RCC Koude en Luchtbehandeling nr. 5

Besparen met WKO en WTW

Ook in dit nummer De aanpak van woonhuisventilatie

Warmtewisselaar reinigt zelf buizenMilaan haalt warmte uit water

105 e Jaargang MEI 2012

RCC k&loRgaan van de koninklijke nedeRlandse veReniging vooR koude - knvvk

RefRigeRation & Climate ContRol | koude & luchtbehandeling

www.aircovent.nl

IS HET AL TIJD OM MET R404A TE STOPPEN?R404A en R507 zijn uitgegroeid tot de meest populaire koudemiddelen. Was dit wel een goede keuze? Met die hoge GWP en dat matige rendement! Er zijn alternatieven en dat zijn niet alleen de natuurlijke koudemiddelen.R134a en R410A zijn bekend. Minder bekend zijn R407A, R407F en R442A. De GWP is ruim de helft en het rendement verbetert met minimaal 7% tot wel 20%. Dit geeft globaal een emissiereductie in 4 jaar tijd van 37%.Een interessant perspectief, vindt u ook niet? Wilt u meer informatie? Neem dan gerust contact met ons op.

DUURZAAM EN INNOVATIEF:

Koelgassen, Koeltechnische GroothandelUniechemie B.V. | Aruba 21, 7332 BJ Apeldoorn | te l : 055-5334529fax: 055-5333729 | email : [email protected] | www.uniechemie.nl

Koelg

asse

n, K

oelte

chni

sche

Gro

otha

ndel

Uniechemie is als importeur en groothandel een gevestigde naam in de koudetechniek en airconditioning. Onze 50 mede-werkers zetten zich enthousiast in voor de beste

dienstverlening, advisering en service. Uniechemie is de schakel tussen producent en installateur. Haar produc-tenpakket omvat nagenoeg het gehele werkveld van de koeltechnische installatiebedrijven, inclusief een eigen koelgasafvulstation en divisie aggregatenbouw.

Uniechemie gaat verder dan de norm, vooral als het gaat om energie- en milieubesparing in zowel vries-, koel- als verwarmingsinstallaties. Meer weten? Even Uniechemie in Apeldoorn bellen.

MET PASSIE, NIEUW BIJ UNIECHEMIE EEN SCHOT IN DE ROOSLU-VE biedt oplossingen en is gegarandeerd snel leverbaar. LU-VE koelers encondensors voor MVO-verantwoorde installaties, met alle koudemiddelen dusook Propaan (R290), NH3 (R717) en sub- en transkritisch CO2 (R744).

DUURZAAM EN INNOVATIEF:

NATUURLIJK EN INNOVATIEFDoor blijvende innovatie in onze unitbouw bent u gegarandeerd bij de tijd. Kwaliteitsinstallaties voor NH3, CO2, Propaan of voor elk ander koudemiddel. Gedegen begeleiding door een ervaren team biedt een op maat gesneden ontwerp in 3D. Vakkundige uitvoering, volledig PED en ISO 9001-2008.

Koelgassen, K

oeltech

nische Groothandel

UnieAd.indd 1 03-05-12 13:28

Besparen met wko en wtwWe leven in een dure wereld. De financiële crisis is nog altijd niet voorbij en links en rechts gaan bedrijven die vroeger over een onverwoestbare basis leken te beschikken, failliet. Bijna iedereen probeert zo zuinig mogelijk, maar tegelijk ook zo duurzaam mogelijk te ondernemen. Gelukkig lukt dat de laatste jaren steeds beter.In de koudebranche wordt daar ook hard over nagedacht. Een van de oplossingen die door hen wordt aangedragen is de warmtepomp met warmte/koudeopslag, een duurzaam en voordelig alternatief voor conventionele verwarming en koeling.De techniek is uit de kinderschoenen. Inmiddels is goed bekend hoe het moet en ook wat niet tot de mogelijkheden behoort. Toch kan niet iedereen er zomaar mee aan de slag, want er komt nog heel wat kijken bij het aanleggen en gebruiken van een dergelijke installatie. Het vergt een nauwkeurig technisch, financieel, operationeel en juridisch ontwerp. En daar is de koudebranche dan weer bij gebaat. Zo is bijvoorbeeld de Rabobank van Alkmaar tegenwoordig voorzien van een warmtepomp met wko en inmiddels heeft het bedrijf een energielabel A+. Ook in landen om ons heen wordt er flink aan die techniek gewerkt. In Milaan zijn ze daarmee al heel ver. In een energiecentrale, Canavese, kan met behulp van warmtepompen met wko 110 GWh warmte per jaar worden geleverd en dat is gelijk aan meer dan 13 miljoen m3 Nederlands aardgas. Aan het begin van de negentiger jaren startte het energiebedrijf met warmtelevering in Milaan en eind 2010 bedienden ze al 265.000 inwoners. Warmteterugwinning is een ander voorbeeld van een manier om duurzaam en zuinig om te gaan met warmte en koude. Bijvoorbeeld in ventilatie, waarbij de toe- en afvoerlucht door een warmteterugwinunit wordt geleid. De afvoerlucht geeft in de unit, via de warmtewisselaar, warmte af aan de toevoerlucht, welke op die wijze voorverwarmd de woning binnentreedt. Doordat er geen koude buitenlucht wordt toegevoerd, bespaart men aanzienlijk op energiekosten voor het verwarmen van het gebouw.En in het Moskoubad in Osnabrück wordt de zwembadinstallatie gespoeld met zwembadwater. Vroeger werd het spoelwater van 24 graden daarna geloosd en moest het zwemwater vervolgens worden aangevuld met water van 12 graden, dat eerst met een hr-ketel werd opgewarmd. Tegenwoordig verwarmen ze het verse water met behulp van het spoelwater en ook dat levert een enorme energiewinst op. Voorkomen is dus beter en vaak minder kostbaar dan genezen. In deze RCC Koude & Luchtbehandeling is er van alles over te lezen. Christine LinneweeverHoofdredacteur RCC Koude & Luchtbehandeling

redactioneel Koude & luchtbehandeling RCC

3105e Jaargang MEI 2012

redactioneel

koude & luchtbehandeling

Officieel Orgaan van:KNVVK KoNiNKlijKe NederlaNdse VereNigiNg Voor Koude, (Royal Dutch Association of Refrigeration) Kantoor: Zandlaan 29, 6717 LN Ede; Postadres: Postbus 32, 6710 BA Ede.tel.: (0318) 69 71 98; fax: (0318) 69 71 99E-mail: [email protected] Internet: www.knvvk.nl postgiro: 97360 / bankrelatie: RABO-bank 36.28.35.829Directeur van het KNVvK-bureau: Gerard J. M. Vos

NVKl, NederlaNdse VereNigiNg VaN oNderNemiNgeN op het gebiedVaN de KoudetechNieK eN luchtbehaNdeliNg Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer,tel.: (088) 400 84 90 / fax: (088) 400 84 01Email: [email protected]: www.nvkl.nl

NeKoVri, VereNigiNg VaN NederlaNdse Koel- eN VrieshuizeN‘De Beukenhof’, Strijpsestraat 51, EindhovenPostbus 901, 5600 AX Eindhoventel.: (040) 2565263 / fax: (040) 2553320E-mail: [email protected] / Internet: www.nekovri.nl

Verac, VereNigiNg VaN leVeraNciers VaN aircoNditioNiNg-apparatuurPostbus 12 - 3740 AA Baarntel.: (035) 542 75 26 / fax: (035) 542 76 26E-mail: [email protected] / Internet: www.verac.nl

luKa, NederlaNdse VereNigiNg VaN luchtKaNaleNfabriKaNteNSecretariaat LUKA / Old Hickoryplein 126461 EZ Kerkrade / Post adres:Postbus 153 / 6460 AD Kerkradetel: 045-5350734 / fax: 045-5350735E-mail: [email protected] / internet: www.luka.nl

fKl, federatie Koude- & luchttechNieK Boerhaavelaan 40 / Postbus 1902700 AD Zoetermeertel: (079) 353 13 50 / fax: (079) 353 13 65E-mail: fk&[email protected] / Internet: www.federation-fkl.org

Vla, VereNigiNg VaN leVeraNciers VaN luchttechNische apparateN Boerhaavelaan 40 / Postbus 1902700 AD Zoetermeertel.: (079) 353 11 24 / fax: (079) 353 13 65E-mail: [email protected]: www.gezondeluchtingebouwen.nl

raad Voor de Koude, Beekenstein 86, 3328 ZD Dordrechttel: +31(0)78 617 00 99 / fax: +31(0)78 618 95 24E-mail: [email protected] Internet: www.raadvoordekoude.nl

NederlaNdse KoeltechNische iNdustrie (NKi), Boerhaavelaan 40 / Postbus 1902700 AD Zoetermeertel.: (079) 353 11 24 / fax: (079) 353 11 15E-mail: [email protected] Internet: www.koelindustrie.nl

Met medewerking van het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf (OTIB).

Verschijnt maandelijksUitgever, redactie en advertentie- administratieb+b VaKmediaNet, Albrechtlaan 1, 1404 AHBussum - Postbus 219, 1400 AE Bussum - Tel 035-6940740 [email protected] Flierman (coördinatie) - Tel 035-6940740; mobiel 06 53 22 73 16 [email protected] UitgeverDrs. Ruud BakkerHoofdredacteurChristine LinneweeverEindredacteurAline de BruinMarketingLeendert van WezelTraffic & Abonnementen-administratieJolanda van Selm, [email protected] Direction / VormgevingMr. Richardson, Gerbert RoggekampVoorzitter RedactieraadIng. Dick Havenaar - [email protected]. E. Berends / Dr. Ir. C. van den Berg / H. Blok (secretaris) / Dr.Ir. J. Broeze / J. L. F. Hartmans / Ing. K. van Heiningen / Dr. Ir. C. A. Infante Ferreira / Mr. Henry Kruiper/ Ir. C.A. de Schipper MBA / G. J. M. Vos / B. P. M. WillemsAbonnementenNederland E 105,00 (excl. BTW)Buitenland E 125,00 (excl. BTW)Losse nummers E 11,00 (excl. BTW)DrukkerVan der Wiel & Rosmalen Drukkers, Arnhem

ISSN 0925-630X

PTC+ Zandlaan 29, 6717 LN EdePostbus 32, 6710 BA Ede

Tel: 0318 - 697111Fax: 0318 - 634472E-mail: [email protected]: www.ptcplustechiek.nl

Doordat de praktijktrainingen bij PTC+ praktisch ingevuld worden zijn de trainingen echt zinvol. Technisch medewerkers zullen sneller en effi ciënter werken na het volgen van onze praktijktrainingen.Onze trainers zijn afkomstig uit de praktijk en didactisch sterk waardoor de training naadloos aansluit aan uw behoefte.

Trainen bij PTC+ is altijd écht!

praktijktrainingen koude en klimaat

PTC+ laat u niet in de kou staan!

mei2012_PTC_adv_koudetechniek.indd 1 04-05-12 12:56

Verder in diT nummer 06 Nieuws

10 Verenigingsnieuws

34 Experts

40 Ecodesign? Laat u niet

verrassen op 1 januari 2013

43 Conservering van

voedingsmiddelen door

koudeketens (deel 6)

48 Productinfo

Koude & luchtbehandeling RCC

rabobank maakt duurzaam statement met nieuwbouw

milaan haalt warmte uit water

Warmtewisselaar reinigt zelf buizen

Warmtepompen met natuurlijke koudemiddelen

16

20

24

27

inhoud

16

AdVerTenTie-index

AircoRent 7

Aircovent 1, 23

Airview Luchtbehandeling 11

Alklima 52

Ambrava / Samsung 19

Andrews Sykes 17

BuildingJobs / CoolJob.nl 23

Cool Green Solutions 19

CoolEnergy 49

Coolmark Bijsluiter

Energie Consult 31

Future Climate Bijsluiter

Gafco-Altron 13

Gasengineering GHP Bijsluiter

Linum Europe 19

Lodam Electronics 51

Multi Import 13

Nicotra Gebhardt 6

NVKL 36

PTC+ 4

Recool 31

Rochema 26

Sabroe Products Benelux 9

Smeva Group 47

SWEP 32-33

Testo 39

Uniechemie 2

Ventilair Group 26

Western Airconditioning 22

Wijbenga 39


de aanpak van woonhuisventilatie

37

20

24

27

37

Ongeëvenaarde efficiëntie:

EVO – plug fans met geprofileerde schoepen

design wielen.

READY FOR THE NEXT GENERATION:

www.nicotra-gebhardt.com

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

NG-AZ_EVO-Complete_A4_cmyk-BE.pdf 1 11.5.2012 11:22:38

eneco neemt warmte/koudeopslag danone innovation center over van oVg Eneco gaat de installatie voor warmte/koudeopslag (WKO) van het nieuwe Danone Innovation Center exploiteren. Het bedrijf neemt de WKO over van OVg, de projectontwikkelaar van het nieuwe gebouw van Danone Innovation Center. De looptijd van het exploita-tiecontract is twintig jaar. Het project wordt gebouwd in het Utrecht Science Park in Utrecht en is volgens planning in mei 2013 gereed. Het gebouw heeft een oppervlakte van zo’n 20.000 m2 en bestaat uit kantoren, een proeffabriek en diverse laboratoria. De eigenaar van het gebouw is Hannover Leasing, een internationale vastgoedinvesteerder en toonaangevend aanbieder van beleg-gingsproducten in Duitsland. Eneco heeft veel ervaring heeft met dit soort installaties en gaat ook het technisch onderhoud van de WKO verzorgen. Het Danone Innovation Center wordt het nieuwe, internationale

nobelprijs-winnaar Sherwood Roland overleden

Frank Sherwood rowland, geboren op 28 juni 1927, is op 10 maart 2012 overleden in newport Beach in Californië. Begin jaren

nieuwsRCC Koude & luchtbehandeling


VERHUUR

NOODHUUR

ALS HET SNEL KOEL MOET

24 uur • Weekenden• Huur per dag

www.AircoRent.nl

Mobiel • Spotkoelers• Split-units • Lucht-

of Water-gekoeld • Full-service • Snel

opmaak def.indd 1 31-03-2006 13:34:25

BEL GRATIS0800 55555 12

onderzoekscentrum voor babyvoeding en vestigingsplaats van medische-voedingdivisies, zoals nutricia. In het Danone Innovation Center gaan zeker 450 mensen uit verschillende andere vestigingen werken. Met het nieuwe in-novatiecentrum in Utrecht Science Park bundelt Danone zijn r&D-activiteiten in nederland, Duitsland en groot-Brittannië. De architect van het gebouw is Cepe-zed, het ontwerp van de installaties is gemaakt door Deerns. De engineering en uitvoering van het complex zijn in handen van BaM Utiliteitsbouw in Utrecht. Het kantoordeel van het gebouw heeft onlangs het duurzame BrEEaM-nL-Excellent-ontwerpcertifi-caat ontvangen.

zeventig was hij er al zeker van dat de kwetsbaarheid van de ozonlaag problemen op kon leveren voor levende wezens. Dit was voor hem aanleiding om campagne te voeren tegen cfk’s, die de ozonlaag schaadden. In eerste instantie werd dit verhaal door de industrie naar het land der fabelen verwezen, maar later kreeg hij toch gelijk. In 1978 werden de cfk’s verboden in amerikaanse spuitbussen. Later werden wereldwijde verdragen gesloten tegen het gebruik van cfk’s.Pas in 1983 werd er een gat in de ozonlaag boven antartica ontdekt. In 1995 kreeg rowland de nobelprijs voor scheikunde, die hij deelde met zijn mede-onderzoeker Molina en de nederlander Paul Crutzen.

groei bij Wolf energiesystemen Sander Beijer is in dienst getreden bij Wolf Energiesystemen. Sander is in de buiten-dienst verantwoordelijk voor het rayon noordoost nederland. Wolf wil met deze uitbreiding van het team, klanten nog beter

van dienst zijn en ondersteunen met advies en energiebesparen-de concepten. Meer informatie: www.wolf-ener-giesystemen.nl

nieuwsRCC Koude & luchtbehandeling

888 MEI 2012 105e Jaargang8

goed nieuws voor vakbeurs energie 2012 Uit de Energie Enquête van Energiemedia en VnU Exhibitions blijkt dat onder een groot aantal branches bereidheid is om te investe-ren in energiebesparing. Bijna driekwart (71 procent) van de ruim 4600 respondenten

Roel theunissen nieuwe directeur tVVlOp 1 mei 2012 treedt roel Theunissen in dienst bij TVVL als directeur verenigings-bureau. In deze functie is roel verant-woordelijk voor de externe profilering van TVVL en geeft hij leiding aan de acht medewerkers van het verenigingsbureau. roel Theunissen volgt Jan aufderheijde op

die TVVL in verband met zijn pensionering na 12,5 jaar verlaat. roel Theunissen, 43 jaar, heeft na zijn studie bouwkunde aan de TU Delft gewerkt in de uitgeverij- en ICT-branche en veel er-varing opgedaan als senior projectmanager, als leidinggevende en als coach. Sinds november 2011 is de nieuwe structuur van TVVL van toepassing. Met deze nieuwe structuur heeft TVVL kortere communicatie-

staat (zeer) positief tegenover investerin-gen in energiebesparing. Bijna de helft (42 procent) verwacht binnen afzienbare tijd een energieproject op te starten met als doel energie te besparen of op te wekken. goed nieuws dus voor vakbeurs Energie 2012, van 9 tot en met 11 oktober in de Brabanthallen ’s-Hertogenbosch.Met ruim 200 exposanten loopt het totaal-aanbod van Energie 2012 nu al voor in verge-lijking met dezelfde periode vorig jaar. Vorige editie werd het zonne-energieplein door bezoekers als meest interessante segment op de beurs ervaren. 34 procent hiervan wil het plein zeker ook dit jaar terug zien op de beurs. Het aanbod van solar is dan ook sterk

gegroeid. De beurs telt op dit moment 30 exposanten op dit gebied. Meer informatie: www.energievakbeurs.nl

leerd, kan de ruimte in de laadbak optimaal worden benut voor lading.Beide producten worden geleverd met het TSr-2-controllerplatform. Met behulp van deze controller kunnen chauffeurs de temperatuur in de vrachtwagen nauwkeurig

beheersen, ongeacht de producten die worden vervoerd. Dankzij de geavanceerde technologie voor het besparen van brand-stof, plus de moderne logica voor tempe-ratuurbeheersing kan de lading optimaal worden beheerd en wordt de winstgevend-heid van het wagenpark geoptimaliseerd.Door deze universele benadering is de con-troller des te gebruiksvriendelijke en wordt de kans op een fout door de chauffeur verkleind. De UT-serie is beter bestand te-gen corrosie en gaat zelfs onder de meest extreme omstandigheden langer mee.

de succesvolle première van de Cleanroom Village tijdens Chillventa 2010. De Clean-room Village creëert synergieën die zowel exposanten als bezoekers ten goede ko-men", aldus gabriele Hannwacker, Exhibition

Director bij nürnbergMesse. De exposanten in de Cleanroom Village tonen innovatieve technologieën en concepten voor het ontwerp, de bouw en exploitatie van clean rooms in de industrie en onderzoek.

lijnen en werken de leden meer projectma-tig samen. Tevens wordt een Maatschap-pelijke adviesraad in het leven geroepen die maatschappelijke probleemstellingen aanbrengt. Het verwachte resultaat is dat TVVL sneller kan acteren op actuele maat-schappelijke vraagstukken en het aantrek-kelijker wordt voor leden en met name jongeren, om deel te nemen in de organen van de vereniging.

cleanroom Village creëert synergieChillventa 2012, van 9 tot 11 oktober 2012, presenteert opnieuw Cleanroom Village. Deze speciale tentoonstelling in hal 1 biedt ontwerpers, installatiemonteurs en exploi-tanten van schone en ultraschone kamers een internationaal georiënteerd forum voor informatie over airconditioning en ventilatie.“Cleanroom-technologie is een ideale aanvulling voor Chillventa, zoals blijkt uit

thermo king-onder-bouwunits sterk verbeterdThermo King, fabrikant van temperatuurbe-heerssystemen voor diverse toepassingen binnen de transportsector en een merk van Ingersoll rand, ontwierp de nieuwe UT-se-rie, waartoe de UT-800- en de UT-1200-unit behoren, ten behoeve van grote speciale transporten, zoals het vervoer van bloemen, hangend vlees en verswaren. Doordat deze units onder de laadruimte worden geïnstal-

Waarom uwrestwarmte niethergebruiken?

