxide en koolwaterstoffen zoals propaan). deelnemers aan deze training krijgen kennis aangereikt over de juridische en technische aspecten die relevant zijn voor koelinstallaties met natuurlijke koudemiddelen. Omdat de training vooral praktisch is bedoeld, wordt een groot deel van de training besteed aan het functioneren en beoordelen van een operationele koelinstallatie. in de training komen de volgende thema’s aan bod:• Juridischeaspectenkoelinstallatiesmetnatuurlijke

koudemiddelen. • Technischeaspectenkoelinstallatiesmetnatuurlijke

koudemiddelen. • Overigeaspectenkoelinstallatiesmetnatuurlijke

koudemiddelen. Het gaat dan om: o het kennen van de werkwijze van kwaliteitsborging

bij installatie en onderhoud van de koelinstallaties (inclusief de werkwijze van certificering);

o het kennen van het speelveld van organisaties die actief zijn bij en met koelinstallaties en weten wat hun rol is. dit betekent dat men na de cursus ook weet bij wie men moet zijn voor specifieke vragen.

de training duurt een dag (9:0016:00 uur) en vindt plaats in opleidingscentrum gO° te Ede. kosten voor de training bedragen 350 euro p.p. (incl. catering en lesmateriaal). Meer informatie over deze training en een aanmeld-formulier staan op:www.infomil.nl/trainingkoelinstallaties

BijzOndER aanBOd: kORTE TRaining OP lOcaTiE vEiligHEid MET EEn kniPOOg

Wilt u een toolbox of bijeenkomst over veiligheid en gezondheid nou eens anders dan anders doen? dan heeft i&i Mens en Werk een bijzonder aanbod voor u: een korte training in uw eigen bedrijf of op locatie. i&i Mens en Werk is de samenwerking tussen de vakbonden en werkgeversorganisaties, die de arbocatalogus maken voor de installatie en isolatiebranches, de koudetechniek en luchtbehandeling. de nvkl maakt deel uit van dit samenwerkingsverband.

wat is het? u start of eindigt uw toolbox met een knipoog: de beste manier om een boodschap te laten beklijven. u kiest uit drie verschillende situaties datgene wat het beste aansluit bij het onderwerp dat u vandaag behandelt. voorts spelen twee acteurs deze situatie; een situatie die bij lange na niet voldoet en waar nog veel aan te verbeteren is. uw medewerkers geven vanuit hun stoel aanwijzingen en de acteurs volgen deze. deze setting biedt mogelijkheden voor verdere gespreksstof over veiligheidsaspecten in het bedrijf. Het geheel duurt ongeveer 45 minuten en we staan garant voor goede ideeën en een prima sfeer.

interesse of aanmelden? Bezoek de website van i&i Mens en Werk; www.iimensenwerk.nl. u kunt samen met de acteurs een geschikt moment afstemmen.

OPROEP aan nvklinSTallaTiEBEdRijvEn de nvkl is op zoek naar installatiebedrijven die mee willen werken aan artikelen ter promotie van de nvklerkende installateurs. dit kunnen installateurs zijn die interessante koeltechnische projecten hebben uitgevoerd, een bijzonder specialisme hebben, koeloplossingen voor aansprekende producten bedenken of een bijzondere installatie hebben gebouwd, enzovoorts. Het is de bedoeling dat over deze projecten artikelen worden geschreven, die gebruikt gaan worden in de promotie van nvklerkende installateurs. wilt u meedoen, stuur dan een mail naar [email protected]. de artikelen worden door een journalist gemaakt.

verenigingsnieuws NVklRCC Koude en luchtbehandeling


vOlg OnS OOk OP TWiTTER; vEREnigingnvkl

26 SEPTEMBER: BijEEnkOMST vOOR lEvERanciERS nvkl alle leveranciers binnen de nvkl zijn uitgenodigd om op 26 september met elkaar te vergaderen over de wensen met betrekking tot de dienstverlening van de nvkl. de bijeenkomst vindt plaats in de Ecofactorij in apeldoorn met aansluitend een bezichtiging van de klimaatinstallatie.u ontvangt binnenkort een persoonlijke uitnodiging van de nvkl.

BRancHE Ri&E vanaf 1 juli 2012 hoeven installatiebedrijven met 25 medewerkers of minder de Ri&E niet meer te laten toetsen wanneer zij gebruik maken van de branche Ri&E van de installatie en isolatiebranches. Bedrijven met meer dan 25 medewerkers moeten hun Ri&E op de gewone wijze laten toetsen.

Om van de branche Ri&E gebruik te kunnen maken, is een abonnement nodig. zo’n abonnement is er in meerdere soorten. Het goedkoopste is speciaal gemaakt voor kleine bedrijven die geen ‘toeters en bellen’ nodig hebben. Wilt u de Ri&E gebruiken voor vca, dan is er een speciaal abonnement dat extra’s biedt, zoals de mogelijkheid voor een functie Ri&E en taakrisicoanalyses.

Meer weten? lees het op de website van i&i Mens en werk (arbocatalogus voor de installatiebranche, waar de nvkl deel van uitmaakt); www.ii-mensenwerk.nl

lOOnSvERHOging PER 1 auguSTuS 2012 in HET TEcHniScH inSTallaTiEBEdRijf Volgens de afgesloten CaO 2011-2013 Technisch Installatiebedrijf moet u de feitelijke salarissen en de salaris-tabellen per 1 augustus 2012 ver-hogen met 1,15%. Voor werknemers die op grond van artikel 32a lid 2 een salaris ontvangen gelijk aan het wettelijk minimumloon, te weten de werknemers tot 23 jaar zonder vakdiploma, alsmede de werknemers die zijn ingedeeld in salarisgroep a, geldt deze loonsverhoging niet. Voor deze werknemers geldt een eigen salarisregeling, namelijk die van het wettelijk minimum (jeugd)loon (artikel 41 lid 1a).

Minimum vakantietoeslag per 1 augustus 2012Op grond van artikel 60 lid 4 van de CaO Technisch Installatiebedrijf 2011-2013 ontvangt de werknemer die op 1 augustus 2012 in dienst is of nadien in dienst treedt en die op 30 juni 2013 de leeftijd van 23 jaar doch niet die van 65 jaar heeft bereikt, een vakantietoeslag van ten minste €152,18 bruto per maand (139,95 bruto per vier weken) in de periode vanaf 1 augustus 2012 tot 1 februari 2013. De minimum vakan-tietoeslag per maand wordt dus per 1 augustus 2012 verhoogd met 1,15%.

RCC Koude & luchtbehandeling

Groene entree

1818 SEPTEMBER 2012 105e Jaargang

Kan een draaideur nog groener?

draaideuren worden al meer dan 100 jaar gebruikt als entree voor gebouwen. Behalve het esthetische aspect van een entreedeur speelt tegenwoordig ook het energiegebruik een

steeds belangrijkere rol bij grote gebouwen. in de zomer en in de winter is er veelal sprake van een groot temperatuurverschil tussen binnen en buiten.

Door Christian Potma, FlowMotion, Delft



Wanneer iemand een gebouw wil binnengaan of verlaten door hetzij

een draaideur of een conventione-lere deur ontstaat er onvermijdelijk contact tussen binnen en buiten ofwel een tijdelijke ‘opening’ in het gebouw. Door het temperatuur-verschil zal een luchtverplaatsing op gang komen tussen de beide omgevingen. De mate waarin dit gebeurt is uiteraard afhankelijk van de grootte van het tempera-tuurverschil, de windcondities en natuurlijk welk type deur dat wordt gebruikt.Bij een normale conventionele deur of schuifdeur zal er een type stro-ming ontstaan vergelijkbaar als bij het openen van een koelkast. Koude lucht zal via de bodem naar binnen of naar buiten stromen afhankelijk van onder andere de temperatuur-gradiënt. Deze toe- of afvoer van koude lucht zal blijven bestaan zolang de deur openstaat en de temperatuurgradiënt aanwezig is. Wanneer in de winter de wind pal op de deur staat zal het effect alleen maar groter worden.Door het gebruik van een draaideur zal dit type stroming niet kunnen optreden omdat de deur in principe altijd ‘afgesloten’ is van de buiten-wereld, er is geen directe opening naar buiten. Maar betekent dit dan dat er helemaal geen lucht van bui-ten naar binnen gaat en andersom? Tegenwoordig ziet men ook steeds vaker een luchtgordijn aan de bin-

nenkant van het gebouw vlakbij de draaideur. Wat is het effect hiervan?FlowMotion heeft een studie ver-richt met behulp van CFD (Com-putational Fluid Dynamics) naar het stromingsgedrag rondom een draaideur met en zonder lucht-gordijn. De snelheden, drukken en temperaturen zijn hierbij berekend.

rekenmodel Voor het uitvoeren van een CFD berekening is een rekengrid nodig. Dit rooster wordt verkregen door het domein, in dit geval de lucht in en rondom de draaideur te ver-delen in een groot aantal cellen waarin de drukken, snelheden en

Groene entree

temperaturen worden uitgerekend. De verdeling van de cellen dient op een goede manier te gebeuren om correcte resultaten te verkrij-gen. Figuur 2 geeft het rekenmodel weer. De deur heeft drie 120 graden segmenten. Aan de binnenkant is boven de deur een luchtgordijnunit geplaatst.

resultatenAangezien de deur draait in de tijd is deze ook in het CFD-model volledig draaiend gesimuleerd. De zogenaamde dynamische som is uitgerekend met bijbehorende kleine tijdstappen, met als gevolg dat de rekentijden aanzienlijk langer zijn dan normaal het geval is voor een stationaire berekening.Figuur 3 laat de temperatuurverde-ling zien van de lucht op vloer-hoogte voor het tijdstip net voordat de koude buitenlucht via de draai-deur binnenkomt. De rode kleur is de warme binnentemperatuur (20 graden Celsius) en blauw de koude buitentemperatuur (0 graden). Te zien is dat de koude buitenlucht naar binnen wordt getransporteerd via de draaideur. De vloer achter de deur is koud. Wanneer nu de deur een aantal omwentelingen maakt - er komen bijvoorbeeld meerdere mensen naar binnen - dan ziet de temperatuurverdeling op de grond er uit als is weergegeven in figuur 4. Koude lucht komt net als bij een normale deur of schuifdeur dus ook gewoon het gebouw binnen. Het

Figuur 2: Rekengrid van de draaideur (inclusief luchtgordijn unit). Figuur 3: Situatie vlak voordat de deur ‘opengaat’.


Groene entree

2020 SEPTEMBER 105e Jaargang

voordeel van een draaideur is ech-ter wel dat de hoeveelheid koude lucht beperkt blijft door het kleine aantal omwentelingen, een draai-deur kan niet open blijven staan. Voor het naar binnen gaan van een persoon is in principe slechts 2/3 omwenteling nodig.Om te voorkomen dat teveel koude lucht naar binnen komt, wordt er regelmatig een luchtgordijn gemonteerd boven de deur aan de binnenzijde van het gebouw. War-me lucht blaast in verticale richting naar beneden en mengt zich met de koudere lucht. Het stroomlijnen-patroon en de snelheid van de lucht komende uit het luchtgordijn is in figuur 5 weergegeven.Figuur 6 geeft de temperatuurver-deling weer op vloerniveau voor hetzelfde tijdstip als figuur 4. Dui-delijk is te zien dat er veel minder lage temperaturen voorkomen en dat de kou veel beter buiten blijft. Het gebruik van een luchtgordijn kost natuurlijk wel energie maar

door goed gebruik ervan kan het binnenklimaat op relatief eenvou-dige en goedkope manier worden geregeld.

VerbeterpuntBehalve dat er koude lucht naar binnen stroomt, stroomt er ook warme lucht naar buiten. Dit is dui-delijk zichtbaar wanneer er van bui-ten naar de draaideur wordt geke-ken. In figuur 7 is te zien dat warme lucht via de bovenzijde de draaideur en dus het gebouw verlaat. Dit is relatief dure warme lucht, bedoeld om het binnenklimaat aangenaam te maken. Door het gebruik van een retourkanaal zou dit verlies even-tueel kunnen worden verkleind.Het feit dat een draaideur minder energie gebruikt dan een meer conventionele deur is al langere tijd bekend en ook al door het gezag-hebbende MIT aangetoond. Het is echter mogelijk om het energie-gebruik van een draaideur nog verder terug te dringen. De mate

meer informatie:flowMotionleeghwaterstraat 212628 ca delftT: 015 278 2907M : 0629035550E: [email protected]: www.flowmotion.nl

waarin dit mogelijk is hangt van een hoop parameters af. Omdat de invloed van de verschillende parameters in de praktijk niet altijd even eenvoudig te bepalen is, is het gebruik van CFD-berekeningen een ideale uitkomst. Het energiegebruik in een ruimte kan worden uitgere-kend voor willekeurig welke uitvoe-ring van een draaideur en instelling van verwarmingselementen zoals een luchtgordijn. Bovendien kun-nen de verliezen nog verder worden gereduceerd wanneer lekstromen worden voorkomen.Het eind is dus nog niet in zicht voor de groene draaideur. ■

Figuur 4: Situatie zonder luchtgordijn na een aantal omwentelingen. Figuur 5: Stroomlijnen uit een luchtgordijn bij een stilstaande deur (kleuren geven de snelheden aan, hoog = rood, laag = blauw).

Figuur 6: Situatie met luchtgordijn na een aantal omwentelingen. Figuur 7: Lucht met hoge temperaturen verlaat het gebouw via de bovenkant van de draaideur (variant zonder luchtgordijn).

Gafco-Altron is al jarenlang uw vertrouwde koudespecialist

Gafco-Altron maakt het u gemakkelijk.Bezoekt u onze website voor het gebruiksvrien-delijk bestellen van onze producten via extranet.

www.gafco-altron.nl

voor compressoren en aggregaten:

voor condensors en koelers (ook CO2):

voor compressoren en aggregaten:

voor airconditioning:

Bezoek ons op deInstallatie Vakbeurs Hardenberg - stand nr. 672

Hongkongstraat 10 - 14 3047 BS Rotterdam Telefoon: +31 (0)10 - 437 62 55Fax: +31 (0)10 - 437 67 65E-mail: [email protected]: www.multi-import.nl

Multi Import

offi cieel distributeur van

Flexibel en snel

Eigen verkoop ondersteuning

• Levering uit voorraad

• Verkoopondersteuning vanuit binnendienst

• Verkoopondersteuning van onze adviseurs

• Snelle offerte opvolging

• Snelle order afhandeling

• Bestellingen via webshop

Eigen technische ondersteuning

• Telefonische helpdesk

• Verkoop spare-parts

• Ondersteuning bij inbedrijfstelling VRF projecten

• Technische trainingen (montage & service)

Marketing ondersteuning

• Product trainingen

• Marketing ondersteuning

• Uitgebreide documentatie en folder materiaal

• Acties en product introducties

Bezoek ons

Hal 5 Stand 510Harderberg

ventilatie

D e evolutie van woonhuisventilatiesystemen is de laatste tien jaar in een stroomversnelling ge-raakt. Tot eind jaren ’70 voldeden klepramen in

de gevel in combinatie met shuntkanalen. Vervolgens kwamen er ventilatieroosters in combinatie met cen-trale mechanische afvoer, en vanaf eind jaren ’90 werd balansventilatie een veel toegepast systeem.Door de EPC-verlaging ontstonden er vele slimme systemen in de markt, varianten van de twee meest toe-gepaste systemen in nieuwbouwwoningen: systeem C (natuurlijke toevoer – mechanische afvoer) en systeem D (centrale mechanische toe- en afvoer of balansventi-latie).De ventilatieroosters werden zelfregelend, en/of voor-zien van elektronica waarmee in combinatie met de mechanische afvoersystemen zeer nauwkeurig wordt

Het ‘nieuwe wonen’?

Door Kees Verweel, BUVA

geventileerd op basis van daadwerkelijke behoefte. Ook de afvoer is steeds ‘slimmer’ geworden. Door middel van kloksturing, CO

2-sensoren, of zelfs luchtkwaliteitsenso-

ren, wordt de vraagsturing verder verfijnd.Door zoneren, iedere ruimte afzonderlijk aansluiten op het ventilatiesysteem, kan inmiddels exact per ruimte volautomatisch de juiste hoeveelheid geventileerd wor-den. In bestaande bouw is een variant van systeem D ont-staan: de decentrale WTW-units die per ruimte op basis van systeem D ventileren, vaak in combinatie met een ‘traditioneel’ systeem C op de slaapverdieping. Dit zijn de hybride systemen.

ePCDe Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC) zegt iets over

inmiddels is de ePC-eis van 0,6 alweer ruim een jaar van kracht, en staat over slechts 7,5 jaar op 0,0! We staan aan de vooravond van inwerkingtreding van nieuwe regelgeving in relatie tot de ePC. de nen 5128, waarin de calculatiemethode staat be-schreven, wordt dan vervangen door de nen 7120.

Bovendien treedt dan voor ventilatie de nieuwe nen 8088-1 in werking.


ventilatie



ventilatie


het theoretisch te verwachten energiegebruik van een woning. De EPC dient te worden uitgerekend vóór de bouwaanvraag, op basis van het ontwerp, de oriënta-tie van de woning en de toegepaste maatregelen voor isolatie en installaties voor verwarming ten behoeve van warmtapwatergebruik en handhaving binnentempera-tuur.Een belangrijk onderdeel binnen de EPC is ventilatie. De vele liters noodzakelijke ventilatielucht die de woning binnenkomen, moeten in de winter verwarmd worden. Dus de kunst is om niet teveel te ventileren, en indien mogelijk de warmte uit de afvoerlucht te benutten. De modernste systemen ventileren exact op maat, en voorkomen dus teveel ventilatie. Warmte terugwinnen gebeurt standaard bij systeem D via een warmtewisse-laar die de toevoerlucht voorverwarmt. Bij systeem C kan een warmtepompboiler de warmte uit de afvoerlucht gebruiken voor het maken van warmtapwater.De EPC voor woongebouwen wordt tot op heden bere-kend op basis van de NEN 5128. In de praktijk blijkt de laatste jaren dat deze NEN gedateerd raakt. Aannames in het rekenmodel klopten niet meer met de werkelijkheid. En dus werd het tijd om de NEN 5128 te gaan vervangen.

nen 5128 vs nen 7120De afgelopen jaren is er veel nieuwe wetgeving op het gebied van bouwen voorbereid. Op 1 april is het nieuwe Bouwbesluit 2012 in werking getreden. Vooruitlopend op Europese wetgeving treedt per 1 juli 2012 ook de NEN 7120 in werking.De NEN 7120, bekend als de EPG-norm, is de nieuwe bepalingsmethode voor de energieprestatie van een ge-bouw en vervangt onder andere de NEN 5128 (woning-bouw) en NEN 2916 (utiliteitsbouw), de huidige EPC-wetgeving. De NEN 7120 geldt in eerste instantie alleen voor nieuwbouw maar wordt op termijn ook ingevoerd voor het opstellen van Energielabels voor bestaande woningen en utiliteitsgebouwen.Gelijk met de NEN 7120 is de NEN 8088-1 ontwikkeld, de methode voor het bepalen van ventilatiestromen ten be-hoeve van de energieprestatie berekening. In deze norm zijn een groot aantal verschillende innovatieve venti-latiesystemen met een forfaitaire waarde opgenomen, waardoor het niet per definitie noodzakelijk is om met een gelijkwaardigheidsverklaring te rekenen. Binnen de VLA (Vereniging Leveranciers van Luchttechnische Ap-paraten) is in samenwerking met een aantal adviesbu-reaus bovendien hard gewerkt aan een uniforme beoor-deling van innovatieve ventilatiesystemen. Binnenkort is het dus mogelijk om ventilatiesystemen in de NEN 7120 berekening te voorzien van een kwaliteitsverklaring die past binnen het ISSO-project ‘Beoordelingssystematiek

Samsung Electronics is wereldwijd marktleider op vele gebieden, variërend van monitoren en TV’s tot mobiele telefoons en geheugenchips. Via innovatieve en betrouwbare producten laat Samsung de wereld kennis maken met fantastisch nieuwe mogelijkheden. Zo ook op het gebied van klimaatbeheersing.

Profiteer van keuzevrijheid met het uiterst stille, energie-

efficiënte Free Joint Multi Systeem van Samsung! Op het

10 kW buitendeel kunnen tot maar liefst 5 binnendelen

worden aangesloten, met een keuze uit 7 verschillende

typen. De geavanceerde, modulerende capaciteitsregeling

verdeelt de beschikbare capaciteit van het buitendeel over

de in werking zijnde binnendelen en maakt zo een gelijktijdig-

heid tot wel 170% mogelijk.

