RCC K&L 02 2013

RCC K&LORGAAN VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE - KNVvKORGAAN VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE - KNVvK

REFRIGERATION & CLIMATE CONTROL | KOUDE & LUCHTBEHANDELINGREFRIGERATION & CLIMATE CONTROL | KOUDE & LUCHTBEHANDELING

106 e JAARGANG FEBRUARI 2013106 e JAARGANG FEBRUARI 2013

Thema duurzame ontwikkelingen

Ook in dit nummer

Natuurlijke luchtzuiveringAdvies over koudemiddelen

MEER

INFORMATIE?

WW

W.KOUDEENLUCHTBEHANDELING.NL

01_cover.indd 1 12-02-13 14:37

Ontworpenvoor detoekomst!

Maatschappelijke verantwoordelijkheid begint bij de bewustwording van de mogelijkheden binnen de eigen invloedsfeer. Immers, de verbetering van de wereld begint b ij o nszelf.

Op het gebied van besparende maatregelen nemen we bij Intercool onze verant-woordelijkheid. We hadden al zonnepanelen op ons dak, daar is het afgelopen najaar een windturbine bijgekomen. Zo wekken we voor een groot deel onze eigen stroom op zonder beslag te leggen op bronnen als olie en kolen. Waar nodig vul-len we de energiebehoefte aan met 100% groene stroom. Door gebruik te maken van een Toshiba 3-pijps VRF-warmtepomp met vloerverwarming in combinatie met tapwaterverwarming en ventilatie met warmteterugwinning is een gasaan-luiting overbodig geworden in ons pand. Ook het toepassen van hoogfrequente led-verlichting met aanwezigheidsdetectie, de keuze voor ecologisch verantwoord kantoormeubilair, het gescheiden aanbieden van afval, en het terugdringen van ons papierverbruik d ragen h ieraan b ij.

Maar ook andere aspecten van MVO, zoals eerlijkheid in handel en besluitvorming, gelijke kansen voor onze medewerkers, respect voor onze omgeving, eerlijke con-currentie, het ondersteunen van maatschappelijke organisaties en activiteiten zijn enkele v oorbeelden v an d e p rincipes d ie I ntercool h anteert.

Dat is wat we willen, dat doen we met hart en ziel, maar we kunnen het alleen omdat we al 40 jaar een degelijk, betrouwbaar product leveren wat technisch en ecologisch i nnovatief e n v ooruitstrevend i s, m et o og v oor d e w ereld o m o ns h een.

De nieuwe Europese Eco Design Directive (ErP) heeft als doelstelling de zorg voor het milieu te integreren in het productontwerp. Toshiba producten worden zodanig ontworpen dat een eventuele impact op de omgeving en het milieu minimaal is. Deze filoso-fie betreft de gebruikte materialen, én – belangrijker nog – het energieverbruik van de Toshiba producten. Welke methode ook gebruikt is om de prestaties te meten, Toshiba is altijd in staat om aan de gestelde eisen te voldoen.

www.intercool.nl

T: 078 629 1230 E: [email protected]

01_cover.indd 2 12-02-13 14:37

REDACTIONEEL Koude & luchtbehandeling RCC

REDACTIONEEL

3106e JAARGANG FEBRUARI 2013

KOUDE & LUCHTBEHANDELING

O� cieel Orgaan van:KNVVK KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE, (Royal Dutch Association of Refrigeration) Kantoor: Ecofactorij 18, 7325 WC Apeldoorn Postadres: Postbus 10209, 7301 GE ApeldoornTel.: 055-3683362 E-mail: [email protected] Internet: www.knvvk.nl Postgiro: 97360 / bankrelatie: RABO-bank 36.28.35.829Directeur van het KNVvK-bureau: Gerard J. M. Vos

NVKL, NEDERLANDSE VERENIGING VAN ONDERNEMINGEN OP HET GEBIEDVAN DE KOUDETECHNIEK EN LUCHTBEHANDELING Postbus 190, 2700 AD ZoetermeerTel.: 088-4008490E-mail: [email protected] / Internet: www.nvkl.nl

NEKOVRI, VERENIGING VAN NEDERLANDSE KOEL- EN VRIESHUIZENDe Beukenhof, Strijpsestraat 51, EindhovenPostbus 901, 5600 AX EindhovenTel.: 040-2565263E-mail: [email protected] / Internet: www.nekovri.nl

VERAC, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN AIRCONDITIONING-APPARATUURPostbus 12, 3740 AA BaarnTel.: 035-542 75 26E-mail: [email protected] / Internet: www.verac.nl

LUKA, NEDERLANDSE VERENIGING VAN LUCHTKANALENFABRIKANTENSecretariaat LUKA: Old Hickoryplein 12, 6461 EZ Kerkrade Postadres: Postbus 153, 6460 AD KerkradeTel: 045-5350734E-mail: [email protected] / Internet: www.luka.nl

FKL, FEDERATIE KOUDE- & LUCHTTECHNIEK Boerhaavelaan 40 / Postbus 190, 2700 AD ZoetermeerTel: 079-3531350E-mail: � &[email protected] / Internet: www.federation-� l.org

VLA, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN LUCHTTECHNISCHE APPARATEN Boerhaavelaan 40 / Postbus 190, 2700 AD ZoetermeerTel.: 079-3531124E-mail: [email protected]: www.gezondeluchtingebouwen.nl

RAAD VOOR DE KOUDE, Beekenstein 86, 3328 ZD DordrechtTel: 078-6170099E-mail: [email protected] / Internet: www.raadvoordekoude.nl

NEDERLANDSE KOELTECHNISCHE INDUSTRIE (NKI), Boerhaavelaan 40 / Postbus 190, 2700 AD ZoetermeerTel.: 079-353 11 24E-mail: [email protected] / Internet: www.koelindustrie.nl

Met medewerking van het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf (OTIB).