Sabroe HeatPAC - Maximale aanvoertemperatuur van 70°C te halen- Capaciteitsrange verwarmen 240-1150 kW- Koudemiddelvulling 20-48 kg- Gemiddelde COP van 6,2

Wenst u meer informatie of een vrijblijvend advies, neemt u dan contact op met ons via telefoon: +31 (0)78 - 6543944of email: [email protected]

Proceswarmte ofcondensatiewarmtevan bestaande koel -installatie

+39°C965 kW+34°C

HeatPAC 108 SR-W

COP = 6,2

Beschikbaar warmwater voor proces ofverwarming

+64°C1150 kW+70°C

Energie-verbruik 186 kW

Sabroe Products Benelux l Postbus 399 l 3300 AJ Dordrecht l www.sabroe.com

Hierboven illustreren wij graag de diverse WTW-units uit ons assortiment. Deze units zijn verkrijgbaar in horizontale en verticale modellen, met een luchtopbrengst van 200 tot 12.000 m³/uur.

Meer informatie over deze apparatuur kunt u eenvoudig opvragen via de QR-code hiernaast of door een bezoek aan onze website www.airview.nl

Bij ons kunt u terecht voor méér dan alleen de levering van uw apparatuur. Ook advisering en ondersteuning in alle fases van uw project vormen voor ons een belangrijk onderdeel van de totaaloplossing.

Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van dit concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden. Anders denken in klimaatoplossingen

Scan de QR-code met uw smartphone of tablet voor

meer informatie!

ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING Airview Luchtbehandeling BV I 078 - 652 18 00 I www.airview.nl

WTW-units Airview Luchtbehandeling is uw totaalleverancier in klimaat-oplossingen. Door middel van het brede leveringsprogramma kunnen wij u de oplossing bieden voor vrijwel ieder klimaatprobleem.

WTW-units metkruisstroomwisselaar

WTW-units mettegenstroomwisselaar

WTW-units metwarmtewiel

WTW-units met geïntegreerde koeling en warmtepompType HRU 3 modellen: 8 -19 kW EER: 3,4 – 3,6 COP: 4,7 – 5,3

kNVVk verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling

donderdag 7 juni 2012 vindt de themadag ‘Co2 Hydraten’

bij informatiecentrum ecofactorij in apeldoorn plaats.

Plaats van samenkomst:ecofactorij informatiecentrum, ecofactorij 18, 7325WC apeldoorn

Het gebeurt de koudetechniek niet elke dag, dat er iets compleet nieuws wordt bedacht. een nieuwe techniek, een nieuw proces dat ons dagelijks voorstellingsvermogen nog te buiten gaat.

drie jaar geleden kwam tu delft binnen het collectieve onderzoek van de koudegroep delft – Wageningen met Co

2-hydraten op de proppen. dit zijn kristalsuspensies van Co

2 in water.

onder specifieke omstandigheden van druk en temperatuur kunnen, in mengsels van water en Co

2, hydraatslurries gevormd worden. de hydraatkristallen hebben een hoge latente warmte (400 kj/kg) en zullen bij direct

contact met het te koelen product sublimeren, waardoor de temperatuur van het product snel verlaagt. de Co2 heeft tevens een

conserverende werking.

een consortium bestaande uit de tu delft, iBk koudetechniek, grolleman Coldstore, lunenburg en het innovatienetwerk s3H heeft een pilotinstallatie gebouwd. op deze installatie is bewezen dat hydraten te maken zijn. de capaciteit is beperkt, zo’n 100 gram per uur. momenteel loopt een subsidieaanvraag voor een proefinstallatie van 40 tot 50 kg slurry per uur.

de potentiële voordelen van Co2-hydraatslurries zijn:

- Conserverende werking van Co2-hydraten

- gevolgen voor factor 3 betere warmteoverdracht op afkoelsnelheid- Concrete vermindering van voedselverspilling door lager kiemgetal en snellere afkoeling- verwachte energiebesparing > 10%.

de bijeenkomst is bedoeld om te inspireren en kennis te delen.

de toegang is gelimiteerd tot 50 personen.

Programma:

15.15 – 15.40 uur: ontvangst

15.40 – 15.45 uur: opening door de dagvoorzitter gerard Vos, knVvk

15.45 – 16.15 uur: Wat zijn hydraatslurries, carlos infante Fereirra – tu delft

16.15 – 16.45 uur: de bouw van de pilotinstallatie, Peter augustinus – ibk groep

16.45 – 17.15 uur: innovatienetwerk S3h Perspectieven en projectontwikkeling, Steven lobregt

17.15 – 18.00 uur: Warme broodmaaltijd

18.00 – 18.45 uur: bezichtiging installatie bij grolleman coldstore

18.45 uur: afsluiting met drankje

themadag co2 hydraten

101010 MEI 2012 105e Jaargang10



deelname:knvvk leden: knvvk-leden ontvangen een ledenkorting van 30% van €200,- en betalen €140,-.voor gepensioneerden, commissieleden en bestuur van de knvvk geldt een verlaagd tarief van €40,-. studenten (op vertoon ov -kaart), €25,-.niet leden van de knvvk per persoon, €200,-.

aanmelding:uw aanmelding dient uiterlijk op donderdag 31 mei 2012 op het secretariaat van de knvvk te zijn: Postbus 32, 6710 Ba ede, fax: +31(0)318697199, e-mail: [email protected], internet: www.knvvk.nl onder themadagen. na uw inschrijving wordt een factuur toegestuurd.annuleren is alleen schriftelijk mogelijk tot uiterlijk maandag 28 mei 2012.annulering daarna brengt €50,- administratiekosten met zich mee. alle genoemde bedragen zijn exclusief 19% BtW.

a a n m e l d i n g S F o R m u l i e R

themadag co2 hydraten

donderdag 7 juni 2012 vindt de themadag ‘Co2 Hydraten’

bij informatiecentrum ecofactorij in apeldoorn plaats.

Plaats van samenkomst:ecofactorij informatiecentrum, ecofactorij 18, 7325WC apeldoorn

Wel/geen knvvk-lid, gepensioneerd knvvk-lid, student *

Bedrijf: _______________________________________________________________________________________________________________

naam: ________________________________________________________________________ voorletters: _________________________

adres: ________________________________________________________________________________________________________________

Postcode: _____________________ Woonplaats: _______________________________________________________________________

tel.: (overdag)__________________tel.: Bedrijf: ________________________________________________________________________

mobiel nummer: ____________________________________________________________________________________________________

e-mailadres: ________________________________________________________________________________________________________

* doorhalen wat niet van toepassing is.

uw deelname moet uiterlijk donderdag 31 mei 2012 op het secretariaat van de knvvk zijn: Postbus 32, 6710 Ba ede, fax: +31(0)318697199, e-mail: [email protected], website: www.knvvk.nl onder themadagen.na uw inschrijving wordt een factuur toegestuurd. annuleren is alleen schriftelijk mogelijk tot uiterlijk maandag 28 mei 2012. annulering daarna brengt € 50,- administratiekosten met zich mee.

✁


Platinum sponsor

Gold sponsor

Silver sponsor

Bronze sponsor

International Partner

Made possible by

SSCSZeist

award presentationthe gustav lorentzen organizing committee is very proud to announce that the kamerlingh onnes medal of honour will be presented to dr. Philippe lebrun of CeRn. during the monday morning session of the 10th gustav lorentzen conference 2012.

the kamerlingh onnes medal is an initiative of the dutch Royal association of Refrigeration ( knvvk) and is handed out to persons or institutes with an extraordinary merit for the development or application in refrigeration techno-logy. the first award was handed out in 1950 and now it will be the 17th time to present this prestigious award. Prof. dr. Peter H. kes of the leiden university and chairman of the kamerlingh onnes jury will present the preamble.details of the program and timing will be visible on www.gl2012.nl

new sponsorunilever joined us as Bronze sponsor and will exhibit an ice cream cabinet, working on a natural refrigerant. gl 2012 participants can take their ice from this cabinet and learn about the technical details.

technical tours as announced on the website the technical tours are all taking place on the thursday june 28 after the conference. the subjects of the tours are divers and joining one of them will deepen your insight. You can choose from:

■ training in relation to natural refrigerants, guided by a workshop■ Co

2 refrigeration plant for fish storage and processing, where you can raise all the questions in relation to Co

2 plants

■ ammonia liquid/vapour separation technology, based on recent theoretically research and a demonstration of the practical outcome ( for safety reasons with water)

■ ammonia ice rink combined with swimming pool will unveil all the secrets of nH3 heat recovery

■ History of cryogenic development by a tour through the museum Boerhaave with a presention of Prof.dr. dirk van delft about Heike kamerlingh onnes and a presentation of Prof. dr. Peter H. kes about supra-conductivity. With both a personal guided tour through the present dutch Centre of leiden and a visit to the kamerlingh on-nes Building.

each of the tours will have guidance and explanations of experts, familiar with the subject. so, don’t hesitate and go to www.gl2012.nl and register for both the high quality conference and one of the technical tours.

10e iiR gustav lorentzen conferentie 201225 tot en met 27 juni 2012 bij tu te delft Zandlaan 29 6717 LN Ede Postbus 32 6710 BA Ede T: +31(0) 318691198 F: +31(0) 318691199 I: www.gl2012.nl E: [email protected]

121212 MEI 2012 105e Jaargang12

de uitreiking van de kamerlingh onnes-medaille vindt plaats tijdens de plenaire sessie op maandagochtend 25 juni 2012 van de 10e iiR gustav lorentzen conferentie 2012 bij de tu-delft en is ook toegankelijk voor belangstellenden voor deze uitreiking die niet aan de conferentie deelnemen. Zij kunnen aan het ochtendprogramma deelnemen en daarmee ook de uitreiking bijwonen inclusief de receptie en de lunch daarna. Hiervoor dient men zich op te geven bij de knvvk en niet via de registratie van de conferentie opgave kan via de website www.knvvk.nl waar ook informatie over dit programmaonderdeel is te vinden. de kosten voor het van het ochtenddeel, waar de uitreiking in plaats vindt tijdens de plenaire sessie in de aula van de tu, bedragen € 40,= per persoon exclusief BtW. na inschrijving wordt een bevestiging gestuurd, door de knvvk, van deelname en de factuur. op de website van de conferentie www.gl2012.nl is ook informatie te vinden over het programma.

Gafco-Altron is al jarenlang uw vertrouwde klimaatspecialist

voor chillers

voor ventilator convectoren

voor regelapparatuur voor airconditioning

voor airconditioning

Gafco-Altron maakt het u gemakkelijk.Bezoekt u onze website voor het gebruiksvrien-delijk bestellen van onze producten via extranet.

www.gafco-altron.nl 90 x 267 Flexibel en Snel

Hongkongstraat 10 - 14,

3047 BS Rotterdam, Nederland

Telefoon

Fax

Email

Multi Import,

: 010 - 437 62 55

: 010 - 437 67 65

: [email protected]

Hoge kwaliteit uit voorraad leverbaar

www.multi-import.nl

SangiR

, Inaba, EDC, AspenSauermann, Rodigas, Vecamco

14

RCC Koude en luchtbehandeling

14

NVkl verenigingsnieuwsRCC Koude en luchtbehandeling

Het opleidingscentrum GOo en het Expertisecentrum Koudetechniek in Ede van PTC+ start in september van dit jaar met een nieuwe cursus NK2. Deze cursus gaat over het ontwerpen en bouwen van koude- en klimaat-systemen met natuurlijke koudemiddelen.

De cursus is onderdeel van een serie cursussen die al eerder is opgezet door de NKVL. Deze serie staat in het teken van veilig omgaan met natuurlijke koudemiddelen. Met deze cur-sussen onderstreept de NVKL het maatschappelijk belang van kennisontwikkeling binnen en rondom koudetechniek.Het gebruik van natuurlijke koudemiddelen neemt sterk toe, mede als gevolg van de verplichte uitfasering van het koude-middel R22 per 1 januari 2015. Vanaf januari 2015 wordt R22 daarom geleidelijk uitgefaseerd.

VOORDELENHet gevolg is dat op grote schaal koude- en klimaatsystemen worden aangepast en vervangen door nieuwe, die werken met natuurlijke koudemiddelen zoals ammoniak, kooldioxide en koolwaterstoffen. Bij koolwaterstoffen kan vooral worden gedacht aan propaan en isobutaan. Het voordeel van deze natuurlijke koudemiddelen is dat ze van nature in de atmo-sfeer voorkomen, dus geen gevaar vormen voor de dampkring. Echter, boven bepaalde concentraties, kunnen ze schadelijk zijn voor de mens en producten, zoals groenten en fruit. De stoffen kunnen giftig, verstikkend of brandbaar zijn. Veilig werken is dus van levensbelang.

CuRsusDe cursus bestaat uit verscheidene elementen. De cursus geeft inzicht in de actuele weten regelgeving en veilig-

MEI 2012 105e Jaargang

heidsprotocollen. Er is ook veel aandacht voor de natuur-kundige processen en de praktische ontwerpstructuren voor nieuw te ontwerpen koude- en klimaatsystemen en de componenten die erin kunnen worden toegepast. Tot slot is er veel aandacht voor de energiehuishouding. Energiebesparing is immers op dit moment één van de belangrijke thema’s, zowel met het oog op het terugdringen van gebruikskosten, als van de uitstoot van kooldioxide.

ExPERTsDe nieuwe cursus NK2 gaat van start op 18 september 2012 in het Expertisecentrum Koudetechniek van PTC+ in Ede. De cursus wordt begeleid door experts in het vakgebied, met een jarenlange praktijkervaring. In totaal beslaat de cursus tien cursusdagen van 16.00 uur tot 20.30 uur. De cursus wordt afgesloten met het zelf vervaardigen van een werkstuk, dat na beoordeling leidt tot het uitreiken van een certificaat.

DEELNaMEDeelname staat open voor ontwerpers, adviseurs en project-leiders met basiskennis van de koudetechniek. De deelname-kosten bedragen 1495 euro exclusief BTW en is inclusief een 300 pagina’s tellend leer- en tabellenboek, samengesteld met ondersteuning van het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatie Bedrijf (OTIB).

GOo is een initiatief van de NVKL en ORKa. GOo is opgericht om te werken aan een hoger opleidingsniveau in de sector van koudetechniek en luchtbehandeling.

Meer informatie over deze cursus is te vinden op www.opleidingscentrum-go.nl

CuRsus NaTuuRLIjKE KOuDEMIDDELEN EN ONTWERP sTaRT NajaaR 2012

verenigingsnieuws NVklRCC Koude en luchtbehandeling

BENCHMaRK 2012Voor de installateurs en leveranciers van de NVKL staat de benchmark-vragenlijst weer open! u heeft per brief een persoonlijke autorisatiecode ontvangen. Ga naar het leden-deel op de website om de benchmark in te vullen. u ontvangt daarna een waardevol rapport over hoe uw bedrijf presteert ten opzichte van het gemiddelde in de sector.

KOuDE & KLIMaaTsTRaaT WERKT VERsTERKEND!Tijdens de beurs in Venray stonden de NVKL-leden gecen-treerd in de Koude & Klimaatstraat. Buiten de gezelligheid van collega-bedrijven onder elkaar, werd de straat door de stand-houders als zeer versterkend ervaren. Bezoekers hoefden niet de hele beurs door te zoeken voor het aanbod aan koeling en klimaatbeheersing, maar konden op één locatie terecht. Voor de Installatievakbeurs in Hardenberg staat de Koude & Klimaatstraat al ingepland en willen we ervoor zorgen dat de sector nog prominenter in beeld komt. Meer informatie hier-over kunt u opvragen bij Karin van der Maarel, [email protected].

30 MEI 2012aLLE REMMEN LOs OP DE LEDENVERGaDERING VaN DE NVKL!De algemene voorjaarsledenvergadering van de NVKL vindt plaats op woensdag 30 mei aanstaande, ditmaal bij het aNWB Test- en Trainingscentrum in Lelystad. In deze alge-mene ledenvergadering wordt u natuurlijk bijgepraat over de actuele ontwikkelingen die voor u van belang zijn. Daarnaast zal er vooral tijd worden ingeruimd voor het presenteren en discussiëren over de vast te stellen NVKL-hoofddoelstellingen. Wilt u het toekomstige beleid van de NVKL meebepalen, zorg dan dat u er deze keer zéker bij bent!

aLLE REMMEN LOs!Naast de serieuze verenigingszaken is er ook weer ruimte om met uw branchegenoten bij te praten. Daarbij stappen we op het aNWB-terrein in de aNWB-auto of op de eigen motor om ieders rijvaardigheid te testen. Hierbij is tevens een wedstrijd-element aan de orde. spanning en actie gegarandeerd!

PROGRaMMa

09.45 uur Ontvangst 10.15 uur algemene ledenvergadering12.15 uur Lunch 13.00 uur Grip- en sliptraining (aNWB-auto of eigen motor)18.00 uur Borrel

aaNMELDENals NVKL-lid ontvangt u een aparte digitale uitnodiging voor de ledenvergadering. Heeft u deze uitnodiging niet ontvan-gen, stuurt u dan een email naar [email protected].


RCC Koude & luchtbehandeling

WKo

1616 MEI 2012 105e Jaargang

ij de totstandkoming van het nieuwe pand van Rabobank Alkmaar is zogenoemde inte-

grale duurzaamheid nagestreefd. Dat betekent dat bij ontwerp naast aan-dacht voor de inzet van allerlei duur-

zame en hoogwaardige bouwkundige en installatietechnische toepassin-gen, ook de duurzaamheidaspecten voor de gebruiker centraal stonden. Zo heeft het gebouw bijvoorbeeld hightech klimaatplafonds, maar er kan

rabobank Alkmaar maakt duurzaam statement met nieuwbouwHet nieuwe pand van Rabobank alkmaar en omstreken behoort tot de top tien van duurzame gebouwen in nederland. tijdens de officiële opening afgelopen april nam directievoorzitter kees jasperse van de Rabobank alkmaar trots het energielabel a+ in ontvangst. Hij kreeg dit ‘groene diploma’ voor zijn gebouw van arie Huisman, manager installatieadvies bij dWa in-stallatie- en energieadvies. duurzaamheidsexpert dWa verzorgde het advies voor de techni-sche installaties, bouwfysica en brandveiligheid. ook begeleidde dWa de subsidieaanvragen.