Naast leverancier van kwalitatief hoogwaardige Samsung klimaatbeheersingssystemen is Ambrava een volwaardig partner, die continue toegevoegde waarde levert bij haar product. Zij ondersteunt u met haar kennis en kunde, producttrainingen en een ruime voorraad goederen. Vandaag besteld, morgen geleverd!

www.samsung-klimaat.nl

Free Joint Multi Systeem

Gecontroleerde Kwaliteitsverklaringen en Gelijkwaardig-heidverklaringen’.Aanvullend op de Energieprestatieberekening is NVN 7125 in ontwikkeling, een norm die het mogelijk maakt energiebesparende maatregelen buiten het perceel gewaardeerd te krijgen. Hiermee kan energie van bij-voorbeeld een windmolen toegekend worden aan een woningbouwproject. De NEN 7120 gaat uit van rekenmodellen en uitgangs-punten die meer bij de huidige praktijk passen. Zo is er een nieuw referentieklimaat gekozen, waarin de gemid-delde temperatuur ongeveer één graad hoger is gewor-den. Door de goede isolatie van de laatste jaren blijken woningen in de praktijk nauwelijks af te koelen wanneer de kachel uit gaat ’s nachts. De gemiddelde binnentem-peratuur voor nieuwbouwwoningen is om die reden ook hoger dan in de oude rekenmodellen. De invloed van de zon is uitgebreid, zo worden naast de kozijnen nu ook de dichte delen in de gevel beoordeeld. Het gebruikers-gedrag is bijgesteld. Er is een ander uitgangspunt voor interne warmtelast, want de gloeilampen en beeldbuizen van TV en PC worden vervangen door LED verlichting en LED schermen, welke veel minder warmte afgeven. Tenslotte zijn diverse innovatieve technieken op het gebied van verwarming en ventilatie ondergebracht in de NEN 7120, waarbij de warmteverliezen en ventilatie-stromen van ventilatiesystemen worden bepaald door de NEN 8088-1.

ePC van 0,6 met natuurlijke ventilatie?De effecten van de nieuwe NEN 7120 zijn voor ven-tilatie aanzienlijk. Omdat de gemiddelde binnen- en buitentemperatuur hoger zijn dan vroeger, zullen we dus minder verwarmen. Het verwarmen gaat met steeds geavanceerdere en efficiëntere systemen. We hebben dus steeds minder energie nodig om onze woningen te verwarmen. Daarnaast worden ventilatiesystemen steeds intelligenter. Alleen ventileren indien noodzakelijk. Dus de gemiddelde hoeveelheid liters ventilatielucht daalt, waarmee er dus ook minder valt terug te winnen uit de afvoerlucht. Minder afvoerlucht die ook met minder energie is verwarmd levert een veel lagere waardering bij warmteterugwinning op ten opzichte van de oude situatie. Geavanceerde systemen C en D liggen energe-tisch praktisch op gelijk niveau nu. Waarmee de vraag of een EPC van 0,6 met natuurlijke ventilatie nog wel kan dan ook direct beantwoord is. In feite kan iedere EPC-eis gerealiseerd worden met elk systeem. Uiteraard heeft de systeemkeuze gevolgen voor het pakket van maat-regelen, en zijn er situaties waar één van de systemen de absolute voorkeur zal hebben. Een niet onbelangrijk detail is het gegeven dat in het nieuwe Bouwbesluit 2012 ook eisen staan met betrekking tot geluid veroorzaakt door installaties in de woning. Niet relevant voor het onderwerp EPC, maar wel relevant voor alle systemen in de woning!


ventilatie


Spoorstraat 104431 NK ‘s-Gravenpolder

[email protected]

Specialist in natuurlijkekoudemiddelen

Wij fabriceren innovatieve koelunits die uitsluitend gebruik maken van natuurlijke koudemiddelen. Duurzaam: geen chemische koudemiddelen meer toegepast en besparing op energieverbruik.

www.coolgreensolutions.nl

“Wij noteerden een besparing van 30% op ons energieverbruik!”

BuildingJobs BV / CoolJob.nlMary Zeldenrustlaan 18a5122 CE RijenT: 0161-295765F: 0161-295766M: [email protected]

Uw oplossing voor personeelsvraagstukken in de koeltechnische-, airconditioning- en

luchtbehandelingsbranche.... en meer.

Werving & selectie Organisatieadvies Detachering & uitzenden Detachering & uitzenden Payrolling Outplacement Recruitment process outsourcing (RPO) ....

ventilatie

theorie vs praktijkUiteraard is ook de nieuwe NEN 7120, net als de huidige NEN 5128, gebaseerd op rekenmodellen. En ondanks het feit dat deze beter aansluiten op de actuele klimaat-omstandigheden en stand der techniek, is de bewoner nog steeds degene die bepaalt of er echt energiezuinig geleefd kan worden in een moderne lage EPC-woning.Het gebruikersgedrag is en blijft van grote invloed op het echte energiegebruik. Intelligentie in de systemen voorkomt dat er onnodig veel energie verloren gaat voor ventilatie of verwarming, maar de individuele voorkeur van bewoners blijft van grote invloed op energiever-bruik. Handhaving van een bepaalde binnentempera-tuur, of gebruik van de hoeveelheid warmtapwater, zijn zomaar wat praktische voorbeelden die een (veel) hogere of lagere energierekening kunnen opleveren.De EPC is, ook in de nieuwe situatie, een berekening, waarin tot in de kleinste details zaken kunnen worden doorgerekend. Het invoeren van de lineaire koudebrug-gen in de EPC is daar een voorbeeld van. Of de lengte van de warmtapwaterleiding, met de bijbehorende diameter. De bouwkwaliteit is van cruciaal belang voor het realiseren van de EPC-woning die doorgerekend is. De bouwer moet het EPC-rapport respecteren, en tot in detail (laten) uitvoeren. Onschuldig lijkende afwijkingen

ten opzichte van het rapport, of kleine onvolkomenhe-den in de uitvoering kunnen leiden tot grote faalkosten!

de toekomstDe EPC gaat verder omlaag, installaties gaan een steeds belangrijker rol spelen in woningen. De opdrachtgever moet zeer bewust keuzes maken met betrekking tot het pakket EPC-maatregelen. De eindgebruiker mag geen last van installaties hebben, en moet ze intuïtief kunnen bedienen, maar ook de vrijheid hebben om zelf aan de knoppen te zitten. Systemen werken volautomatisch zo energie-efficiënt mogelijk. Domotica gaat ervoor zorgen dat systemen onderling kunnen communiceren, waar-mee ze nog energiezuiniger worden. De eindgebruiker moet ook energiebewust met de moderne woning om gaan. Het ‘nieuwe rijden’ is on-derdeel van energiezuinig autorijden. Ramen openen tijdens het rijden levert een aanzienlijk extra brand-stofverbruik op. Net als vol gas optrekken. Voor de energiebewuste bewoner moet het ‘nieuwe wonen’ ook onderdeel worden van energiezuinige woningen. Zodat de verwachtingen vanuit de EPC-rapporten ook daadwerkelijk waargemaakt worden. Er is voorlopig genoeg stof tot nadenken, en er zijn volop uitdagingen voor de woningbouw! ■

De BUVA Stream ventilatieroosters kunnen in alle BUVA Vital Air Systemen worden toegepast:

BUVA Vital Air System SMART: de nieuwe standaard in woonhuisventilatieEen combinatie van BUVA toevoerroosters uit de Stream-serie met de BUVA SmartStream woonhuisventilator. Het Vital Air System SMART is in drie varianten toepasbaar: 1. VAS SMART BASE: afvoer uit keuken, badkamer en toilet2. VAS SMART SENSE: afvoer uit keuken, badkamer, toilet

en slaapkamers gecombineerd3. VAS SMART LUX: afvoer uit keuken, badkamer, toilet en

alle slaapkamers

BUVA Vital Air System Q: traditioneel afvoeren met nieuwe techniekEen combinatie van BUVA toevoerroosters uit de Stream-serie met de BUVA Q-Stream woonhuisventilator. Het Vital Air System Q is in vier varianten toepasbaar: 1. VAS Q Picto: handbediend ventileren met behulp van

duidelijke pictogrammen2. VAS Q Time: tijdgestuurd ventileren 3. VAS Q Quali: sensorgestuurd ventileren op basis van

luchtkwaliteitsensoren4. VAS Q H2O: energie terugwinning uit ventilatielucht voor

warm tapwater

BUVA EPC 0,6 met natuurlijke ventilatie

Smart

Q

Een belangrijk onderdeel binnen de verschillende BUVA Vital Air Systems zijn de ventilatieroosters uit de Stream-serie. De serie omvat een compleet programma ventilatie-roosters voor alle situaties. Alle Streamroosters zijn standaard zelfregelend.Hierdoor komt er, onafhankelijk van de winddruk op de gevel, altijd de juiste hoeveelheid frisse lucht in de woning. Deze comfortabele manier van ventileren voorkomt tocht in de woning en bespaart energie. Het complete programma biedt voor elke situatie een passende oplossing!

FitStream: één type ventilatierooster met vier verschillende doorlaten, geschikt voor glasplaatsing. TopStream: onzichtbare ventilatie door verdekte plaatsing achter de buitenmuur.

AcouStream: een licht geluiddempend ventilatierooster. Zowel geschikt voor glas-plaatsing als verdekte, onzichtbare plaatsing.

SlideStream: geschikt voor toepassing in schuifpuien.

SusStream: geluiddempend ventileren in geluidsbelaste omgevingen. Zowel geschikt voor glasplaatsing als verdekte, onzichtbare plaatsing.

SusStream HD: de oplossing voor ventileren in een hellend dak.

FireStream: 30 en 60 minuten brandwerende ventilatieoplossingen voor verdekte plaatsing.

SunStream: ventilatie en zonwering in één.

Hang- en sluitwerk uit de BUVA PreSets

WM300warmtepompboiler

BUVA ventilatieroosters uit de Stream-serie

Ventileren door een hellend dak

1 model, 4 doorlaten

Geluiddempend en zelfregelend

Onzichtbaar ventileren

Ventileren boven een schuifpui Licht geluiddempend Ventilatie en zonwering in één

6 7BUVA EPC 0,6 met natuurlijke ventilatieBUVA EPC 0,6 met natuurlijke ventilatie


ventilatie


Dé vakbeurs voor airconditioning, luchtbehandeling en koudetechniek

KlimaatvakKlimaatvakKlimaatvakGorinchem

29, 30 en 31 januari 2013

Evenementen

HALHARDENBERG

GORINCHEM VENRAY Ons evenement. UW MOMENT.

Evenementenhal GorinchemFranklinweg 2 4207 HZ GorinchemT 0183 - 68 06 80F 0183 - 68 06 00I www.evenementenhal.nlE [email protected]

Openingstijden13.00-21.00 uur

Deze vakbeurs vindt tegelijkertijd

plaats met Installatie Vakbeurs en

Sanitair Gorinchem


BedrijfsBezoek


de duurzame energiesystemen van Viessmann

Door ing. Dick HavenaarVoorzitter redactieraad RCC Koude & Luchtbehandeling

in Duitsland is Viessman een belang-rijke en gerenommeerde producent en leverancier van verwarmings-

systemen. Het thermisch vermogen van verwarmingssystemen bedraagt 1,5 tot 116.000 kW en zijn inzetbaar voor wo-ningen, grote wooncomplexen, utiliteit, industrie of stadsverwarming. Voor elke toepassing is de juiste systeemoplos-sing met energiedragers als olie, gas, zon, biomassa en omgevingswarmte leverbaar.Het leveringsprogramma duurzame energiesystemen omvat thermische zonne-energie-installaties met vlakke plaat en vacuüm-buiscollectoren voor tapwaterverwarming, verwarmingson-dersteuning en koeling voor gebouwen, speciale verwarmingsketels en stookin-stallaties met een thermisch vermogen van 4 tot 13.000 kW met als brandstof kloofhout, houtsnippers en houtpellets. En natuurlijk ook warmtepompen met

een thermisch vermogen van 1,5 tot 2.000 kW voor gebruik van warmte uit de aarde, het grondwater of de omge-vingslucht. Voor opwekking van elektri-sche energie zijn er ook fotovoltaïsche systemen leverbaar.Daarnaast beschikt Viessmann over een compleet leveringsprogramma op het gebied van biogastechnologie, met bijbehorende projectontwikkeling en engineering, tot ressource management en bedrijfsvoering. Met een volledig nieuw concept biedt de onderneming haar WKK’s Vitobloc nu ook aan met een leveringsovereenkomst voor mi-lieuvriendelijk bioaardgas. Dit levert eco-nomische voordelen op maar ook wordt vooral het milieu hierdoor veel minder belast. Regeltechniek en datacommuni-catie voor besturing van deze processen als ook de totale systeemperiferie van brandstofopslag tot radiatoren en vloer-verwarming worden meegeleverd.

duurzaamheidsproject efficiency PlusDe derde generatie van de familieonder-neming richt zich niet alleen op maat-schappelijk verantwoord ondernemen, maar schenkt ook veel aandacht aan het milieu. Door milieuverantwoord onder-nemen wordt gezorgd voor voldoende

COP-waarde bepaling.

de viessmann group is een interna-tionaal toonaangevende fabrikant van verwarmingssystemen. Het familiebedrijf is in 1917 opgericht en wordt door een raad van bestuur geleid met als voorzitter de direc-teur eigenaar, dr. martin viessman. de omzet van de groep is meer dan 1,7 miljard euro en er zijn circa 9.400 medewerkers bij de onderneming in dienst. Het bedrijf is gevestigd in allendorf (eder) in de omgeving van Winterberg. met 23 bedrijven voor productie van verwarmingsap-paratuur in elf landen, verkoop-activiteiten in 74 landen met 32 eigen bedrijven en wereldwijd 120 verkoopkantoren, is viessmann internationaal georiënteerd. Het exportaandeel is 56 procent.

Peter Cornelissen (rechts op de foto) geeft uitleg over energievoorziening.

- Een compleet pakket voor installatie en onderhoud aan klimaat-beheersingsinstallaties

- Reinigt, onderhoudt en renoveert alle systemen op het gebied van luchtbehandeling, koeling en ventilatie

- Inspecties

- Desinfecteren

- Legionellabestrijding

- Vermindering bedrijfskosten en lager ziekteverzuim

- VCA gecertifi ceerd

- Milieubewust door professioneel onderhoud

- Gericht op een inspirerende en comfortabele leef- en werkomgeving, waarin gezondheid, veiligheid en duurzaamheid zijn verankerd

www.rochema.nl Tel: (010) 521 74 02

Expert op het gebied van conditioneren van water- en luchtgekoelde systemen

roch-ad 131x185 niet aflopend.indd 1 1/07/11 14:44

toekomstperspectief voor de komende generaties. De continue verbetering van ressources en duurzaam handelen zijn een wezenlijk onderdeel van de onder-nemingsfilosofie. Het duurzaamheids-project Efficiency Plus speelt daarin een leidende rol. De energie- en klimaat-doelstellingen voor 2050 (reductie van het primaire energiegebruik ten opzichte van 2008 met 50 procent, verhoging van het aandeel hernieuwbare energie tot 60 procent, alsook de verlaging van de CO

2-uitstoot met 80 procent – gerela-

teerd aan de waarden van 1990) is met beschikbare techniek haalbaar. Viess-mann won in 2009 de Duitse duur-zaamheidsprijs in de categorie voor de meest duurzame productie en in 2010 de Energy Efficiency Award. In 2011 onderscheidden ze zich met de titel ‘Duitslands meest duurzame merk’, een onderscheiding op merkniveau.Efficiency Plus toont aan dat in de hoofdvestiging in Allendorf (Eder), de energie- en klimaatpolitieke doelstel-lingen voor 2020 nu al kunnen worden

bereikt. Na de complete nieuwbouw conform het efficiencybeleid, en de rea-lisering van een innovatief energiecon-cept met een nieuwe energiecentrale, kon de energie-efficiency met 22 pro-cent verhoogd worden. Het aandeel her-nieuwbare energie werd tot meer dan 20 procent uitgebreid en de CO

2-uitstoot

met een derde gereduceerd. Uiteindelijk werd het verbruik van fossiele energie met 40 procent gereduceerd.Efficiency Plus wordt nu continu verder ontwikkeld. Naast de stijging van het aandeel biomassa in de energiecentrale, wordt nu ook ecostroom uit waterkracht benut. Het doel is om de warmte-ener-giebehoefte compleet zelf af te dekken en steeds slechts zoveel biomassa te benutten, als in hetzelfde tijdsbestek groeit. Om deze reden worden door Viessmann op 180 hectare snelgroei-ende energieplanten geplant en wekken ze in de biogasinstallatie energie op uit snoeihout. De energiecentrale dient ook als bezichtigingobject voor scholingen en informatiebijeenkomsten.

WarmtepompenWarmtepompen zijn leverbaar in de uitvoeringen lucht/lucht, splituitvoering en als lucht/water en water/water. De laatste jaren heeft vooral in Duitsland een enorme ontwikkeling in het gebruik van warmtepompen plaatsgevonden. Dit is het gevolg is van de hoge olieprijzen. Deze leidden in 2008 tot een verkoop van 60.000 warmtepompen.Een conventionele verwarmingsinstal-latie bestaat uit een ketel, hydraulisch systeem en radiatoren. De radiatoren worden in de meeste gevallen uitge-legd op een ∆T van 20K. Het thermisch verwarmingsvermogen wordt berekend door Q = m x C x ∆T. De massastroom m wordt dan bepaald door m = Q/C x ∆T.Het temperatuurverschil met een vloer-verwarmingssysteem, aangesloten op een warmtepomp, wordt in de meeste gevallen gebaseerd op een ∆T van 5K. Een vier maal zo grote massastroom moet circuleren om een even zo grote hoeveelheid warmte toe te voeren. Een verwarmingsketel met een vermogen


BedrijfsBezoek

van 18 kW levert ook altijd 18 kW, terwijl een warmtepomp met een verwar-mingsvermogen van 18 kW niet altijd 18 kW levert. Bijverwarming door een ketel of door elektrische verwarming kan er voor zorgen dat het verwar-mingsvermogen van de warmtepomp bij lage luchtintredetemperatuur wordt verhoogd.De inzet van warmtepompen heeft veel voordelen, omdat de bedrijfskosten

circa 40 tot 50 procent lager zouden zijn dan met conventionele verwarmings-techniek. Energiebesparing door de toepassing van het energiebesparings-reglement en de invoering van het ener-giepaspoort waren in Duitsland redenen om een WP aan te schaffen. Tevens wordt aan de EU- eis voor toepassing van hernieuwbare energie voldaan. On-derzoek verricht door Viessman toont aan dat de water/water-warmtepomp

het minste aan energie vergt en ook de hoogste COP levert.

VitocalDe uitgebreide serie Vitocal warmte-pompen biedt voor elke toepassing een perfecte keuze. De warmtepompen maken gebruik van natuurlijke warmte uit de omgeving. De modellen 350-300 en 222 worden veelvuldig toegepast in woningen; 50 procent als water/water-warmtepomp (zie afb. midden boven). De overigen als lucht/water. Een warm-tepomp bestaat uit vier onderdelen, na-melijk twee warmtewisselaars (verdam-per en condensor), een compressor en een expansieventiel.Voorbeeld: Een warmtepompsysteem werkt met grondwater of brine als warmtebron en levert aan de verbrui-kerszijde warm water van 35°C. In de verdamper wordt het grondwater of de brine afgekoeld van 0 naar -4°C bij

Nederlandse marktIn Nederland is Viessmann gevestigd in Capelle a/d IJssel. Het bedrijf wordt geleid door directeur Peter Cornelissen. In een beschouwing over de groei van de Nederlandse vestiging en de afzet van de producten con-stateert hij dat de verkoop van hangende gaswandketels nog steeds een goed lopend product is van Viessmann. De vervangingsmarkt voor deze ‘conventionele systemen’ blijft vooralsnog interessant. De introductie van nieuwe duurzame systemen is daardoor niet eenvoudiger geworden, on-danks dat er toch wel veel warmtepompen in nieuwbouw woningbouw-projecten worden toegepast.Bij renovatieprojecten in de woningbouw en in de utiliteit worden vaak split warmtepompsystemen toegepast. Bij renovatieprojecten blijkt in de woningbouw de inzet van de WP niet altijd gemakkelijk is te realiseren. Het gaat dan vaak over WP-en met een verwarmingsvermogen van 6-8-10 kW. Voor nieuwe projecten heeft de onderneming echter veel te bie-den. Ook in het middelgrote en grote segment in de utiliteit en industrie heeft Viessman ambitie om groei te realiseren. Het gaat dan ook om duur-zame oplossingen bijvoorbeeld warmtepompen in combinatie met zon-nepanelen.Ook de levering van biogasinstallaties gekoppeld aan warmtekracht en opwekking van elektrische energie en levering van warmte als energie-bron is een belangrijke ontwikkeling die in ook in Nederland succesvol zou kunnen worden toegepast.

Boven: bepaling van het rendement.Rechts: water-warmtepomp Vitocal 300.