Verschijnt maandelijks

Uitgever, redactie en advertentieadministratieVAKMEDIANETPostbus 448, 2400 AK Alphen aan den RijnTel.: 088-5840888E-mail: [email protected]

AccountmanagerGejo Flierman tel. 088-5840962; mobiel 06-53227316 gejo� [email protected]

UitgeverDrs. Ruud Bakker

HoofdredacteurChristine Linneweever

Tra� c & abonnementenadministratieJolanda van Selm, tra� [email protected]

VormgevingCross Media Solutions-Ten Brink, Alphen aan den Rijn

Voorzitter RedactieraadIng. Dick Havenaar, [email protected]

RedactieraadIng. E. Berends / Dr. Ir. C. van den Berg / H. Blok (secretaris) / Dr.Ir. J. Broeze J. L. F. Hartmans / Ing. K. van Heiningen / Dr. Ir. C. A. Infante Ferreira Mr. Henry Kruiper/ Ir. C.A. de Schipper MBA / G. J. M. Vos / B. P. M. Willems

AbonnementenNederland E 115,00 (excl. btw)Buitenland E 135,00 (excl. btw)Losse nummers E 12,50 (excl. btw)

DrukkerVeldhuis Media, Raalte

ISSN 0925-630X

Duurzaam is startpuntIn de koude- en koeltechniek is duurzaamheid tegenwoordig onderdeel van elke technische oplossing. Natuurlijk zijn er nog genoeg visies en kampen van waaruit de hoekse aanhangers van de totale milieufootprint en de kabeljauwse zuiveren in de leer van de natuurlijke koudemiddelen elkaar bestrijden. In een wereld van rationele professionals is iedereen echter toch op zoek naar die koeltechnieken die zijn gebaseerd op bepaalde uitgangspunten, zoals milieuveiligheid en beschikbare fi nanciën, de beste oplossing leveren.

Het is niet zo moeilijk voor professionals: binnen de beperkte middelen de beste implementatie vinden. RCC Koude & Luchtbehandeling heeft als doel professionals de belangrijkste technisch-weten-schappelijke kennis te bieden, die laat zien hoe praktijkoplossingen gevonden en geïmplementeerd kunnen worden.

Op 1 maart treedt Marcel van Duijn aan als hoofdredacteur van RCC K&L. Samen met het bestaande redactionele team van Vakmedianet en gesteund door kennis en kunde van de redactieraad van de KNVvK stelt RCC zich voortaan nog sterker op in het tijdschrift en online als kennispartner. Dankzij een nieuwe samenwerking tussen KNVvK en RCC worden onder de gemeenschappelijke vlag van RCC en KNVvK-symposia en -congressen georganiseerd. Die zijn vooral gericht op de toepassing van nieuwe inzichten op gebied van de kennis in de koudetech-nische praktijk van alledag.

Vakmedianet is blij met zijn nieuwe hoofdredacteur Marcel van Duijn die zijn sporen heeft verdiend in de vakbladjournalistiek, waaronder lange tijd in bouw–technische bladen. Wij zijn ook blij de scheidende hoofdredacteur Christine Linneweever, die eind 2012 door een ernstige ziekte getro� en werd, goed herstelt Zij maakt hopelijk in de toekomst weer deel uit van het redactionele team dat aan het blad, de website en ook de inhoud van symposia en congressen werkt. Het jaar 2013 kenmerkt zich door veel nieuwe initiatieven, waarbij de doelstellingen van onze uitgeverij en de kennismissie van de KNVvK elkaar verder versterken, in en rond de titel RCC Koude & Luchtbehandeling, al meer dan 106 jaar het leidende vakblad in Nederland.

Ruud BakkerUitgever

03_04_van_de_redactie.indd 3 12-02-13 14:44

PTC+ Zandlaan 29, 6717 LN EdePostbus 32, 6710 BA Ede

Tel: 088 020 6400Fax: 088 020 6401E-mail: [email protected]: www.ptcplus.com

Doordat de praktijktrainingen bij PTC+ praktisch ingevuld worden zijn de trainingen echt zinvol. Technisch medewerkers zullen sneller en effi ciënter werken na het volgen van onze praktijktrainingen.Onze trainers zijn afkomstig uit de praktijk en didactisch sterk waardoor de training naadloos aansluit aan uw behoefte.

Trainen b ij P TC+ i s al tijd é cht!

praktijktrainingen koude en klim aat

PTC+ laa t u n iet i n de k ou s taan!

Expertisecentrum K oudetechniek

feb2013_PTC_adv_koudetechniek.indd 1 04-02-13 14:2303_04_van_de_redactie.indd 4 12-02-13 14:44

Koude & luchtbehandeling RCC


INHOUD

VERDER IN DIT NUMMER 06 Nieuws

10 Verenigingsnieuws

14 Koudemiddellekkage

34 Bedrijfsprofi el RBK

41 Bedrijfsprofi el Carel

46 Klantdagen Daikin

49 Productinfo

18Duurzameontwikkelingen

22Duurzaam koelen

26Klimaatvakin beeld

31Advies overkoudemiddelen

38Natuurlijkeluchtzuivering

18

ADVERTENTIE-INDEX

Airview 21

Cool Jobs 37

Daikin 52

Danofoss 51

Energy Consult 30

Gea Bock 29

Intercool 2

Lennox 29

Multi Import 25

Nicotra Gebhardt 30

PTC+ 4

Recupair 45

Stulz 9

VRT International 37

22

26

31

38

05_inhoud.indd 5 12-02-13 14:46

666 februari 2013 106e Jaargang6

nieuwsRCC Koude & luchtbehandeling

Het Kennisinstituut voor de installatie-sector (ISSO) en het airco-Kenniscen-trum.nl gaan een intensieve samen-werking aan om het kennisniveau en de voorlichting aan de gebruikers van ventilatie en airconditioning te verbeteren. Het kopen van een black box zorgt nu nog te vaak voor miscommunicatie en conflicten tussen gebruiker en installateur. Het bunde-len van expertise en het vergroten van transparantie biedt soelaas.De vraag naar ventilatie- en aircondi-tioningoplossingen neemt in neder-land nog steeds toe. Bij de realisatie van complexe installaties is vaak een adviseur betrokken, maar voor middelgrote tot kleinere installaties blijven deze specialisten achterwege. Door het ontbreken van voldoende