Door Charles Hasselman

ook gewoon een raam open zonder dat het klimaatsysteem van slag raakt. De integrale aanpak heeft geleid tot een optimaal duurzaam gebouw waar mensen in een veilige en comfor-tabele omgeving hun werk kunnen

B

Overzichtsafbeelding Rabobank Alkmaar. Foto: DWA



doen op de manier zoals de bank dat graag wil.

Open structuurDe Rabobank wil openheid en transparantie uitstralen. Een van de belangrijkste voorwaarden van de op-drachtgever was dat dit in het ontwerp tot uiting moest komen. Het ontwerp-team van Leijh Kappelhoff Seckel Van den Dobbelsteen Architecten ver-taalde deze wens in een pand met een zeer open structuur en veel licht. In het pand zijn vrijwel geen scheidings-wanden te vinden. De indeling biedt de circa 200 medewerkers gelegen-heid om op een nieuwe manier te werken. De werkplekken zijn flexibel, zelfs voor het management zijn geen vaste plekken. Medewerkers sluiten hun laptops aan op plug-and-play-zuilen. De openheid en transparantie stimuleren het samenwerken en ontmoeten. Een andere voorwaarde was dat de nieuwe Rabo-vestiging een van de duurzaamste kantoren in Ne-derland moest worden. Volgens de filosofie van de trias energetica is in het ontwerpproces in drie stappen toegewerkt naar een zeer energie-efficiënt gebouw. Eerst is gekeken naar reductie van de energiebehoefte met bouwkundige maatregelen. De tweede stap was het benutten van de vrijkomende energie en de derde het benutten van duurzame energiebron-nen. Het gebouw heeft een EPC van 0,55, de helft minder dan de wettelijke eis voor kantoren.

WindmolensEen statement is gemaakt door het

pand helemaal onafhankelijk te maken van fossiele brandstoffen. Een groot deel van de elektriciteit wordt opgewekt met windmolens op het dak, zonnepanelen en in de glasgevel geïntegreerde zonnecellen. Dankzij de inzet van zonne- en windenergie kan de Rabo-vestiging jaarlijks 110.000 kWh aan elektriciteit opwekken. Een systeem van warmte/koudeop-slag zorgt voor de uitgekiende kli-maatbeheersing van het gebouw. De monobronnen hebben een capaciteit van 80 m3/h. De aangesloten warm-tepomp heeft een verwarmingscapa-citeit van 426 kW en een koelcapaci-teit van 336 kW. Een elektrische boiler met een capaciteit van 250 kW zorgt voor back-up bij uitval van de warm-tepomp of bij een piek in de vraag.

KlimaatplafondDe warmte en koelte wordt via een klimaatplafond in de ruimte gebracht. Hiermee kan het klimaat tot op werkplekniveau individueel worden ingesteld. Doordat het plafond een groot oppervlak beslaat, (circa 4500 vierkante meter) kan het binnenkli-maat heel efficiënt beheerd worden. De benodigde koeling en verwarming van de ruimte wordt overgebracht via straling, waardoor het klimaatsysteem in de hoogste comfortcategorie valt. Daarin spelen de uitstekende akoesti-sche eigenschappen van het klimaat-plafond ook een grote rol. Een te hoge geluidsproductie van het ventilatie-systeem is in kantoortuinen een van de meest gehoorde klachten. Volgens projectleider Ronald Engels van Unica Installatietechniek heeft de Rabobank de duurzame lat heel hoog

Tijdens de officiële opening afgelopen april nam directie-voorzitter Kees Jasperse van Rabobank Alkmaar trots het energielabel A+ in ontvangst. Hij kreeg dit ‘groene diploma’ voor zijn gebouw van Arie Huisman, manager installatie-advies bij DWA installatie- en energieadvies. Foto Rabobank Alkmaar.

WKo

0900 26 37 397 andrewssykes.nl

WIEZIJN WIJ ?

Met onze producten en diensten ondersteunen wij

onze klanten bij de uitdagingen die zij in de dagelijkse

praktijk tegenkomen. Of het nu gaat om een geplande

situatie of een noodgeval, wij zorgen ervoor dat het

zo snel, deskundig, professioneel en kostenbesparend

mogelijk wordt opgelost.

0900 26 37 397 andrewssykes.nl

BOILERS

CHILLERS

AIRCONDITIONERS

AL 40 JAARMARKTLEIDER OP HET GEBIED VANVERHUUR VANAIRCONDITIONING,VERWARMING,ONTVOCHTIGINGEN VENTILATIEAAN DE ZAKELIJKE MARKT

24/7 SERVICE


WKo


de projectkwaliteit. Het maken van een structuurontwerp was de belang-rijkste fase van het ontwerpproces. In die fase heb je nog een maximum aan vrijheidsgraden en kunnen ideeën worden gegenereerd. Naarmate je dichter bij de uitvoering komt, nemen de vrijheidsgraden af en het effect op kosten toe.”Iedereen heeft de mond vol van duur-zaamheid. Huisman: “Vaak gaat het slechts om window dressing. In dit geval was dat zeker niet zo. Je moet geloven in duurzaamheid en je rea-liseren dat het harde noodzaak is om onze volgende generatie niet met een onoplosbaar probleem op te zadelen. Vaak wordt duurzaamheid afgewogen op basis van meer- en minderkosten en besparing in exploitatie. Uiteraard is dit nodig, maar je moet duurzaam-heid ook in een ander perspectief willen zien. Want de meerkosten van duurzame technieken en oplossingen zijn vaak maar een paar procent van de totale jaarkosten. In dat licht bezien, krijg je een heel andere discussie.”

VoortrekkersrolIn het pand van Rabobank Alkmaar is veel onzichtbare duurzaamheid gere-aliseerd. Huisman: “De voorbijganger heeft geen boodschap aan onzicht-bare duurzaamheid. Je moet een statement maken door duurzaamheid te laten zien aan de omgeving. Zo zijn op het dak zijn vier windmolens geplaatst en in een aantal glazen wan-den zijn zonnecollectoren opgeno-men. Dat is een bewuste keuze voor zichtbare duurzaamheid geweest. Of deze duurzame oplossingen ook echt rendabel zijn, is in dit geval minder interessant, een gebaar maken wel. De bank kan daarin een voortrekkersrol spelen en laten zien dat het echt kan.”

gelegd. En dan kun je mooie instal-laties bouwen. “De WKO-installatie is daar een mooi voorbeeld van. Een volledig duurzame installatie, die in de zomer uit een diepe aardlaag koud water oppompt voor de koeling en tevens warmte afgeeft. In de winter werkt dat principe precies omgekeerd, zodat er per saldo geen energie aan de bodem wordt ontrokken. Je moet natuurlijk die balans goed in de gaten houden en goed registreren hoe-veel warmte en koude je afneemt en teruggeeft. Als die balans klopt, ben je 100 procent duurzaam.”

energiespiegelAlle bij de bouw en installatie betrok-ken partijen zijn ver gegaan om de duurzaamheidambitie van de op-drachtgever waar te maken. Zo maak-te Croon Elektrotechniek bijvoorbeeld uitsluitend gebruik van duurzaam geproduceerde leidingen en buizen die bij brand bovendien geen giftige dampen voortbrengen. Het energie-gebruik van het gebouw wordt met het door DWA ontwikkelde program-

ma Monavisa inzichtelijk gemaakt. Niet alleen de eigenaar van het pand krijgt inzicht in de energieprestatie. In de ontvangsthal visualiseert een ener-giespiegel in begrijpbare eenheden wat er aan energie wordt opgewekt en gebruikt. Ook bezoekers worden op deze manier op de hoogte gesteld van de bijdrage van de Rabobank aan een duurzame samenleving.

droom Arie Huisman is als adviseur bij DWA gespecialiseerd in duurzame oplossingen en technieken voor gebouwen. Zijn missie was om het nieuwe pand van de Rabobank in Alkmaar naar het hoogste niveau van duurzaamheid te brengen. “Duur-zaamheid is bij dit kantoor geen vraag geweest, maar een must”, aldus Huisman. “We hebben met zijn allen de droom van een zeer bevlogen en inspirerende opdrachtgever waarge-maakt.” Huisman is ervan overtuigd dat het proces een belangrijke invloed heeft gehad op het eindresultaat. “De proceskwaliteit bepaalt in hoge mate

Het nieuwe pand van Rabobank Alkmaar en omstre-ken behoort tot de top tien van duurzame gebou-wen in Nederland. Foto: Hevo

meer informatie:DWa installatie- en energieadviesDuitslandweg 4, 2411 NT BodegravenPostbus 274, 2410 aG Bodegraven T: 088 - 163 53 00 F: 088 - 163 53 01E: [email protected]: www.dwa.nl

U staat voor een airco-, koel-, of luchtbehandelingsinstallatie op een vlak dak en wenst hiervoorduurzame draagsystemen ? Linum biedt u het complete Big Foot Systems programma aan, met keuze uit alle Fix It Foot,I Beam, H-frame en modulaire en verstelbare Big Foot systemen. Standaard of maatwerk, samenvinden we steeds een geschikte oplossing !

Bel Linum voor alle info !

Linum Europe bv Glasblazerstraat 4 • 2984 BL RidderkerkT 0180 46 35 88 • F 0180 46 35 69E-Mail: [email protected]: www.linum.eu (met 24/7 E-Shop)

1992-201220 JAAR LINUM EUROPE

HVAC/R dakinstallaties ?Gebruik de universeleBig Foot systemen !

Official distributor

RCC 2012 bigfoot.indd 1 1/13/2012 2:33:25 PM

Samsung Electronics is wereldwijd marktleider op vele gebieden, variërend van monitoren en TV’s tot mobiele telefoons en geheugenchips. Via innovatieve en betrouwbare producten laat Samsung de wereld kennis maken met fantastisch nieuwe mogelijkheden. Zo ook op het gebied van klimaatbeheersing.

Ventileer uw ruimte op energie-efficiënte, milieubewuste

wijze met Samsungs ERV unit. In de diamantvormige

cellulose warmtewisselaar, waar aangezogen en

afgezogen luchtstromen elkaar in tegenstroom passeren,

vindt overdracht van warmte én vocht plaats. Hierdoor is

een condensafvoer niet nodig en wordt voorverwarming

overbodig. De ERV unit functioneert moeiteloos tot een

buitentemperatuur van -15oC.

Naast leverancier van kwalitatief hoogwaardige Samsung klimaatbeheersingssystemen is Ambrava een volwaardig partner, die continue toegevoegde waarde levert bij haar product. Zij ondersteunt u met haar kennis en kunde, producttrainingen en een ruime voorraad goederen. Vandaag besteld, morgen geleverd!

www.samsung-klimaat.nl

ERV

(Energie Regeneratie Ventilatie)

Spoorstraat 104431 NK ‘s-Gravenpolder

[email protected]

Specialist in natuurlijkekoudemiddelen

Wij fabriceren innovatieve koelunits die uitsluitend gebruik maken van natuurlijke koudemiddelen. Duurzaam: geen chemische koudemiddelen meer toegepast en besparing op energieverbruik.

www.coolgreensolutions.nl

“Wij noteerden een besparing van 30% op ons energieverbruik!”

e stad Milaan heeft een grondwaterprobleem. Dat is het gevolg van een ongebrei-delde onttrekking van grond-

water in de zeventiger jaren door bedrijven. De onttrekking is door de overheid sterk ingeperkt, maar nu moet een teveel aan water worden weggewerkt. Van het probleem is door het energiebedrijf A2A nu een voordeel gemaakt. A2A exploiteert in Milaan meerdere warmtenetten. In de warmtecentrales van Canavese en van Famagosta wordt dit grondwa-ter nu als warmtebron gebruikt. De

temperatuur van het water is 15°C. Met speciale megawarmtepompen onttrekt A2A in Canavese en Fama-gosta warmte aan het grondwater en brengt de warmte op een tempera-tuur van 85 graden.

265.000 naar 630.000 inwoners De prestaties van energiebedrijf A2A in Milaan zijn ronduit verbazingwek-kend. Aan het begin van de negen-tiger jaren startte het bedrijf met warmtelevering in Milaan en eind 2010 bedienden ze al 265.000 inwo-

milaan haalt warmte uit waterin de stad milaan draaien sinds enkele jaren twee warmtepompen van formaat. Het thermisch vermogen is maar liefst 15 megawatt per stuk. de lift van deze warmte-pompen is ook mega. de verdamper levert koud water van ongeveer 5ºC terwijl het water uit de condensor op een heel bruikbare temperatuur van 85ºC wordt geleverd. opmerkelijk is dat de warmtepompen zijn uitgevoerd met een centrifugaal compres-sor (twee trappen) en dat er geen synthetisch koudemiddel wordt gebruikt.

Door ing. Klaas de [email protected]

ners. In 2015 moeten dat er meer dan 600.000 zijn op een totale bevolking van 1,3 miljoen!A2A is zowel in energie als afvalver-werking actief. Twee afvalenergie-centrales leveren dan ook een groot deel van de warmte in Milaan. A2A heeft ook een hypermoderne nieuwe centrale in aanbouw in Milaan. Maar op dit moment zijn er verschillende warmtenetten die nog niet onderling gekoppeld zijn. Die hebben warm-tecentrales met warmtekrachtinstal-laties en sinds enkele jaren halen ze ook warmte uit water.

d

De centrale voor Canavese kan 110 GWh warmte per jaar leveren, wat neerkomt op het equivalent van meer dan 13 miljoen m3 Nederlands aardgas.


Warmtepompen



Warmtepompen


500 meter genaderd. Een forse lei-ding met een diameter van 500 mm is in de binnenstad aangelegd om de warmte van het net van Canavese naar de binnenstad te brengen. De afstand tussen de warmtecentrale Canavese en de dom is hemelsbreed bijna vijf kilometer; geen simpele klusje dus.

Betere luchtkwaliteit De groei van het warmtenet is vastgelegd in een convenant tussen energiebedrijf A2A en de gemeente Milaan. Uiteraard spelen energiebe-sparing en reductie van CO

2 een be-

langrijke rol voor de gemeente, maar verbetering van de luchtkwaliteit is voor Milaan misschien wel de hoofd-reden om over te gaan op warmte.

CanaveseDe centrale voor het warmtenet in de wijk Canavese dateert van 2009 en staat op het terrein van een voor-malige stadsgasfabriek. De modern vormgegeven centrale met warm-tebuffers met een aluminium jasje vormen een fel contrast met het geraamte van een enorme gashou-der, die is blijven staan. Het geheel symboliseert het einde van het gas-tijdperk en de toekomst van warmte.De centrale voor Canavese kan 110 GWh warmte per jaar leveren, wat neerkomt op het equivalent van meer dan 13 miljoen m3 Neder-lands aardgas. Voor de winning van warmte uit water wordt per uur ongeveer 800 m3 grondwater ont-trokken. Alvorens het water te lozen, wordt het met een enorme warm-tepomp afgekoeld van 15 naar 5°C. De condensor van de warmtepomp warmt het water van het warmte-net van Canavese op tot 85°C, een opmerkelijke prestatie.De warmtepomp in Canavese is, evenals die in Famagosta, gebouwd door het Zwitserse bedrijf Friotherm en is voorzien van een centrifu-gaalcompressor met compressie in twee trappen. Voor elke kilowattuur elektriciteit, die de compressormotor gebruikt, levert de warmtepomp drie kilowatturen warmte op 85°C. Een indrukwekkende prestatie gezien het grote temperatuurverschil tussen bron en afgifte.Toch is de warmtecentrale van Can-avese geen grote stroomgebruiker, maar levert hij juist elektriciteit aan het net. Naast de enorme warmte-pomp staan drie warmtekrachtunits die gezamenlijk 15.000 kW elektrisch vermogen kunnen leveren. De warmtekrachtinstallatie met gasmo-toren van Rolls Royce Bergen haalt een bijzonder hoog elektrisch rende-ment van 47 procent en een moder-ne rookgasreiniging zorgt voor een minimale emissie van NOx.Eén van de drie gasmotoren levert precies het benodigde vermogen van 5 MW om de elektromotor van de warmtepomp aan te drijven. Als de combinatie van warmtepomp met

één van de drie warmtekrachtunits energetisch wordt bekeken, dan kom je in feite op een netto thermisch rendement van het verstookte aard-gas van tweehonderd procent. Om de productie van elektriciteit en warmte te optimaliseren, zijn twee grote warmtebuffers geplaatst met een totale waterinhoud van 3.000 m3.

dom van milaanTerwijl wij ons in Nederland afvragen hoe je in een historische binnen-stad een warmtenet aanlegt, rolt het Italiaanse energiebedrijf A2A van-uit de wijk Canavese in een razend tempo een warmtenet uit in het oude Milaan. Met de aansluiting van het paleis van justitie is A2A in 2012 de beroemde dom van Milaan tot op

Voor elke kilowattuur elektriciteit, die de compressormotor gebruikt, levert de warmtepomp drie kilowatturen warmte op 850 C.


Warmtepompen


De groei van het warmtenet brengt ook een enorme behoefte aan meer productievermogen voor warmte met zich mee. A2A is nu van plan om een warmtetransportleiding te leggen tussen de stad en haar grote elektriciteitscentrale bij Milaan. Dat is een tracé van maar liefst 35 kilome-ter. De centrale met twee gasturbines en een stoomturbine haalt nu een

elektrisch rendement van 55 procent. Voor de aftap van stoom voor het warmtenet wil het elektriciteitsbedrijf een extra stoomturbine plaatsen om het verlies aan elektriciteitsproductie te minimaliseren.Al met al loopt A2A in Milaan al voor op de nieuwe Energy Efficiency Directive waarover in Brussel nog stevig wordt gediscussieerd. A2A is niet alleen in Milaan actief op het ge-bied van warmtelevering, maar ook in Brescia, Bergamo en Varese. Alleen al in Milaan investeert A2A in de komende jaren meer dan 150 miljoen euro in de aanleg van warmtenetten en wijkcentrales.

De stad ligt in de Povlakte, waar alle kwalijke stoffen uit schoorstenen blijven hangen bij mooi weer. Het is wel aan A2A om de eigenaren van woningen, kantoren en dergelijke te overtuigen van het nut van warmte. Maar als er, zoals het paleis van Justi-tie, nog op olie wordt gestookt, is het wel zo makkelijk en voordelig om op warmte over te gaan.

De warmtepomp in Cana-vese is gebouwd door het Zwitserse bedrijf Friotherm en voorzien van een centri-fugaalcompressor met com-pressie in twee trappen.

meer informatie:Energieprojecten.com Oosterslag 48385 GW Vledderveen T: 0521 - 522570 F: 0521 – 523421

Maximaal deellast rendement

Besparingen op energie en aanschaf (bij N+1 en 2N opstellingen)

BLDC Invertertechniek

EC-ventilatoren

Koelcapaciteit 7-35 kW

www.western.nl033 247 78 00Hoevelaken

D A T A T E C H+

c o o l i n g & h e a t i n g i n n o v a t i o n s

‘speciale ruimtes,

slimme oplossingen’

Ster

ke h

uism

erke

n!

Inst

alla

tieg

emak

. Prim

a kw

alit

eit.

Sch

erp

gepr

ijsd.