Warmteafgifte aan het verwarmingssysteem.

Principeschema warmtepompsysteem in de kringloop.


BedrijfsBezoek


meer informatie:viessmann nederland B.v. Postbus 332, 2900 aH, capelle a/d ijssellisbaan 8, 2908 ln, capelle a/d ijsselT: 010 – 4584444f: 010 – 4587072E: info[email protected]: www.viessman.nl

een verdampingstemperatuur in het warmtepompsysteem van -3°C en bij een druk van 3,2 bar. Het verdampende koudemiddel wordt door de compressor als damp aangezogen en gecompri-meerd van -3°C bij 3,2 bar naar +80°C en 18 bar. Vervolgens staat het in de condensor warmte af en brengt het naar het warmwatercircuit over (zie afb. linksboven) in de woning. Dit levert dan warm water op van +35°C. Met een ∆T van 7K wordt een warmwatercircuit van +35/+28°C onderhouden. Gedurende dit proces condenseert het dampvor-mige koudemiddel in de condensor tot vloeistof van 41°C bij een druk van 18 bar. Het vloeibare koudemiddel wordt daarna door het expansieventiel geëxpandeerd en als vloeistof bij een druk van 3,2 bar en -14°C ingespoten in de verdamper. Daar

verdampt het koudemiddel en wordt het grondwater of de brine door warmteuit-wisseling afgekoeld van 0°C naar -4°C.Het beste rendement van een warm-tepomp wordt behaald als het tem-peratuurverschil tussen het lage temperatuurniveau (LT) en het hoge temperatuurniveau (HT) zo klein moge-lijk is. In een log P-h diagram wordt dit aangegeven.Het hart van de Vitocal warmtepompen is de krachtige Compliant Scrollcom-pressor. De toegepaste scrollcompres-sor onderscheidt zich door zijn hoge bedrijfszekerheid, betrouwbaarheid en bijzonder stille werking. Dit is onder andere het resultaat van de geheel hermetische afdichting en de dubbele trillingsdemping: van het inwendige geluid van het warmtepompproces en van de bewegende delen. De units zijn daarvoor voorzien van mantelisolatie, impulsdempers en opsteltrillingdem-pers. Het toegepaste koudemiddel is R407C of R410a.

GaswandketelsDankzij de efficiëntie en het rende-

ment van 98 procent bij de omzet-ting van aardgas in warmte, levert een HR-ketel een actieve bijdrage aan de klimaat- en milieubescherming.Oude verwarmingsketels maken geen gebruik van de warmte in de rookgassen. Die rookgassen ontstaan bij de verbranding en verdwijnen samen met de warmte via de schoorsteen. Dat geldt niet voor condensatieketels van Viessmann. Zij benutten de warmte in de rookgassen en maken hierdoor een duidelijk hoger rendement mogelijk. Condensatietech-niek is een beproefde technologie en met afstand de efficiëntste techniek om gas om te zetten in energie. Conden-satietechniek benut tot 98 % (Hs) van de energie (bovenwaarde). Condensa-tieketels benutten bijna alle warmte die nog in de rookgassen aanwezig zijn en zetten ook deze warmte om in stook-warmte. Het verbruik kan in vergelijking met de oude verwarmingsinstallatie met ongeveer 35 procent worden vermin-derd. De condensatieketels van Vies-smann zijn uitgerust met Inox-Radiaal-warmtewisselaars van roestvast staal die de rookgassen, nog voor ze via de schoorsteen worden afgevoerd, dermate afkoelen dat de waterdamp erin doelge-richt condenseert. De warmte die daarbij vrijkomt, wordt teruggevoerd naar het verwarmingssysteem. ■

Links: Principeschema warmtepompsysteem aange-geven in log P-h diagram. Boven: Biogasinstallatie als energiebron voor WKK.

WKK voor productie van elektrische en thermische energie.

De Viessmann academieDe verandering in de verwarmingsmarkt gaat richting efficiënte technologieën en duurzame energiesystemen. Daardoor is meer technische kennis en kwalificatie van de afnemers nodig. Viessmann biedt verwarmingsinstallateurs, adviseurs, archi-tecten, woningbouwverenigingen, tech-nische opleidingsinstituten en ook eigen medewerkers een omvattend scholings- en opleidingsprogramma. Wereldwijd ne-men jaarlijks 92.000 technici deel aan de opleidingen van de Viessmann academie in Allendorf. De ontwikkeling van duur-zaamheidsprojecten en actuele ontwikke-lingen op het gebied van energieopwek-king, transitie en distributie worden door de onderzoekers en ingenieurs die verbon-den zijn aan de academie dan ook vertaald naar praktijkvoorbeelden.

Compliant scrollcompressor.


BedrijfsBezoek


meer informatie:viessmann nederland B.v. Postbus 332, 2900 aH, capelle a/d ijssellisbaan 8, 2908 ln, capelle a/d ijsselT: 010 – 4584444f: 010 – 4587072E: info[email protected]: www.viessman.nl ALS KWALITEIT VOOROP STAAT

Bel: +31(0)416-670700 WWW.ALTENA.COM

ALTENA CLEANING B.V.Componenten vervangen van luchtbehandelingkasten• Wij kunnen voor u voor ieder merk en type luchtbehandeling-

kast de componenten vervangen waaronder:

Kleppen (Kunststof, Aluminium en Staal gegalvaniseerd),

Koelers, Verwarmers, Kruisstroomwisselaars, Warmtewielen,

Bevochtigers, Druppelvangers en Ventilatoren

• Levering en de/montage

• Gratis inmeetservice

• Snelle levering

• 24/7 bereikbaar

A i r c o n d i t i o n e r s

Energie en water besparing d.m.v. inverter technologie

Geschikt voor binnenopstelling,dus altijd een koeltechnische

oplossing als u geen buitenunitkunt of mag plaatsen

Zeer laag geluidsniveau

Te combineren met Fuji Electric binnendelen:

Voor meer informatie of voor een afspraak met een adviseur:

0183-616633

www.facebook.com/FujiElectricAirco

www.twitter.com/@FujiElectricNL

NIEUW!

INVERTER GESTUURDEWATERGEKOELDE

CONDENSINGUNITS

GARDEROBERECEP-TIE

kaartcontr.

IN- / UITGANG

ENTREE1

IN- / UITGANG

ENTREE3

ro ke rs -ruimt e

BRANDSLANG

NOODUITGANG

KOUDE & KLIMAATSTRAAT

KLEIN TRANSPORT PLEIN

143 AAF International bv145 ACIN instrumenten bv523 ACO bv524 Acoustair108 ACR bv247 Aeroflex Benelux bv539 AGP Business Software640 Air Quality316 Air Trade Centre Nederland bv224 AirFan bv425 Airosonic Int. Bv657 Airview Luchtbehandeling bv204 Aitec bv235 Akatherm bv464 Alklima bv219 AL-KO Luchttechniek bv406 Altena Cleaning bv432 Alusta Natuurlijke Ventilatietechniek bv222 Ambrava540 Anamet Europe bv106 APAC Airconditioning bv708 APS bv643 Aqua Chain Holland bv575 Aquaberg Vloerputten624 Aqualectra629 Aralco Natural Ventilation Systems541 Arkey Sales bv641 Armacell

133 Arnold Lammering bv142 ATAG Verwarming151 Auerhaan bv129a Avans+658 Avf Water220 AVU klimaatbeheer bv410 AWB644 B&B Water166 BBM Ledlight Products bv704 Bedrijfswageninrichtingen Nederland bv232 Belimo Servomotoren bv Benelux215 Belparts nv321 BenDit Isolatietechniek233 Bepacom bv103 Bergschenhoek Luchtcomfort435 Betec Controls bv417 Bevico bv311 Biddle bv240 BINK software bv611 Bio Energy Solutions309 Biral Pompen bv662 Bitzer Benelux bvba404 BLT Luchttechniek147 Blygold Nederland bv414 Bo-Air Luchtbehandeling613 Bonfix bv443 Bosch Thermotechniek bv429 Bosta bv

707 Bott Vario578 Bouwinfosys236 BRControls (Projects)532 Breezair Nederland bv110 Burgerhout bv426 Buurs462 BWT Nederland bv238 Cadac Group AEC bv453 Caleffi International nv223 Caradon Stelrad157 Carrara & Matta568 Carrier Airconditioning bv207 Celsius Benelux506 Ciat Nederland bv563 ClimaLevel Nederland bv658 Climalife441 ClimaRad bv213 C-mark bv579 Colt International149 Comap nv127 ComforTrend Nederland bv416 Compano bv448 Conpro606 Conval Nederland bv574 Coolag Hamar bv625 CoolEnergy bv701 Cosmo Trucks577 Cox Geelen


Koude- en Klimaatstraat tijdens installatie VakbeursDe veertiende editie van Installatie Vakbeurs Hardenberg vindt plaats op 11, 12 en 13 september 2012. Vorig jaar hebben maar liefst 400 exposan-ten meegedaan in Hardenberg en hebben meer dan 15.000 bezoekers de Vakbeurs bezocht. Deze vakbeurs is met name bedoeld voor directie en medewerkers van installatiebedrijven, maar ook inkopers, vertegenwoordigers, hoofden van technische diensten, adviesbureaus en gemeenten. De Koude & Klimaatstraat, die op initiatief van de NVKL wordt georganiseerd, staat vol met bedrijven uit de koudesector. De nieuwste ontwikkelingen en noviteiten binnen de branche worden uitgelicht.Valt u onder deze doelgroep? Dan bent u van harte welkom op Installatie Vakbeurs Hardenberg 2012! Door de vak-beurs te bezoeken kunt u efficiënt in een korte tijd veel indrukken op doen. In de stands staan medewerkers u graag te woord staan.


installatie vakBeurs hardenBerG


GARDEROBERECEP-TIE

kaartcontr.

IN- / UITGANG

ENTREE1

IN- / UITGANG

ENTREE3

ro ke rs -ruimt e

BRANDSLANG

NOODUITGANG

KOUDE & KLIMAATSTRAAT

KLEIN TRANSPORT PLEIN

154 Daikin141 Dales Sanitair bv303 Danfoss bv (District Energy Division)436 De Melker Sanitair667 Delta Technics Engineering bv586 Deltion College572 DEOS control systems552 Dero Uitgevers419 DeWALT113 DHS648 Digitaal Schrijven bv549 Doornekamp bv548 Double Energy GmbH460 Dreizler Benelux bv607 DRU418 Duco Ventilation & Sun Control561 Duijvelaar Pompen302 Duratherm227 Dyka bv576 Easy-Fitt630 Eberle Controls GmbH437 Eco Heating Systems528 Econosto Nederland bv668 ECR - Nederland bv535 Elcee Holland bv319 Electro Drive bv640 Elektrospekt615 Emondt Multiclima bv

455 Energynova451 Enerso bv528 Eriks129 ESBE GmbH564 Euroclima.nl702 Europa Garage Coevorden132 ExcelAir542 Finder Relais Nederland bv140 Flamco bv706 FleetSat237 FNF-Metaal bv303 Fortes Import bv654 Freddomatic bv582 G2 energy bv672 Gafco Altron bv670 Gasco Nederland nv659 GEA Goedhart bv234 GEA Happel Nederland bv306 Geberit244 GeoComfort bv405 Georg Fischer nv338 Geveke Technical Solutions508 Gilde Software bv430 Glen Dimplex Benelux bv457 GP Technics Luchtbehandeling705 GPS-Buddy Nederland646 Grand Innovation bv310 Griffon

526 Grondboorbedrijf Klinge442 Grundfos226 H en K Technische Groothandel bv340 Hattemleeuw454 Have Verwarming bv552 Havobol459 HCS Building Automation bv447 Heatex107 Heating Direct511 HekonValentijn bv438 Henco Industries nv223 Henrad nv449 Hermans Techniek Energy bv118 Hessenpoort Engineering bv585 Het opleidingsplein557 Hitma Instrumentatie164 Holland Ventilatie Groep bv221 Honeywell225 Horos Klimaattechniek411 HR Solar520 HRM@Work148 Hummel AG303 Hydrometer GmbH144 HygroTemp bv507 I.C.Y. bv675 IBK Groep bv543 Imbema van Vugt536 Imso Waterabsorbents

Dé vakbeurs voor de installatie en sanitairbranche

Evenementenhal HardenbergEnergieweg 2 , NL-7772 TV HardenbergT +31 (0) 523 - 28 98 98F +31 (0) 523 - 28 98 00I www.evenementenhal.nlE [email protected] Dé vakbeurs voor de installatie en sanitairbranche

Evenementenhal HardenbergEnergieweg 2 , NL-7772 TV HardenbergT +31 (0) 523 - 28 98 98F +31 (0) 523 - 28 98 00I www.evenementenhal.nlE [email protected]


installatie vakBeurs hardenBerG


463 Inatherm587 Installatiewerk Oost208 Interalu573 Intercool Technics bv117 Intergas Verwarming bv524 Interko554 Iso Bakker Isolatie bv333 Isoplus Benelux bv322 Itho Daalderop136 Jacosol Nederland bv146 Jaga Konvektco Nederland bv228 Jakon Air bv109 jb-isolatie bv304 JK Comfortsystems bv243 JK vloerverwarming231 Johnson Controls Systems & Service bv460 K.K. Brandertechniek434 Kamstrup bv532 KE Fibertec bv305 Kemper, Gebr. GmbH + Co. KG.558 Kieback & Peter420 Kiwa324 Kleventa bv626 Klimaconnect618 KoelGroep Dorenbos533 Koelplan401 KSB Nederland bv634 KTC707 Lansing Unitra bv122 Lennox Benelux bv128 LSA Frico bv567 LTM Ventilation111 Lubron Waterbehandeling bv517 Magnum Heating242 Mark bv651 MB-Buis bv317 Menerga klimaattechnologie632 Metabo Nederland bv205 Metzerplas, Superpipe509 Micronevel104 Mijn Energiefabriek605 Mijndak Folie246 Monair Luchttechniek160 Monarch Nederland bv209 MRC Klimaatservice510 Multi-import557 MW-Instruments126 Nathan Import/Export bv501 Natufog bv538 Natutech bv456 Ned Air bv642 Nedco Kunststoffen bv530 Nefit465 New Heating Solutions bv408 NIBE Energietechniek bv515 Nicomax bv637 NKI Neede bv332 Numan en Kant bv661 NVKL585 OTIB412 Panatron

139 Panflex bv614 Pentec Snelrewaard bv137 Phoenex bv570 Pietro e Calore537 Plieger bv218 Priva102 Probeg241 Promat665 PTC+201 Rada Sanitairtechniek bv413 Radson560 Raminex bv130 Re3com Solutions bv339 Redenko bv601 Rehau nv452 Remeha bv645 Remon Aardwarmte bv534 Rems444 Rensa bv217 Rensen Regeltechniek bv512 Reteg203 REZNOR Europe nv450 RGB Trading bv158 Riho Techniek116 Rittal bv230 RM & CØ Sanitair246 Robatherm Nederland628 Robot Vloerverwarming bv584 ROC Rijn Ijssel417 Rochema bv105 Roestvrij bv315 Rosenberg124 Roswel120 Rothenberger Nederland bv336 Rucon Systemair bv123 RWB Water Services bv609 Safeinspect bv303 SANHA Kaimer Gmbh & Co. KG301 Sauter Building Control Nederland bv546 Schütz GmbH & KGaA503 Schwank bv427 SFA Benelux bv138 Siemens101 Simon de Haas bv325 Smitsair bv165-216-522 Solar Nederland bv131 Solen Energy Nederland bv407 Spirair Luchttechniek439 Spirotech bv634a S-S-E.nl307 St. Collegiale In/Uitleen112 Stabiplan581 Stiebel Eltron Nederland bv241 Stiso Isolatiewerken bv674 Stulz Groep bv529 Subvention580 Sumner Netherlands114 Syntess Software314 TA Hydronics bv514 TBB-Stadex531 TECE Nederland

627 Technea Duurzaam202 Techneco Energiesystemen638 Technische Unie239 Technofil bv525 Tema Techniek bv159 Ten Broeke Technische Groothandel555 Testo bv603 Thermaflex153 Thermagas Oost513 Thermo Air602 Thermofrost bv121 Thermo-Garant vof320 ThermoNoord134-135 TIB Groep617 Tilmar bv608 Toby Trading Company bv433 Traditech150 TROX Nederland588 Tutorial445 Ubbink bv403 Ubel545 UNETO-VNI660 Uniechemie bv156 UniWarm458 V en M bv620 V.G. Emmen155 Vaillant418-419 Van Buuren162 Van den Berg Afvoerputten bv313 Van Walraven330 Vedotec bv329 Velu Ventilatietechniek bv428 Verholt bv337 Verhulst Klimaattechniek bv519 VHV Energy Systems bv559 Viamet440 Viega Nederland bv604 Viessmann Nederland bv335 Vihamij Handel bv655 Vink Kunststoffen163 Vortvent bv245-248 VSH402 Warmteservice424 Wasco115 Waterloo bv152 Watts Industries Netherlands bv312 Wavin Nederland bv211 Webeasy bv653 Wecycle161 Western Airconditioning bv635 Wildkamp bv639 Wilo Nederland423 Wilpro521 Wöhler MGKG GmbH323 Wolf Energiesystemen461 Xchangers446 Zehnder - J.E. StorkAir446 Zehnder Group Nederland551 Zewotherm bv502 Zinkunie bv

thermowave Gesellschaft für Wärmetechnik mbHHead office: Eichenweg 4 · 06536 Berga · GermanyT: +49 34651 418-0 · F: -13 · E: [email protected]

thermowave NederlandZwanenkade 146 · 2925 AV Krimpen aan den IJssel · NLT: +31 (0)87-784 2 641 · F: +31 (0)180-51 37 82 M: +31 (0)6-342 18 782 · E: [email protected] www.thermowave.de

»Hogedrukgebied« in zicht!

thermowave is gespecialiseerd in de ontwikkeling en produktie van hoog-waardige klantspecifieke platenwarmtewisselaars voor industriele- en procestoepassingen. thermowave platenwarmtewisselaars zijn bijzonder geschikt wanneer betrouwbaarheid en bedrijfszekerheid op de eerste plaats staan.

thermowave is onderdeel van de Güntner Groep en produceert in Duitsland.

Bezoekt u ons op de ››Installatievakbeurs te Hardenberg (standnr. 447)››Energiebeurs te ’s Hertogenbosch (Hal 5, standnr. E021)

Platenwarmtewisselaars die bij uitstek geschikt zijn voor toepassingen met hoge of wisselende drukken

Speciaal ontwikkeld voor NH3/CO2 Cascadetoepassingen

Lasergelaste modules voor hoge drukvastheid

Efficient, onderhoudsvriendelijk, aantrekkelijk geprijsd

• Koelers • Regeltechniek • Koeltorens Delta Technics Engineering B.V.• Condensors • Dataloggen • Drycoolers Konijnenberg 53• Gevinde warmtewisselaars • Monitoring oplossingen • Centrale systemen 4825 BC Breda• Platenwisselaars • Compressoren • Chillers 076-5720220• Shell & tube wisselaars • Gasdetectie [email protected]

ww

w.D

ElTa

TE

ch

nic

s.n

l

Voor beschikbaarheid en inschrijven ga naar www.klimaattechniekopleiding.nl of www.koeltechniekopleiding.nl

“ Veel van onze medewerkers hebben met succes de opleiding MRKA en MRKC gevolgd.”

Klimaattechniekopleiding.nl

Persoonlijk advies nodig?

078 - 62 53 825 (Van 8:00 tot 22:00 uur)

Patrick Hagenstein [email protected]

KlimaattechniekDe klimaattechniek biedt veel carrièremoge-lijkheden. Wil je alleen meer basiskennis op-doen of installaties leren ontwerpen? Voor elke ambitie hebben wij de juiste opleiding.

Al 40 jaar ervaring Compleet aanbod Praktijkgericht Diplo ma van Konink-

lijke PBNA

Eerstvolgende starts van onze klimaattechniek opleidingen

• Klimaattechniek algemeen: 1 oktober Rotterdam, 4 oktober Eindhoven, 8 oktober Amsterdam, 10 oktober Nieuwegein, 11 oktober Zwolle • Klimaattechniek in praktijk: 5 oktober Tilburg• Klimaatbeheersingsinstallaties ontwerpen: 6 november Rotterdam en Amsterdam• Meet- en regeltechniek in de klimaatbeheersing: 2 oktober Zwolle, 4 oktober Eindhoven, 9 oktober Amsterdam, 11 oktober Rotterdam• Praktijk meet- en regeltechniek in de klimaatbeheersing: 7 november Tilburg• Ontwerpen van de regel-, besturings- en beveiligingsstrategie voor klimaatregelinstallaties: 18/ 19 september utrecht, 20 september Den Bosch

“ De opleiding KTA heeft mijn wereld op koeltechniek geopend”

Koeltechniekopleiding.nl

Schrijf jenu in ontvang een welkomst-

pakket!