Lokale autoriteiten in Saudi-arabië hebben bijna 3500 cilinders van nagemaakte koudemiddelen in beslag genomen die op frauduleuze wijze werden verkocht onder de merkvaan Honeywell genetron. De inbeslag-name was onderdeel van een gezamenlijke inspanning tussen Honeywell en de lokale rechtshand-having.Volgens de lokale autoriteiten is het valse koudemiddel gemarkeerd als Honeywell genetron 134a en ver-scheept naar Dammam Port, Saoedi-

expertise, maakt de gebruiker vaak een verkeerde keuze. Door een onterechte focus op prijs kiest hij dan voor een black box. Met als gevolg dat de installatie geen optimaal resultaat oplevert. Een conflict tussen gebruiker en leveran-cier, met soms zelfs een rechtszaak is dan het gevolg.“Vanuit ons kenniscentrum richten wij ons voornamelijk op het voorlichten van gebruikers en opdrachtgevers over ventilatie en airconditioning”, vertelt initiatiefnemer Peter Uges van het arico-Kenniscentrum. “In toene-mende mate wordt onze website ook bezocht door architecten, aannemers en makelaars. Het ISSO richt zich op zijn beurt specifiek op de installateur. Door beide werelden, laagdrempelig,

arabië, uit China. Honeywell heeft haar antinamaakinspanningen in het Midden-Oosten in de afgelopen twee jaar geïntensiveerd.In 2011 resulteerde dat door de gezamenlijke inspanningen van politie, douane, gemeenten en andere overheidsfunctionarissen in de inbeslagname van ongeveer 6000 cilinders in de Verenigde arabische Emiraten van materialen gemerkt als Honeywell genetron 134a, maar die in feite gevaarlijke giftige en brandbare stoffen bevatten.

In totaal is voor een bedrag van 170 miljoen euro aan projecten in energie-innovatie goedgekeurd in het afgelopen jaar. Dat gebeurde in het kader van het zogeheten Topsecto-renbeleid. De investeringen zijn door zowel de overheid als door marktpar-tijen gedaan. Iets meer dan de helft van de investeringen komt daarbij voort uit private gelden. Dat blijkt uit de voorlopige cijfers van agentschap

overzichtelijk en onafhankelijk, bij elkaar te brengen neemt het kennis-niveau toe en is er een betere aansluiting tussen opdrachtgevers en leveranciers.”naast het bundelen van expertise en het vergroten van transparantie in de branche, biedt het platform eveneens een podium aan innovaties. Deze bereiken nu vaak niet of te traag de opdrachtgever, architect en aanne-mer. Het promoten van innovaties tilt het kwaliteitsniveau van de gehele branche naar een hoger plan. Om deze doelen te realiseren en om expertise te bundelen is er een speciaal partnerprogramma ingericht, waarvoor verschillende partijen zich kunnen aanmelden en eigen exper-tise kunnen inbrengen.

nL dat de subsidieaanvragen heeft beoordeeld en verleend. Met deze verdeling wordt ruimschoots voldaan aan de voorwaarde die in het Topsectorenbeleid is opgenomen dat marktpartijen tenminste 40 procent van de totale investeringen voor hun rekening nemen.Het grootste bedrag werd in 2012 geïnvesteerd in bio-energie, gevolgd door zon-pv, gas en smart grids.

Valse koudemiddelen rijzen de pan uit in Midden Oosten

ISSO en Airco-Kenniscentrum.nl slaan handen ineen

170 miljoen euro naar Nederlandse energie-innovatie

06_09_nieuws.indd 6 12-02-13 14:48

nieuws Koude & luchtbehandeling RCC

7106e Jaargang februari 2013

agentschap nL houdt een serie voorlichtingsbijeenkomsten over de mogelijkheden om innovatiekosten te verlagen. In zeventien gratis toegan-kelijke bijeenkomsten verspreid over het jaar krijgen ondernemers tekst en uitleg over het verlagen van de innovatiekosten. Onder meer komt

aTMOsphere houdt op 3 en 4 juni haar eerste conferentie in samenwer-king met een organisatie van de Verenigde naties aan. De UnIDO aTMOsphere Technology Summit 2013 vindt plaats in Wenen. UnIDO, de Vn-organisatie voor industriële ontwikkeling bevordert en versnelt duurzame industriële ontwikkelingen in ontwikkelingslanden. Belangrijk

Maarten van Bodegom (54) geeft sinds kort leiding aan het verkoop-kantoor in nederland van warmtewis-selaarsfabrikant themofin gmbH. Het nieuwe nederlandse kantoor is

De jaarlijkse informatiebijeenkomst van eurammon vindt op 28 juni plaats in het Zwitserse Schaffhausen. De groene economie is het hoofdthema van de bijeenkomst. Om te kunnen praten over de ontwikkeling en het gebruik van

aandachtspunt voor UnIDO bij het uitvoeren van projecten is de keuze van het daarbij gebruikte koude- en schuimblaasmiddel. Met de conferen-tie willen de initiatiefnemers eindge-bruikers en fabrikanten uit ontwikke-lingslanden praktische oplossingen aanreiken voor het gebruik van natuurlijke stoffen, zoals CO2, koolwaterstoffen en ammoniak.