Bel

010

422

58

88

KO

ELLE

IDIN

GEN

DAK

DO

ORVO

ERIN

GEN

LUC

HTR

OO

STE

RS

OPS

TELL

ING

SB

ALK

ENW

ERK

SC

HAK

ELAA

RS

switc

h

In88888UC

HTR

OO

STE

RSSS

Alle a

anbi

edin

gen

op

www.airc

oven

t.nl

BuildingJobs BV / CoolJob.nlMary Zeldenrustlaan 18a5122 CE RijenT: 0161-295765F: 0161-295766M: [email protected]

Uw oplossing voor personeelsvraagstukken in de koeltechnische-, airconditioning- en

luchtbehandelingsbranche.... en meer.

Werving & selectie Organisatieadvies Detachering & uitzenden Detachering & uitzenden Payrolling Outplacement Recruitment process outsourcing (RPO) ....

Netwerken begint bij een professioneel platform

B+B VAKMEDIANET

informatieplatforms voor professionals

www.vakmedianet.nl


WarmteWisselaar


onventionele warmtewis-selaars hebben de neiging om bij gebruik in een stoffige

omgeving of bij gebruik van plak-kerige media sterk te verontreinigen. Deze verontreiniging leidt tot een soort isolatielaag die zeer nadelig is voor de warmteoverdracht. Zelfs de dunste lagen van enkele micrometers kunnen al grote gevolgen hebben voor de warmteoverdracht. Dit leidt vanzelfsprekend tot verslechtering van de efficiency. Dit effect wordt eigenlijk altijd tegengegaan door het grondig chemisch of mechanisch

reinigen en spoelen van het systeem. Dit betekent dat de warmtewisselaar van het proces moet worden verbro-ken of verlegd. Het gebruik van re-dundante parallelle systemen is dan vereist. Dit is uiteraard een kostbare en tijdrovend proces.

mechanisch reinigenDe Dupur® warmtewisselaars heb-ben een ingebouwd mechanisch systeem waarbij een element de binnenkant van de warmtewisselaar-buizen continu mechanische reinigt. Deze reinigingsmollen zorgen ervoor

dat de leidingen niet dichtslibben. Een speciaal ontwikkeld ventielblok zorgt voor bediening en sturing van de interne mollen. Omdat een exacte analyse van de interne warmteoverdracht proces-sen met behulp van metingen bijna onmogelijk is, heeft Jaske & Wolf FlowMotion gevraagd, een onder-zoek van de stroom- en warmte-transport met CFD (Computational Fluid Dynamics) uit te voeren. Hiervoor is een zeer gedetailleerd model van de Dupur warmtewisse-laar gemaakt. De jarenlange ervaring

C

Door Christian PotmaFlowMotion, Delft

jaske & Wolf biedt sinds 2002 chemische, biologische en fysische procesoplossingen voor vloeibaar afval en procesvloeistoffen. in deze tijd van energie-efficiëntie en hernieuwbare energie ontwikkelt en produceert jaske & Wolf oplossingen om ook uit deze verspillende afvalstromen energie terug te winnen. een van deze producten is de dupur-warmtewisselaar.

Warmtewisselaar reinigt zelf buizenEnergiegebruik Zwembad Moskou in Osnabrück gehalveerd


WarmteWisselaar


toepassingen van de nieuw ontwik-kelde Dupur warmtewisselaar is het Moskaubad in Osnabrück. De warmtewisselaar is op het punt ge-plaatst waar de meeste energie wordt gebruikt in een zwembad, namelijk daar waar het verse water wordt verwarmd.Afhankelijk van het aantal bezoekers worden de filters tot eenmaal per dag gespoeld voor de reiniging. Per reinigingscyclus wordt hiervoor tot 35 kubieke meter zwembadwater gebruikt. Dit water wordt vervolgens met 24°C in het riool geloosd. Het weggespoelde water moet natuur-lijk ook weer worden bijgevuld. Dit gebeurde in het verleden door 12°C koud water op te warmen tot 24°C met HR-ketels. Door nu de Dupur in te zetten wordt het 12°C water met het afvalwater van 24°C via de warmtewisselaar verwarmt tot 22°C. Hierdoor is er veel minder gas nodig

van FlowMotion op het gebied van warmtewisselaarberekeningen met CFD maakt het mogelijk om zeer nauwkeurige resultaten te verkrijgen uit dit type analyses. Door te variëren met de vormgeving en materialen kan de invloed van de verschillende parameters worden bepaald en zo de meest optimale configuratie.

SimulatieUit de Dupur CFD-simulatie blijkt dat zowel de toestroom via de pijpen-bundel alsmede de constructie zelf een dominante invloed hebben op de stroming en de resulterende warmte-overdracht. Dit lijkt vanzelfsprekend, maar door de zeer gedetailleerde berekeningen kunnen op zeer lokaal niveau alsmede op globaal niveau de temperaturen en drukken worden berekend en daarmee de efficiency van de warmtewisselaar.Een van de eerste belangrijkste

De studie uitgevoerd door Jaske & Wolf en FlowMotion is zo’n suc

cesvol project gebleken dat andere sectoren van de industrie voor dit

type warmtewisselaar interesse hebben getoond.

meer informatie:FlowMotionLeeghwaterstraat 212628 Ca DelftT: +31 15 278 2907E: [email protected]: www.flowmotion.nl

Figuur 1: temperatuurverdeling op buis warmtewis-selaar.

Figuur 2: stroomlijnen door de buizen van de warm-tewisselaar.

Figuur 3: drukken op de wanden van de warmte-wisselaar.

om het zwembad op temperatuur te krijgen. Zo is het energiegebruik van het Moskoubad in Osnabrück gehalveerd van 600.000 kWh naar 300.000 kWh.

KOMFOVENT ECO-A KOMPAKT SERIE KOMT IN AANMERKING VOORENERGIE INVESTERINGSAFTREK

VENTILATOREN huishoudelijke toestellen met of zonder warmteterugwinning | industriële ventilatorenLUCHTKANALEN uniflexplus+ | isocomplus+ | flat duct pvc & galva | ronde spiralietkanalen | dakdoorvoeren | flexibelsROOKGASAFVOER clv | enkelwandig | dubbelwandig LUCHTVERDELING ventielen | roosters | uitblaasREGELAARS & SENSORENINSTALLATIE & TOEBEHORENLUCHTBEHANDELINGSTOESTELLEN 200 - 100.000m³/h | binnen- en buitenopstelling | horizontaal, verticaal en plafondmontageONDERHOUD & WISSELSTUKKEN

Ventilair Group | Kerver 16 5521 DB Eersel | +31 (0)497 36 00 31 | [email protected] | www.ventilairgroup.com

FULL QUALIT Y R ANGE FAST DELIVERIES FULL SUPPOR T

De Komfovent ECO-A Kompakt serie lucht-behandelingskasten van de Ventilair Group zijn Eurovent label A gecerti�ceerd en komen in aanmerking voor de Energie InvesteringsAftrek (EIA) aftrek. Het Eurovent label stelt de kwaliteit conform een Europese norm vast.

Wanneer u een ECO-A Kompakt lucht-behandelingstoestel gebruikt kan de ondernemer gebruik maken van de E.I.A. en kan hij 41,5% van zijn investeringskosten, van de ECO-A Kompakt luchtbehandelingstoestel aftrekken van de �scale winst, bovenop zijn gebruikelijke afschrijving.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

RCC.pdf 1 2/05/2012 16:22:58

- Een compleet pakket voor installatie en onderhoud aan klimaat-beheersingsinstallaties

- Reinigt, onderhoudt en renoveert alle systemen op het gebied van luchtbehandeling, koeling en ventilatie

- Inspecties

- Desinfecteren

- Legionellabestrijding

- Vermindering bedrijfskosten en lager ziekteverzuim

- VCA gecertifi ceerd

- Milieubewust door professioneel onderhoud

- Gericht op een inspirerende en comfortabele leef- en werkomgeving, waarin gezondheid, veiligheid en duurzaamheid zijn verankerd

www.rochema.nl Tel: (010) 521 74 02

Expert op het gebied van conditioneren van water- en luchtgekoelde systemen

roch-ad 131x185 niet aflopend.indd 1 1/07/11 14:44


eurammon


Warmtepompen met natuurlijke koudemiddelenEnergie-efficiënte technologie met toekomstperspectief

de organisatie van olie-exporterende landen (oPeC) verwacht dat er ten opzichte van vandaag, ongeveer 150 pro-cent meer energie nodig zal zijn in 2032. de groeiende vraag betekent ook hogere olieprijzen en dus hogere kosten voor de gebruikers. vooral de energiekosten doen bedrijven letterlijk het zweet uitbreken. Zij hebben behoefte aan energie voor het verwarmen van water, voor airconditioning in kantoren en werkruimten of voor processen.

et gebruik van warmtepom-pen biedt mogelijkheden voor efficiënte opwekking

en beheer van de benodigde verwar-mingsenergie. Op energiegebruik kan worden bespaard door gebruik te maken van warmteterugwinning bij industriële processen. Restwarmte die op deze wijze wordt gegenereerd kan rendabel gebruikt worden voor het verwarmen van een gebouw - een potentiële warmtebron die lange tijd nauwelijks werd gebruikt. "Warmte-pompen die werken met natuurlijke koudemiddelen, zoals ammoniak (NH

3) zijn ook bijzonder milieu-

vriendelijk", merkt Thomas Spänich op, bestuurslid van eurammon, het Europees initiatief voor de toepas-

H sing van natuurlijke koudemiddelen. "In tegenstelling tot synthetische koudemiddelen hebben zij geen of slechts een verwaarloosbaar GWP. Warmtepompen met natuurlijke kou-demiddelen worden al gebruikt voor kosten- en energie-efficiënt bedrijf. Ze kunnen worden ontworpen en geïm-plementeerd, afhankelijk van de aan het gebouw en de omgeving gestelde eisen en de klantspecifieke wensen. De markt voor warmtepompen kan dus een verdere sterke groei in de nabije toekomst verwachten."

Sarpsborg, noorwegenGEA Refrigeration Duitsland ont-wikkelde een geheel nieuwe 2 MW warmtepompinstallatie voor de

energieleverancier Bio Varma Sarps-borg AS in Noorwegen om water te verwarmen tot +82°C voor het ge-meentelijke stadsverwarmingsnet. De warmtepomp gebruikt twee verschil-lende afval- of restwarmtebronnen om energiekosten zo laag mogelijk te houden. 1,5 MW wordt verkregen door het afkoelen van het +45°C warme koelwater van een koelsysteem dat gebruikt wordt bij de verbranding van huishoudelijk afval. Nog eens 3 MW wordt geleverd door afkoeling van +38°C warm water uit een biologische zuiveringsinstallatie.In eerste instantie wordt het water verwarmd door de hete olie in de olie-afscheider. Maar de meeste warmte wordt gegenereerd door warmteuit-

Foto

Dig

italp

ress

_fot

olia


eurammon


oliepomp in het systeem opgenomen. Het belangrijkste component van het systeem is een R-serie hogedruk-compressor. De hogedrukzijde van het systeem moest geschikt zijn voor een druk van 52 bar vanwege de hoge condensatietemperaturen. Daarvoor waren nieuwe componenten, buizen en onderdelen nodig en in sommige gevallen moesten die zelfs speciaal ontworpen worden. Het systeem startte in september 2010 en functio-neert sindsdien perfect.

Fleischtrocknerei Churwalden, ZwitserlandFleischtrocknerei Churwalden AG

produceert biologische kwaliteit vleesproducten. Milieuvriendelijke productie is onderdeel van de bedrijfs-filosofie, dit omvat ook ecologische efficiëntie van systemen en gebou-wen. De koelprofessionals van SSP Kälteplaner ontwikkelde een duur-zaam verwarmings- en koelsysteem voor het nieuwe vleesverwerkende bedrijf in Landquart (Zwitserland).De installatie is opgebouwd uit warmte-pompen en koelmachines die op de natuurlijke koudemiddelen ammoniak en kooldioxide werken. Centraal voor de warmte en koudeopwekking is het energetisch gebruik van de grondwa-terstroom van de Alpine Rijn-vlakte. Vanuit bronnen en door grondwa-terpompen wordt het water uit de grondwaterstroom opgepompt en na thermische omzetting weer terug-gevoerd naar de bron. De energie die op deze wijze – koude- of warmte-energie, zoals vereist - wordt verkre-gen, wordt door de koelmachines en warmtepompen naar de gewenste temperaturen opgevoerd voor een breed toepassingsgebied.De productie en administratiegebou-wen hebben thermische energie van verschillende temperaturen nodig. Warmte van zo'n 950 kW is nodig op twee verschillende temperatuurni-veaus: een gemiddelde temperatuur van ongeveer +60°C als energie voor onder de luchtbehandeling in kli-maatkamers e.d., warm tapwater of containerwasmachines, en bij lagere temperaturen tot +40°C als warmte voor verwarmingsdoeleinden, de ontvochtiging, voorverwarming voor productie van warm tapwater en voor het ontdooien van de koelcellen.Een koelvermogen van 1200 kW is no-dig voor het handhaven van verdam-pings-temperaturen rond het vries-punt in werkruimtes, en -8°C voor de koelopslagcellen en rijpingsinstallaties, alsmede temperaturen van -25°C in de vriesopslagcellen.Een tweetraps ammoniakwarm-tepomp wordt gebruikt voor ver-warmingsdoeleinden op basis van verschillende temperatuurniveaus,

wisseling van de condensorwarmte bij een condensatietemperatuur van maximaal +82°C. De laatste paar gra-den voor de opwarming komen van een oververhitter, gevoed door +105°C heet gas aangesloten op de buiten-mantel. Bijzondere kenmerken van de grote ammoniakwarmtepomp zijn de com-ponenten die worden gebruikt. Voor de eerste keer is een dergelijk systeem uitgerust met twee grote oliefilters en een oliepomp met een 18,5 kW motor die in staat is om ongeveer 900 l/min. te pompen. GEA heeft ook een 1200 kW hoogspanningsmotor en een fre-quentieomvormer voor de motor en

De installatie is opgebouwd uit warmtepompen en koelmachines die op de natuurlijke koudemiddelen ammoniak en kooldioxide werken. Foto: SSP Kaelteplaner


eurammon


met behulp van grondwater bij +12°C en +8°C. Elke trap is uitgevoerd met twee York / Sabroe zuigercompres-soren, die traploos worden geregeld door frequentieregelaars. Gelaste platenwarmtewisselaars in cassette uitvoering van Alfa Laval worden gebruikt als verdamper en condensor. De ammoniak koudemiddelinhoud in de warmtepomp bedraagt circa 300 kg. De productiesystemen zijn geschikt voor mediumtemperaturen van circa +60°C. De motorrestwarmte en compressiewarmte uit het pers-luchtsysteem en die uit het vacuüm-systeem worden direct ingevoerd in het verwarmingssysteem, terwijl de ammoniakwarmtepomp de noodza-kelijke resterende energie genereert. De ammoniakwarmtepomp speelt ook een ondersteunende rol bij het la-gere temperatuurniveau van +40°C en genereert de noodzakelijke resterende energie. De ‘warme’ grondwaterbek-kens fungeren als warmtebron.Er wordt consequent gebruik gemaakt van alle afval en restwarmte. Waar mogelijk wordt het direct ingevoerd in het warmtenet en onmiddellijk opnieuw gebruikt. Het systeem wordt gebruikt voor koeling van motoren, die bijvoorbeeld gebruikt worden voor het opwekken van perslucht of in het centrale vacuümsysteem. Restwarmte

op het lagere niveau wordt afgevoerd naar de ‘warme’ grondwaterbron. Dit betreft ook de restwarmte voor het condenseren van de koelinstallatie en het koelsysteem van de de verpak-kingsmachines aangesloten op het koelwatercircuit.Twee ammoniakkoelmachines worden gebruikt voor het koelen en worden gekoeld met grondwater. Na afkoelen wordt het water toegevoerd aan de ‘warme’ grondwaterbron. Wanneer de noodzaak zich voordoet, kan de warmtepomp de restwarmte van de bron naar een hogere tempe-ratuur brengen. Het koelvermogen voor het afkoelen van 0°C naar -8°C wordt altijd door een koelmachine met NH

3 als koudemiddel en twee

industriële zuigercompressoren opge-wekt. Een van de twee compressoren is voorzien van een frequentiewis-selaar. De energie wordt getranspor-teerd naar de plaatsen waar gekoeld moet worden door gebruik te maken van een water/glycolmengsel als secundaire koudedrager. De energie voor het terugkoelen wordt onttrok-ken aan de ‘koude’ grondwaterbron. Uitwisselen van het water uit de warmtepomp en de koelmachine en vice versa levert maximale efficiëntie op, waardoor de aandrijfmotoren en koelcircuits zo klein mogelijk kunnen

worden uitgelegd. Voor optimalisatie is een bufferopslagcapaciteit met een volume van 30.000 liter voor beide secundaire koudenetwerken geïnstal-leerd. Het natuurlijke koudemiddel kooldioxide wordt gebruikt in de diep-vriescellen. Het koudemiddel ver-dampt in koelers in de koelcellen door directe inspuiting m.b.v. elektronische expansieventielen, de damp wordt door de zuigercompressor aangezo-gen en aansluitend in subkritische toestand vloeibaar wordt gemaakt in een cascadecondensor. De restwarmte van de systemen wordt afgevoerd naar het glycolnetwerk bij een temperatuur van -8°C, waarbij de warmte indirect verder wordt gebruik.In de zomer wordt de energie voor het koelen gebruikt uit de ‘koude’ grond-waterbekkens. Deze energie wordt direct gebruikt wordt voor koeling van vertrekken door ventilatiesystemen, koelplafonds of in serverruimtes. Behalve de pompenergie voor de pompen, wordt geen primaire energie gebruikt voor de airconditioning

Warmtepomp in chocoladefabriekIn 2010 kregen koelprofessionals van Star Refrigeration een order van Nestlé om een warmtepompoplossing voor een Britse chocoladefabriek te ontwik-kelen om een significante verminde-ring van de energiekosten voor koe-ling en verwarmingstoepassingen te verkrijgen. Zij vervingen de bestaande R22-chillers en een centrale door ko-lengestookte stoomproductie-eenheid die alle aangesloten apparaten en –systemen van hete stoom voor-zag tijdens hun werkprocessen. Het nieuwe concept maakte gebruik van de restwarmte van het koelcircuit om het proceswater te verwarmen tot de gewenste temperatuur. Star Refrigera-tion "Neatpump" warmtepomp leverde water tot een temperatuur van +60°C dat werd toegevoerd als primaire warmte ook voor processen welke een hogere temperatuur vereisten. Ondanks de inzet van de voedselfa-brikant om zijn kooldioxide-uitstoot Fleischtrocknerei Churwalden AG produceert biologische kwaliteit vleesproducten. Foto: SSP Kaelteplaner


eurammon

zo klein mogelijk te houden, moest toch vooral de milieuvriendelijke warmtepomptechnologie hier worden gebruikt. Maar afgezien van het feit dat de warmtepompen nog steeds voor-namelijk werden bediend met HFK's, werd voor het grootste deel van het systeem gekozen voor het gebruik van natuurlijke koudemiddelen, zuiger-compressoren of schroefcompresso-ren, die hoge onderhoudskosten ver-oorzaakten of voortdurend tegen hun maximale mogelijkheden werkten.In samenwerking met Vilter Manufac-turing Inc (USA) en Cool Partners (DK) ontwikkelde Star Refrigeration een hoge druk warmtepompoplossing die zowel met ammoniak als milieuvrien-delijk, zeer energie-efficiënt koude-middel werkt en ook met schroef-compressoren op een temperatuur van +90°C. Het systeem voorziet in een geschikte oplossing voor afvoer van de restwarmte van -5°C van het glycol als secundaire koudedrager van het koelproces om dit te verhogen tot de benodigde vraag naar warmte van +60°C. Een nieuwe gasboiler wordt gebruikt om voor een aantal kleine systemen de temperatuur tot +60°C te verhogen.