KoeltechniekZoek je een praktische opleiding die aansluit op je huidige kennis of wil jij graag het F-gassendi-ploma halen? Bij ons ben je aan het juiste adres.

Hoog gewaardeerd Voor monteurs én

ontwerpers Goedkoopste aanbieder

F-gassen-diploma

Eerstvolgende starts van onze koeltechniek opleidingen

• Basisopleiding koeltechniek: 3 oktober Rotterdam, 16 oktober Zwolle• Basisopleiding koeltechniek praktijk: 10 oktober Rotterdam• F-gassen Categorie I (theorie en praktijk): 27 september Utrecht• Koeltechnische installaties ontwerpen: 29 oktober Utrecht, 31 oktober Eindhoven

FK_2klimaat_koeltechniek_spread_rcc_september.indd 1 8/28/2012 1:29:21 PM

DE VAKBEURS VOOR OPTIMAAL BESPAREN

• Dé nationale energiebeurs

• Alles over energie inkopen, duurzame

energie en energiebesparing

• Laatste nieuws over regelgeving,

energiezuinige bouwconcepten

en duurzame oplossingen

9 - 11 OKT 2012BRABANTHALLEN ‘S HERTOGENBOSCHREGISTREER MET CODE 10002574

VIA WWW.ENERGIEVAKBEURS.NL

VOOR GRATIS TOEGANG

NIEUWPASSIEF BOUWEN EVENT

EXPOSITIEPROGRAMMA

& WORKSHOPS

PASSIEFBOUWENEVENT.NL

WWW.PASSIEFBOUWENEVENT

.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL

EXPOSITIEPROGRAMMA

& WORKSHOPS & WORKSHOPS



.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL


.NL



.NL



.NL



.NL


DE VAKBEURS VOOR OPTIMAAL BESPAREN

• Alles over energie inkopen, duurzame

• Laatste nieuws over regelgeving,

energiezuinige bouwconcepten

VOOR GRATIS TOEGANG

Energie vakbeurs & Energie 2012

@Energievakbeurs (#energievakbeurs)


enerGieBeurs


Vakbeurs voor duurzame energie

dDe vakbeurs Energie 2012 in de Brabanthallen in ’s-Herto-genbosch is een evenement

voor energiemanagers, ingenieurs, technisch managers, gemeenten, bouwen vastgoedprofessionals en facilitymanagers. De beurs richt zich op energiebesparing in de brede zin van het woord, met de focus op industrie en bouw. De thema’s tijdens deze achtste editie jaar zijn inkoop van energie, energiebesparing, duurzame energie, en mobiliteit en smart grids. Dit laatste thema is voor het eerst vertegenwoordigd op de vakbeurs, waarbij elektrisch rijden centraal staat. Verder komen onderwerpen aan bod als energielabels, decentrale ener-gieopwekking, zonne-energie en biomassa. Demissionair minister Spies

van Binnenlandse Zaken en Konink-rijksrelaties zal de beurs openen. Ook nieuw tijdens Energie 2012 is het Passief Bouwen Event, een samen-werking tussen beursorganisator VNU Exhibitions Europe en Stichting Pas-siefBouwen.nl, een samenwerkings-

verband tussen particuliere partijen en overheden dat passief bouwen in Nederland moet stimuleren. Het is niet de eerste keer dat er tijdens de vak-beurs aandacht is voor dit onderwerp, maar dit jaar krijgt passief bouwen een eigen hal. Volgens de organisatie zal passief bouwen de komende jaren een enorme vlucht nemen. Dit evenement in het leven geroepen om te voldoen aan de informatiebehoefte van de beursbezoekers, die de keuze hebben uit 75 verschillende workshops en een gevarieerd expositieprogramma met zo’n 800 m² aan stands. Op het Stoomplatform besteden producenten en dienstverleners voor stoom- en stoomsystemen aandacht aan stoomtechniek. Hier hebben bezoekers de gelegenheid om van

locatieBrabanthallen, ’s-Hertogenbosch

openingstijden dinsdag 9 oktober: 10.00 - 18.00 Woensdag 10 oktober: 10.00 - 18.00 donderdag 11 oktober: 10.00 - 17.00

prijsuitreikingen, dinsdag 9 oktoberspirit of innovation awardYoung energy award

congressenWoensdag 10 oktober: energiebesparing door monitoringdonderdag 11 oktober: succes met decentrale energie

toegangskosten per congres€ 295 per persoon

energie 2012, de enige nationale vakbeurs gericht op energiebesparing en duurzame energie, vindt plaats van 9 tot en met 11 oktober in de Brabanthallen in ’s-Hertogenbosch. de beurs biedt alles op het gebied van slimme inkoop van energie, terugdringen van energieverbruik en energiebeheer.

specialisten adviezen in te winnen over onder meer stoomketels, appendages, brandertechniek, waterbehandeling, onderhoud en keuringen. Nergens zijn er zoveel bedrijven bijeen op het gebied van stoom.

CongressenBezoekers van Energie 2012 kunnen ook deelnemen aan twee congressen. Het congres ‘Energiebesparing door monitoring’, op woensdag 10 oktober, gaat over de voordelen van het goed monitoren van de meterstanden. Goede monitoring levert een helder beeld van het energieverbruik, mogelijke bespa-ringsmaatregelen en de nodige duur-zame keuzes. Het congres is interessant voor onder meer meetbedrijven, ener-giebeheerders, vastgoedbeheerders, adviseurs, installateurs en leveranciers.Op het congres ‘Succes met decentrale energie’ komen de mogelijkheden van decentrale elektriciteitsproductie aan bod, van klein tot groot, van semi-particulier tot bedrijfsmatig. Experts bespreken de weten regelgeving, het inpassen van decentrale elektrici-teitsproductie in de bestaande (smart) netwerken en de lessen van de ini-tiatieven die op dit gebied reeds zijn opgericht. Dit congres, op donderdag 11 oktober, is bedoeld voor onder andere medewerkers van gemeenten, pro-

vincies, advies- en installatiebureaus, woningcorporaties, verenigingen en stichtingen.

innovatiesEnergiebesparende innovaties van exposanten van Energie 2012 wor-den in de schijnwerpers gezet met de uitreiking van de Spirit of Innovation Award en de Young Energy Award. De Spirit of Innovation Award is voor het product dat het meeste bijdraagt aan de Europese doelstellingen voor 2020 door fossiele brandstoffen te besparen. Bij de inzendingen let de jury ook op de voorbeeldfunctie die het product heeft voor andere bedrijven. Behalve publi-citeit ontvangt de winnaar van de Spirit

of Innovation Award een mediacheque om de bekendheid van de innovatie in de markt te vergroten. Met de Young Energy Award wil de vakbeurs ondernemende studenten en onlangs afgestudeerden steunen die concrete ideeën voor duurzame energie-innovaties hebben ontwikkeld. Dit jaar wordt deze prijs voor de tweede


enerGieBeurs


de thema’s van energie 2012

inkoop van energie● energy contracting● Risicomanagement● Wet- en regelgeving

energiebesparing ● duurzame energiesystemen● Procesoptimalisatie● efficiency

Mobiliteit en smart grids● elektrisch rijden● infrastructuur● smart grids

duurzame energie● duurzaam bouwen● Zonne-energie● Biomassa en biobased

economy

maal uitgereikt. De jury van de Young Energy Award 2012 kijkt vooral naar het innovatief vermogen, duurzaamheid of mate van energiebesparing, focus op de klant en marketingwaarde van het pro-duct. De winnaar van de Young Energy Award ontvangt een iPad. Inschrijven voor beide awards is mogelijk tot 1 september. ■

PTC+ Zandlaan 29, 6717 LN EdePostbus 32, 6710 BA Ede

Tel: 0318 - 697111Fax: 0318 - 634472E-mail: [email protected]: www.ptcplustechiek.nl

Doordat de praktijktrainingen bij PTC+ praktisch ingevuld worden zijn de trainingen echt zinvol. Technisch medewerkers zullen sneller en effi ciënter werken na het volgen van onze praktijktrainingen.Onze trainers zijn afkomstig uit de praktijk en didactisch sterk waardoor de training naadloos aansluit aan uw behoefte.

Trainen bij PTC+ is altijd écht!

praktijktrainingen koude en klimaat

PTC+ laat u niet in de kou staan!

Expertisecentrum Koudetechniek

jul2012_PTC_adv_koudetechniek.indd 1 07-08-12 15:32


experts


stroom zodanig versneld dat een geconcentreerd luchtgordijn met weinig wervelingen en een groot effectief bereik ontstaat. Door het draaien van de uitblaasmond (+30º tot -30º) kan de uitblaasrichting exact worden ingesteld. In vergelij-king met een conventioneel sys-teem is er duidelijk minder lucht en dus ook minder energie nodig. Dus: gebundelde, homogene luchtstraal met grote worpwijdte; hoog af-schermvermogen; traploos exact instelbare uitblaashoek; geruisarm en tot 40 procent lagere energiebe-hoefte.Efficiëntie luchtstraal: tot 80 procent besparing ten opzichte van open entrees bij gebruik van NHS lucht-gordijnen met EVOLVENT® syste-men.louise van den brink: Automatische deuren zijn geslo-ten voor verlies van gekoelde of verwarmde lucht, maar duidelijk geopend voor de bezoekers van de winkel. Kunnen worden uitgevoerd met speciale borstels, profielen en iso-latieglas zodat de deur in gesloten stand nog minder verwarmde of gekoelde lucht doorlaat. Intelligente schakeling tussen auto-matische deur en luchtgordijn.

Hoeveel bespaart uw systeem op het energiegebruik? Gaarne het

Wat zijn de voordelen van uw systeem? Sander hoogerboord: Met de gepatenteerde EVOLVENT® drukkamerdüse heeft NHS lucht-gordijnen een systeem dat tegen-over conventionele lamellenunits bijzonder zuinig functioneert. Bij een gelijke afschermende werking bespaart het systeem tot 40 procent aan energie. Traditionele units met conventionele luchtgeleiding leiden de luchtstroom over lamellen. Het ontstane luchtgordijn is relatief tur-bulent en enkel beperkt verstelbaar. Er is een groot luchtvolume en veel verwarmingsvermogen nodig om – in het bijzonder bij grote deuren – het noodzakelijke gordijn te creëren. Voordelen van ons systeem zijn energiebesparing tot 80 procent ten opzichte van open entrees; betere verkooppsychologie, want in een winkel met een aangename tempe-ratuur stijgt de bereidheid om langer te blijven en wordt de koopneiging vergroot; goed voor het milieu, want er is minder energie nodig; afscher-ming, dus geen tocht en afscher-ming van onaangename geuren en insecten, en een aangenaam klimaat en daardoor een laag ziekteverzuim.louise van den brink: Energiebesparing, een welkome entree, de reductie van milieuver-vuiling en een bijdrage aan een duurzaam imago.

Wat zijn de belangrijkste kenmer-ken van uw systeem? Hoe efficiënt is de luchtstraal van het gordijn?Sander hoogerboord: Het luchtgordijn met EVOLVENT® drukkamerdüse maakt gebruik van het Venturi-principe. In het lucht-gordijn wordt de luchtstroom in de drukkamer gecomprimeerd en door de uitblaasmond gelijkmatig ver-deeld over de gehele uitblaasbreedte. Door de parabolische wangen van de uitblaasmond wordt de lucht-

eGroene entrees in winkels en openbare gebouwen

luchtgordijnen. Ze hangen in entrees van openbaar gebouwen die de deuren graag open houden. de kosten voor koelen en verwarmen worden ermee gereduceerd en het comfort voor de werknemers verbetert. Ze creëren een lucht-scherm boven de drempel dat niet alleen beschermt tegen koude en warmte, maar ook tegen windaanval. Bovendien minimaliseert het stof, rook, vervuiling en insecten. Bij het kiezen van een luchtgordijn zijn factoren zoals design, sterke windaanval, tegenover elkaar gepositioneerde deuren en de montagehoogte van groot belang. RCC k&l lieten twee experts hierover aan het woord, namelijk sander Hoogerboord BBa, directeur van luchtgordijnenfabrikant en impor-teur nHs luchtgordijnen Bv, en louise van den Brink, inkoop Coördinator Pedestrian door solutions van assa aBloY entrance systems bij Besam nederland Bv.

EXPErTS OVEr

"dE BEnOdigdE lucHTHOEvEElHEid iS Bij OnS

SySTEEM lagER dan Bij EEn cOnvEnTiOnEEl

SySTEEM MET laMEllEn"

Sander hoogerboord


experts


thermische en elektrisch ener-giegebruik tijdens verwarmen en tijdens koelen opgeven.Sander hoogerboord: De energiebesparing door het gepa-tenteerde drukkamerdüsesysteem EVOLVENT® ten opzichte van con-ventionele units zorgt voor een snel-le terugverdientijd. De gebruikskos-ten worden langdurig gereduceerd. De benodigde luchthoeveelheid is bij het EVOLVENT®-systeem lager dan bij een conventioneel systeem met lamellen. Neem als voorbeeld een opening van 2 x 2,6m, hierbij is slechts 2500 m3/h benodigd i.p.v. 3600 m3/h. Het benodigd verwar-mingsvermogen (warm water) voor een conventioneel systeem is 19 kW en voor een EVOLVENT®-systeem is dat 12 kW. Als het gaat om het benodigd elektrisch vermogen ven-tilatoren is dat bij het conventionele systeem 0,99 kW en bij ons systeem 0,58 kW. De terugverdientijd is daar-mee van 2,6 jaar teruggebracht naar 2,1 jaar. De NHS luchtgordijnen met EVOLVENT®-systeem besparen bij eenzelfde afschermende werking tot 40 procent energie ten opzichte van conventionele luchtgordijnen.louise van den brink: Dit verschilt per deursituatie. Door middel van geavanceerde en door Besam ontwikkelde calculatietools, welke zijn gebaseerd op jarenlange ervaring en onderzoek kan de exacte energiebesparing, de optimale u-waarde, maar ook de terugverdien-tijd worden gecalculeerd.

Hoe groen of duurzaam is uw systeem? Sander hoogerboord: De NHS luchtgordijnen met EVOLVENT®-systeem worden on-der de technologie GREENtec op de markt gebracht en hiermee bieden wij de hoogste efficiëntie. Zo zit in deze units het gepatenteerde druk-kamerdüsesysteem EVOLVENT®. Door daarnaast de toepassing van EC-motoren met laagtemperatuur-verwarmingsbatterijen en speciale regelingen wordt een significant hoge energiebesparing gerealiseerd bij gelijkblijvende afscherming en comfort.

louise van den brink: DA Pilot Z onderzoeksrapport Sen-ternovum Z www.besam.nl •43%energiebesparing•Geennegatieveinvloedopverkoop•Minderlastvanuitstootvanuit-

laatgassen en geluidsoverlast in de winkel.

Kunt u dit kwalificeren aan de hand van een praktijkcasus? Wat is het effect van een duur-zaam systeem op het klanten-bezoek in de winkel of super-markt? Hoe weet de klant dat er een duurzaam “groen” lucht-gordijn is geïnstalleerd? Sander hoogerboord: Voorbeeld energiebesparing kle-dingwinkel, drukkamerdüsesys-teem vs. conventionele lamellen. Uitgangspunten: Deurafmetingen 2,5 x 2,4 m (de gehele dag ge-opend); buitentemperatuur dalend tot -5 ºC; verwarmingsperiode 178 dagen (ca. 150 werkdagen); in-bedrijfsperiode 80 dagen van 10 uur (+7 ºC/-5 ºC) en 70 dagen van 6 uur (+10 ºC / +7 ºC). Totaal: 1.220

uur. Luchtgordijnsysteem voor-zien van drukkamerdüsesysteem EVOLVENT zorgt voor een verschil van 9.674 kWh (€ 0,08/ kWh) en dus een besparing van 773,92 euro, met een stijgende tendens, ten opzichte van een conventionele la-mellenunit. Een NHS Luchtgordijn met het drukkamerdüsesysteem EVOLVENT® geeft duidelijk meer energiebesparing dan een conven-tionele lamellenunit met een ver-gelijkbaar afschermend vermogen.Een duurzaam systeem typeert de normen en waarden waar een bedrijf voor staat. Het geeft de maatschappelijke betrokkenheid van het bedrijf aan: het streven naar een beter milieu en meer welzijn van de medewerkers en de maatschappij.Klanten kunnen aan het GREENtec logo op de luchtgordijnen zien dat er een duurzaam groen luchtgor-dijn geïnstalleerd is. De GREENtec familie bevat series voor diverse toepassingen, zowel winkels en openbare gebouwen, design en in-dustrie evenals speciale geluid ge-optimaliseerde luchtgordijnen en tailormade units. Ze dekt nagenoeg alle deuren entreesituaties af.louise van den brink: Calculatietools Besam door België universiteit: tot 60% energiebespa-ring.

indien er sprake is van een meer investering ten opzichte van een conventioneel luchtgordijn, wat is dan de terugverdientijd? Praktijkvoorbeeld?Sander hoogerboord: Zie antwoord vraag 3. De inves-tering in een NHS luchtgordijn met het drukkamerdüsesysteem EVOLVENT® ligt iets hoger in ver-gelijking met een conventioneel luchtgordijn met lamellentechniek echter bespaart het EVOLVENT®-systeem gelijk vanaf de installatie veel meer energie waardoor het NHS luchtgordijn met het druk-kamerdüsesysteem EVOLVENT® zich sneller terugverdiend dan een conventioneel luchtgordijn.louise van den brink: DA Pilot, per situatie verschillend. ■

"MET dOOR BESaM OnTWikkEldE calculaTiE

TOOlS WORdEn dE ExacTE EnERgiEBESPaRing,

dE OPTiMalE uWaaRdE En dE TERugvERdiEnTijd

gEcalculEERd."

louise van den brink


arena


A msterdam ArenA rondt komende zomer een mo-dernisering af die ongeveer

een jaar in beslag nam. Onderdeel daarvan is een verregaande CO

2-

reductie van het zestien jaar oude stadion. Het doel van deze operatie: de ArenA moet in 2015 volledig kli-maatneutraal zijn, terwijl de daarmee samenhangende kosten binnen tien jaar zijn terugverdiend.“De ArenA moet een echt duur-zaamheidsicoon worden”, zegt Henk van Raan, directeur facility manage-ment van de voetbaltempel. Via een samenwerking met energiebedrijf Nuon is de ArenA de komende 25 jaar verzekerd van duurzame

warmte en koude, waardoor de CO2-

uitstoot tot 75 procent omlaag gaat.Daarnaast heeft de Arena ervoor ge-kozen om het elektriciteitsverbruik bij evenementen te vergroenen. Re-

ArenA stapt over op duurzame koude en warmte

de elektrische airco’s, koelmachines en verwarmingsketels van de amsterdam arena gaan dit jaar de deur uit. Binnenkort schakelt de arena over op duurzame koude en warmte. ijskoud water uit de nabijgelegen ouderkerkerplas fungeert voortaan als bron om de kantoren, vergaderzalen en andere ruimten in de voetbaltempel ’s zomers koel te houden. de Co

2-uitstoot gaat er zo’n 75 procent door omlaag.

cent is een contract afgesloten voor de levering van 8,5 Mw elektriciteit per jaar tot 2015. Om de uitstoot verder terug te drin-gen, wil de ArenA een deel van het

Door Steffart Buijs,verbonden aan Leene Communicatie in Gouda


arena


stadiondak voorzien van zonnepa-nelen en de groeiverlichting van de grasmat samen met Philips met su-perzuinige led-verlichting uitvoeren.

maximale zekerheid, minimaal onderhoudOm de CO

2-reductiedoelen van de

ArenA te realiseren is klimaatvrien-delijk verwarmen en koelen noodza-kelijk, vertelt Van Raan. “Maar liefst 37 procent van de to-tale CO

2-uitstoot van het stadion is

daarop terug te voeren, zo bleek uit berekeningen die voor de renovatie zijn uitgevoerd.” Met duurzame warmte en koude kan de ArenA de CO

2-uitstoot met

zo’n 750 ton verminderen. Dat is

vergelijkbaar met de uitstoot die jaarlijks veroorzaakt wordt door ruim honderd keer met de auto de wereld rond te rijden. Amsterdam ArenA krijgt een aansluiting op het koudenet van Nuon met een jaarlijkse capaciteit van 2,4 Megawatt. De belangrijkste voordelen van koude zijn – naast het duurzame karakter – volgens Van Raan het minimaliseren van de kosten voor beheer en onderhoud en de leveringszekerheid. “We hebben immers geen koelma-chines meer nodig. Bovendien zijn de kosten per saldo vergelijkbaar met de traditionele koelmethoden. Er is dus geen enkele reden om het niet te doen.”