tevens verantwoordelijk voor België.Van Bodegom studeerde werktuig-bouwkunde en koeltechniek en is een ervaren sales engineer op het gebied van koeling. Hij werkte eerder onder

natuurlijke koudemiddelen, alsmede de diverse opties voor de toekomstige toepassing, biedt eurammon een uitgebreid lezingenprogramma. Er zijn diverse deskundigen uit zowel de koeltechnische industrie als aangren-

meer voor een internationaal bedrijf in de verkoop van industriële koelen vriesinstallaties. Met de nieuwe vestiging wil thermofin meer service biden aan klanten in de regio.

zende velden die de noodzaak onder-strepen van een duurzame benadering van een strategische bedrijfsfocus. naast theoretische bijdragen wordt de lezingendag ingevuld door presenta-ties, die inzicht geven in de concrete uitvoering van de groene-economie-aanpak in verschillende bedrijven.

ATMOsphere en VN-organisatie houden gezamenlijke conferentie in Wenen

Maarten van Bodegom hoofd Nederlandse verkoop thermofin GmbH

Eurammon Schaffhausen in juni

Agentschap NL geeft voorlichting over verlaging innovatiekostenaan de orde hoe gebruikgemaakt kan worden van de fiscale regelingen Wet bevordering speur- en ontwikkelings-werk (WBSO) en research & Deve-lopment aftrek (rDa). De bijeenkom-sten zijn bedoeld voor innovatieve bedrijven die r&D-projecten willen opzetten of uitvoeren.

Meer nieuws?www.koudeenluchtbehandeling.nl

06_09_nieuws.indd 7 12-02-13 14:48


nieuwsRCC Koude & luchtbehandeling

1/1 A4.indd 8 11-02-13 17:38

Duitsland heeft in 2012 circa 70.000 warmtepompen verkocht. Dat blijkt uit cijfers van de Duitse warmte-pompassociatie BWP (Bundesver-band Wärmepumpen). In totaal werden 59.500 warmtepompen voor alleen verwarming verkocht, een stijging van 4,4 procent ten opzichte van het jaar daarvoor. Daarnaast werden ook nog 10.700 warmtepom-pen voor warm tapwater verkocht. Dat komt neer op een groei van 20 procent in vergelijking met 2011. De verkoop van grondbronwarmtepom-

pen daalde. De toena van de milieu-vriendelijke verwarmingstechniek voor 2012 zien. Woordvoerder Karl-Heinz Stawiarski van BWP verwacht dat de belangstelling voor warmtepompen de komende jaren blijft toenemen. “De vraag naar tapwaterwarmtepompen stijgt opmerkelijk; niet in het minst omdat het systeem een efficiënte drinkwa-terverwarming biedt op basis van hernieuwbare elektriciteit en is daarom een aantrekkelijke partner van PV-installaties.”

Duitsland plaatst in 2012 70.000 warmtepompen

De traditionele koudemiddelfronten natuurlijk koudemiddel tegen synthe-tische koudemiddelen kunnen in de toekomst in elkaar opgaan. Dat blijkt uit onderzoek van de koudemiddelfa-brikanten Mexichem en Honeywell. Beide producenten onderzochten mengsels van CO2 en HFO’s en

hebben patenten verworven voor enkele van deze varianten. Mexichem geeft aan dat koudemiddelproducen-ten in het verleden al mengsels van HFK’s en CO2 en zelfs HCFK’s en CO2 onder de loep hebben genomen. Dit werd echter nooit commercieel gekozen, omdat deze mengsels een hoge glide hebben en weinig voordelen boden boven andere oplossingen. Sindsdien wordt het fenomeen van temperatuurglides van zeotropische mengsels, waarin de enkelvoudige componenten van het mengsel bij verschillende temperatu-ren koken, beter beheerst. De

toenemende druk van de EU met betrekking tot het opwarming van de aarde-potentieel van bestaande koudemiddel doet de rest. Mexichem bestudeert ook mengsels van verschillende componenten, zoals van r1234ze, CO2 en r32, alsmede van r152a, r161 en r134a in combinatie met koolwaterstoffen. Het bedrijf werkt in de eerste plaats aan alternatieven voor de auto- en luchtvaartsector, maar ook voor vervanging van koudemiddelen met een hoge gWP zoals r404a, waar-door nieuwe mengsels met CO2 werden gevonden.

‘Syntetische en natuurlijke middelen gaan in elkaar op’

Minister Kamp: bundel krachten voor duurzame energieHet is volgens minister Henk Kamp van Economische Zaken hoog tijd dat de landen in Europa de krachten bun-delen om meer schone en betaalbare energie te krijgen. Een gezamenlijke aanpak moet ervoor zorgen dat de productie van bijvoorbeeld zonne- of windenergie zich verplaatst naar landen waar dit het efficiëntst kan. Die boodschap gaf Kamp af bij het energieseminar in Berlijn waar ook bondskanselier angela Merkel en eurocommissaris günther Oettinger van energie spraken. als voorbeeld stelde Kamp dat zonne-energie in

Zuid-Europa twee keer zo efficiënt kan worden opgewekt als in Duits-land en nederland, omdat de zon daar meer en intensiever schijnt. En vanwege de harde wind zijn windmo-lens op land in Ierland een derde tot de helft goedkoper dan in nederland en Duitsland. De bewindsman wees er op dat nu subsidie wordt gebruikt om de verschillen weg te poetsen. “Volgens de Europese Commissie kan jaarlijks 10 miljard euro aan subsidies worden bespaard als er een geza-menlijke Europese markt voor duurzame energie zou zijn. De

productie van duurzame energie verplaatst zich dan vanzelf naar de landen waar dat het meest efficiënt is.” (anP)