De verwarming en koellast van de bestaande systemen toonden aan dat de warmtepompcompressoren on-geveer 1,25 MW op hoge temperatuur moesten genereren om aan de totale vraag naar warm water te kunnen vol-doen. Voor de nieuwe oplossing is er daarom gekozen voor 914 kW koelver-mogen en 346 kW opgenomen ver-mogen uit restwarmte. De COP in het kader van de gecombineerde koeling/verwarmingsapplicatie (COPhc) is een matige 6,25. De extra energie die no-dig is om de condensatietemperatuur van zomerse omgevingscondities met luchtgekoelde condensor te verhogen tot een temperatuur die geschikt is voor +60°C warmwaterproductie was slechts 108 kW. Dit resulteert in een marginale COPhc van 11,57 (energie nodig voor het produceren van water van +60°C minus de energie voor het afvoeren van koellast gebaseerd op de ontwerpuitgangspuntenDe investering in het gebruik van rest-warmte van de koeltoepassingen bij Nestlé betalen zich zelf terug: Sinds de start van activiteiten in mei 2010 ge-bruikt en verwarmt het systeem circa 54.000 liter van het door de gemeente geleverde water per dag en levert dit

een besparing van ongeveer 30.000 pond aan gaskosten per jaar. Sinds het einde van 2010 heeft het complex ook gebruik gemaakt van nog eens 250 kW van de restwarmte voor zijn self-contained koelcircuits. De warmte geproduceerd door dit systeem werd midden vorig jaar nog verdubbeld. Op deze manier bespaart het bedrijf naar schatting circa 143.000 pond in de stookkosten, terwijl de CO

2-uitstoot

met 119.100 kg werd verminderd. Bovendien zijn, ondanks de gecombi-neerde opwekking door koelen en ver-warmen, de kosten van de elektrische energie van de installatie vermindert met ongeveer 120.000 pond per jaar,

ToekomstverwachtingKosten voor verwarming en energie-gebruik zijn onderwerpen die niet al-leen van belang zijn voor de industrie: Huiseigenaren zijn ook op zoek naar geschikte technologieën voor het zo laag mogelijk houden van overhead-kosten en om energie te besparen. "Warmtepompen met CO

2 als koude-

middel zijn bijzonder interessant", zegt Thomas Spänich. "Ze kunnen volledig gebruik maken van de eigenschappen van het superkritische koudemiddel-proces. Optimaal ontwerp en instel-ling van het verwarmingsproces levert uitstekende prestaties met zeer hoge warmwatertemperaturen tot +90°C. In Duitsland is deze oplossing tot nu toe alleen beperkt toegepast. In Japan echter subsidieert de Japanse overheid de aankoop van CO

2-warmtepompen,

zodat tegen het einde van 2009 al ongeveer twee miljoen exemplaren waren verkocht in het hele land. Dit aantal moet oplopen tot tien miljoen in 2020."

meer informatie:eurammonDr. Karin jahnLyoner strasse 18, D-60528 FrankfurtGermanyT: +49 (0)69 6603-1277F: +49 (0)69 6603-2276E: [email protected]

GEA Refrigeration Duits-land ontwikkelde een geheel nieuwe 2 MW warmtepompinstallatie voor de energieleveran-cier Bio Varma Sarps-borg AS in Noorwegen. Foto: GEA Refrigeration Duitsland

meer informatie:eurammonDr. Karin jahnLyoner strasse 18, D-60528 FrankfurtGermanyT: +49 (0)69 6603-1277F: +49 (0)69 6603-2276E: [email protected]

Notified Body voorDrukapparatuur (PED)GESPECIALISEERD IN KOUDETECHNIEK

Alle PED modules(met of zonder ISO kwaliteitssysteem)Kostenbesparend EG-typekeur(met of zonder ISO kwaliteitssysteem)Soldeer- en laskwalificatiesKeuring voor IngebruiknemingBeoordelingen PGS 13Periodieke herkeuringen (volgens WBDA)

Referenties: Assumburg Koeltechniek, BDA Cooling B.V., Bort de Graaf Koel- en Kli-

maattechniek, Carrier Refrigeration Benelux B.V., De Baronie Koel- en Vriestechniek, De Laat

Koudetechniek, ECR Nederland, Fridina B.V., Friga Systems, Frimex Retail Services BV, GEA

Refrigeration Netherlands N.V., Govers Koeltechniek B.V., Hegeman Koudetechniek, IBK Compac,

IBK Koudetechniek B.V., Ingenieurs- en Handelsburo Wijbenga, Koel en Airco Service KAS BV,

Koelgroep Dorenbos, Koelplan Airconditioning B.V., Koeltechniek Verhoog B.V., Koeltechnisch

Buro Raamsdonksveer, KOELTEX BV, Lassche & Keizer BV, Limburgse Koelindustrie Liko B.V.,

MUR Conditioning BV, Nijssen Koeling, NVKL Zoetermeer, Omega Engineering, PCT International,

Pool Koudetechniek, Renselaar Koeltechniek, Romijnders Koudetechniek B.V., Rosval Production

& Development B.V., Saval Airchilling & Freezing, Servex Koel- en Vriestechniek, T&S Klimaat-

techniek, Technicool B.V., Tolsma Techniek Emmeloord b.v., Trane Airconditioning B.V., Van

Abeelen Koeltechniek b.v., Van den Reek Koeltechniek B.V., Van der Laan Koeltechniek B.V., Van

Gerven Koeltechnische Unitbouw B.V., Van Kempen Koudetechniek B.V., Veld Koeltechniek BV,

VHI Koudetechniek BV, Wolter & Dros TBI Techniek B.V., Wooning Airconditioning.

NoBo/AKI-nummer 1242Hertzstraat 14, 6716 BT EdeTelefoon 0318 - 55 11 06, Fax 0318 - 55 13 22E-mail: [email protected], www.energieconsult.nl

Recool is uw totaalleverancier in verhuur van klimaatoplossingen. Door middel van het brede leveringsprogramma kunnen wij u de oplossing bieden voor vrijwel ieder klimaatprobleem.

Hierboven illustreren wij graag de diverse producten uit onze productgroep Airconditioning en Warmtepompen. Meer informatie over deze apparatuur kunt u eenvoudig opvragen via de QR-code hiernaast of door een bezoek aan onze website www.recool.nl.

Bij ons kunt u terecht voor méér dan alleen de levering van uw apparatuur. Ook advisering en ondersteuning in alle fases van uw project vormt voor ons een belangrijk onderdeel van de totaaloplossing.

Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van dit concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden.

RECOOLVerhuur in Koeling-Airconditioning

Anders denken in klimaatoplossingen

Luchtgekoelde portables

Scan de QR-code met uw smartphone of tablet voor

meer informatie!

ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING Recool BV I 078 - 691 10 00 I www.recool.nl

Verhuur van Airconditioning en Warmtepompen

Rooftops met Warmtepomp

Watergekoelde Vensterbankunits

Lucht/Water Portables

Watergekoelde Verticale Units


advertorial


een stuk kleiner kan worden”, vult Marvin Gosewisch aan.

Als het gaat om de koeltechniek zijn er de laatste tijd veel nieuwe modellen op de markt gebracht. Bijvoorbeeld de DP700, een hardgesoldeerde platenwarmtewisselaar als verdamper. Deze levert betere prestaties dan de traditionele verdampers en is ontworpen als antwoord op de huidige en toekomstige vraag naar efficiënt energiegebruik.

Een hardsoldeer platenwarmtewisselaar is een platenpakket van geprofileerde kanaalplaten tussen een start en

eindplaat, welke door middel van een soldeerproces verbonden zijn. Door de door SWEP ontwikkelde technologie voor optimale warmteoverdracht efficiëntie, bespaart u op onder andere het energieverbruik.

“De afgelopen jaren zijn veel

verbeteringen aangebracht in het product. Zo is de standaard reeks koeltechnische warmtewisselaars geschikt voor hoge werkdrukken met minder benodigd materiaal. Dit vertaald zich in de prijs”, legt Peter Blommestijn uit.

“Datzelfde geldt voor de AsyMatrix® modellen, welke asymmetrische kanalen bevatten, waardoor de warmtewisselaar niet alleen efficiënter en duurzamer, maar ook

Platenwarmtewisselaars van sWeP hebben de

toekomst

sWeP is een snelgroeiend internationaal bedrijf op het gebied van warmteoverdracht. Het kent wereldwijd een groot aantal vestigingen en in nederland heeft sWeP zijn standplaats in

Warnsveld. daar leggen de regiomanagers Peter Blommestijn en marvin gosewisch de lat steeds zo hoog mogelijk en passen ze de nieuwste technologieën toe.


advertorial


De B17.

In Tokyo werd begin dit jaar op de HVACtentoonstelling de B9 voor superkritische CO

2systemen

gelanceerd. Deze is ontwikkeld voor fabrikanten van warmtepompen die gebruik maken van superkritische CO

2gaskoelers. De B9 is ontworpen

om te werken bij een werkdruk tot 140 bar en heeft een vermogensbereik tot 11 kW.

Tijdens de Mostra Convegno zag de B26 AsyMatrix het levenslicht. Het is een asymmetrische condensor voor geothermische en omkeerbare lucht/waterwarmtepompen met een breed vermogen van 5 tot 40 kW.

En tenslotte is er de B17, een compacte platenwarmtewisselaar voor gaskoelers, die ontwikkeld is voor het gebruik van klimaatneutrale CO

2koudemiddelen. De B17 is

ideaal voor gaskoelers die worden ingezet in supermarktkoeling, transportkoeling, industriële warmtepompen en mobiele klimaatbeheersing.

Na jarenlange ervaringen in verschillende toepassingen, waaronder koeltechniek, is SWEP het aanspreekpunt voor al uw vraagstukken omtrent warmteoverdracht met betrekking tot platenwarmtewisselaars. Tevens hebben ze een

softwarepakket, het SWEP Software Package oftewel SSP G7, voor gebruikers die een warmtewisselaar willen selecteren. “Het pakket is gebruiksvriendelijk, nauwkeurig en simpel, een heel sterk item.”

Daarnaast reageren Peter Blommestijn en Marvin Gosewisch steeds zo snel mogelijk op alle vraagstukken. ”Service en reactiesnelheid staan bij ons hoog in het vaandel en dat willen we vooral laten blijken. Lokaal vormen wij een klein team, maar dat maakt ons flexibel en daadkrachtig. Dankzij ons wereldwijde netwerk aan kantoren en specialistische afdelingen hebben we altijd ondersteuning wanneer daar noodzaak voor is.”

meer informatie:Dover International B.Va sWEP RepresentationRijksstraatweg 36NL-7231 aG WarnsveldT: 0575-575197F: 0575-575753E: [email protected]: www.swep.net

De B9. De B26. De DP700.


experts


pompen wordt de CO2-uitstoot

circa 40% lager per woning ten opzichte van HR-combiketels en airco’s. Bij collectieve warmtepom-pen is dit slechts 5 tot 15%. Door een wkk-motor aan collectieve warmte-pompen toe te voegen, presteert dit concept veel beter. De CO

2-reductie

gaat dan naar 37% en ook de finan-ciële rentabiliteit wordt daarmee gunstiger dan bij wko met individu-ele warmtepompen.Wko met individuele warmtepom-pen is voornamelijk interessant in combinatie met grote koudevragers. Dit concept heeft op jaarbasis een koude-overschot. In de wijk Hoog-eland benutten we deze koude in tuinbouwkassen. In andere situaties zou koudelevering aan naburige utiliteitsgebouwen denkbaar zijn.henk broekhuizen: Bij woningen ligt er een omslagpunt individueel/collectief bij 70-100 woningen. Bij individuele systemen en beperkt aantal woningen kunnen het best bodemlussensystemen gebruikt worden. De onafhankelijkheid van derden is een hierbij groot voordeel. Bij collectieve systemen kan beter gewerkt worden met een open bronsysteem. De rendementen zijn daarbij beter. Als nadeel geld dat er meerdere leidingsystemen naar de

Hoe werkt wko bij woningbouwprojecten en bij individuele woningen? Wordt er bij een woningbouwproject (meerdere woningen) gebruikgemaakt van een centrale of decentrale wko? Wat is het omslagpunt? Wat zijn de voor en nadelen van deze systemen? Wat is de thermische en elektrische energiewinst en verminderde CO2uitstoot, bij woningbouwprojecten?

Peter heijboer: Dawsongroup heeft een heel brede relatiekring. Bij wko met open grondwaterbronnen voor woningen is alleen de collectieve toepassing financieel haalbaar. De realisatie zou per appartementen-complex of per deelwijk kunnen. Een voorbeeld is het wko-project Hoogeland in Naaldwijk waar ruim 700 woningen door Vestia ontwik-keld worden en waar warmtepom-pen per woning zijn toegepast. Omdat de wijk voornamelijk uit grondgebonden woningen bestaat, scoren individuele warmtepompen energetisch gezien veel beter dan collectieve warmtepompen. Col-lectieve warmtepompen vragen om warmtedistributie van 50 tot 70°C. Dit geeft dusdanige warmteverlie-zen, dat de energiebesparing van de

warmtepompen grotendeels teniet gedaan wordt. Met wko en individuele warmte-

“ ONTWERP EN Ex-PLOITaTIE VaN GROOT-sCHaLIGE TOEPassING VaN WKO-INsTaLLa-TIEs KRIjGEN NIET aLTIjD VOLDOENDE

aaNDaCHT”

ewarmte/koudeopslag

Warmte/koude-opslag en bodemenergie zijn tegenwoordig niet meer weg te denken als duurzaam en voordelig alter-natief voor conventionele verwarming en koeling. de techniek is uit de kinderschoenen. inmiddels is bekend hoe het moet en ook wat niet kan. toch komt er nog wel wat kijken bij het kiezen en aanleggen van de juiste installatie. een aantal vragen over dit onderwerp werden deze keer neergelegd bij twee medewerkers van adviesbureau’s, namelijk ing. Peter Heijboer, adviseur dWa-dream, en ir. Henk Broekhuizen, adviseur installect.

EXPErTS ovEr

Peter heijboer


experts


woningen moeten worden aange-legd en energiemetingen moeten worden gedaan. De besparing voor beide situaties is 20-50% op verwar-ming en 80-95% op koeling.

Hoeveel bedraagt de energiebesparing bij utiliteitsprojecten die als energiebron een HVAC–installatie die is aangesloten op een wko gebruikt, in combinatie met een elektrisch aangedreven warmtepomp (WP)? dit in vergelijking met een conventionele energievoorziening zoals aardgas als energiebron voor verwarming en elektrische energie voor aandrijving van werktuigkundige installaties. Kunt u dit toelichten aan de hand van een sprekend voorbeeld?

Peter heijboer: Gasmotorgedreven warmtepompen passen bij pro-jecten waarin de jaarlijkse koude-vraag lager is dan de warmtevraag. Dit warmtepomptype haalt CV-aanvoertemperaturen van 70°C, wat toepassing in de bestaande bouw mogelijk maakt. Voor utili-teitsbouw zouden CO2-reducties van 55 tot 60% haalbaar moeten zijn. Het warmtepomprendement hangt echter sterk af van de CV-retourtemperatuur. Deze moet ruim onder de 50°C blijven. henk broekhuizen: ARAG Rechtsbij-stand in Leusden heeft bij de reno-vatie van haar kantoor (10.000 m²) in 2011 besloten om als duurzame opwekking van warmte en koude een gasmotor aangedreven warm-tepomp in combinatie met wko (monobron) toe te passen. Hiervoor waren de volgende motieven:● De gasmotor aangedreven

warmtepomp in combinatie met de monobron draagt bij aan een forse labelverbetering van het kantoor. ARAG Rechtsbijstand gaat van een F-label naar een A-label. Door labelverbetering kan aanspraak gemaakt worden op een fors extra fiscaal voordeel via de Energie Investeringsaftrek.

● De keuze voor een gasmotor aangedreven warmtepomp is ge-maakt, omdat het een renovatie betreft. Het hoge temperatuuraf-giftesysteem kon gehandhaafd blijven. Tevens is de gas infra aanwezig en is er geen uitbrei-ding van de E-infra benodigd. Bij een bestaand pand is de warmte/koud- verhouding hoger dan bij nieuwbouw. De gaswarmtepomp heeft een lagere warmte/koude-verhouding dan de elektrische warmtepomp en past daarmee beter bij renovatie.

● Het systeem bespaart ~ 35.000 euro op energiekosten per jaar en zorgt voor een CO

2-reductie

van 130 ton per jaar.

Wat is uw mening over de toepassing van een gesloten wkosysteem?

Peter heijboer: Verticale bodem-warmtewisselaars vormen een betaalbare oplossing voor grond-gebonden woningen en kleine utiliteitsgebouwen. Bodemwarm-tewisselaars vergen vrijwel geen onderhoud, wat goed past bij dit type projecten. De aanleg is prima te faseren. Goed inzicht in de ondergrondse energiebalans is tijdens de ontwerpfase nood-zakelijk om na verloop van tijd uitputting van de bodem te voorkomen.henk broekhuizen: Met deze techniek kan slechts een beperkte energieopslag gedaan worden. Het kan goed ingezet worden om kortstondige pieken te voorkomen. Het biedt zeer beperkte mogelijk-heid tot energiebesparing.

Welke trends kunt u aan geven in de ontwikkeling van de wko’s?

Peter heijboer: Bij de huidige, grootschalige toepassing van wko krijgt het ontwerp en de exploi-tatie van dit type installaties niet altijd voldoende aandacht. Slecht werkende systemen beïnvloe-den het imago van wko negatief. Betere kwaliteitsborging is daarom noodzakelijk.henk broekhuizen: In plaats van deze techniek ruimhartig te fa-ciliteren, komt de overheid met steeds meer regels en vervelende controles. De klanten zullen steeds meer harde garanties aan deze syste-men gaan stellen. Daarom zullen steeds meer gestandaardiseerde en bewezen systemen toegepast gaan worden. De trend om zoveel mogelijke grote collectieve syste-men in te zetten zal niet doorzet-ten. In de praktijk zal blijken, dat de voordelen van schaalgrootte veelal overschaduwd zullen worden door de risico’s van voorfinanciering, onderlinge afhankelijkheid en afstemming, de noodzaak van een exploitant etc.

“IN PLaaTs VaN DEzE TECHNIEK RuIMHaR-TIG TE FaCILITEREN, KOMT DE OVERHEID

MET sTEEDs MEER RE-GELs EN VERVELENDE

CONTROLEs”

henk broekhuizen

EEN NVKL INSTALLATEUR GAAT TOT HET GRAADJEo

Om de vangst vers te houden wordt hij aan boord al gekoeld. Om die temperatuur constant te houden heb je

installateurs nodig die technisch goed geschoold zijn en een servicegerichte mentaliteit hebben.

Die installateurs hebben zich verenigd in de NVKL. De Nederlandse Vereniging van ondernemingen op het gebied

van de Koudetechniek en Luchtbehandeling. Da’s een hele mond vol voor professionaliteit, zekerheid en kwaliteit.

Ze zorgen ervoor dat de ideale temperatuur overal en altijd precies hetzelfde blijft. Let er dus op of uw installateur

er een is waar de NVKL achter staat. www.nvkl.nl Precies de goede temperatuur. Overal. Altijd. Gegarandeerd.