KoudeproductieNuon produceert de koude door gebruik te maken van het water onderuit de Ouderkerkerplas, waar-van de temperatuur enkele graden boven het vriespunt ligt. De plas ligt hemelsbreed circa drie kilometer bij de ArenA vandaan.

Het water wordt opgepompt van 45 meter diepte en getransporteerd naar een warmtewisselaar in een koudecentrale. Via de warmtewis-selaar koelt het koude meerwater het transportwater, dat zich bevindt in de leidingen van het koudenetwerk. Het opgewarmde meerwater gaat meteen weer terug naar de Ouder-kerkerplas waar het zich mengt met het oppervlaktewater. De koude gaat met een temperatuur van circa zes graden Celsius via een gesloten leidingennet naar de ArenA, waar het gebruikt wordt in de kantoren, vergaderzalen en andere ruimten waar koeling nodig is.

GrasmatverwarmingNaast het gebruik van duurzame koude, gaat de ArenA ook intensie-ver gebruikmaken van stadswarmte. Daarmee wordt onder meer de grasmat verwarmd. De warmte is eveneens duurzaam omdat daar-voor gebruik gemaakt wordt van de restwarmte die vrijkomt bij de elek-triciteitsproductie in de centrale van Nuon in Diemen. Deze restwarmte verwarmt transportwater dat zich bevindt in een gesloten stadswarm-tenetwerk. Op deze manier verwar-men betekent een halvering van de CO

2-uitstoot.

Al voor de verbouwing van de ArenA werd een deel van de warmte van dit stadswarmtenetwerk afgenomen. Maar als er extra warmte nodig was,

Links: Henk van Raan, directeur facility manage-ment van Amsterdam ArenA: ‘De ArenA moet een echt duurzaamheidsicoon worden’.

Rechts: Arno van Gestel, Nuon: ‘Conventionele manieren van koeling en verwarming hebben veel ruimte nodig en kennen een hoger elektriciteitsge-bruik. Een koude-installatie gebaseerd op koud wa-ter uit een diepe plas kent die nadelen niet.’

IJskoud water uit de nabijgelegen Ouderkerkerplas fungeert binnenkort als bron om de kantoren, vergaderzalen en andere ruimten in de ArenA’s zomers koel te houden.


arena


bijvoorbeeld tijdens de koude win-termaanden, werden twee verwar-mingsketels bijgeschakeld, vertelt Van Raan. “De levering van stadswarmte is uitgebreid tot 3,5 Megawatt, terwijl de behoefte aan warmte is terug-gebracht door isolatie, een slim ge-bouwbeheerssysteem en betere in-regeling van de installaties. Hierdoor hebben we die twee verwarmings-ketels dus ook niet meer nodig. Dat scheelt kosten voor het ruimtege-bruik, aardgas en onderhoud.”

dubbele doelstellingCommercieel Manager Arno van Gestel was namens Nuon betrokken bij het warmte- en koudeproject bij de Amsterdam ArenA. Hij begeleidt

Twee grootschalige koudecentrales in NederlandIn Nederland zijn nu twee grootschalige koudecentrales. Beide staan in Amsterdam. • Inaugustus2006isheteersteNederlandsekoudestationgeopend:

‘Zuidas Koude’. Sindsdien levert deze centrale ‘koude’ aan bedrijven op de Amsterdamse Zuidas. Daarvoor maakt het gebruik van water uit De Nieu-we Meer, een zandwinningplas ten zuidwesten van Amsterdam. Deze koudecentrale heeft een capaciteit van 75 MW. Met een 5,5 kilometer lang leidingennetwerk wordt de koude geleverd aan gebouwen van ABN Amro, KPN en VU/VUmc. In 2010 hebben de verbruikers op de Zuidas sa-men ruim 3.200 ton CO

2 bespaard op koeling.

• Inmei2010opendeNuondetweedekoudecentraleinAmsterdamZuid-oost. Deze produceert koude door jaarlijks 8 miljoen m3 liter koud water op te pompen uit de nabijgelegen Ouderkerkerplas. Via een transportlei-ding komt de koude bij de gebruikers terecht. Naast de Amsterdam ArenA worden op deze manier kantoren van onder andere ING en Atlas ArenA Amsterdam en de kantoren en studio’s van Endemol gekoeld.

ook andere organisaties bij de over-gang van traditionele manieren van koelen en verwarmen. Van Gestel: “Qua installatie stap-pen organisaties natuurlijk het liefst in bij nieuwbouw of grootschalige renovatie. De uitgangspositie van de ArenA was met zo’n majeure modernisering dus ideaal. Maar ook andere gebouwen kunnen een aansluiting krijgen op het koude- of warmtenetwerk. Het kan ook als de bestaande koelinstallatie aan ver-vanging of uitbreiding toe is.”

Niet alleen bij Amsterdam ArenA maar ook bij veel andere bedrijven spelen zaken als besparen op het energiegebruik en ruimtebeslag een belangrijke rol.

Organisaties leggen zichzelf steeds vaker een dubbele doelstelling op, weet Van Gestel. “Ze willen zowel de kosten beheer-sen als de CO

2-voetafdruk verklei-

nen. Duurzaam gebouwbeheer staat daarom bij veel facility mana-gers hoog op de agenda. Dat biedt kansen voor een kostenefficiënt, bedrijfszeker en duurzaam alterna-tief. Conventionele manieren van koeling en verwarming hebben veel ruimte nodig en kennen een hoger elektriciteitsverbruik. Bovendien bevatten ze milieuonvriendelijke koelmiddelen met Cfk’s. Een koude-installatie gebaseerd op koud water uit een diepe plas kent die nadelen niet.” ■

Toekomst voor duurzaam koelen en verwarmen

Naam: Cor LeguijtFunctie: senior onderzoeker en themaleider ‘gebouwde omgeving’ bij energie- adviesbureau CE Delft.• Noodzaak: ‘Vormen van collec-tieve koude- en warmtevoorziening hebben de toekomst. Op de langere termijn zie ik weinig toekomst voor verwarming met aardgas in indivi-duele woningen en gebouwen. Daar komt bij dat de vraag naar koeling

toeneemt, niet alleen bij zakelijke gebruikers maar ook bij consumen-ten. Om te voorkomen dat de CO

2-

uitstoot in de gebouwde omgeving hierdoor exponentieel toeneemt, is duurzame koude noodzakelijk.’• Klimaatdoelen: ‘Dit heeft ook te maken met de klimaatdoelen van de EU, die ook voor Nederland gel-den. Op termijn willen we naar tachtig tot 95 procent CO

2-reduc-

tie. De consequentie daarvan is dat de gebouwde omgeving uiteinde-lijk emissieneutraal moet zijn, om voor de industrie nog enige speel-

ruimte te hebben. In grootstedelijke gebieden is stadsverwarming dan een uitstekende oplossing, zeker naarmate de warmtebronnen verder verduurzamen.’ • Onderzoek: ‘Uit onze berekenin-gen blijkt dat stadsverwarming via de traditionele AVI’s resulteert in een vermindering van de CO

2-uit-

stoot van zo’n zestig procent.” De CO

2-reductie bij duurzaam gepro-

duceerde koude is circa 75 procent in vergelijking met traditionele koel-methoden zoals elektrische aircon-ditioning en koelmachines.’

Airview Luchtbehandeling is uw totaalleverancier in klimaatoplossingen. Door middel van het brede leverings-programma kunnen wij u de oplossing bieden voor vrijwel ieder klimaatprobleem.

Hierboven illustreren wij graag de diverse producten uit de productcategorie Luchtbehandeling-systemen. Meer informatie over deze apparatuur kunt u eenvoudig opvragen via de QR-code hiernaast of door een bezoek aan onze website www.airview.nl.

Bij ons kunt u terecht voor méér dan alleen de levering van uw apparatuur. Ook advisering en ondersteuning in alle fases van uw project vormen voor ons een belangrijk onderdeel van de totaaloplossing.

Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van dit concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden. Anders denken in klimaatoplossingen

Scan de QR-code met uw smartphone of tablet voor

meer informatie!

ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING Airview Luchtbehandeling BV I 078 - 652 18 00 I www.airview.nl

Luchtbehandeling-systemen

Verticale units Close Control Airconditioning

Luchtbehandelings-kasten

WTW-units Rooftops

ONTWERPINMETENMONTAGEONDERHOUD

PERFECTE LUCHTVERDELINGMET EURO AIR LUCHTVERDEELSLANGEN

WWW.BLTLUCHTTECHNIEK.NL

EURO AIR LUCHTVERDEELSLANGEN

AFZUIGSYSTEMEN VOOR LABORATORIA, INDUSTRIE, LASROOK EN UITLAATGASSEN

HAL 4, STAND 404

FLEXY ECZEER EFFICIËNTE ROOFTOP VOORLANGDURIGE ENERGIEBESPARING

85 - 234 kW

lennoxemea.comLennox Benelux • Watergoorweg 87 • P.O. BOX 1028 • 3860 BA NIJKERK

Tel.: + 31 33 2471 800/Fax.: 31 33 2479 220/Email: [email protected]

Aandrijving met variabel toerental

CLIMATIC ™ geavanceerde regeling

INNOVATIEF IN WARMTEWISSELAARSSPECIAALBOUW WARMTEWISSELAARS, KOELERS EN CONDENSORS Ontdek meer www.interko.comOntdek meer www.interko.com

PERSOONLIJKE AANDACHT

SNELLE LEVERING

INMEET SERVICE

OPLOSSINGEN OP MAAT

Nijverheidstraat 8 - 2751 GR Moerkapelle - Nederland - T + 31 79 593 25 81 - [email protected]


e en decennium geleden werd de Nederlandse markt voor supermarkt koelen vries-

meubelen zeer sterk beïnvloed door een EIA-subsidie op apparatuur met een A of B label. Ook in 2012 wordt binnen de EIA subsidie gegeven voor het verbeteren van het energielabel van bedrijfsgebouwen – dat is wel-licht een aanknopingspunt met het energielabel voor cold stores.

energielabels: voor velen het zoveelste voorbeeld van europese regeldrift, en die regels brengen doorgaans vooral een vervelende hoop administratieve rompslomp met zich mee. maar vergis u niet: energielabels zijn meermaals krachtige markt-instrumenten gebleken. op de markt voor huishoudelijke koelapparatuur is het inmiddels onmogelijk om apparatuur met ‘slechte’ labels te verkopen.


cold stores

energielabel voor cold stores

Door Sietze van der SluisSaint Trofee, Renesse

energielabel koelmeubelenIn de jaren negentig was de auteur van dit artikel vanuit TNO betrokken bij de ontwikkeling van het eerste energielabel dat in Europa verscheen, het energielabel voor huishoudelijke koelen vriesapparatuur [1]. Het pro-jectteam ging vervolgens verder met het ontwikkelen van een energiela-bel voor wasmachines, maar omdat

dat niet bij het werkgebied paste (de afdeling voor Warmte- en Koude-techniek), stortte TNO zich met steun van Novem (inmiddels omgedoopt tot Agentschap NL) en het EU-SAVE-programma op het ontwikkelen van een energielabel voor supermarkt koelen vriesmeubelen. Dat resul-teerde in een fraai rapport voor de EU [2], wat waarschijnlijk keurig ergens in een lade is verdwenen.

De auteur(Ir.) Sietze van der Sluis werkte van 1990 tot 2009 bij TNO onder andere aan de ontwikkeling van het EU-energielabel voor huis-houdelijke koelapparatuur en aan een energielabel voor koelen vriesmeubelen. In 2008 startte hij een eigen bedrijf, Saint Tro-fee, dat partner is in enkele grote Europese onderzoeksprojecten op koeltechnisch gebied (Frisbee, Estore) en daarnaast consultan-cywerkzaamheden verricht voor Nederlandse en Belgische bedrij-ven. Saint Trofee is gevestigd in Renesse (Zeeland).

Inmiddels waren de Nederlandse energiebedrijven begonnen met het subsidiëren van koelkasten met een energielabel A of B, ter ondersteuning van de introductie van het EU-ener-gielabel, de zogenaamde STIMEK-regeling (stimuleringsregeling milieuvriendelijke en energiezuinige koelkasten). Omdat de energielabels vaak nog ontbraken op de koelkasten zelf, maakte TNO elke maand een lijst met de producten die voor subsidie in aanmerking kwamen. Aanhakend op dit idee werd ook elke maand een lijst gemaakt met supermarkt koelen vriesmeubelen met label A of B, onder de naam STIMECK (stimule-ringsregeling energiezuinige com-merciële koeling). De subsidie voor de STIMECK werd gegeven via de EIA-regeling. Alhoewel de subsidie alleen in Nederland werd gegeven, werkten vrijwel alle Europese fabrikanten mee door gegevens over hun meubelen aan te leveren aan TNO. Ook werkten de fabrikanten, verenigd in Eurovent, mee bij het verfijnen van de metho-diek van de energielabelling [3].Deze STIMECK-regeling had grote invloed op de Nederlandse markt; sommige importeurs vertelden dat in die tijd eigenlijk nog uitsluitend A- en B-meubelen werden verkocht. Na enkele jaren werd de regeling gestopt, om kort daarna in de UK opnieuw te verschijnen als onderdeel van de ECA (Enhanced Capital Allowance)-regeling - een Britse versie van de EIA [4], die momenteel nog steeds actief is. In Nederland wordt het ener-gielabel voor koelen vriesmeubelen momenteel gebruikt als onderdeel van BREEAM-NL, een keurmerk voor duurzame vastgoedobjecten.

BreeAm nLBREEAM is een instrument voor de beoordeling van de duurzaamheid van gebouwen. BREEAM staat voor Building Research Establishment Environmental Assessment Method. BREEAM-NL wordt ontwikkeld en beheerd door de Dutch Green Buil-ding Council (DGBC) onder licentie van het Engelse BRE Global Ltd. Om te beoordelen of een (nog te bouwen) object in aanmerking komt voor een

BREEAM keurmerk, bestaat er een uitgebreide beoordelingsrichtlijn voor nieuwbouw [5]. Voor de beoordeling van een gebouw worden negen onderwerpen beoor-deeld, waaronder energie. Afhankelijk van het type gebouw (kantoor, retail, school of bedrijfsgebouw) komen verschillende voorzieningen (liften, roltrappen, buitenverlichting, …) al dan niet in aanmerking voor een beoordeling. Energiezuinige koelen vriesopslag is één van de voorzie-ningen die kan worden beoordeeld in het geval van retail- of bedrijfsge-bouwen. In het geval van retail wordt voor de beoordeling gebruik gemaakt van het energielabel voor de koelen vriesmeubelen: het gebruik van meubelen met een energielabel A wordt gewaardeerd met een ‘credit’. Voor de voorziening koelen vries-opslag in bedrijfsgebouwen – cold stores – is de waarderingsmethode gebaseerd op voorzieningen. Er is een lijst opgesteld met een zevental uiteenlopende voorzieningen die verplicht moeten zijn aangebracht (bijvoorbeeld elektronische expan-sieventielen, en een koeltoren of verdampingscondensors of hr-compressoren). Daarnaast is er een lijst met een tiental voorzieningen waarvan tenminste drie van de tien moeten zijn aangebracht. Het grote aantal (in totaal tien) voorzieningen die moeten zijn aangebracht hebben

vanzelfsprekend een kostenplaatje. Bovendien wordt door de lijst van verplichte voorzieningen – om de energiecredit te behalen - de sys-teemkeuze beperkt tot een R407C DX-systeem of een R507 pompsys-teem. In de huidige praktijk valt voor cold stores vaak de keuze op am-moniak (NH

3) als koudemiddel, of

voor een CO2/NH

3-cascade, en kan

derhalve geen energiecredit wor-den behaald op de voorgeschreven manier. Hierdoor ontstaat de wens voor een alternatieve methode, om de BREE-AM-NL-energiecredit te behalen voor cold stores; en vanzelfsprekend geniet daarbij een simpele methode de voorkeur. Het zou bijvoorbeeld logisch zijn om, net als bij koelen vriesmeubelen, de credit te kunnen verdienen voor een cold store met een energielabel A. Daarvoor is na-tuurlijk eerst wel een methode nodig om het energielabel voor een cold stores te bepalen.

methodiek energielabelDe methodiek voor het toewijzen van een energielabel aan een product komt er op neer dat het energiege-bruik van het product (E

prod) wordt

vergeleken met het (Europese) markt-gemiddelde energiegebruik (E

gem)

voor soortgelijke producten. Deze vergelijking levert dan de energie-efficiëntie-index (I = 100 * E

prod/E

gem).

Afhankelijk van het soort product (met name van de spreiding van het energiegebruik van soortgelijke producten op de markt) hoort bij een bepaalde energie-efficiëntie-index een energielabel, zoals geïllustreerd in


cold stores


energie efficiëntie energie index (i) Label I < 55 A 55 ≤ I < 75 B 75 ≤ I < 90 C 90 ≤ I < 100 D100 ≤ I < 110 E 110 ≤ I < 125 F I ≥ 125 G

Tabel 1: Relatie tussen energie-efficiëntie-index en energielabel (voorbeeld voor productgroep koel en vriesmeubelen).

tabel 1 voor koelen vriesmeubelen. Normaal gesproken is een product met een energie-efficiëntie-index van circa 100 (en een energielabel E of D) marktgemiddeld, en zijn pro-ducten met een energielabel A zeer zuinig. Het marktgemiddelde energiegebruik voor een bepaalde productgroep wordt ten behoeve van de energiela-belling op één bepaald moment vast-gesteld; bij huishoudelijke koelen vriesapparatuur is dit gedaan in 1992 [1]. Dit is een intensieve klus, omdat een gedegen beeld van de Europese markt moet worden geschetst. Het marktgemiddelde wordt (onder an-dere) daarom niet periodiek ‘ververst’, maar blijft de oorspronkelijke waarde houden. Dat leidt er wel toe dat na verloop van jaren producten met een F of G label uit het marktaanbod verdwenen zijn, en het marktaanbod vooral zal bestaan uit A labelproduc-ten. Om toch weer onderscheid te kunnen maken tussen al die pro-ducten met een A label, zijn (voor koelkasten) extra labels toegevoegd, zoals A+, A++ etc. Bij de introductie vanuit de EU in de jaren negentig waren energielabels bestemd voor consumentenproduc-ten, zoals koelkasten. In de methodiek voor de bepaling van het label was het belangrijk dat er een algemeen aanvaarde (EN)-norm was om het energiegebruik van de producten te meten. De EU verordonneerde dat de lidstaten verplicht waren de energielabels steekproefsgewijs te verifiëren (wat overigens alleen in Nederland en Denemarken serieus werd opgevolgd). Op ’t eerste gezicht lijkt het natuurlijk zo dat het meten van het energiegebruik volkomen eenduidig is, en de enige acceptabele manier om het energiegebruik van een product vast te stellen. Maar het bleek dat metingen aan hetzelfde product in verschillende laboratoria toch heel verschillende resultaten kon geven [6], waarop CECED aanvul-lende aanwijzingen opstelde voor het meten van het energiegebruik van huishoudelijke koelapparaten.Inmiddels is ‘meten’ niet meer de enige manier die acceptabel is voor

het vaststellen van het energiege-bruik, als het om energielabellen gaat. Bij de bepaling van het energielabel van woningen en utiliteitsgebou-wen wordt gebruik gemaakt van een rekenmethode, die in Nederland gedegen is vastgelegd in een tweetal ISSO-publicaties. Gebaseerd op deze publicaties zijn er diverse (gecer-tificeerde) software programma’s beschikbaar om de berekeningen gemakkelijk te kunnen uitvoeren. De grote voordelen van een reken-methode zijn de lagere kosten en de kortere doorlooptijd. Daarnaast ontstaat een extra voordeel: het is zo niet alleen mogelijk om van reële bestaande producten (gebouwen) het energielabel te bepalen, maar het is ook mogelijk om al in de ontwerp-fase het energielabel van een product (gebouw) te bepalen.

eu-project iCe-eOm koelen vrieshuizen (cold sto-res) te kunnen labellen, hebben we inzicht nodig in het huidige markt-gemiddelde energiegebruik van koelen vrieshuizen in Europa. Hier biedt een lopend EU-project uitkomst. In het project, ICE-E, wordt een database opgebouwd met gegevens over het energiegebruik van Europese cold stores. Deze database bevat momen-teel (februari 2012) gegevens van 236

cold stores. Via een interface op inter-net, de ‘Cold Store Energy Advisor’ [7], is het mogelijk om het energiegebruik van een door de gebruiker gespe-cificeerde cold store te vergelijken met de gegevens die in de database aanwezig zijn (afbeelding 1).Een goed doordacht aspect van de ICE-E-database is dat van een cold store niet alleen het energiegebruik kan worden opgenomen, maar ook een grote hoeveelheid andere informatie. Daardoor kan de ge-bruiker voor de vergelijking van het energiegebruik criteria opgeven, om te specificeren op welke basis een vergelijking moet worden gemaakt. Er kan een keuze worden gemaakt uit afmetingen (inhoud en oppervlak), jaarlijkse doorzet (Ton/jaar), koelcel-temperatuur, vriesceltemperatuur of celfunctie (zie afbeelding 1). Boven-dien kan de ‘range’ voor vergelijking bij de meeste van deze criteria door de gebruiker worden opgegeven (bijvoorbeeld: minimum inhoud – maximum inhoud). Bij een bepaalde criteriumkeuze meldt de interface terug hoeveel objecten in de database aanwezig zijn voor de vergelijking van de energiegebruiken.

uitwerking energielabel voor cold storesOm een energielabel voor een cold



cold stores

Afbeelding 1: Interface van de Cold Store Energy Advisor, met resultaten voor de vergelijking van het energie-gebruik van een bepaalde cold store met dat van andere Europese cold stores met een vergelijkbare grootte.

store te kunnen opstellen, zijn nodig:- een meet- of berekeningsmetho-

de voor het (jaar)energiegebruik;- het (Europese) gemiddelde ener-

giegebruik voor vergelijkbare cold stores;

- een relatie tussen de energie-effi-ciëntie-index en een energielabel.