06_09_nieuws.indd 8 12-02-13 14:48

1/1 A4.indd 8 11-02-13 17:3806_09_nieuws.indd 9 12-02-13 14:48

KNVVK verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling


terugblik op klimaatvak

Tijdens de klimaatvak 2013 die eind januari in Gorinchem werd gehouden was ook de KNVvK aanwezig. In de aanloop naar de beurs werd door de KNVvK het initiatief genomen om tijdens deze beurs inlooplezingen te houden. Deze werden gezamenlijk met NVKL uitgevoerd op het centrale koude-en klimaatplein. In de stand van de KNVvK werden naast de eigen uitingen over de activiteiten van de KNVvK op het gebied van ontwikkeling, verspreiding en toepassingen van de koudetechniek ook informatie gegeven over de komende conferentie TPTPR 2013 waar ook tijdens de beurs promotie voor werd gemaakt. Deze conferentie gaat over de stofeigenschappen van koudemiddelen en de warmteoverdracht in warmtewisselaars, maar ook over de positie waar Nederland zich in bevindt ten aanzien van de keuze voor de koude-middelen en de toepassingen in installaties en de te koelen producten.Het was opvallend druk bij de KNVvK stand die mede ook de vakbladen van K&L onder de aandacht bracht en informatie verstrekte aan belangstellenden. Een werkend koelsysteem met een glazen verdamper (serpentijn) trok ook de aandacht van het publiek vanwege het inzichtelijk maken van het verdampingsproces. Het koelen trainingsmodel dat via Cofely beschikbaar werd gesteld gaf aanleiding om ook meer dan anders in gesprek te raken met de beursbezoekers.Velen van hen ontdekten daarmee de KNVvK als kennisverspreider en zagen de kans schoon om eens toenadering te zoeken met de vereniging die veelal als een wetenschappelijk technisch instituut werd gezien. Het aanbod van het lidmaatschap dat tijdens de beurs niet meer bedroeg voor het eerste jaar dan 85 euro voor persoonlijke leden inclusief btw gaf mede aanleiding voor belangstellenden zich aan te melden voor het lidmaatschap.Al met al een succesvolle beurs die goed werd bezocht en waar velen zich thuis voelden en ook goede zaken konden doen.

aankondIgIng JaaRveRgadeRIng, algemeneledenveRgadeRIng en dag van de koude Op 15 mei 2013 wordt de algemene ledenvergadering gehouden die vanaf 13.30 uur aanvangt. Tevens wordt ook, zoals gebruikelijk, na de vergadering een speciaal onderwerp ter hand genomen waar ook niet-leden aan deel kunnen nemen, beter bekend als de dag van de Koude. Deze zal aanvangen om 15.30 uur. De plaats waar deze vergadering plaatsvindt wordt nog nader bekendge-maakt. Voor informatie daarover kan men ook op de website de laatste gegevens vinden via www.knvvk.nl

Glazen verdamper trekt de aandacht.

Ir. Bart van der Wekken van Fri-Jado over CO2-toepassing bij koeling in supermarkten.

Veel belangstelling voor de KNVvK.

10_11_verenigingsnieuws_knvvk.indd 10 12-02-13 14:50


KNVVK verenigingsnieuws Koude & luchtbehandeling RCC

Meer infowww.knvvk.nlwww.nvkl.nlwww.tptpr2013.nl

IIR ConfeRentIe eIgensChappen van koudemIddelen en waRmteoveRdRaCht De IIR Conferentie eigenschappen van koudemiddelen en warmteoverdracht die van 17 tot en met 19 juni wordt gehouden bij de TU in Delft heeft nu al ruim tachtig belangstellenden uit diverse landen getrokken die een uiteenzetting willen geven over de ontwikkelingen op het gebied van koudemiddelen, de eigenschappen ervan en de warmteoverdracht. Een uniek kans om in Nederland deel te nemen aan een internationaal congres dat in samenwerking met de TU-Delft, de KNVvK en de NVKL wordt georganiseerd. In dit congres wordt ook een work-shop gehouden dat ingaat op de mogelijke keuze van koudemiddelen in relatie met het toepassingsgebied.

Als onderdeel van de conferentie houden NVKL en TU-Delft op dinsdag 18 juni een workshop waarin een visie wordt gegeven op de prestaties van koelinstallaties gedurende de levenscyclus in supermarkten en de voedingsmiddelenindustrie. Doelen van deze workshop:Presenteren visie op criteria waaraan de toepassing van koudemiddelen moet worden getoetstPresentatie koudemiddelen aanbevelingsmatrixDiscussie met het Nederlandse bedrijfsleven m.b.t de toepassing en prestaties van de verschillende koudemiddelen in de sectoren super-markten en voedingsmiddelen industrieDiscussie met betrekking tot de toekomst van koudemiddelen in Nederland gegeven de doelstellingen van de Europese Commissie, de doelstellingen van eigenaren en de ontwikkelingen van koudemiddelen, componenten en apparatuur.

Tijdens deze conferentie kunt u ook bezoeken de:

80 paper presentaties op het gebied van: – State-of-the-art twee fase warmte-overdracht in mini channel wisselaars – De impact van koudemiddelen op het klimaat – Een thermodynamische evaluatie van laag GWP koudemiddelen – “State of the art” warmteoverdracht tijdens badverdamping

4 keynote colleges met als onderwerpen: – Absorptie – Condensatiewarmte overdracht – Energie opslag – Gaskoelers – Magnetische koeling – Nano-vloeistoffen – Levenscyclus prestaties – CV-warmte overdracht – Slurries

hoe zIet de toekomst van koudemIddelen In nedeRland eR uIt?Op dewebsite www.tptpr2013.nl is verdere informatie te vinden. Vanaf februari is via de website de inschrijving gestart. Binnen de drie dagen van de conferentie is de mogelijkheid geboden om ook alleen voor de gehele dag waarin ook de workshop wordt gegeven in te schrij-ven.