NVKL_210x297.indd 2 3/9/09 5:29 PM


Woonhuisventilatie


de aanpak van woonhuisventilatie

Door Ir. C.A. de Schipper MBA,branchemanager FME-CWM

entileren is primair bedoeld om schone lucht in te bren-gen en verontreinigingen af

te voeren zodat een goed binnenkli-maat wordt gecreëerd. Ventileren kost energie, vandaar dat gezocht wordt naar de balans tussen een goed bin-nenklimaat tegen zo laag mogelijke energiekosten.De Vereniging Leveranciers van Luchttechnische Apparaten (VLA) maakt zich samen met andere partijen sterk om dit in de praktijk te realiseren. In dit artikel worden de initiatieven be-schreven die er toe moeten leiden dat ventilatie de plek krijgt die het verdient. De initiatieven zijn gebaseerd op een analyse van de huidige praktijk en de ambities die bestaan bij fabrikanten

V van de diverse soorten woonhuisven-tilatie.

Afdwingen van goede opleverkwaliteitUit recent onderzoek naar ventilatie-systemen blijkt dat tekortkomingen ontstaan in alle fasen van de bouw: van het ontwerp tot en met het ge-bruik en onderhoud door bewoners. Dit vraagt om een integrale aanpak waarbij alle partijen hun verantwoor-delijkheid nemen. De VLA heeft in 2009 de ventilatieprestatiekeuring (VPK) geïntroduceerd. Bij deze keuring wordt beoordeeld of het ontwerp voldoet aan het overeengekomen kwaliteitsniveau, of er geïnstalleerd wordt conform het ontwerp en hoe

het systeem presteert in de praktijk. Door de VPK contractueel te veranke-ren, weten partijen dat ze opleverkwa-liteit moeten aantonen.In 2010 is de Kop-Staartaanpak geïn-troduceerd. Dit was een gezamenlijk initiatief van de partners van het Len-teakkoord (Neprom, NVB, Bouwend Nederland en Aedes) aangevuld met VROM-inspectie, Uneto-VNI, VAC-punt Wonen, BNA, Vereniging eigen Huis en VLA. De essentie is dat de opdrachtgever verantwoordelijkheid neemt voor de kwaliteit van de venti-latievoorziening. Aan de kop door te werken met een duidelijk programma van eisen. Onderweg door regelma-tig het werk te controleren en aan de staart door inzet van de VPK. Dit alles

goede ventilatie in woonhuizen is een belangrijk onderwerp. Bewoners hebben recht op een goed binnenklimaat. door de aangescherpte ePC-eisen worden nieuwbouwhuizen steeds luchtdichter. ook bij renovatie wordt op grote schaal gewerkt aan het beperken van transmissieverliezen. Het belang om voldoende te ventileren wordt daarmee steeds groter.


Woonhuisventilatie

is beschreven in een document dat als handreiking aan de markt is aange-boden. Partijen realiseerden zich dat er meer nodig is om de afspraken in de praktijk te implementeren. Onder leiding van het Ministerie van BZK en I&M is met alle partijen een actieplan “kwaliteitsverbetering ventilatievoor-ziening door bouwbrede aanpak” afgesproken waarbij de hoofdlijn is dat ventilatievoorzieningen bij oplevering op kwaliteit worden getoetst. Er zijn proefprojecten afgesproken waar er-varing wordt opgedaan met opdracht-verlening, toezicht tijdens uitvoering en vaststelling bij oplevering. De proefprojecten worden geëvalueerd en zullen indien noodzakelijk leiden tot aanvullende afspraken. Het kennisniveau over ventilatie bij bouwprofessionals is onvoldoendeHoewel er tal van goede voorbeelden zijn is het gemiddelde kennisniveau in de bouw over het juist ventileren van woningen onvoldoende. ISSO heeft om deze reden samen met Uneto-VNI en VLA de leergang woonhuisven-tilatie ontwikkeld. De leergang kent verschillende modules die zich richten op ontwerp, installeren en opleveren en onderhoud. Daarnaast is een aparte module ontwikkeld voor de systeem-monteur. De fabrikanten verenigd in de VLA zullen deze cursus zelf gaan aanbieden aan hun relaties.Om kennis over te dragen heeft de VLA samen met TNO ventilatieforum.nl opgericht. Deze website (www.ventilatieforum.nl) bevat per doelgroep de belangrijkste do’s en dont’s op ventilatiegebied. Daarnaast worden workshops georganiseerd waarbij naast kennisoverdracht ook informatie wordt verzameld over knelpunten in de praktijk.

de rol van bewoners bij goede ventilatie moet worden verstrektIn het streven naar goede woonhuis-ventilatie wordt de rol van de bewoner vaak vergeten. De bewoner heeft zelf invloed op het goed functioneren van het systeem door het systeem juist te


bedienen en zorg te dragen voor goed onderhoud. De rol en positie van de bewoner moeten hierin versterkt wor-den. Dit start met het verhogen van de bewustwording over de noodzaak van goed ventileren. Praktische informatie over gebruik en onderhoud is vaak niet aanwezig. Gebruikservaringen worden onvoldoende benut bij het verbeteren van systemen.Dit was de reden om een informatie-punt woonhuisventilatie te starten. Het informatiepunt zal de beschikbare informatie rubriceren en ontsluiten op een voor de bewoner begrijpelijke manier. Enerzijds zal het thema venti-leren actief onder de aandacht worden gebracht, anderzijds kunnen bewo-ners terecht met specifieke vragen via telefoon of mail. Indien noodzakelijk wordt doorverwe-zen naar specialisten. Het opzetten van een informatie-punt is een gezamenlijk initiatief van partijen betrokken bij het al eerder genoemde actieplan “kwaliteitsverbe-tering ventilatievoorziening doorbouwbrede aanpak”.

Afspraken over kwalitatief goed onderhoud en reiniging van woonhuisventilatiesystemenSteeds meer woningbeheerders zetten onderhoud van mechanische ventila-tiesystemen hoger op de agenda. De markt heeft behoefte aan een kwa-liteitskeurmerk voor het vakkundig reinigen, onderhouden en inregelen van mechanische ventilatiesystemen. De onderhouds- en reinigingsbedrij-

ven aangesloten bij de VLA hebben een kwaliteitskeurmerk ontwikkeld dat wordt afgegeven na onafhankelijk certificering. Dit biedt de opdrachtge-ver de zekerheid dat het onderhoud vakkundig is uitgevoerd en dat het systeem optimaal blijft functione-ren. Dit keurmerk wordt binnenkort gelanceerd.

de kwaliteit van gelijkwaardigheidsverklaringen moet worden versterkt Veel fabrikanten willen de energiezui-nigheid van hun systeem aantonen door een gelijkwaardigheidsverklaring of een kwaliteitsverklaring. Op deze wijze kunnen innovatieve systemen gewaardeerd worden.Aan de opsteller van gelijkwaardig-heidsrapportage wordt in principe geen eisen gesteld. Of de toetsing of een beroep op gelijkwaardigheid al of niet wordt geaccepteerd, ligt op gemeentelijk niveau. De praktijk heeft geleerd dat de uitgangspunten en de wijze waarop gelijkwaardigheid wordt bepaald en opgesteld niet uniform is. Dit heeft geleid tot nogal uiteenlo-pende resultaten en dientengevolge een wildgroei aan rapporten waardoor de acceptatie van gelijkwaardigheids-rapporten ter discussie is komen te staan. Dit is vanzelfsprekend een ongewenste situatie en vormde voor de VLA reden om samen met Peutz, Adviesbureau Nieman, Adviesbureau Cauberg – Huygen en TNO Bouw en Ondergrond het initiatief tot uni-formering van gelijkwaardigheid te nemen. De doelstelling was te komen tot een zuivere, geharmoniseerde en uni-forme methode voor de bepaling van de gelijkwaardigheid of kwaliteits-verklaringen van nieuwe energie-efficiënte ventilatiesystemen, met een breed draagvlak in de markt, die zowel voor nieuwbouw als bestaande bouw toepasbaar is. Hiertoe is een metho-diek ontwikkeld waarin aansluiting is gezocht bij de nieuwe NEN 8088 en 7120. De nieuwe methodiek is gereed en zal door VLA-leden en de vier bureaus gebruikt gaan worden.

Afscheiders en vatenEconomisersKoudemiddelpompenHogedrukvlottersHandafsluitersIndustriële samenbouw

Natuurlijk de beste oplossing

Samen bouwen!

+31 (0)345 68 15 49, [email protected], www.wijbenga.nl

23 0983 12HG-02Testo BV, Randstad 21-53, 1314 BH Almere T 036 5487000 F 036 5487009 E [email protected] W www.testo.nl

• Met warmtepompmodus

• 40 koudemiddelen in het instrument

• Hoge en lage drukmetingincl. 2 temperatuuraan -sluitingen

• Druk, temperatuur, stroom en vacuümmeting in één instrument (570)

• Eenvoudige bediening

• Gelijktijdig berekenen van over verhitting en onder koeling

• Het loggen van meet-gegevens (570)

Voor meer informatie ga naar:www.testo.nl/manifolds

Digitale manifolds van testo! Het enige dat u voortaan nog nodig heeft!

12HG-02 - adv RCC 3 4-5-2012 16:34 Pagina 1

Binnen de Ecodesign Directive zijn tal van energiegebruikende producten gecategoriseerd met als doel om tot energiebesparende eisen te komen waaraan producten moeten voldoen. Indien een product niet aan deze ei-sen voldoet, dan wordt geen CE-keur-merk verstrekt en mag het product niet in de Europese gemeenschap worden ingevoerd. Met beide pro-ductgroepen, uitgewerkt binnen twee zogenaamde ‘Lots’ Ener 10 en Ener 11, zullen fabrikanten, importeurs maar ook adviseurs en installateurs in de dagelijkse praktijk te maken krijgen. Het betreft hier Europese wetgeving die niet door de afzonderlijke lidstaten bekrachtigd hoeft te worden. Dit is een vrij nieuw fenomeen en derhalve kan deze wetgeving als het bekende ‘duveltje uit het doosje’ komen omdat er van overheidswege in Nederland beperkt aandacht aan wordt gegeven. Eén praktisch voorbeeld, voortvloei-end uit de nieuwe wetgeving, is dat, indien bijvoorbeeld een ventilator van een airconditioning unit uit 2005 stuk is en dit onderdeel niet reeds is ingevoerd en op voorraad ligt binnen de Europese gemeenschap, het zeer goed mogelijk is dat dit vervangend onderdeel niet meer mag worden ingevoerd omdat het niet meer aan

de eisen voor ventilatoren voldoet. Met als consequentie dat wellicht de gehele unit vervangen moet worden. Dit klinkt extreem, echter na 1 januari 2013 zullen velen van ons hier mee te maken krijgen. Overigens is hier van-uit de industrie stevig tegen geprotes-teerd, echter zonder resultaat. Voor ventilatoren is inmiddels meer gepubliceerd en beschikbaar op het internet. Voor airconditioning units tot 12kW zal in dit artikel een samen-vatting worden gegeven wat ons te wachten staat.

ScoP en SeeRDe S in de SCOP of SEER staat voor

de rendementsbepaling voor res-pectievelijk verwarmen en koelen, gedurende het gehele seizoen. Werd voorheen het rendement gemeten bij respectievelijk 7⁰C en 35⁰C bij verwarmen en koelen, nu wordt een temperatuur reeks gebruikt om een zo reëel mogelijke weergave te geven van het werkelijke energiegebruik. Werd voorheen gekeken naar het gebruik bij vollast (wat in de praktijk zelden gebeurt), bij de SCOP en SEER wordt gekeken naar de energieopna-me in deellast en geeft daarmee ook een veel reëler beeld van het energie-gebruik.Aan de basis van de wetgeving staat

40 MEI 2012 105E Jaargang


verac

ecodesign? laat u niet verrassen op 1 januari 2013Per 1 januari 2013 wordt er een nieuwe europese wetge-ving van kracht die een serieuze impact zal hebben op de airconditioningsystemen tot 12 kW, alsmede ventilato-ren met een elektra opname van 125W tot 500kW. deze wijzigingen vloeien voort uit de zogenaamde ‘ecodesign directive’.

Door Henk KranenbergVoorzitter VERAC

Figuur 1

de NEN:EN 14825:2012 (Nederlandse variant). Hierin staat omschreven hoe de energieprestatie bij gedeelte-lijke laadcondities in drie verschillen-de klimaatzones in Europa getoetst moet worden. Werd nu nog veel met COP gewerkt (zie onder andere de EIA subsidie verstrekking), na 1 janu-ari 2013 moeten alle airconditioning-systemen < 12kW worden voorzien van een energielabel waarop de SCOP waarde vermeld staat, waar-mee de prestatie van het product in de verwarmingsmodus wordt weer-gegeven. Voor koelen vertaalt zich dit in de zogenaamde SEER.In figuur 1 staan de drie klimaat-zones vermeld waarbij Helsinki als basis is genomen voor de regio ‘koud’, Straatsburg voor ‘gemiddeld’ en Athene voor ‘warm’. Op basis van deze klimaatzones worden bij buitentemperaturen van -7, 2, 7 en 12 graden Celsius de energieprestaties gemeten en gewogen om tot een SCOP te komen. De vertaling van COP naar SCOP is geen simpele rekenfactor. De onderliggende methodiek is dermate verschillend dat hier niet met een vuistregel gewerkt kan worden. Een willekeurige greep uit een catalogus laat de volgende waarden zien bij een gemiddeld klimaat (figuur 2).Met het wijzigen van de energiela-bels en de invoering van minimum eisen op SCOP zal zich een verande-ring in het aanbod op de markt voor-doen. Dit laat zich het beste vertalen in figuur 3.Zoals toegelicht bij figuur 2, is er geen vuistregel om COP om te reke-nen naar SCOP. Ter indicatie is een label A-product nu geplaatst op het niveau van het nieuwe energielabel op basis van SCOP. In één oogopslag is te zien dat per 1 januari 2013 pro-ducten met een oud energielabel la-ger dan B (SCOP lager dan 3.4; SEER lager dan 3.6) uit de markt verbannen zullen worden. Per 1 januari 2014


verac


wordt de norm al aangescherpt naar een SCOP van 3.8 en wordt de norm voor SEER nog verder aangescherpt voor systemen kleiner dan 6kW (4.6) en groter gelijk dan 6kW (4.3). Zo is te zien dat de voorbeelden uit figuur 2 nog maar net voldoen per 1 januari 2014.In het najaar van 2012 zullen alle fa-brikanten open kaart moeten spelen over het aanbod tot 12kW door de SCOP voor deze producten vrij te ge-ven. Wel is het zo dat producten die reeds zijn ingevoerd in de Europese gemeenschap nog verkocht mogen worden.

de factor geluidNaast minimum eisen op het gebied van SCOP en SEER, worden er ook minimumeisen opgelegd aan het geluidsvermogenniveau. Deze eisen

zijn met name opgelegd om af te dwingen dat de minimale SCOP-ei-sen op een duurzame wijze worden geïmplementeerd.

Ecodesign kan op korte termijn worden gezien als een bedreiging binnen de branche, echter voorbij de kortetermijnhorizon biedt Ecode-sign voor de warmtepomp en daar-mee airconditioningbranche extra kansen. Warmtepompen worden niet voor niets gezien als een zeer belangrijke productgroep waarmee hernieuwbare energie (warmte) kan worden opgewekt en daarmee een significante bijdrage kan leveren in het realiseren van de CO

2-uitstoot,

maar ook bijvoorbeeld in de realisa-tie van nZEB-gebouwen. nZEB, een andere wettelijke verplichting die uiterlijk in 2020 van kracht wordt op nieuwbouw en reeds nu door op-drachtgevers wordt gevraagd omdat nieuwbouw nu, ook nog marktcon-form moet zijn na 2020. Laat u zich derhalve niet verrassen! Grijp juist nu uw kansen!

Nadere informatie is onder andere terug te vinden op www.agentschapnl.nl/ecodesign Voor meer informatie over venti-latoren zie Commision regulation (EU) No 327/2011

COP SCOP EER SEER Product x 3.70 3.90 3.40 5.21 Product y 3.41 3.81 3.01 4.61 Product z 3.70 3.85 3.21 4.77

SCOP

Nieuw energielabel

Figuur 3

Figuur 2

dit artikel vormt onderdeel van een reeks artikelen, welke vanuit de veRaC gepubli-ceerd worden om beter inzicht te geven in veranderingen in de weten regelgeving, alsmede trends welke zich momenteel en het komend jaar voor zullen doen. dit artikel is niet uitputtend en als zodanig kunnen hier geen rechten aan worden ontleend.


Belang van Koude


Conservering van voedingsmiddelen door koudeketens (deel 6) Het begin van de voedselketen de eerste stap in de voedselproductieketen is de bioproductie, dus hoe de natuur ons voedsel voortbrengt. verzorgde de mens vroeger zijn voedselvoorziening door in de natuur te verzamelen, te vissen of te jagen; tegenwoordig heeft hij, teneinde een grote wereldbevolking van voedsel te voorzien, belangrijke delen van de biosfeer effectief georgani-seerd in systemen van landbouw, tuinbouw, veeteelt, visteelt en visserij.

Door Cor van den Berg, Lid redactieraad RCC Koude & Luchtbehandeling

agenoeg alle voedsel is van plantaardige en dierlijke oorsprong. Uitzonderingen

zijn een aantal hulpstoffen (keuken-zout, kalk, loog) die van belang zijn bij de productie en bereiding van levensmiddelen. Daarnaast heeft een volgende generatie voedings-producten, (quorn, biergist, marmite en fructosestroop) afkomstig uit de biotechnologie, de winkelschappen bereikt. Verwacht mag worden dat in

n de toekomst bioreactoren meer gaan bijdragen aan onze voedselproductie.

Het wereldsysteem waarin we leven Het wereldsysteem is summier sa-mengevat in figuur 1 waarin het zon–aardesysteem en de globale kringloop van het leven op aarde zijn geschetst. Als resultaat van het verwarmende zonlicht, dat in ruim acht minuten onze waterplaneet bereikt, is de ge-

middelde temperatuur van het aard-oppervlak ongeveer 8°C. Dus de juiste temperatuur om water in de hydro-sfeer vloeibaar te houden bij matige temperaturen. Zonder vloeibaar water is leven onmogelijk. Beschermd door de ozonlaag, die circa twee miljard jaar geleden begon, kon het leven op aarde zich ontwikkelen tot de biosfeer zoals wij die kennen.De grondslag voor alle biologische productie is de vastlegging van

Tgem. aardoppervlak~ 8°C(zonder atmosfeer ~ 10°C)

in biosfeer op aarde:Groene planten, algen en microorganismen:CO

2 + H

2O + mineralen biomassa + O

2

Planten

Dieren

Mens(landbouw,veeteelt)

(afbraak, mest,verwering)(Nbinding)

~ 8 minuten

Figuur 1. Het zon–aardesysteem en de globale werking van de biosfeer.