Voor de berekening van het ener-giegebruik van een cold store wordt eerst de koellast berekend voor verschillende tijdvakken, met elk een eigen buitentemperatuur. Aanwij-zingen hiervoor zijn te vinden in de cold store guide van het IIR [8]. Vervolgens wordt bij elke berekende koellast (en bijbehorende buitentem-peratuur) het opgenomen elektrisch vermogen van de koelinstallatie berekend, op basis van de com-ponenten en specificaties van de koel- of vriesinstallatie. Een optelling van de verschillende tijdvakken geeft dan het jaar energiegebruik. Er is op dit moment nog geen publicatie beschikbaar waarin deze rekenme-thodiek eenduidig is vastgelegd, en evenmin is software beschikbaar om de berekeningen uit te voeren. Vandaar dat zo’n berekening nu nog door een koeltechnische deskundige gedaan moet worden. Ook voor het vergelijken van het berekende energiegebruik met de waarden uit de ICE-E-database is een zekere mate van vakkennis vereist, om een goede afweging te maken voor de vergelijkingsbasis. Voor het vergelijken van opslagcel-len is bijvoorbeeld de inhoud een goed criterium bij het vergelijken van energiegebruiken, in combinatie met de temperatuur (koel-, diepvries- of gecombineerde opslag). Voor het vergelijken van het energiegebruik van een distributiecentrum met andere cold stores is daarentegen de doorzet een belangrijke vergelij-kingsbasis om mee te nemen. Voor de relatie tussen energie-effici-entie-index en het energielabel kan voor cold stores goed gebruik wor-den gemaakt van de gegevens zoals vermeld in tabel 1. Een indicatie voor de spreiding in het energiegebruik van verschillende cold stores wordt door de Cold Store Energy Advisor

gegeven, en is vergelijkbaar met de spreiding in het energiegebruik bij koelen vriesmeubelen.Via de hiervoor beschreven me-thodiek is in januari 2012 voor een nieuw te bouwen cold store door Saint Trofee het energielabel be-paald – in dit geval resulterend in een energielabel A. Het onderbouwde resultaat is als ‘Alternative Evidence’ voor de energiezuinigheid van de cold store aangeboden aan een BREEAM-NL-assessor , en geac-cepteerd. Hiermee kon de BREEAM-NL-energiecredit voor de cold store worden verzilverd op een integrale, simpele manier.

Verdere ontwikkelingVoor iemand met ervaring in de koeltechniek is het mogelijk om het energielabel te berekenen voor een cold store. Voor het breder beschik-baar maken van de methodiek is het nodig om deze uitvoerig te beschrijven en in een publicatie vast te leggen (bijvoorbeeld een ISSO-publicatie). Ook is het wenselijk om bijbehorende rekenprogramma’s beschikbaar te maken. Een ener-gielabel voor cold stores is interessant voor het BREEAM-NL-keurmerk voor duurzame gebouwen. Ook binnen de EIA zou het energielabel gebruikt kunnen worden om de bouw van

energiezuinige cold stores te stimu-leren.

Summary: energy labeling for cold storesThe article describes the possibility to calculate an energy label for cold stores. This possibility has arisen now that data on energy consumption of cold stores in Europe is becoming available through the European ICE-E project. In The Netherlands, Saint Trofee has now calculated the energy label for a large cold store which is to be built in the near future. Based on this calculation an energy credit has been awarded to the cold store within the BREEAM - NL assessment me-thod for sustainable buildings. ■

referenties[1] Study on Energy Efficiency Standards

for Domestic Refrigeration Applian-ces, Final Report. Group for Efficient Appliances (GEA). Ademe, Valbonne (Fr), 1993.

[2] Energy Labelling of supermarket refrigerated cabinets. Frank Elefsen (DTI), Andrew Gigiel (FR&PERC), Dorte Maimann (DEA), Sietze van der Sluis (TNO). TNO Report R95-164, 1995.

[3] Eurovent Recommendation REC 05 on the calculation of Total Display Area (TDA) for refrigerated display cabinets. Eurovent, Paris, 1995.

[4] ECA Energy Technology criteria list 2011 – refrigerated display cabinets. Enhanced Capital Allowance scheme, DEFRA / Carbon Trust (UK), download van http://etl.decc.gov.uk/etl

[5] BREEAM-NL 2011 keurmerk voor duurzame vastgoedobjecten. Beoor-delingsrichtlijn Nieuwbouw, versie 1.0 (augustus 2011). DGBC, Rotterdam, 2011.

[6] Cold Appliance European Ringtest, S.M. van der sluis (TNO). Energy Ef-ficiency in household Appliances and Lighting, p. 395 – 403. P. Bertoldi, A. Ricci & A de Almeida. ISBN 3-540-41482-7 Springer Verlag.

[7] Cold Store Energy Advisor: http://coldstoresurvey.teknologisk.dk

[8] Cold Store Guide, IIR, Paris, 3rd edition 1993.


cold stores


meer informatie:Saint Trofeejan van Renesseweg 44325 gn RenesseT: 0111795061

meer informatie:Saint Trofeejan van Renesseweg 44325 gn RenesseT: 0111795061

Al 25 jaar een voorsprong in techniek

APAC is een krachtige combinatie van drie zelfstandige opererende bedrijven, verbonden door hun vergaande specialisatie en hoge kwaliteits-normen. APAC Airconditioning BV is dé specialist op het gebied van datacenterkoeling en koeling van computerruimtes. De missie van APAC is om met behulp van slimme technieken energiezuinige producten en installaties te leveren die bijdragen aan een beter milieu.

www.apac.nl

Adv_APAC 25 jaar Airconditioning RCW.indd 1 06-07-12 09:20

Kijk voor meer informatie op: WWW.CONPRO.NL

Bunsenstraat 90 | 3316 GC Dordrecht | T 078 - 621 38 51

REINIGEN, RECONDITIONEREN EN CONSERVEREN VAN KLIMAATTECHNISCHE INSTALLATIES

LuchtbehandelingsinstallatiesConpro reinigt en reviseert luchtbehandelingsinstallaties,

past levensduurverlengend onderhoud toe en vervangt

diverse onderdelen. Zo bent u verzekerd van goed

totaalonderhoud met een schoon resultaat.

Antibacterieel Levensduurverlengend Optimalisatie Alternatief voor vervangen

PROGREEN® A-MIX Oppervlaktebehandeling voor lamellenbatterijen

Conpro adv Luchtbehandeling.indd 1 12-10-2010 13:17:55


H et IIR speelt vooral nu een belangrijke rol voor deze ontwikkeling in Nederland.

Door bezuinigingen van de over-heid is de leerstoel koudetechniek aan de Technische Universiteit in Delft een aantal jaren geleden helaas komen te vervallen. Het is daarom van groot belang dat er gebruik wordt gemaakt van de impact van het gehouden congres over de inzet en ontwikkeling van natuurlijke koudemiddelen.Dr. ir. Carlos Infante Ferreira is op dit moment nog een van de deskundi-gen in het vakgebied die aan de TU in Delft het onderzoek en de belan-

van groot belang voor de ontwikkeling van de koudetechniek, airconditioning en luchtbehandeling in de hele wereld, maar zeer zeker ook voor nederland, zijn de door het iiR georganiseerde internationale congressen. dat gold natuurlijk ook voor de tiende gustav lorentzen conferentie, die van 25 tot en met 27 juni in delft werd gehouden. tijdens congressen worden namelijk de recente resultaten van onderzoekers uit de gehele wereld, die zijn verbonden aan universiteiten en onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven gepresen-teerd.

Door ing. Dick HavenaarVoorzitter redactieraad RCC Koude & Luchtbehandeling Lid IIR commissies, E1 (Airconditioning) en B2 (Koelinstallaties)

gen van de koudetechniek stimu-leert en behartigt. Hij is bovendien actief binnen het IIR en heeft in samenwerking met de KNVvK een waardevolle bijdrage en initiatiefrijke rol gespeeld in het organiseren en welslagen van dit congres.Hoogtepunten waren onder andere de voordrachten van de keynote speakers, waarvan in dit artikel een aantal korte impressies zijn weer-gegeven, met verwijzing naar de bijdragen van Dr. Lambert Kuijpers van de Technische Universiteit Eindhoven, Dr. Andy Pearson, directeur, Star Refrigeration, Glasgow UK.

De tiende IIR Gustav Lorentzen Conferentie (25-27 juni 2012 te Delft)

Gustav Lorentzen conferentie zorgt voor ontwikkeling van de branche

Bijdrage van dr. Lambert Kuijpers, technische universiteit eindhovenOver het algemeen was de confe-rentie stimulerend en interessant, uitdagend en gedachtevormend. De presentatie van de keynote papers was afgewogen en hield zich bezig met research, research and develop-ment, development en commerci-alisatie en de ontwikkeling van de belangrijkste natuurlijke koudemid-delen, specifiek gedurende de laatste paar decades.Keynote speaker Prof. Pega Hrnjak presenteerde een lijst van de belang-rijkste natuurlijke koudemiddelen

Gustav lorentzen conferentieRCC Koude & luchtbehandeling

Prof. Pega Hrnjak



Gustav lorentzen conferentie

die hij ook als concurrerend in de toekomst zag, waarbij koolwaterstof-fen en ammoniak in het huidige beeld van toepassingen boven-aan staan, naast kooldioxide dat in waterverhitters in Japan veel wordt gebruikt.De twee hoofdthema’s waar het in zijn keynote paper over ging waren de R&D-vorderingen op het gebied van de vermindering van de hoe-veelheid koudemiddel (voor alle mogelijke koudemiddelen) in ver-schillende soorten toepassingen. Dit wordt vaak gecombineerd met het verbeteren van warmtewisselaars, en de verbetering of optimalisatie van compressoren voor ammoniak en kooldioxide.Keynote speaker ir. David Bostock, die verantwoordelijk is voor de verkoop bij een van de grootste producenten en leveranciers van koude-installaties en koelmachines, ging specifiek in op de diverse ont-wikkelingen ‘in het bredere plaatje’, zoals die bij natuurlijke koudemid-

delen momenteel plaats vinden. Hij bekeek in het bijzonder factoren zoals wetgeving, energieprijzen, de rol van de milieuorganisaties en, niet te vergeten, het belang van de consument. Gebaseerd op deze overwegingen gaf hij de accenten aan waar de huidige ontwikke-ling van koudeapparatuur rekening mee moet houden, niet alleen voor vandaag, maar zeer zeker ook in de nabije toekomst.Keynote speaker Prof. Alberto Cavallini ging uitgebreid in op het thema van warmteoverdracht en drukval in mini-channel warmte-wisselaars. Met name behandelde hij als hoofdthema het juiste ont-werp van deze warmtewisselaars. Dat is belangrijk voor natuurlijke koudemiddelen in verband met de vaak noodzakelijke reductie van de koelmiddelhoeveelheid, maar het kan in principe voor alle koudemid-delen worden toegepast. Hij ging verder in op de warmteoverdracht in het tweefasengebied en de daarbij

behorende drukvallen en concen-treerde in het laatste gedeelte van zijn keynote op kooldioxide en de effectiviteit en optimalisatie van condensors.Keynote speaker Dr. Andy Pearson concentreerde zich in zijn keynote op de vijf soorten koudemiddelen lucht (gascycli), ammoniak, koolwa-terstoffen (propaan), kooldioxide en water. Hij beschouwde ammoniak en propaan als ‘widespread’, kool-dioxide als ‘commercialized’ voor een aantal toepassingen, gascycli geschikt voor ‘niche uses’ en water als ‘nog niet’. In zijn conclusies ver-meldde hij dat er de laatste twintig jaar veel researchprojecten zijn uitgevoerd die te maken hadden met de aantasting van de ozonlaag en klimaatverandering, maar dat deze gedeeltelijk succesvol waren en dat zij fondsen hebben weggehaald voor andere onderzoeksthema’s, zoals het gebruik van grondstoffen en energetisch rendement. Hij besloot met de opmerking dat er nog veel

Ing. Menno van der Hof, Voorzitter werkgroep KANS NVKL

Deze 10e conferentie zette de ba-lans tussen de belangrijkste na-tuurlijke koudemiddelen CO

2,

NH3 en HC weer op de kaart, aan-

gevuld met innoverende tech-nieken. Het spectrum van pre-sentaties was zeer breed en vaak technisch diepgaand en er wer-den doorbraken en baanbrekende resultaten getoond. Onder ande-re op het gebied van koudetech-niek, opwekking, implementa-

tie, absorptie koeling, onderzoek naar magnetische koeling, koelen met zonne-energie, vernieuwen-de componenten, compressoren, betere micro warmtewisselaars, optimalisatie van besturingen, de implementatie van concepten vooral in de retail, warmteover-dracht, warmtepompen, energie-reductie, thermische opslag en met PCM.Ook was er veel aandacht voor re-gelgeving, veiligheid, normering en verhelderende plenaire pre-sentaties waarin de niet meer te stuiten opmars van de natuurlijke

koudemiddelen in ons vakgebied is toegelicht.Het mondiale probleem van de emissie van koudemiddelen, de implementatie van de F-gassen-regeling in de EU, en de voordelen (lage GWP, onbrandbaar, stabiel) en nadelen van de nieuwste syn-thetische HF- koudemiddelen is ook besproken. Bij de afbraak van HFO blijkt in regenwater een ster-ke verhoging van trifluoroazijn-zuur voor te komen, wat scha-delijke effecten voor in het water levende organismen en vegetatie kan veroorzaken.

Didier Coulomb, directeur IIR.

AL 25 JAAR ERVARIN

G IN HET VAK AL 2

5 JA

AR E

RVA

RIN

G IN

HET VAK

BEDRIJFSSOFTWARE VOOR DE INSTALLATIEBRANCHE

Gorinchem | Spijksedijk 16a | 4207 GN Gorinchem | Tel. 088 - 40 80 410 | Fax 088 - 40 80 411 | [email protected]

Zierikzee | Gouwepoort 2 | 4301 RZ Zierikzee | Tel. 088 - 40 80 410 | Fax 088 - 40 80 411 | [email protected]

Snelheid en accuratesse zijn van essentieel belang. U wilt kunnen calculeren, beheren,

plannen, offreren. En uiteraard nog veel meer. Zorgeloos, vanuit één krachtig systeem.

Daarom kiest u voor bedrijfssoftware van Syntess. Want Syntess Software kent uw

branche als geen ander en biedt u daardoor grip op uw bedrijfsprocessen.

Grip op uw bedrijfsprocessen

meer research te doen is en dat er zeker ook nog mogelijkheden voor succesverhalen zijn.

PercentagesVan de ongeveer 150 papers had 33 procent kooldioxide als onder-werp, 12 procent koolwaterstoffen en 5 procent ammoniak. De overige 50 procent van de papers ging in op not-in-kind systemen (zoals absorptie) of op meer algemene researchonderwerpen.Het percentage papers over kool-dioxide loopt (terecht) terug ten opzichte van vorige GL-confe-renties; dit werd ook door keynote spreker Pearson opgemerkt. De focus bij de papers over kooldioxide komt meer en meer te liggen op de ontwikkeling richting commerciële systemen, waarbij supermarkten nog altijd een belangrijke rol spelen. Interessant was hier ook de gede-tailleerde beschrijving van enkele

componentontwikkelingen. De beschrijving van de ontwikkeling van systemen met koolwaterstoffen was goed, mede omdat ook de vei-ligheidsaspecten de juiste aandacht kregen. De papers over ammoniak lieten een ontwikkeling naar kleinere units zien (dan tot dusverre gebrui-kelijk), een trend die wel eens heel belangrijk zou kunnen worden.In het algemeen waren de beschrij-vingen van nieuwe compressoront-wikkelingen (inclusief systemen met ejectoren voor kooldioxide) bijzon-der stimulerend en interessant. Het laat zien dat er op dit gebied veel gebeurt.Overall was de kwaliteit van de papers goed, waarbij zeker ook moet worden vermeld dat de kwaliteit van de Chinese papers erg opviel. Een aantal papers waren wel wat overdreven (riepen hogere verwach-tingen op), in zoverre dat de papers behoorlijk minder presenteerden

dan de abstracts deden vermoeden. Een strengere selectie zou waar-schijnlijk tot een twintigtal minder papers hebben geleid.Concluderend, een goede confe-rentie hier in Delft, die het beste doet vermoeden voor het vervolg dat in 2014 in China gaat plaatsvinden.

Bijdrage van dr. Andy Pearson, Star refrigera-tion, Glasgow, uKTijdens de Gustav Lorentzen confe-rentie in Delft was het aantal belang-stellenden/deelnemers uit Nederland (zoals je mag verwachten), Duitsland en Noorwegen het grootst. China was ook goed vertegenwoordigd, met een aantal presentaties over onderzoek van koolwaterstoffen, waaronder een aantal papers met co-auteurs met Europese onder-zoekers. De Verenigde Staten waren iets minder goed vertegenwoordigd, hetgeen misschien te wijten was aan

Gustav lorentzen conferentieRCC Koude & luchtbehandeling

T e c h n i s c h d e b e s t e o p l e i d e r

Adv_KT_LC.indd 1 5-7-2012 9:40:19



de ASHRAE-zomerbijeenkomst in San Antonio.Prof. Pega Hrnjak van de Uni-versiteit van Illinois gaf echter een inspirerend overzicht in zijn ope-ningstoespraak van de noodza-kelijke stappen om de toepassing van koolwaterstoffen, kooldioxide en ammoniak te bevorderen. Een gemeenschappelijke factor tussen deze drie natuurlijke koudemid-delen was de behoefte aan meer efficiënte systemen met een kleinere koudemiddelinhoud. De toepassing van kooldioxide zou ook profite-ren van de ontwikkeling van meer geavanceerde expansiesystemen en de uitbreiding van ammoniak als koudemiddel door lagere materiaal-kosten en hermetische systemen. Beide thema's werden later opgepikt door sprekers in de belangrijkste conferentiesessies, met een opmer-kelijk aantal papers voorzien van omschrijvingen en gedetailleerd on-

derzoek naar ejectorsystemen. Met deze toepassing wordt het systeem-rendement of de systeemefficiency verbeterd doordat de zuigdruk in de compressor wordt verhoogd ten opzichte van de gewenste verdam-pingsdruk.

PopulairZoals tijdens de meeste voorgaande Gustav Lorentzen conferenties is het koudemiddel kooldioxide het meest populaire onderwerp. Meer dan veertig procent van de papers ging hierover. Er waren meer dan ooit tevoren presentaties over warmte-pomptechnologie, niet alleen met kooldioxide, maar ook met ammo-niak, ammoniak/water-mengsels en koolwaterstoffen. Verschillende nieuwe compressortechnologieën werden gepresenteerd over her-metische, olievrije machines voor ammoniak en kooldioxide. Maar het was duidelijk dat deze technologieën

zich nog in een eerste ontwikke-lingsfase bevinden.Een zeer interessante sessie papers werd gepresenteerd door UNEP Ozonaction, STEK, EPEE, Green-peace en Shecco op het emissiebe-leid en de initiatieven voor nieuwe wetgeving. Niet verrassend uit zo'n diverse groep was dat er geen con-sensus over de details werd gegeven, hoewel er een breed gedragen over-eenstemming bestaat dat er binnen een paar jaar HFC-beperkingen zullen worden ingevoerd in Europa. Er was weinig of geen discussie over de nieuwe koudemiddelen die onverzadigde HFK's gebruiken om chemische producten te produceren met een zeer laag ozon deplation potential (ODP). Een discussie op de conferentie en een debat, over de voors en tegens van deze nieuwe koudemiddelen zou veel duidelijk-heid hebben opgeleverd. Het was een goede conferentie. ■




Grootste aantal papers tijdens delftse conferentie

Conferentierapport opgesteld door Dr. ir. Carlos Infante Ferreira

de 10e iiR internationale gustav lorentzen conferentie over natuurlijke koudemiddelen (2527 juni 2012 te delft) was het vervolg op de in Sydney gehouden glconferentie van april 2010. de conferentie in delft werd georganiseerd door de knvvk (koninklijke nederlandse vereniging voor koude), in nauwe samenwerking met de Technische universiteit delft en het iiR (international institute of Refrigeration). de delftse conferentie ontving in vergelijking met voorgaande conferenties het grootste aantal papers en vertegenwoordigde landen.