10_11_verenigingsnieuws_knvvk.indd 11 12-02-13 14:50

RCC Koude en luchtbehandeling

nvkl verenigingsnieuwsRCC Koude en luchtbehandeling

1212 februari 2013 106e Jaargang

Kom naar de KringbijeenKomsten voor installatiebedrijven Kringbijeenkomsten zijn bedoeld voor alle installatie-bedrijven binnen de NVKL. Het is een gelegenheid waarbij u met het NVKL-bureau en uw collega’s kunt praten over ontwikkelingen in de sector. Dit voorjaar willen we het in de bijeenkomsten met elkaar hebben over hoe we onze klanten optimaal kunnen ontzorgen met de verplichtingen die zij hebben in het kader van de Europese wetgeving omtrent de energieprestaties van gebouwen (EPBD) en dan in het bijzonder de aircokeuring die naar verwachting vanaf 1 juli verplicht is.

Op bezoek bij een collega-installateur De kringbijeenkomsten beginnen met een rondleiding bij een collega-installateur die in uw regio gevestigd is. Daarna volgt een maaltijd en het vervolg van het programma.Tijdens de korte presentaties en in de algemene discussie over het NVKL-collectief heeft u ruim de tijd om uw mening te geven. Op deze avonden kunt u uw invloed uitoefenen op het beleid van de komende jaren. Kom dus ook!

7 bijeenkomsten in het voorjaarDe kringbijeenkomsten vinden dit jaar plaats bij zeven bedrijven in verschillende regio’s, verdeeld over Nederland:

• Almelo,HBkoeltechniekopdonderdag21maart• Voorthuizen,VeenhuizenKoeltechniekopdinsdag26

maart• Roermond,KomaKoeltechnischeIndustrieop

donderdag28maart• Amsterdam,Dévékoudetechniekopdonderdag4

april• Roden,CofelyNoordopdinsdag9april• Waddinxveen,MiddenHollandKoeltechniekop

donderdag 11 april• DenBosch,GEARefrigerationNetherlandsop

dinsdag23april

Binnenkort ontvangen de installatiebedrijven binnen de NVKL een uitnodiging voor deze bijeenkomsten.

21 nvKl-leden op Koude & Klimaat-plein tijdens KlimaatvaK 2013!Intotaal21NVKL-ledenhebbenzichonlangsgezamen-lijkgepresenteerdopdeKlimaatvak.Waardatineerdere edities gebeurde in een zogeheten Koude & Klimaatstraat, was er nu een heus plein ingericht.Een echt trefpunt voor alle geïnteresseerden in koude- en klimaattechniek, met een prachtig zicht op de exposerendeledenrondomhetplein.Behalveeeninformele plek om met iedereen bij te praten was het plein ook het podium voor sprekers en inleiders over een breed aantal koeltechnische onderwerpen. Deze inleidingen werden goed bezocht, regelmatig was het plein zelf ‘uitverkocht’.De NVKL en de deelnemende bedrijven kijken terug op een geslaagde beurs, bestaande relaties zijn aange-haald, nieuwe contacten gemaakt, kansrijke leads zijn gelegd en dat alles in een goede en positieve sfeer. Kortom, een geslaagd evenement.

12_13_Verenigingsnieuws NVKL.indd 12 12-02-13 14:53

verenigingsnieuws nvkl Koude & luchtbehandeling RCC


WedstrijdFlare-optrompverbindingenmakenophetKoude&Klimaatplein.MetdankaansponsorsIndoorSkydiveRoosendaalenGasco.

Goedbezochteinlooplezingen,verzorgddoorNVKLenKNVvK.

sfeer op Koude & Klimaatplein

Standhouderslunch.

12_13_Verenigingsnieuws NVKL.indd 13 12-02-13 14:54

RCC Koude & luchtbehandeling

1414 FEBRUARI 2013 106e JAARGANG

ONDERZOEK

MethodeOm op e� ciënte wijze een vol-doende grote steekproef van koelinstallaties te verkrijgen, over een periode van 2007 tot en met 2010, is aan koelinstallateurs gevraagd om gebruik te maken van hun gegevens over bijvullingen in R22 en HFK koelinstallaties die zij in onderhoud hebben. Deze bijvullin-gen zijn een maat voor de lekkage-hoeveelheid. Door deze gegevens te koppelen aan bestanden over de koudemiddelvulling van de instal-laties ontstaat een lekpercentage per jaar.

ResponsAan de steekproef hebben 193 bedrijven deelgenomen; er werden in totaal 1984 koelinstallaties onderzocht. Onderstaande abel geeft de participatie verdeeld over de sectoren. De groep overige

Begin 2012 is in opdracht van Agentschap NL onderzoek uitgevoerd naar lekkages van R22 en HFK koudemiddelen uit koelinstallaties in de sectoren zuivel, vlees en overige gerelateerde sectoren in de voedingsmiddelenindus-trie. Het onderzoek had de vorm van een steekproef. Er hebben 193 bedrijven deelgenomen; 1984 koelinstallaties zijn onderzocht. Het gemiddelde lekper-centages is 7. De lekkages zijn afkomstig van 10 procent van de installaties uit de onderzoeksgroep.

Tekst ir. Fons Pennartz en Marcel van den Bovenkamp M.Sc.KWA Bedrijfsadviseurs

voedingsmiddelensectoren is toegevoegd om te bekijken of deze bedrijven een ander resultaat vertonen. De bedrijven zijn onbe-kend, anoniem verwerkt, in het onderzoek.