Belang van Koude

zonne-energie. Het begint bij plant-aardig leven dat in staat is zijn organi-sche biomassa op te bouwen in een minerale omgeving; deze plantaardige biomassa heet primaire productie. Het wonderlijke fotosynthesesysteem aanwezig in de chlorofylhoudende groene cellen van planten, algen en sommige micro-organismen, bestaat uit een reeks van opeenvolgende, door enzymen gekatalyseerde reacties. Met behulp van zonlicht, water en mineralen, wordt koolzuurgas uit de atmosfeer omgezet in koolhydraten, zuurstof en energie. Vanuit deze kool-hydraten, in de eerste plaats glucose en zijn reservevorm zetmeel, bouwt de cel zijn biomassa op. Deze primaire productie vormt het begin van alle voedselketens. Her-bivoren eten planten als voedsel, carnivoren eten dieren en omnivoren eten beiden. Na hun dood vergaan alle organismen in een mineralisatie proces, waarbij zuurstof wordt opge-nomen en de vastgelegde koolzuur weer vrijkomt. De vrijvallende mine-ralen komen weer beschikbaar voor de primaire productie; zo vormt het stoffelijke leven een kringloop. Een uitzondering hierop vormen de niet-gemineraliseerde afzettingen van steenkool, aardgas en aardolie. Dit zijn restanten van planten en dieren, die in de loop der tijd onder sedimenten of verschoven aardlagen terecht zijn gekomen en, afgesloten van de lucht, niet konden mineraliseren.

Plantaardige productieVoor de teelt van voedselplanten


zijn inmiddels bijna alle vruchtbare gebieden op aarde in cultuur gebracht. Een nadere beschouwing van de randvoorwaarden van de biologische productie toont ons enkele wetma-tigheden die in brede zin zo’n 40 jaar geleden duidelijk werden. Het Inter-nationaal Biologisch Programma (IBP) bracht toen de productiviteit van bio-logische systemen op aarde in kaart. Planten groeien bij gunstige om-standigheden (licht, temperatuur, voldoende vocht, meststoffen) en produceren organisch materiaal dat voor mens en dier slechts gedeeltelijk eetbaar is. Het voor de mens eetbare deel van deze voedselplanten loopt van gewas tot gewas uiteen. Voor granen zoals tarwe en rogge is dit on-geveer 50 procent, maar voor aardap-pels is dit 80 procent. Dit laatste was de belangrijkste reden dat in de tweede helft van de 16de eeuw dit knolgewas uit Zuid-Amerika in rap tempo volks-voedsel werd in Europa; ook de vele oorlogen droegen hieraan bij, omdat

het graan dan meestal verbrande maar de aardappels in de grond bleven en nog voedsel konden vormen voor de winter.

WaterPlanten behoeven water; voor de pro-ductie van een kilo droog organisch materiaal is ongeveer 20 liter water no-dig. Per oppervlakte eenheid levert een onbemeste hectare landbouwgrond de primaire plantaardige productie op van ongeveer 2000 kg droge organische stof per jaar. Bij optimale bemesting en goede groeiomstandigheden kan deze opbrengst stijgen tot ongeveer het tienvoudige, 20 ton /ha.jr. Globaal geldt dit voor alle gebieden op aarde waar akkerbouw mogelijk is; in kou-dere gebieden compenseert de langere daglengte in de zomer voor de lagere temperatuur. In de Nederlandse akkerbouw zijn tarweopbrengsten van tien ton per hectare per jaar geen uitzondering. In vele landen echter worden dergelijke

Erwten en pinda's behoren bij de plantengroep leguminosen, die rijk aan eiwitten zijn omdat ze stikstof

uit de lucht kunnen binden door symbiose met bacteriën.

Goede bemesting kan de landbouw-productie vertienvoudigen.


Belang van Koude


opbrengsten nog bij lange na niet gehaald. In de natte tropen waar onder zeer gunstige omstandigheden zelfs drie oogsten per jaar mogelijk zijn, kan de primaire productie als alles meezit oplopen tot 60 ton per hectare-jaar. Voordat er kunstmest werd uitgevon-den, omstreeks 1860, was bemes-ting dus de beperkende factor in het productiesysteem. Allerlei methoden waren in zwang om de lage produc-ties te verhogen. In het middeleeuwse ‘drieslagstelsel’ bijvoorbeeld, was er akkerbouw op eenderde deel van de grond, eenderde deel lag braak om de vruchtbaarheid te herstellen, en op eenderde (meestal open hakhout-bos) werd vee gehouden vooral voor de mest, die werd verzameld om de akker te bemesten. Hierdoor werden opbrengsten meer dan verdubbeld. Een bijzondere groep planten, de voedzame leguminosen (erwten, bonen, soja, lupine) mag hier niet on-vermeld blijven. Deze planten hebben geen stikstofbemesting nodig. Hun wortelsysteem herbergt een symbiose met Rhizobium-bacteriëen die het vermogen hebben om stikstof uit de lucht vast te leggen.

Plantaardig naar dierlijk productBij de conversie van plantaardig product naar dierlijk product treden grote verliezen op van 65 tot 95 pro-cent. Dit is vooral afhankelijk van de slachtleeftijd van het dier. Bij varkens van zestien weken gaat ongeveer 80 procent verloren. Voor jonge slacht-kippen van enkele weken kan dit dalen tot 65 procent. Tijdens het opgroeien gebruikt een jong dier zijn voedsel voor aangroei én voor onderhoud. Bij een volwassen dier is de aangroei gestopt en wordt alle voedsel gebruikt voor onderhoud. Het voederconver-sierendement in de veeteelt, dat wil zeggen. hoeveel voedsel komt van hoeveel diervoeder, is dus het hoogst voor jonge dieren. Dit beeld van dierlijke productie wordt meer genuanceerd en is eerlijker als ook rekening wordt gehouden met de voedselconcurrentie tussen mens en

dier. De mens eet geen gras, koeien wel, en beiden kunnen granen verte-ren. Een indruk van de conversieren-dementen voor landbouwhuisdieren, waarbij hiermee rekening is gehou-den, kan worden verkregen uit tabel 1 (bron: IBP programma). De twee kolommen geven de rendementen weer, uitgesplitst naar voedingsener-gie (verbrandingswaarde) en naar voe-dingseiwit (lichaamseigen stof). Een getal groter dan 1 (= 100%) betekent een voordelige omzetting en geen voedselconcurrentie tussen mens en dier. Duidelijk blijkt dat de gras etende herkauwers, het in de weide gehouden (extensief) vleesrund en vooral de koe, sterk in het voordeel zijn tegenover varkens en kippen, die het

vooral moeten hebben van granen, welke ook voor de mens eetbaar zijn. Ook kalveren en intensief gemeste vleesrunderen scoren relatief slecht, want deze beiden krijgen veel kracht-voer met eiwitrijke supplementen en granen omdat ze snel moeten groeien.

Productie op zeeOceanen vormen ongeveer 70 procent van het aardoppervlak. De productie van vis in zee wordt globaal beheerst door dezelfde wetmatighe-den. Zonlicht produceert algen in niet bemest zeewater. Deze algen worden opgegeten door kril (plankton, minus-cule kreeftjes), die weer gegeten wor-den door iets grotere diertjes en kleine vissen, die op hun beurt weer dienen als voedsel voor grotere vissen en die weer voor de grotere roofvissen. Deze laatste groep vormt het hoofdaandeel van de op zee gevangen vis. Aannemend dat de primaire produc-tie vijf voedselconsumptie stappen doorloopt en dat bij elke conversie 90 procent verloren gaat, betekent dit dat, uitgedrukt in organische stof, de vis-productie op zee erg laag is, namelijk 0,02 kg/ha.jr. ofwel een miljoen maal lager dan mogelijk is op goed bemeste landbouwgrond. Dit globale beeld kent uiteraard vele nuances, zoals de bekende walvis-sen die hun grote lijven voornamelijk voeden met kril en dus profiteren van een groter aanbod eerder in de voedselkolom. In visvijvers kan, onder gecontroleerde omstandigheden, de productie per oppervlakte-eenheid sterk worden opgevoerd, vooral met karper, tilapia en andere herbivore vissen. De relatief lage productie in zee verklaart grotendeels dat ondanks

Tabel 1. Rendementen voor de conversie van energie en eiwit van plantaardig naar dierlijk product in de Nederlandse veehouderij, uitge-drukt in voor de mens beschikbaar voedsel. Een getal groter dan 1 be-tekent dat de voedselconversie voor de mens winstgevend werkt.

Eiwit Energie

Kuiken 0,40 0,33Legkip 0,27 0,17Varken 0,21 0,23Vleeskalf 0,29 0,27Vleesrund (extensief) 0,89 0,98Vleesrund (intensief) 0,30 0,31Melkrund 1,70 2,10

Voor de voedselproductie zijn koeien meer efficiënt dan de niet-herkauwende varkens.


Belang van Koude

grote inspanningen van de visserij de wereldzeeën hun oogstpotentieel reeds in 1988 bereikten. Sindsdien is de wereldvisvangst gelijkgebleven of gedaald. De grens van de groei was bereikt; als wij willen dat onze klein-kinderen nog kunnen genieten van wilde zeevis dan moeten de wereld-zeeën heel urgent onder een wa-terdicht ecologisch beheerssysteem met bindende maatregelen worden gebracht, die veel verder gaan dan de thans opgelegde visvangstquota. Het voortijdige einde van rijke lokale visgronden, zoals ansjovis in Peru (1963) en kabeljauw in Newfoundland (1977), laat zien wat er gebeuren gaat zonder goed beheersysteem. Om aan de vraag naar vis te voldoen wordt momenteel de gerichte visteelt bijna overal ter wereld uitgebreid; deze verzorgt inmiddels de helft van de visaanvoer.

Voedselproductie op aardeDoor wetenschappers in Wagenin-gen is berekend dat de landbouw-grond op aarde, bij goede organisatie van de voedselproductie, meer dan 50 miljard volwassenen zou kunnen voeden, zonder enig tekort. Als de meeste mensen vegetariër zouden worden is het dubbele aantal zeker reëel. De wereldbevolking - die nu ruim 7 miljard mensen telt - zal naar verwachting aangroeien tot circa 9,4 miljard in 2050. De prognose is dat de totale voedselproductie in de-zelfde periode ongeveer verdubbeld moet worden om ook te voorzien in welvaartsgroei. Aan dit laatste ligt ten


grondslag dat mensen die meer gaan verdienen ook beter willen eten; prak-tisch gezien gaat men minder granen, knollen en peulvruchten eten en meer vlees en dierlijke producten, oliën en vetten, fruit, groente en suiker. Voor de duurzame koeltechniek is dit goed nieuws. In de nabije toekomst zal veel koeling nodig zijn, aangezien vers voedsel grotendeels via kou-deketens de consument bereikt. Of deze groei evenwichtig zal verlopen is van vele factoren afhankelijk. De groeiende bewustwording van het buitengewone belang van duurzaam-heid is een der eerste factoren. De biosfeer moet duurzaam kunnen blijven produceren. De gevoeligheid voor verstoringen van de balans van het aardesysteem wordt goed geïl-lustreerd door de aantasting van de ozonlaag, waarvoor lekkage van (H)CFK koelmiddelen de hoofdverant-woordelijke is. Bestrijding van deze aantasting begint effect te sorteren dankzij een betere milieuwetgeving, maar we zijn er nog niet. Ook spelen nog teveel onbekenden mee, zoals geïllustreerd wordt door de onenig-heid in het algemene debat over klimaatbeïnvloeding, koolzuur en opwarming van de planeet. Grote be-hoefte bestaat aan beter voorspellende modellen en meer gedetailleerde kennis van de randvoorwaarden en mechanismen die de biosfeer gaande houden, anders blijft de mens met zijn grote technische vernuft nog teveel bezig als de bekende tovenaarsleer-ling, die nog niet bekend was met de gevolgen van zijn handelen.

SamenvattingHet begin van de voedselproductie-keten In dit zesde artikel in de reeks ‘voe-dingsmiddelenconservering door koudeketens’ wordt de bioproductie van plantaardig en dierlijk voedsel en zijn wetmatigheden behandeld. Optimale productie op land kan 20 ton organische droge stof per hectare per jaar bedragen. Op zee waar vooral roofvissen uit een lange voedselkolom worden gevangen is dit slechts 0,02 kg. Geraamd wordt dat de voedselpro-ductie in 2050 ongeveer verdubbeld moet zijn om de dan verwachte 9,4 miljard mensen adequaat te kunnen voeden. Om dit mogelijk te maken draagt de duurzame koeltechniek de grote verantwoordelijkheid om zowel de koudeketens te faciliteren als ook de biosfeer te beschermen.

SummaryBeginning the food production chainIn this sixth paper in the series on cold chain food preservation, the princi-ples of the bioproduction of plant and animal foods are outlined. Optimal production on land gives 20 tons of dry organic matter per hectare per year. On sea is this only 0,02 kg due to the harvesting of mainly preditory fish high up in the food column. Around 2050 food production should be doubled in order to feed the expected 9,4 thousand miljon adequately. In this matter the durable refrigeration industry carries the great responsibi-lity of both to facilitate the refrigerated food chains and protect the biosphere.

Een verkorte voedselketen vormen de baleinwalvissen die leven van kril, de minuscule kreeftjes, die zo talrijk kunnen zijn dat de poolzee rood verkleurd; de kril leeft van algen.

Geerlofs Koeltechniek B.V. (www.geerlofs.nl) is wereldwijd dé toonaangevende koeltechnische installateur en producent van koelcellen en vrieshuizen voor de landen tuinbouw, food processing, clean rooms, laboratoria en geconditioneerde verwerkingsruimten. Geerlofs heeft als allround specialist alle disciplines in eigen huis. Zowel het ontwerp en ontwikkeling, productie, besturingstechniek, installatie en de service behoren tot het werkgebied van Geerlofs. Geerlofs heeft in Nederland bijna 100 medewerk(st)ers met vestigingen in Rijswijk (Hoofdkantoor) en Drachten. Naast wereldwijde export vanuit Nederland heeft het bedrijf eigen vestigingen in Kenia, Ethiopië, China, Singapore en Rusland waar ca. 50 medewerk(st)ers werkzaam zijn. Geerlofs bestaat ruim 80 jaar en is ISO 9001 en VCA** gecertificeerd. Vanaf 2009 maakt Geerlofs onderdeel uit van Smeva Group B.V. (www.smeva.nl) met haar hoofdkantoor in Valkenswaard.

Geerlofs Koeltechniek B.V. Delftweg 66

2289 BA Rijkswijk (ZH) 070 3192132

www.geerlofs.nl

Voor Geerlofs zijn wij op zoek naar ambitieuze kandidaten voor de functie:

EXPORT MANAGER De functie De Exportmanager is primair verantwoordelijk voor omzet- en marge(-groei) in de diverse exportmarkten. De focus zal met name liggen op het planmatig ontginnen van (nieuwe) groeimarkten, waarbij naast het verwerven van nieuwe opdrachten, het opbouwen van een stevig relatie- en referentienetwerk tot de kerntaken zal behoren. Na een gedegen inwerkperiode wordt de functie gekenmerkt door een hoge mate van zelfstandigheid in een inspirerende en regelmatig hectische werkomgeving, waarbij samenwerking onontbeerlijk is om tot een goed resultaat te komen. Het regelmatig internationaal reizen maakt een onlosmakelijk onderdeel uit van de functie. De verkooptrajecten zijn complex en kennen een langere doorlooptijd. De Exportmanager rapporteert aan de commercieel directeur van Geerlofs.

Profielschets De juiste kandidaat is een dynamische, doortastende, resultaatgerichte en zelfstandige flexibele persoonlijkheid die aantoonbaar de nodige jaren ervaring heeft opgedaan (minimaal 5 jaar) in een commerciële internationale functie met technische producten. Affiniteit met - en nog liever - concrete ervaring in de agrarische sector en/of industriële koeltechniek, is een duidelijke pré. De kandidaat heeft een HBO werken denkniveau, verkregen door opleiding of ervaring. Naast ‘netwerker’, laat de juiste kandidaat zich het beste omschrijven als ‘teamplayer’. De bereidheid tot regelmatig reizen is vanzelfsprekend, evenals goede kennis in woord en geschrift van de Engelse taal. Het beheersen van meerde vreemde talen is een pré.

Geerlofs biedt Wij bieden de geschikte kandidaat een uitdagende, dynamische, internationale functie aan. De werkzaamheden worden verricht in een prettige werksfeer en werkomgeving met een enthousiast team. De arbeidsvoorwaarden zijn markconform, waaronder een ‘auto van de zaak’.

Informatie Voor meer Informatie over deze functie kunt u contact opnemen met de heer E. de Beij, Commercieel directeur Geerlofs Koeltechniek B.V. (tel. 06-53364575) of de heer H. van Eersel, Hoofd Personeel & Organisatie Smeva Group B.V., (tel. 040-2073200).

Solliciteren Uw schriftelijke sollicitatie voorzien van uw Curriculum Vitae ontvangen wij bij voorkeur per e-mail op [email protected]

Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

Geerlofs Koeltechniek B.V. (www.geerlofs.nl) is wereldwijd dé toonaangevende koeltechnische installateur en producent van koelcellen en vrieshuizen voor de landen tuinbouw, food processing, clean rooms, laboratoria en geconditioneerde verwerkingsruimten. Geerlofs heeft als allround specialist alle disciplines in eigen huis. Zowel het ontwerp en ontwikkeling, productie, besturingstechniek, installatie en de service behoren tot het werkgebied van Geerlofs. Geerlofs heeft in Nederland bijna 100 medewerk(st)ers met vestigingen in Rijswijk (Hoofdkantoor) en Drachten. Naast wereldwijde export vanuit Nederland heeft het bedrijf eigen vestigingen in Kenia, Ethiopië, China, Singapore en Rusland waar ca. 50 medewerk(st)ers werkzaam zijn. Geerlofs bestaat ruim 80 jaar en is ISO 9001 en VCA** gecertificeerd. Vanaf 2009 maakt Geerlofs onderdeel uit van Smeva Group B.V. (www.smeva.nl) met haar hoofdkantoor in Valkenswaard.

Geerlofs Koeltechniek B.V. Delftweg 66

2289 BA Rijkswijk (ZH) 070 3192132

www.geerlofs.nl

Voor Geerlofs zijn wij op zoek naar ambitieuze kandidaten voor de functie:

EXPORT MANAGER De functie De Exportmanager is primair verantwoordelijk voor omzet- en marge(-groei) in de diverse exportmarkten. De focus zal met name liggen op het planmatig ontginnen van (nieuwe) groeimarkten, waarbij naast het verwerven van nieuwe opdrachten, het opbouwen van een stevig relatie- en referentienetwerk tot de kerntaken zal behoren. Na een gedegen inwerkperiode wordt de functie gekenmerkt door een hoge mate van zelfstandigheid in een inspirerende en regelmatig hectische werkomgeving, waarbij samenwerking onontbeerlijk is om tot een goed resultaat te komen. Het regelmatig internationaal reizen maakt een onlosmakelijk onderdeel uit van de functie. De verkooptrajecten zijn complex en kennen een langere doorlooptijd. De Exportmanager rapporteert aan de commercieel directeur van Geerlofs.

Profielschets De juiste kandidaat is een dynamische, doortastende, resultaatgerichte en zelfstandige flexibele persoonlijkheid die aantoonbaar de nodige jaren ervaring heeft opgedaan (minimaal 5 jaar) in een commerciële internationale functie met technische producten. Affiniteit met - en nog liever - concrete ervaring in de agrarische sector en/of industriële koeltechniek, is een duidelijke pré. De kandidaat heeft een HBO werken denkniveau, verkregen door opleiding of ervaring. Naast ‘netwerker’, laat de juiste kandidaat zich het beste omschrijven als ‘teamplayer’. De bereidheid tot regelmatig reizen is vanzelfsprekend, evenals goede kennis in woord en geschrift van de Engelse taal. Het beheersen van meerde vreemde talen is een pré.