International Institute of Refrigeration



Een aantal statistische gegevens in vergelijking met de twee voorgaande Gustav Lorentzen

conferenties werd opgetekend in tabel 1. De Delftse conferentie bleek het grootste aantal papers en ver-tegenwoordigde landen te hebben. Opvallend is dat er bij de conferentie van Kopenhagen meer deelnemers waren dan bij de andere conferen-ties.Tabel 2 geeft de gerepresenteerde landen voor wat betreft de nationali-teit van de eerste auteur en voor wat betreft het land van herkomst van de deelnemers. De meeste auteurs en deelnemers waren afkomstig uit Midden-Europa maar ook Azië was goed vertegenwoordigd.Figuur 1 geeft een overzicht van de meest besproken onderwerpen tijdens de laatste zes Gustav Lo-rentzen Conferenties, die gehouden zijn in respectievelijk Guangzhou, Glasgow, Trondheim, Kopenhagen, Sydney en Delft. De conferentie in Azië resulteerde in een geringer aantal papers. Dit kan erop wijzen dat de toepassing van natuurlijke koudemiddelen nog een lage pri-oriteit heeft in die regio. De papers zijn onderverdeeld in de volgende categorieën: carbondioxide, sorptie, koolwaterstoffen (HC) en ammo-niak voor wat betreft de vloeistof-fen. Belangrijke onderwerpen zoals compressoren, warmtepompen, ejectoren (inclusief expanders) en supermarkten zijn ook opgenomen, omdat deze thema's zijn behandeld in alle zes conferenties.

Koolstofdioxide Het aantal papers over koolstofdi-oxide is teruggebracht, niet alleen in percentage van het aantal papers, maar ook in absolute aantallen: van 71 in 2006 naar 66 in 2008, 41 in 2010 en 57 in 2012. Het onderzoek naar CO

2 is nu vooral gericht op

de verbetering van de kringloop, onder andere door het opnemen van ejectoren om een deel van de expansieverliezen terug te winnen. Het gebruik van ejectoren in trans-kritische CO

2-warmtepompsyste-

men blijkt de kringloop met 7 tot 14 procent te verbeteren. Voor koude-middelkringlopen is een maximale verbetering van 7 procent gemeld. Het werkgebied van compressoren is uitgebreid tot hogere drukken en hogere temperaturen waardoor bedrijf met hogetemperatuurwarm-tepompen ook mogelijk is met andere koudemiddelen. De presta-ties van secundaire CO

2- systemen,

zowel met geforceerde circulatie als natuurlijke zwaartekrachtcirculatie was het onderwerp van een deel van de papers. De invloed van de circu-latiestroomhoeveelheid was, onder andere, een van de onderwerpen die veel aandacht kreeg in de gepresen-teerde papers.

SorptiesystemenEr zijn veel papers over sorptie-systemen gepresenteerd. Figuur 1 laat een toename zien van sorptie-gerelateerde onderwerpen. Sorp-tiesystemen in combinatie met zonne-energie werden ook in een


aantal van de papers gepresenteerd, terwijl andere papers de warmte- en massaoverdracht in sorptiesystemen behandelden. Een aantal prototy-pes zijn in ontwikkeling en auteurs meldden vooruitgang. Het meren-deel van de sorptiepapers ging over absorptiekringlopen, hoewel er ook een aantal papers werden gewijd aan de adsorptieprocessen. Expe-rimentele gegevens zijn verstrekt over zonne-energiesystemen, waaruit werd geconcludeerd dat de hulpsystemen een groot deel van de energiebehoefte van de zonne-energiesystemen vertegenwoordi-gen. Een van de papers ging over dubbele output, dubbel effect chillers met een totale COP van 3,3. Deze machines zijn niet alleen getest in het laboratorium, maar ook geïm-plementeerd in stadsverwarming. Een van de voorgestelde systemen verzorgde seizoensopslag zonne-warmte hetgeen, rekeninghoudend met het seizoensgedrag van zonne-energie, een interessante toepassing kan worden.Koolwaterstoffen zijn uitgebreid be-sproken in de conferenties van 2002 en 2004. De belangstelling heeft zich gestabiliseerd en was praktisch gelijk aan die van de laatste vier confe-renties. De operationele eisen van compressoren voor koolwaterstoffen zijn gepresenteerd om identificatie van bedrijfscondities mogelijk te maken. Compressorontwerpen zijn verbeterd voor werking met kool-waterstoffen, waardoor er hogere isentropische efficiëntie mogelijk

Tabel 1: Deelname en aantal papers tijdens de laatste drie Gustav Lorentzen conferenties.

Tabel 2: Vertegenwoordigde landen tijdens de conferentie. Tussen haakjes het aantal papers of deelnemers.

Conference Papers in Proceedings Participants Number of countries of participants

GL-2008, Copenhagen 135 397 32GL-2010, Sydney 86 171 27GL-2012, Delft 143 278 37

Country first author Country of participants

1 Netherlands (14) Netherlands (59)2 Germany (14) Germany (27)3 Norway (11) Italy (18)4 Denmark (10) Denmark (17)5 Italy (10) South Korea (14)6 South Korea (10) China (13)7 Spain (10) France (13)8 USA (5) Norway (13)




is. Reductie van de koudemiddel-inhoud en veiligheidsconcepten voor koolwaterstofsystemen zijn ook besproken.

AmmoniakHet kleine aantal papers over am-moniak is vergelijkbaar met eerdere conferenties. Al jaren is ammoniak het onderwerp van gespecialiseerde conferenties (International Institute of Ammonia Refrigeration, Indus-trial Refrigeration Conferences en de biennial IIR International Con-ference of Ammonia Refrigeration Technology, in Ohrid, Macedonië) en worden een beperkt aantal papers in Gustav Lorentzen conferenties gepresenteerd. Specifiek op het gebied van compressor ontwikke-ling werden in verband met hoge druk en hoge temperatuur toepas-singen gemeld. Ook de toepassing van ammoniak in een warmtepomp met kleine koudemiddelinhoud is gepresenteerd.Compressoren waren geen belang-rijk onderwerp tijdens de vorige conferenties, maar tijdens de Delftse conferentie was tien procent van de papers gewijd aan compressoren en werd het nu dus wel een belangrijk onderwerp. Ontwikkelingen gerela-teerd aan kooldioxidecompressoren gingen voornamelijk over tweetraps werking. Met toepassing van een economiser of een tussendrukaf-scheider aangesloten op tussendruk

wordt de prestatie van het systeem verbeterd. De persgastemperatuur van koolwaterstofcompressoren is aanzienlijk lager dan voor HFK's, waardoor het werkgebied is uitge-breid. Ontwerpaanpassingen zorgen voor een hogere efficiëntie. De combinatie van Vi-regeling met toe-rentalregeling maken deellastbedrijf van schroefcompressoren met een zeer hoge isentropische efficiëntie mogelijk.

WarmtepompenHet percentage van papers met warmtepompen als onderwerp is iets lager dan in de voorgaande confe-renties. Industriële warmtepompen, maar ook warmtepompen voor toepassingen in gerenoveerde ge-bouwen vereisen hoge temperaturen voor warmtelevering. Verscheidene papers introduceerden selectieme-thoden om voor deze toepassingen het beste koudemiddel en het beste werkingsprincipe voor de gewenste bedrijfsomstandigheden te bepalen. Nieuwe compressorontwerpen die hogere werkdrukken en temperatu-ren leveren, vergroten het werkge-bied van de compressoren aanzien-lijk, waardoor meer toepassingen bij hogere temperaturen mogelijk zijn.Tijdens voorgaande conferenties ging het gebruik van CO

2 in de

supermarkten voornamelijk over CO

2-systemen. In Delft lag echter

de focus op de integratie van de

verschillende energiesystemen in de supermarkten. Systeemintegratie draagt bij aan significante energie-voordelen.Een aparte sessie was gewijd aan het emissiebeleid. De meeste papers in deze sessie uitten bezorgdheid over het toenemende gebruik van HFK’s en het feit dat zij het effect op de opwarming van de aarde, dat het verbod op gechloreerde koude-middelen heeft opgeleverd, teniet doet. Een marktonderzoek leverde factoren op die de introductie van natuurlijke koudemiddelen beper-ken. Onder andere het groeiend aantal normen en toename van regelgeving is niet gunstig voor het bevorderen van het gebruik van mi-lieuvriendelijke, minder schadelijke stoffen.

thermofysische eigen-schappenHet volgende evenement, de 11e IIR Internationale Gustav Lorentzen conferentie over de natuurlijke kou-demiddelen, zal worden gehouden in Hangzhou, China, in 2014. Maar voordat het zover is, wordt de vierde IIR Internationale Conferentie over thermofysische eigenschappen en overdrachtsprocessen van koude-middelen gehouden in Delft, Neder-land, op 17-19 juni 2013 (zie www.tptpr2013.nl). Mis het niet - veel papers zullen gaan over natuurlijke koudemiddelen. ■

Figuur 1: Bediscussieerde koudemiddelen en onder-werpen tijdens de laatste zes Gustav Lorentzen con-ferenties. De staven geven een indicatie van de ratio aan papers per categorie ten opzichte van het totaal aantal papers tijdens de specifieke conferentie. Tus-sen haakjes staat het aantal papers opgenomen in de procedure.

185x131_NL_RCC_cool.indd 1 30.07.12 08:17

Notified Body voorDrukapparatuur (PED)GESPECIALISEERD IN KOUDETECHNIEK

Alle PED modules(met of zonder ISO kwaliteitssysteem)Kostenbesparend EG-typekeur(met of zonder ISO kwaliteitssysteem)Soldeer- en laskwalificatiesKeuring voor IngebruiknemingBeoordelingen PGS 13Periodieke herkeuringen (volgens WBDA)

Referenties: Assumburg Koeltechniek, BDA Cooling B.V., Bort de Graaf Koel- en Kli-

maattechniek, Carrier Refrigeration Benelux B.V., De Baronie Koel- en Vriestechniek, De Laat

Koudetechniek, ECR Nederland, Fridina B.V., Friga Systems, Frimex Retail Services BV, GEA

Refrigeration Netherlands N.V., Govers Koeltechniek B.V., Hegeman Koudetechniek, IBK Compac,

IBK Koudetechniek B.V., Ingenieurs- en Handelsburo Wijbenga, Koel en Airco Service KAS BV,

Koelgroep Dorenbos, Koelplan Airconditioning B.V., Koeltechniek Verhoog B.V., Koeltechnisch

Buro Raamsdonksveer, KOELTEX BV, Lassche & Keizer BV, Limburgse Koelindustrie Liko B.V.,

MUR Conditioning BV, Nijssen Koeling, NVKL Zoetermeer, Omega Engineering, PCT International,

Pool Koudetechniek, Renselaar Koeltechniek, Romijnders Koudetechniek B.V., Rosval Production

& Development B.V., Saval Airchilling & Freezing, Servex Koel- en Vriestechniek, T&S Klimaat-

techniek, Technicool B.V., Tolsma Techniek Emmeloord b.v., Trane Airconditioning B.V., Van

Abeelen Koeltechniek b.v., Van den Reek Koeltechniek B.V., Van der Laan Koeltechniek B.V., Van

Gerven Koeltechnische Unitbouw B.V., Van Kempen Koudetechniek B.V., Veld Koeltechniek BV,

VHI Koudetechniek BV, Wolter & Dros TBI Techniek B.V., Wooning Airconditioning.

NoBo/AKI-nummer 1242Hertzstraat 14, 6716 BT EdeTelefoon 0318 - 55 11 06, Fax 0318 - 55 13 22E-mail: [email protected], www.energieconsult.nl

EEN NVKL INSTALLATEUR GAAT TOT HET GRAADJEo

Om de vangst vers te houden wordt hij aan boord al gekoeld. Om die temperatuur constant te houden heb je

installateurs nodig die technisch goed geschoold zijn en een servicegerichte mentaliteit hebben.

Die installateurs hebben zich verenigd in de NVKL. De Nederlandse Vereniging van ondernemingen op het gebied

van de Koudetechniek en Luchtbehandeling. Da’s een hele mond vol voor professionaliteit, zekerheid en kwaliteit.

Ze zorgen ervoor dat de ideale temperatuur overal en altijd precies hetzelfde blijft. Let er dus op of uw installateur

er een is waar de NVKL achter staat. www.nvkl.nl Precies de goede temperatuur. Overal. Altijd. Gegarandeerd.

NVKL_210x297.indd 2 3/9/09 5:29 PM


P rof. Dr. Kes: Het is voor mij een groot genoegen om met u de overwegingen van de jury voor

de Kamerlingh Onnes Medaille 2012 te delen. De traditie schrijft voor dat de voorzitter van de jury hoogleraar in de natuurkunde aan de Universiteit Leiden is. Deze traditie dateert uit de tijd dat experimentele natuurkunde in Leiden equivalent was aan Lage Temperatuur Fysica. Ofschoon de meeste onderzoeksthema’s aan het Kamerlingh Onnes Laboratorium geen relatie meer hebben met dat veld, heb ik persoonlijk echter nog steeds sterke banden met de lage temperatuur fysica en technologie.Ik zou om te beginnen de namen van de andere juryleden willen laten

Het organisatiecomité van de gustav lorentzen conferentie was erg trots om aan te kondigen dat de kamerlingh onnes medaille werd uitgereikt aan dr. Philippe lebrun van CeRn. deze zeventiende uitreiking vond plaats tijdens de maandagochtendsessie van de gl-conferentie. de medaille is een initiatief van de koninklijke nederlandse vereniging voor koude (knvvk) en wordt uit-gereikt aan personen of instellingen met een extra buitengewone verdienste voor de ontwikkeling of toepassing in de koudetechniek. Prof. dr. Peter H. kes van de universiteit leiden en voorzitter van de kamerlingh onnes jury sprak de preambule uit.



Door Prof. Dr. Peter Kes, voorzitter van de jury

zien (zie kader). U ziet dat de jury bestaat uit vertegenwoordigers van zowel bedrijfsleven als academia, daarmee doet zij recht aan de filosofie behorende bij de Kamerlingh On-nes Medaille. Een interessant histo-risch overzicht daarover staat in het programma. Dit artikel is geschreven door Henk van der Ree, de hui-dige voorzitter van het International Institute of Refrigeration, die ook, al gedurende vele jaren, het secretari-aat vervult van onze jury. Ik wil van deze gelegenheid gebruik maken om hem in het bijzonder, samen met de andere leden van de jury, te bedanken voor hun toewijding, werk en tijd die zij hebben gespendeerd aan het se-lecteren van de beste kandidaat uit de lijst van veertien genomineerden.Geheel conform de moderne com-municatiemethodiek hebben wij elkaar alleen elektronisch geconsul-teerd en geïnformeerd. Het resultaat van onze overwegingen is dat de Kamerlingh Onnes Medaille 2012 vandaag zal worden uitgereikt aan Dr. Philippe Lebrun van het CERN in Genève. Hij krijgt de prijs “For his groundbreaking contributions to the field of cryogenic science and tech-nology, especially making the Large Hadron Collider possible.”

Overwegingen van de jury

17e Kamerlingh Onnes Medaille voor dr. Philippe Lebrun

Jury Kamerlingh Onnes Medaille 2012

Prof. Ir. Henk van der Ree, SecretaryEmeritus, Delft University of Technology

Ir. René van GerwenUnilever Research & Development

Dr. Ir. Carlos A. Infante FerreiraDelft University of Technology

Dr. Laure C.M. ItardDelft University of Technology

Dr. Ir. Cees KeizerCarbobag Consultancy BV

Ir. Gerrit Jan KosterGea Grasso BV

Dr. Ir. Leo J.S. LukasseWageningen University & Research Center

Ir. Fons PennartzKWA Business Consultants

Prof. Dr. Fons.T.M.A de WaeleEindhoven University of Technology

Prof. Dr. P.H. Kes, chairEmeritus, Kamerlingh Onnes Laboratory

Philippe Lebrun Voor ik hem vraag naar voren te ko-men, wil ik graag een paar woorden wijden aan zijn wetenschappelijke interesses en carrière. Philippe Leb-run behaalde zijn ingenieursdiploma aan de Ecole Nationale Supérieure des Mines in Parijs en verkreeg ver-volgens zijn Mastersdiploma aan het California Institute of Technology in Pasadena. Hij is ‘Auditeur de l’Institut des Hautes Etudes pour la Science et la Technology’ en enkele jaren geleden ontving hij een Doctoraat honoris causa van de Technische Universiteit in Wroclaw. Wist u trou-wens dat dit de universiteit is waar in 1883 zuurstof voor het eerst werd vloeibaar gemaakt door Zygmund von Wroblewski en Karol Olszewski? Zij waren later, samen met Dewar in Londen, de voornaamste concur-renten van Kamerlingh Onnes in de race om waterstof vloeibaar te maken.Dit eredoctoraat weerspiegelt de voornaamste beroepsmatige interes-ses van Philippe Lebrun, namelijk cryogene technieken, toegepaste supergeleiding en magneetbouw, tezamen de essentiële componen-ten vormend van de hedendaagse technologie van deeltjesversnellers. Het is duidelijk dat CERN voor hem de ideale werkplek is. Hij werd er in 1996 hoofd van de groep die zich bezig hield met de koudetechniek van versnellers, en vervolgens werd hij in 1999 hoofd van de afdeling versnellertechnologie. In die positie was hij verantwoordelijk voor het ontwerp, de constructie en het in werking stellen van de grootste cryo-gene heliuminstallatie in de wereld, uiteindelijk leidend tot de bouw en in

bedrijf stelling van de ‘Large Hadron Collider (LHC)’, de krachtigste deel-tjesversneller ter wereld met een om-trek van 27 kilometer en een bundel energie van 7TeV. Na een storing met fikse schade werkt de LHC nu fantastisch goed en betrouwbaar en we rekenen er op dat er vele interes-sante wetenschappelijke resultaten geboekt zullen worden. meer prijzen Voor deze geweldige prestatie is hem onlangs de ‘Prix Ingénieur de l’Année 2010’ toegekend door het Franse tijd-schrift ‘Usine Nouvelle’. Daarenboven is hij ‘Honorary Fellow of the Indian Cryogenic Society’, hij was President van Commissie A1 (voor Cryophy-sics and Cryoenginneering) van de ‘International Institute of Refrigera-tion’ waarin hij nu de functie vervult van Hoofd van Sectie A. Ten slotte is hij ook nog lid van het International Cryogenic Engineering Committee.Samenvattend, Philippe Lebrun is de voornaamste persoon achter de grootste deeltjesversneller ter wereld, de LHC. Deze machine bevat meer dan 1600 supergeleidende hoogveld-magneten die werken in 80.000 kg vloeibaar helium bij een tempera-tuur van 1,9 K. Bij die temperatuur is helium superfluïde (het heeft geen viscositeit), wat betekent dat elk minuscuul lekje desastreus zou zijn voor de vacuümisolatie om het vloei-bare helium. Dit is een niet eerder vertoonde prestatie van formaat en een indrukwekkende demonstratie van hedendaagse ‘big science’.De Kamerlingh Onnes Medaille die wij vandaag aan hem uitreiken sym-boliseert de relatie tot ‘big science’ uit het verleden, want we mogen Heike Kamerling Onnes gerust beschou-wen als de eerste wetenschapper die zijn successen verkreeg door een nauwkeurig uitgezet plan te volgen dat uiteindelijk resulteerde in het bereiken van vloeibaar helium temperaturen en de ontdekking van supergeleiding. Deze gelijkenis heeft de jury ervan overtuigd dat er geen meer toepasselijke winnaar van de Kamerlingh Onnes Medaille 2012 is dan Dr. Philippe Lebrun. ■

Dragers Kamerlingh Onnes Medaille

1950 Prof. Francis Simon, Oxford, Engeland. Zeer lage temperaturen; vl oeibaar waterstof en

helium.

1955 Prof. R. Plank, Karlsruhe, Duitsland. Koudetechniek in brede zin.

1958 Prof. S.C. Collins, M.I.T.-U.S.A. Lage temperaturen, in het bijzonder m.b.t. appa-

ratuur voor de productie van vloeibaar helium.

1958 Philips Natuurkundig Laboratorium, Eindhoven, Nederland.

Ontwikkeling koudgaskoelmachine.