Overall resultaatHet gemiddelde lekpercentages over alle sectoren is 7. Het is niet zinvol om een trend te ontdekken in de lekpercentages over de jaren heen. Bedrijven kunnen wisselen van installateur en vallen dan uit de beschouwde groep. Daarnaast blijkt dat de lekkages veelal het gevolg zijn van calamiteiten. Let wel: niemand herkent in de praktijk een lekpercentage van 7 aan zijn installatie; hij is ofwel dicht of als hij lekt dan lekt hij meer dan 30 procent.Je kunt ook stellen dat de installatie, als je bijvoorbeeld 5 procent lek

Steekproefonderzoek R22 en HFK lekkage koelinstallaties

nastreeft, een aantal jaren niet meer mag lekken na een grote lekkage calamiteit. Het blijkt voorts dat 90 procent van de installaties over de periode 2007-2010 geen lekkages vertoont. De lekkages zijn derhalve afkomstig van 10 procent van de installaties uit de onderzoeksgroep.

Inhoud en categorieënDe koudetechniek is al vele jaren vertrouwd met de indeling van koelinstallaties in grootte catego-rieën naar inhoud van koudemid-del. De categorie 0-3 kg omvat de kleinere airco’s, oplopend tot de categorie >300 kg die voornamelijk betrekking heeft op pompcircula-tiesystemen. De tabel onderaan de volgende pagina toont het aantal installaties per sector en categorie. Ter illustratie is 2010 toegevoegd naast het gemiddelde over de vier beschouwde jaren.De tabel bovenaan pagina 15 toont de hoeveelheid nominale vulling per installatiecategorie en sector. Hieruit blijkt dat de grootste hoe-veelheid koudemiddel zich bevindt in de twee grootste categorieën. Als vervolgens de lekkagehoeveel-heden op basis van bijvullingen

2007 2008 2009 2010 Gemiddelde

lekpercentage

Sector R22 HFK R22 HFK R22 HFK R22 HFK R22 HFK Totaal

Zuivelsector 4,3 4,3 4,8 2,0 15,0 6,3 2,5 5,6 6,7 4,6 6

Vleessector 10,0 9,4 7,0 5,5 3,5 14,6 4,1 10,4 6,1 10,0 7

Overige voedingsmiddelen-

sectoren

8,7 11,5 8,4 7,5 4,5 5,2 6,6 7,5 7,1 7,8 7

Gemiddeld lekpercentage 8,0 8,1 7,1 4,8 6,7 8,3 4,7 7,7 6,7 7,2 7

Lekpercentage

14_17_0nderzoek_koudemiddelen_thema.indd 14 12-02-13 15:24



ONDERZOEK

worden geanalyseerd, dan treden de grootste lekkage hoeveelheden op in de categorieën 30 t/m 300 en >300 kg. De tabel onderaan pagina 16 toont de lekkagehoeveelheid in procenten per sector en categorie als gemiddelde over vier jaren naast de cijfers van 2010.Vervolgens is onderzocht hoe vaak installaties lekkages vertonen. Dit resultaat wordt getoond in de tabel onderaan pagina 17 als percentage lekkende installaties per categorie. Populair gezegd: de installaties met inhoud >300 kg lekken vaker dan die uit de andere categorieën.Ook is het interessant om te aan geven hoeveel koudemiddel een installatie verliest als er een lek optreedt. De tabel bovenaan pagina 15 toont het lekpercentage van de lekkende installaties. Dit komt overeen met de ervaringen in de praktijk: een kleine installatie raakt bij een lek al gauw haar hele inhoud kwijt, een grote installatie raakt echt haar gehele vulling niet zomaar kwijt. Het is uitermate interessant na te

gaan wat de oorzaken van lekkages zijn. Dit blijkt echter maar beperkt te worden geregistreerd in de databa-ses van de koelinstallateurs. Oorzaken worden in slechts enkele gevallen in een woord aangegeven, niet nader gespecifi ceerd. De volgende opsomming is geturfd uit de databases: condensor (12 keer), compressor (10, waarvan 2 vervangen), vloeistofl eiding (9), olieleiding (8), expansieventiel (7), heetgasleiding (3), verdamper (2) en diverse oorzaken (27).

HFK koudemiddelen De HFK koudemiddelen zijn als groep beschouwd. De tabel onder-

aan pagina 16 geeft een uitsplitsing naar type koudemiddel van HFK’s in kg inhoud (2010). Het blijkt dat de R507A en R404A koudemiddelen voor circa 80 procent de HFK groep representeren. Dit zijn koudemid-delen, vooral toegepast voor de lagere temperaturen.

Samenvattend• 58 procent van de lekkagehoe-

veelheid komt uit de installatie-categorie >300 kg inhoud. Dit betreft 5 procent van de installa-ties (ofwel afkomstig uit een groep van ca. 90 installaties)

• 36 procent van de lekkage hoeveelheid komt uit de instal-

2010 Gemiddelde verhouding

2007-2010

Sector Installatiecategorie R22 HFK R22 HFK Totaal

Zuivelsector 0 t/m 3 kg

3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

105

115

72

22

139

200

109

13

33%

37%

23%

7%

32%

44%

22%

2%

32%

41%

22%

5%

Totaal 314 461 100% 100% 100%

Vleessector 0 t/m 3 kg

3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

39

47

50

16

61

102

60

13

25%

31%

33%

10%

25%

43%

26%

5%

25%

38%

29%

7%

Totaal 152 236 100% 100% 100%

Overige voedingsmidde-

lensectoren

0 t/m 3 kg

3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

148

90

67

12

201

168

87

14

47%

28%

21%

4%

43%

36%

18%

3%

44%

33%

19%

3%

Totaal 317 470 100% 100% 100%

Alle sectoren 0 t/m 3 kg

3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

292

252

189

50

401

470

256

40

37%

32%

24%

7%

35%

40%

21%

3%

36%

37%

22%

5%

Totaal 783 1.167 100% 100% 100%

Aantal installaties per installatiecategorie en sector

Gemiddeld

2007-2010

Gemiddeld

lekpercentage

Categorie nominale vulling R22 HFK

0 t/m 3 kg

3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

77

76

50

23

86

70

52%

37

82,9

72,2

51,0

25,6

Gemiddeld 28 44 32,7

Lekpercentage van lekkende installaties




ONDERZOEK

latiecategorie 30-300 kg inhoud. Dit betreft 22 procent van de installaties (ofwel afkomstig uit een groep van ca. 445 installaties)