Geerlofs biedt Wij bieden de geschikte kandidaat een uitdagende, dynamische, internationale functie aan. De werkzaamheden worden verricht in een prettige werksfeer en werkomgeving met een enthousiast team. De arbeidsvoorwaarden zijn markconform, waaronder een ‘auto van de zaak’.

Informatie Voor meer Informatie over deze functie kunt u contact opnemen met de heer E. de Beij, Commercieel directeur Geerlofs Koeltechniek B.V. (tel. 06-53364575) of de heer H. van Eersel, Hoofd Personeel & Organisatie Smeva Group B.V., (tel. 040-2073200).

Solliciteren Uw schriftelijke sollicitatie voorzien van uw Curriculum Vitae ontvangen wij bij voorkeur per e-mail op [email protected]

Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

proDuct informatieRCC Koude & luchtbehandeling


De installatie is voorzien van de dompelpomp ama-Drainer n 301 SE. Vuilwateropvoerinstal-laties worden toegepast voor het automatisch afvoeren van vuilwater uit gebouwen waarvan de installatie onder het terugstroomniveau van het kanaalsysteem ligt. Voor agressief afvalwater is bovendien een materiaalvariant beschikbaar, die het transport van zout- of chloorhoudend afvalwater mogelijk maakt.Meer informatie: www.ksb.nl

tSoi, plafondrooster met mogelijkheden

rucon Systemair ontwikkelt, produceert en le-vert luchtroosters, kleppen en volumestroom-regelaars voor particuliere- en utiliteitsgebou-wen, de industrie en de scheepvaart. nieuw in het assortiment is de TSOI. Dit geperforeerde plafondrooster heeft een één- tot vierzijdig instelbaar uitblaaspatroon. De TSOI wordt geleverd in gepoedercoat plaatstaal, raL-9010. De aansluitdiameter is 125 tot en met 315 rond/ovaal. Het leveren van een bijbehorende plenumbox behoort ook tot de mogelijkheden. De plenumboxen zijn zowel ongeïsoleerd als geïsoleerd beschikbaar. De TSOI-T is geschikt voor systeemplafonds van 600x600 mm. In stucplafonds kan de TSOI-P toegepast worden. rucon Systemair beschikt vanuit Systemair over één van de meest moderne laboratoria in Europa. Voor de luchtroosters worden hier de luchtstromen, worplengtes, geluidsdrukniveaus en het temperatuurverloop gemeten. alle componenten zijn afgestemd op de hedendaagse eisen op het gebied van inrichting én leveren een grote bijdrage aan een aangenaam binnenklimaat.Meer informatie: www.ruconsystemair.nl

inverter warmtepomp mQhdMet de MQHD DC Inverter koudwatermachi-nes in warmtepompuitvoering introduceert airview Luchtbehandeling een nieuwe genera-tie lucht/water-warmtepompen.De MQHD koudwatermachines zijn voorzien van omkeerbaar circuit warmtepompfunctie

en zijn standaard uitgevoerd met DC Inverter (DCI) technologie. De MQHD warmtepompen zijn leverbaar in drie enkelfase modellen met een verwarmingscapaciteit van 1,8 tot 11,8 kW en een koelvermogen van 2,4 tot 14,4 kW. De Plug & Play units zijn uitgevoerd met koudemiddel r410a en zijn voorzien van geïntegreerde hydromodule met onder andere circulatiepomp en buffervat. Een ander belangrijk kenmerk van deze nieuwe lucht/water-warmtepompen is dat deze ook bij zeer lage buitentemperaturen tot -15°C een wateruittredetemperatuur van 55°C leveren. Hierdoor zijn de units uitermate geschikt voor toepassing met radiatoren, ventilatorconvectoren, vloerverwarming of ten behoeve van warm tapwater. Ook toepassing met een koelplafond behoort tot de moge-lijkheden. Door de breedte van toepassings-mogelijkheden zijn de units perfect inzetbaar in particuliere of kleinzakelijke situaties zoals winkels en kleine kantoren.Meer informatie: www.airview.nl

ducoklep 15 ‘ZR’ polyvalenter dan ooit De regelgeving op het vlak van isoleren wordt steeds strenger. Daarom wordt er in ramen steeds vaker een dikker glaspakket toegepast. Duco speelt in op deze tendens en breidde de glasgoten van de DucoKlep 15 ‘Zr’ verder uit. Vroeger was dit rooster toepasbaar bij glasdik-tes tot 32 mm, maar dankzij deze innovatie is dat 48 mm geworden, waardoor het nu zelfs probleemloos op driedubbele beglazing past. Dankzij het vlakke binnenrooster kan de DucoKlep 15 ‘Zr’ toegepast worden in het vaste deel van een schuifpui. De minimale uitsprong van de buitenkap zorgt er voor dat

SWeP introduceert een complete serie co

2-producten

SWEP introduceerde tijdens de beurs Mostra Convegno Expocomfort in Milaan een comple-te serie gesoldeerde platenwarmtewisselaars voor CO

2-koelinstallaties onder hoge druk.

De serie bestaat uit zeven geteste producten die goedgekeurd zijn voor omstandigheden van extreem hoge druk. Deze zijn typerend voor transkritische en cascadesystemen en worden vaak gebruikt in commerciële koelsys-temen, zoals bijvoorbeeld in supermarkten. De serie bestaat uit een U-klasse, voor instal-laties met een operationele toepassing van 140 bar tot 135°C, een D-klasse voor installaties van 60 bar tot 100°C, en de E-klasse voor subkritische installaties met een toepassing van 56 bar tot 100°C.De serie CO

2-producten omvat de B16DW,

de B17 en de B9 en deze zijn geschikt om te worden gebruikt als gaskoelers, verdampers, economizers en oliekoelers in CO

2-transkriti-

sche installaties. De 120TH en de 400H zijn ontwikkeld om in te zetten als verdampers en condensators in cascadesystemen, net als de 12H en de 25H, die ook gebruikt kunnen worden als zuiggaswarmtewisselaars. Meer informatie: www.swep.net/co2

Vuilwateropvoerinstal-laties in miniatuurfor-maat van kSb

KSB brengt onder de typebenaming ama-Drainer-Box Mini een nieuwe generatie opvoerinstallaties voor vuilwater op de markt. De nieuwe vuilwateropvoerinstallaties worden gekenmerkt door een modern ontwerp met een huis in driehoekvorm en een geringe bouwhoogte. De installaties zien er aantrek-kelijk uit en zijn daarnaast ruimtebesparend en stabiel. .Een duurzaam en vochtbestendig actief-koolstoffilter met overloopbeveiliging belucht het verzamelreservoir en voorkomt on-aangename luchtjes. Middels een vlotterscha-kelaar kan de gebruiker twee schakelniveaus voor douche- en normale aansluiting instellen.

de het rooster perfect combineerbaar is met de meeste rolluiksystemen. Bovendien heeft het rooster een aanzienlijke ventilatiecapaciteit (15,2 dm³/s). Met een minimale glasaftrek van 80 mm integreert dit rooster zich onopvallend op elk raam. De bediening met hendel, koord of stang is traploos regelbaar. De zelfregelende klep zorgt voor een constant debiet en een EPC-winst tot 0,07. als onderdeel van het Duco Comfort System is een energiewinst tot 0,24 op de EPC mogelijk.Meer informatie: www.duco.eu

gratis ‘Wilo assistent’ voor smartphones

De ‘Wilo assistent’ zet de wereld van hoogrendement-pomptechniek op de smartphones van verwarmingstech-nici en technisch adviseurs. Deze gratis app levert een over-vloed aan tot nu toe alleen schriftelijk of op internet beschik-bare informatie en functies in broekzak-

formaat. De eenvoudig te bedienen, mobiele toepassing helpt bij het selecteren, calculeren, adviseren en installeren van pompen. Boven-dien profiteert de gebruiker van de vele goede argumenten van energie-efficiënte, zuinige en milieuvriendelijke pomptechniek voor verwar-ming, klimaat en tapwatercirculatie. Met behulp van de app heeft de gebruiker ook gericht toegang tot productinformatie en knowhow omtrent de pomptechniek. De meeste gege-vens en functies worden op de smartphone

geïnstalleerd en staan daarom ook zonder mobiele internet- of WLan-verbinding ter beschikking. 95 procent van alle functies is zonder internetverbinding te gebruiken.Momenteel is de Wilo assistent geschikt voor iOs en android in het nederlands, Duits, Frans en Engels. De app kan gratis worden gedown-load via de app Store en android Market. Meer informatie: www.wilo.nl

Wolf cFl- comfort-Plafond WtW-hR-unit met koelmodule

De CFL is door zijn lage hoogte en geluids-niveau op zeer veel plaatsen inzetbaar. De CFL-WTW is een toe- en afvoerunit met een aluminium tegenstroomplatenwisselaar met rendementen tot 90 procent en bypass voor vrije koeling/nachtventilatie. Daarnaast is de CFL leverbaar als toevoerunit met verwar-mingsbatterij of als afvoerunit. Van iedere variant zijn de capaciteiten 1.000 m3/h, 1.500 m3/h of 2.200 m3/h. De units kunnen worden uitgebreid met een naverwarmer, geluiddem-pers en worden geleverd met regeling.De CFL-WTW kan tevens worden voorzien van een ModBus, Bacnet of LOn commu-nicatiemodule. De nieuwe koelmodule kan uitgevoerd worden met gekoeld water of direct-expansie warmtewisselaar. Om een opti-maal binnenklimaat en eenvoudig onderhoud

te garanderen voldoet de CFL aan de hygiëne richtlijn VDI 6022. De EC-ventilatormotoren reduceren het stroomverbruik en zijn tevens traploos regelbaar. Meer informatie: www.wolf-energiesystemen.nl

nieuwe range water/water-koelmachines tetris W Western airconditioning te Hoevelaken introduceert een volledig nieuwe range water/water-koelmachines en warmtepom-pen; de Tetris W. De Tetris W is leverbaar in 31 bouwgroottes met capaciteiten van 38 tot en met 617kW. Door gebruik te maken van het efficiënte koudemiddel r410a en meerdere scroll compressoren (tot zes) op één circuit wordt een zeer hoge EEr/COP verkregen waardoor de machine moeiteloos in energieklasse a valt. Voor wat betreft de hydraulische opties is het mogelijk om pompen en/of buffervat te selecteren aan zowel de gebruikerszijde als de bronzijde, volledig aangestuurd door de microproces-sorregelaar van de unit. De Tetris W-range wordt standaard geleverd met elektronische expansieventielen. Voor kritische opstellin-gen qua geluid zijn een low noise en super low noise uitvoering verkrijgbaar. Meer informatie: tel. 033-2477800 of via [email protected]



Een perfecte pasvorm bij storingen, onderhoud of verbouwingenwww.coolenergy-rentals.nl

Koeling huren


trane komt met nieuwe onderdelensetsUitval van het verwarmings-, ventilatie- en airconditioningssysteem (HVaC) van een gebouw kan voor hoge kosten zorgen. Voor preventief onderhoud en snelle reparaties breidt Trane, een onderdeel van Ingersoll rand en marktleider van interieurcomfortsystemen en -oplossingen, zijn gamma kant-en-klare onderdelensets uit.Sets voor algemeen onderhoud en reparaties van computerkoelingsunits, ventilatorbatterijen en rooftopunits verbreden het onderdelenaan-bod van Trane in Europa, het Midden-Oosten, India en afrika. De nieuwe sets zijn een aanvulling op de bestaande reeks sets voor compressoren, Trane regelingen, olie- en kou-demiddelfilters, verbruiksstoffen en accessoires voor HVaC-systemen. Preventief onderhoud en correct uitgevoerde reparaties verbeteren de betrouwbaarheid van een HVaC-systeem, verlengen de levensduur ervan en zorgen voor meer comfort in het gebouw. Dit is ook belangrijk voor het behoud


van het energierendement van het HVaC-systeemMeer informatie: www.trane.com

legionellaveilige hybridekoeler adc hybrid blue®

als marktleider in hybridegesloten koelsyste-men introduceert het Zwitserse Jaeggi een nieuwe Hybride koeler op de nederlandse markt namelijk de aDC Hybrid Blue®. De aDC Hybrid Blue is gebaseerd op het droge koelprincipe maar dan doorontwikkeld tot adiabatische koeler advanced Dry Cooler. De Hybrid Blue is klaar voor compressorloos Datacenter Cooling.De aDC Hybrid Blue heeft eenvoudig vervang-bare bevochtigingsmatten (speciale cellulose) voor de warmtewisselaar. Het bevochtigings-water heeft geen direct contact meer met de warmtewisselaar. groot voordeel is dat er geen afzettingen/sporen meer van kalk, zouten et

cetera op de warmtewisselaar achter blijven wat een positief effect heeft op de levensduur van de koeler, en er daardoor geen waterbe-handelingsinstallatie meer nodig is.De aDC Hybrid Blue is door een onafhankelijk instituut InErIS uitgebreid getest op aero-sooluitstoot (rapport nr. DrC-12-125771-00671a d.d. 17-01-2012) en er is geen aerosoolvorming gemeten. Deze test is gebaseerd op een CTI-test aTC140. Hierdoor is het een ‘Legionella veilige koeler’.Meer informative: www.jaeggi-hybrid.ch

Ruimteregelaars geïntegreerd in RuimteSysteembox

De technolon® rCn-L- en rCC-L-ruimterege-laars zijn compacte, krachtige en intelligente regelaars voor comfortverhogende en ener-giebesparende ruimteautomatisering. Deze rCn-L- en rCC-L-regelaars en aanverwante componenten, zoals transformatoren en relais, kunnen compleet samengebouwd in een verzinkt stalen kast worden geleverd. Voor de aansluitingen is de kast voorzien van eenvou-dig aansluitbare Wieland-aansluitingen. Deze complete unit heet de rSB (ruimteSysteem-Box) en wordt volledig bedraad, bedrijfsgereed en getest geleverd. aangezien elke ruimteSys-teemBox maatwerk is, worden specificaties op aanvraag verstrekt.Meer informatie: www.kieback-peter.nl

nieuwe catalogus daikin airconditioning-systemen uit

Daikin heeft een nieuwe catalogus uitgebracht voor haar complete programma (multi-)split-, Sky air- en VrV-systemen ten behoeve van comfortkoeling en -verwarming.

In de catalogus ‘airconditioningsystemen 2012/2013’ zijn vele nieuwe producten opgenomen, waaronder de F(C)TXS-K serie wandmodellen, die speciaal ontworpen zijn voor kleine of goed geïsoleerde ruimtes. De rTD-optieprinten maken het mogelijk om VrV- of Sky air- binnendelen via een externe aansturing of gBS-systeem te monitoren en te bedienen. De nieuwe afstandsbediening Br-C1E52a biedt vele energiebesparende functies, zoals begrensd temperatuurbereik, setback-functie en kWh-indicatie. Tevens introduceert Daikin de Online Controller, die bediening van de airconditioner met smartphone, laptop, PC of tablet mogelijk maakt.

de centercon app is erIn 2004 was Centercon Online de allereerste webshop voor de koeltechni-sche installateur. De Centercon app voor apple en android is de volgende stap in onze digitale dienstverlening. De app geeft mobiele toegang tot Centercon Online. Zo kan onderweg snel even gecontroleerd worden welke artikelen beschikbaar zijn, actuele orders opgeroepen worden of een bestelling geplaatst worden. De Centercon app geeft gedetailleerde artikelinformatie en toont bo-vendien waar het artikel voorradig is. In het voorraadoverzicht wordt met één klik de geïntegreerde navigatie gestart. gebruikers worden dan rechtstreeks naar het dichtstbijzijnde magazijn geleid. De app geeft toegang tot precies die onderdelen van Centercon Online die onderweg nodig zijn. Download de Centercon app op: http://itunes.apple.com/nl/app/centercon/id516622153?mt=8http://play.google.com/store/apps/details?id=com.Webartist.Centerconlet op: de app is speciaal voor klanten van centercon, inloggen is noodzakelijk.

De Eco-Design richtlijn van de EU schrijft voor dat per 1 januari 2013 het verwarmings- en het koelrendement van airconditioners < 12 kW uitgedrukt worden in SCOP respectievelijk SEEr. Deze gegevens zijn gebaseerd op het seizoensrendement, en niet op het nominale rendement. als eerste in de sector heeft Daikin nu al haar volledige Sky air gamma (7 tot 14 kW) geoptimaliseerd voor deze nieuwe norm met de rZQg-L (Seasonal Smart) en rZQSg-L (Seasonal Classic) buitendelen.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de productgroep DX Airconditioning Sys-tems, telefoon 088 324 54 55.

Voor een duurzame planeet

Energie-effi ciente regeling warmtepompen

Een perfect klimaat handhaven, thuis en op kantoor, en tevens de levenscyclus kosten verlagen van uw verwarmingssysteem, door toepassing van Lodam’s warmtepomp regelaar.

Onze energie-effi ciente, klantspecifi eke oplossingen omvatten een regelaar, welke geschikt is om verscheidene warmtepomp systemen en zonnepanelen aan te sturen met een enkele regelaar.De warmtepomp kan tevens worden uitgebreid met extra elektrische verwarming of verwarmingsketels.Met Lodam kunt u uw warmtepomp op afstand regelen en monitoren via internet en gegevens voor service en controle doeleinden downloaden.

Lodam’s fl exibele warmtepomp regeling kan worden ingezet in de meest voorkomende warmtepomp toepassingen, onafhankelijk van koudemiddel, om de hoogst mogelijke COP te verkrijgen.

Zo eenvoudig is het. Intelligente, energie-effi ciente regeling binnen handbereik.

E� cient energy control for better living.Heatpump.lodam.com

Voor een duurzame planeet

Energie-effi ciente regeling warmtepompen

Een perfect klimaat handhaven, thuis en op kantoor, en tevens de levenscyclus kosten verlagen van uw verwarmingssysteem, door toepassing van Lodam’s warmtepomp regelaar.

Onze energie-effi ciente, klantspecifi eke oplossingen omvatten een regelaar, welke geschikt is om verscheidene warmtepomp systemen en zonnepanelen aan te sturen met een enkele regelaar.De warmtepomp kan tevens worden uitgebreid met extra elektrische verwarming of verwarmingsketels.Met Lodam kunt u uw warmtepomp op afstand regelen en monitoren via internet en gegevens voor service en controle doeleinden downloaden.

Lodam’s fl exibele warmtepomp regeling kan worden ingezet in de meest voorkomende warmtepomp toepassingen, onafhankelijk van koudemiddel, om de hoogst mogelijke COP te verkrijgen.

Zo eenvoudig is het. Intelligente, energie-effi ciente regeling binnen handbereik.

E� cient energy control for better living.Heatpump.lodam.com

Wij streven naar een duurzame prestatie en relatie, met focus op het gezamenlijke eindresultaat: goud! Het sportjaar 2012 staat daarom bij Alklima in het teken van onze samenwerking met u.

Het thema voor 2012 is dan ook: ‘Samen voor goud’. Het hele jaar door stellen we alles in het werk om samen met u een topprestatie te leveren.

Samen voor goud!

www.mitsubishi-climatecare.nl www.duraklima.nlwww.alklima.nl

RCC Koude en Luchtbehandeling nr. 5

Documents

Transcript of RCC Koude en Luchtbehandeling nr. 5