1963 Dr. F. Kidd en Dr. C.West, Cambridge, Engeland. Onderzoek naar bewaaromstandigheden van fruit. Grondleggers CA-bewaring.

1968 Prof. P.L. Kapitza, Moskou, Rusland. Lage temperaturen; wetenschappelijk en

technologisch. Expansiemachine.

1973 Mevr. Dr. A. Smith, Stanmore, Engeland. Introductie cryoprotectoren; cryobiologie.

1979 Dr. J.E. Kunzler, Bell Labs, U.S.A. Supergeleiding.

1983 Prof. Dr.-Ing. L. Vähl, Delft, Nederland. Koudetechniek in brede zin.

1988 Ir. T.A. van Hiele, Sprenger Instituut, Wageningen Toepassing van de koeltechniek op landen

tuinbouwproducten

1989 Dr. T. Meryman, American Red Cross, U.S.A. Preserveren bloed, weefsels en organen.

1995 Prof. Dr. R. Cohen, Purdue University, U.S.A. Compressortechnologie en internationale kennis-

overdracht (initiatief tot en succesvolle inspannin-gen m.b.t. de Purdue engineering conferences).

1995 Refrigeration Research Group at the Massey University, New Zealand.

Under Prof. dr. Andrew C. Cleland. Food refrigeration processes and dissemination

of knowledge.

2000 Prof. dr. G. Frossati, Kamerlingh Onnes Lab., Leiden. Ontwikkeling cryogene apparatuur, in het bijzonder

mengkoelmachines.

2008 Prof. Dr.-Ing. Dr. h.c. Horst Kroese, FKW Hannover, Research Centre for Refrigeration Technology and Heat Pumps/en voorheen Technische Universiteit Hannover.

Vele bijdragen aan technische vooruitgang, oplei-ding en kennisoverdracht en inspanningen voor verenigingen voor koude en warmtepompen.

2008 Prof. dr. A. I. M. de Waele, Technische Universiteit Eindhoven

Optimalisering van pulsbuiskoelers voor tempera-turen lager dan 4 K.

2012 Dr. P. Le Brun For his groundbreaking contributions to the field

of cryogenic science and technology, especially making the Large Hadron Collider possible.

Voor zijn baanbrekende bijdragen op het gebied van de cryogene wetenschap en technologie vooral gericht op de ontwikkeling van de Large Hadron Collider (deeltjes versneller).


Gustav lorenzen conferentie


Testo 316-4:De eerste lekzoeker die voldoet aan de laatste norm.EN:14624:2012

Koeltechniek is nu compleet!23

098

3 12

HG

-02

Testo BV, Randstad 21-53, 1314 BH AlmereT 036 5487000 F 036 5487009 E [email protected] W www.testo.nl www.testo.nl

12HG-02 - adv RCC 9 2-8-2012 16:43 Pagina 1

www.western.nl033 247 78 00Hoevelaken

S P L I T S Y S T E M E Nc o o l i n g & h e a t i n g i n n o v a t i o n s

Interessante acties!

Scherpe prijzen!

‘de coolste smaak voor de zomer’

BESTELNU!033 247 78 00

proDuct informatieRCC Koude & luchtbehandeling


nieuwe maatstaf bij DX-koelsystemen met luchtgekoelde condensatie. In de CSV-serie is de frequentieregelaar al in de compressor geïntegreerd, instellingen zorgvuldig afgestemd en voor de hoogste ef-ficiëntie geprogrammeerd. De compacte een-heid benodigd weinig plaats en voldoet aan de EMC-richtlijnen voor industrie en optioneel voor woonomgevingen. Dankzij de koudemid-delgekoelde elektronica is een hoge bedrijfsze-kerheid en een onderhoudsvriendelijk bedrijf gewaarborgd. Zo worden de levenscycluskos-ten aanzienlijk verlaagd.Minimale netbelasting. Veelzijdig inzetbaar. Constante controle. De CSV-serie kan natuurlijk met conventionele CSH en CSW compacte schroefcompressoren van BITZEr in een systeem worden gecombineerd. Hierdoor wordt de flexibiliteit met betrekking tot vol- en deellast tijdens ontwerp en in bedrijf verder verhoogd.Meer informatie: www.bitzer.de

bo-air: veelzijdig specialistBo-air is al jarenlang een ervaren en veelzijdig specialist op het gebied van klimaatbeheersing. niet alleen als leverancier van luchtbehandelingskasten maar ook als systeemleverancier voor het gehele traject in elke toepassing.De kracht van Bo-air ligt in de deskundige ondersteuning tijdens het gehele trajact, van advies, ontwerp en engineering tot en met de oplevering en inbedrijfstelling van de complete installatie.

Een greep uit ons productassortiment: Ontvochtigers; hoog rendement WTW units: Ecovent SU tot 1.500 m3/h en Ecovent III tot 15.000 m3/h; luchtbehandelingskasten op maat: ‘wat u wilt !’ nieuw in het programma wordt de Ecovent rO WTW-units met warmtewiel.u vindt Bo-Air luchtbehandeling BV op de Installatie Vakbeurs in Hardenberg 2012, hal 4 stand 414.

bock compressoren en aggregaten en Searle koelersgafco-altron staat tijdens de Installatie Vakbeurs in Hardenberg op standnummer 672 met onder andere BOCK compressoren, maar ook SEarLE CO

2-koelers. Laat u actueel

informeren om u te motiveren BOCK compres-soren http://www.bock.de/en/home.html en SEarLE koelers http://www.searle.co.uk/en-gb/Pages/default.aspx te gaan toepassen. rutger van Halteren, Algemeen directeur, tel. 0182-642323 of fax. 0182-642346

duurzame toepassingen van hitachi

De Econofresh van Hitachi is een unieke en duurzame oplossing welke de gebruiker een aangenaam klimaat biedt door simpelweg gebruik te maken van de buitenlucht.De Econofresh is een aanzuigplenum, voorzien van luchtkleppen en twee kanaalaansluitin-gen, één voor de retourlucht en één voor de buitenlucht. gemonteerd op een Hitachi kanaalunit zorgt de Econofresh voor vrije koeling en verfrissing van de ruimte, natuurlijk met backup van het koeltechnisch circuit. De Hitachi regeltechniek zorgt voor aansturing op temperatuur of op CO

2.

Vrije koeling betekent vanzelfsprekend een vermindering van compressor gebruik en dus minder opgenomen elektrisch vermogen en een langere levensduur. De Hitachi Econofresh zorgt voor een aange-namer klimaat en lagere kosten!Meer informatie: www.hdklimaatsystemen.nl

wQ-serie water/water-chillers

Met de nieuwe WQ-serie water/water-chillers introduceert airview Luchtbehandeling een nieuwe generatie hoogrendementkoudwater-machines. Deze nieuwe koudwatermachines zijn leverbaar in drie uitvoeringen: alleen koelen of alleen verwarmen (WQL), omkeerbaarcir-cuitwarmtepomp (WQH) en splitopstelling/condensorloos (WQrC). De koudwatermachines uit de WQ-serie zijn uitgevoerd met scrollcompressoren en met enkel koudemiddelcircuit r410a. De machines zijn leverbaar in veertien modellen met een koelvermogen van 21,3 tot 193,3 kW en een verwarmingscapaciteit van 23,5 tot 211,0 kW. De units zijn ontworpen voor toepassing met een open of gesloten bron of in combinatie met een droge koeler. De WQ-serie koud-watermachines zijn uitgevoerd met een zeer compacte omkasting welke eenvoudig tegen de muur van een technische ruimte geplaatst kan worden. De energiezuinigheid van deze nieuwe machines komt ten slotte tot uitdruk-king in de ESEEr-waardes tot 6,62 en in de COP-waardes tot 4,23. Meer informatie: www.airview.nl

hoogste energie- efficiëntie met nieuwe cSv-serie Variabel toerental middels geïntegreerde frequentieregelaar is de sleutel naar hoogste energie-efficiëntie in de nieuwe CSV-serie van BITZEr. Met een ESEEr (European Seasonal Energy Efficiency ratio) >5 zet deze nieuwe intelligente compacte schroefcompressor de

ContactCeltic CoolingLuzernestraat 532153 GM Nieuw-Vennep

T +31 (0)252-240 950F +31 (0)252-240 959E [email protected]

CELTIC COOLING IS OP ZOEK NAAR TALENT!Over Celtic CoolingCeltic Cooling is een professioneel koeltechnisch bedrijf met vier buitenlandse vestigingen. We zijn ervaren in het ontwerpen en installeren van maatwerk koelen vriesinstallaties,airconditioningsystemen en turnkey-oplossingen voor alle mogelijke doeleinden.Dit ten behoeve van opdrachtgevers uit diverse segmenten van het bedrijfsleven in zowel binnen- als buitenland.

Twee talenten gezochtOnze solide basis bestaat uit een team van circa 25 goed opgeleide en enthousiastevakspecialisten die trots zijn op hun werk. Wegens uitbereiding zijn we voor ons hoofdkantoor in Nieuw-Vennep op zoek naar twee nieuwe medewerkers:

Sales engineer koeltechniek Verkoper binnendienst

Onze arbeidsvoorwaarden:- uitstekend salaris, afhankelijk van prestatie;- goede secundaire arbeidsvoorwaarden;- prettige en collegiale werksfeer;- voldoende ontwikkelingsmogelijkheden.

Solliciteren?Ben je op zoek naar een gerenommeerde, internationale werkgever? Kom werken bij Celtic Cooling, een leuk en jong bedrijf met veel dynamiek. Stuur je motivatiebrief en CV naar [email protected] t.a.v. Joost van Klink of kijk voor de uitgebreide functieomschrijvingen en meer informatie op www.celtic.nl.

RegelventielenAirpurgersHandafsluitersCapacitieve niveauschakelaars

Natuurlijk de beste oplossing

Koelproces onder controle!

+31 (0)345 68 15 49, [email protected], www.wijbenga.nl

67322 Adv Airco met distributiepartners.indd 1 27-08-12 13:27

luchtverdeling zonder tocht KE Fibertec, de specialist op het gebied van ontwerpen, leveren, monteren, onderhouden en reinigen van textiele luchtverdeelsystemen staat tijdens de Installatie Vakbeurs in Hardenberg in hal 5, stand 532. Het nieuwe Dual arch rail systeem van KE Fibertec bespaart installatietijd, heeft maar één ophangpunt naar het plafond of dak en het zorgt voor een esthetisch goed uiterlijk. De prijs kan van invloed zijn in het beslissingstra-ject. KE Fibertec heeft de range aan materialen in hun productlijn, in samenwerking met de Deense fabrikant uitgebreid. Zij kunnen voor elk project een scherpe, concurrerende prijs aanbie-den, zonder dat dit ten koste gaat van de hoge kwaliteit en eigenschappen van de producten. Juist als de klant te maken heeft met geringe budgetten, is het voor KE Fibertec een gegeven om samen met hem het verschil te maken bij de opdrachtgever. Meer informatie: www.ke-fibertec.nl

kvo ec, betaalbare cen-trifugaalventilator met ec-technologieDe 100 procent regelbare ventilatoren uit de KVO EC-serie worden aangedreven door energiebesparende en hoogrendement EC-motoren. Door EC-technologie toe te pas-sen in plaats van de standaard aC-motoren,

kan er ruim 30 procent bespaard worden op het energiegebruik. EC-technologie is een intelligente tech-nologie die gebruik maakt van de interne elektronische regeling om slipverliezen in de motor te elimineren. De motor draait altijd op de meest optimale snelheid om het gewenste debiet te krijgen. EC-motoren verbruiken weinig energie en zijn eenvoudig te regelen. Omdat de EC-technologie het aansluiten van een regelaar op het stroomnet overbodig maakt, is geen extra bedrading nodig. alle modellen uit de KVO EC-serie zijn enkel-aanzuigend en hebben een onderhoudsvrije buitenpoolmotor (EC). De types 100-160 hebben voorovergebogen schoepen, de types 200-315 zijn voorzien van achterover-gebogen schoepen. Door de thermische en akoestische isolatie van 40 mm steenwol heeft deze ventilator een gering geluids-niveau. Meer informatie: www.ruconsystemair.nl

bedieningsgemak met Samsung Smart wifi

Design en innovatie gecombineerd in één unieke wandunit. Dat resulteert in Samsungs stijlvolle en sprankelende Jungfrau wandmodel met de Smart Wifi applicatie. Deze unit is, met zijn glossy zwart/paarse paneel, niet alleen een lust voor het oog. Maar door dit bijzondere design aan te vullen met een innovatieve bedieningsoptie in de vorm van Smart Wifi, zijn optimaal gebruiksge-mak en comfort binnen handbereik. Met gebruikmaking van de Smart air Conditioner applicatie, die vrij te downloaden is in zowel de android market als de iOS, kan de Jungfrau binnens- en buitenshuis aangestuurd worden. De gebruiker kan met zijn of haar smartphone of tablet de unit aan en uit zetten, een opera-tion mode kiezen, de gewenste temperatuur instellen en zelfs een timer functie inschakelen. Hiermee is een goed geconditioneerde ruimte bij aankomst verzekerd. De Smart air Conditioner app is voorzien van een uitgebreide demoversie. Leuk om samen met uw klanten te proberen!



0900 26 37 397 andrewssykes.nl

WIEZIJN WIJ ?

Met onze producten en diensten ondersteunen wij

onze klanten bij de uitdagingen die zij in de dagelijkse

praktijk tegenkomen. Of het nu gaat om een geplande

situatie of een noodgeval, wij zorgen ervoor dat het

zo snel, deskundig, professioneel en kostenbesparend

mogelijk wordt opgelost.

0900 26 37 397 andrewssykes.nl

BOILERS

CHILLERS

AIRCONDITIONERS

AL 40 JAARMARKTLEIDER OP HET GEBIED VANVERHUUR VANAIRCONDITIONING,VERWARMING,ONTVOCHTIGINGEN VENTILATIEAAN DE ZAKELIJKE MARKT

24/7 SERVICE


ontmoet Syntess Software op de installa-tie vakbeurs 2012 Syntess Software ontmoet u graag op de Installatie Vakbeurs, die gehouden wordt van 11 tot en met 13 september 2012 in de Evenemen-tenhal te Hardenberg. gepresenteerd wordt de nieuwste release van Syntess atrium (in de edities Entry, Professional en Enterprise). Ook kunt u kennismaken met onder andere de werkvloerapplicaties uren en werkbonnen, die gedemonstreerd zullen worden met iPads. U vindt Syntess Software op stand nummer 114.De werkvloerapplicaties zijn gemaakt voor uitvoerend personeel. Monteurs worden vanuit kantoor gepland en aangestuurd en op locatie boekt de monteur materiaalverbruik en uren via de iPad of een andere tabletcomputer. Door de koppeling met Syntess atrium worden deze boekingen automatisch in de administratie verwerkt. Met werkvloerapplicaties kan een forse be-sparing op administratief werk worden bereikt: boekingen worden direct doorgevoerd, dat spaart dubbel werk, en door de digitale verwer-king is de papierwinkel verleden tijd. Bovendien verhoogt het werken met werkvloerapplicaties het imago van uw onderneming en wordt het gebruik ervan door woningbouwcoöperaties in toenemende mate vereist. Meer informatie: www.syntess.nl

waterdichte klap ther-mometer met steek- en infrarood metingDeze zomer verwelkomt Testo de 104-Ir. Een nieuwe thermometer voor de levensmidde-lensector met een ongekende veelzijdigheid. De vertrouwde, robuuste klapthermometer, de testo 104 is doorontwikkeld en uitgebreid met een nauwkeurige infraroodthermometer. Hierdoor is het instrument ideaal voor vele toepassingen, van het controleren van bin-nengekomen goederen tot de temperatuur van bereidde voedingswaren en alle stappen daar tussen in.De testo 104-Ir maakt het controleren van


temperatuur eenvoudiger en sneller.Voldoen aan de HaCCP norm is nu eenvou-diger dan ooit, metingen kunnen worden uitgevoerd in enkele seconden en in een handomdraai worden geïntegreerd in uw werkprocessen.Meer informatie: www.testo.nl/testo104-Ir

5 jaar zorgeloos onder-houd inclusief garantie?Dat kan, want Western airconditioning intro-duceert een geheel nieuwe contractvorm: Het 5-jaar garantiecontract!Met deze contractvorm verlegt Western airconditioning de grenzen in de markt van service & onderhoudscontracten. Indien u een 5-jaar garantiecontract afsluit wordt de betreffende installatie gedurende deze periode periodiek preventief onderhouden waarbij als uitgangspunt de frequentie geldt zoals vastgelegd in de F-gassenverordening. Dit preventief onderhoud omvat de verplichte lekdetectie alsmede het technisch benodigde

onderhoud aan de apparatuur. Het 5-jaar garantiecontract kan worden afgesloten voor alle Western waterkoelmachines, close control airconditioners, rooftop units, warmtepompen, compressorcondensorunits en VrF-systemen. Mochten er gedurende de contractperiode van vijf jaar onderdelen vervangen moeten worden dan wordt dit gratis gedaan, onafhankelijk van het defecte onderdeel. Dus garantie op alle materialen én arbeidsloon. Meer informatie: [email protected] of bel 033-2477800

optimale hygiëne en energiebesparende concepten

Wolf energiesystemen presenteert tijdens de Installatie Vakbeurs in Hardenberg en de Energiebeurs naast de Kg Top lucht-behandelingskast een uitgebreide range hoogrendement warmteterugwinunits. De serie bestaat uit de CgL, een staande unit met een regelbare capaciteit tot 1.100 m3/h. De CKL units zijn verkrijgbaar in verschil-lende luchthoeveelheden voor binnen- of buitenopstelling en daardoor geschikt voor centrale- of decentrale ventilatie. De CFL-WTW voor plafondmontage is de nieuwste toevoeging aan het assortiment Hr-WTW units. De klimaatoplossing voldoen aan de hoogste hygiëne eisen, zoals VDI 6022 of DIn 1946 T4. Op het gebied van energiebe-sparing worden hoog rendement warmtete-rugwinsystemen toegepast die voldoen aan energieklasse H1 of H2 conform En 13053. Wolf behaalt hiermee probleemloos energie-efficiëntieklasse a conform Eurovent of a+ conform rLT. Op de stand vindt u tevens de Wolf warmtepomp lucht/water (water/wa-ter) en de zonne-energiesystemen. Primeur: tijdens de beurs presenteert Wolf de toekomst qua luchtbehandeling, wilt u meer weten, bezoek dan onze stand! Meer informatie: tel. 038-3336801, www.wolf-energiesystemen.nl of [email protected]

Luchtgekoelde condensing units voor buitenopstelling!

Alleen bij ECR !

Nieuw!

Cubopacks One: 1compressor (Bitzer of Copeland Scroll)

Midden- en laag temperatuurbereik

Compleet uitgerust!

Cubopacks Multi: 2 of 3 compressoren (Bitzer of Copeland Scroll)

Midden- en laag temperatuurbereik

Compleet uitgerust!

ECR-Nederland BV ECR-Hoofddorp: Parellaan 60, 2132 WS - Tel: 023-5573430 - E-mail: [email protected]: Pascalstraat 85, 3316 GR - T.078-6530900 - E-mail: [email protected]: Collseweg 26, 5674 TR - T.040-2990600 - E-mail: [email protected]: Danzigweg 6a, 7418 EN - T.0570-624200 - E-mail: [email protected]

www.ecr-nederland.nl

Shape The FutureNieuwe EU Ecodesign richtlijn

Schrijf je nu in voor de gratis training of kijk online: my-ecodesign.nl

-20% CO2-uitstoot

-20%Energieverbruik

+20%Duurzame energie

De Premium-wandunit (2,2 – 5,8 kW) biedt een combinatie van hoogste energie-effi ciëntie met onberispelijk design.

De Europese Unie heeft ambitieuze doelen gesteld met betrekking tot klimaatbescherming. De CO2-uitstoot en het energieverbruik moeten tot het jaar 2020 met 20% verminderd worden.

Vanaf 1 januari 2013 verandert het volgende voor warmtepomp systemen tot 12 kW koelvermogen:+ seizoensgebonden aanduiding van de effi ciëntie

voor koeling en verwarming+ hoge minimale effi ciëntiewaarden en nieuwe

effi ciëntieklassen A+ tot A++++ invoering van bovengrenzen voor het geluidsniveau

mitsubishi-climatecare.nl

Klimaattechniek is een vertrouwd onderdeel van onze alledaagse praktijk geworden. De eisen aan energie-effi ciëntie van de producten neemt toe, net als de verantwoordelijkheid van de fabrikant. Mitsubishi Electric voldoet nu al, dankzij haar vernieuwende klimaattechniek, aan de hoge minimum-eisen van de nieuwe ecodesign-richtlijn, geldig vanaf 01 januari 2013.

ErP adverentie A4.indd 1 24-08-12 16:53

RCC K&L nr. 9

Documents

Transcript of RCC K&L nr. 9