• Grote installaties lekken vaker (maar verliezen niet alles)

• Oorzaken van lekkages zijn maar beperkt geregistreerd

• R507 is het meest toegepast uit de groep van de onderzochte HFK koudemiddelen

NabeschouwingOp 7 november 2012 heeft de EU een voorgenomen herziening van de F-gassen verordening gepubli-ceerd. Deze review geeft ook het belang van containment met

nadruk aan. Hoe kunnen we lekdichtheid verbeteren? Ook blijkt uit deze herziening dat het voorne-men bestaat dat de toepassing van sto� en als R507A na 2020 in de ban worden gedaan. Is twee keer of vier keer per jaar lekzoeken wel voldoende zinnig: vandaag lekdicht betekent niet morgen ook lekdicht. Kun je niet meer tijd besteden aan goede preventieactiviteiten in plaats van curatief zoeken? De ervaring is dat ammoniakinstal-laties veel meer lekdicht zijn. Moeten we HFK installaties dan niet eigenlijk bouwen als ammoniak-koelinstallaties?

Helaas worden bijvullingen aan ammoniakinstallaties niet geregis-treerd zoals bij de synthetische koudemiddelen. Een vergelijkbare registratie zou de stelling kunnen staven. Retrofi ts verhogen de kans op lekkage? Op de KNVvK discussie avond op 13 december 2012 was men verdeeld over deze stelling. Er waren goede ervaringen maar ook veel slechte ervaringen in de praktijk. De retrofi tvraag is overi-gens geen resultaat uit het KWA onderzoek. Als we de oorzaken van lekkage beter gaan omschrijven en centraal registreren dan leidt dit tot innova-tie van individuele componenten


2007-2010

Sector Installatiecategorie R22(kg) HFK(kg) R22(kg) HFK(kg) Totaal


3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

10

43

446

156

12

61

1.168

0

0%

4%

32%

64%

1%

10%

70%

20%

0%

6%

45%

48%

Totaal 654 1.240 100% 100% 100%


3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

4

21

1.089

280

4

107

231

1.449

0%

3%

37%

60%

0%

5%

29%

65

0%

4%

34%

62%

Totaal 1.394 1.790 100% 100% 100%

Overige voedings-

middelensectoren

0 t/m 3 kg

3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

2

163

1.462

1.011

16

159

926

703

0%

4%

28%

67%

1%

9%

45%

46%

0%

6%

34%

60%

Totaal 2.638 1.803 100% 100% 100%


3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

15

226

2.997

1.447

31

326

2.324

2.152

0%

4%

32%

64%

1%

8%

44%

47%

0%

5%

36%

58%

Totaal 4.686 4.833 100% 100% 100%

Hoeveelheid lekkage in kg

Type koudemiddel Zuivelsector vleessector Overige voedings-

middelensectore

Totaal Percentage van

totaal

R507

R404A

R134A

R407C

R410A

Overige

16.252

1.716

1.889

1.405

571

155

11.717

3.719

1.114

347

79

175

12.487

5.487

4.599

1.135

140

67

40.456

10.922

7.601

2.887

790

397

64,2%

17,3%

12,1%

4,6%

1,3%

0,6%

Totaal 21.988 17.150 23.915




ONDERZOEK


2007-2010

Sector Installatiecategorie R22(kg) HFK(kg) R22(kg) HFK(kg) Totaal


3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

218

765

7,793

17.502

313

1.668

8.480

11.528

1%

3%

30%

67%

1%

8%

38%

53%

1%

5%

33%

61%

Totaal 26.278 21.988 100% 100% 100%


3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

66

762

6.065

26.842

85

1.307

5.933

9.825

0%

2%

18%

79%

0%

8%

35%

57%

0%

4%

24%

72%

Totaal 33.733 17.150 100% 100% 100%

Overige voedingsmidde-

lensectoren

0 t/m 3 kg

3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

165

1.525

7.000

31.569

212

2.781

9.752

11.170

0%

3%

15%

82%

1%

12%

42%

45%

1%

6%

23%

100%

Totaal 4,.259 23.915 100% 100% 100%


3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

449

3.051

20.858

75.913

610

5.755

24.165

32.523

0%

3%

19%

77%

1%

9%

38%

52%

1%

5%

26%

68%

Totaal 100.270 63,053 100% 100% 100%

Hoeveelheid nominale vulling per installatiecategorie en sector

Meer informatieKWA BedrijfsadviseursRegentesselaan 2Postbus 15263800 BM Amersfoort T: 033-4221333E: [email protected] I: www.kwa.nl

Gemiddeld 2007 - 2010 Gemiddeld per jaar

Categorie nominale

vulling

R22 HFK

0 t/m 3 kg

3 t/m 30 kg

30 t/m 300 kg

300 kg<

2,8%

9,9%

17,6%

26,2%

4,0%

7,9%

13,6%

20,5%

3,5%

8,6%

15,4%

23,9%

Gemiddeld 10,2% 8,2% 9,0%

Aantal lekkende installaties per catogorie

(afsluiters, afdichtingen, etc.) en installatieontwerp en dus tot verbeterde lekdichtheid.Kent een eigenaar of eindgebruiker van een koelinstallatie het lekper-centage van zijn koelinstallatie? Is het zinvol om een vervolg onderzoek te starten naar lekkage percentages voor meer industrie sectoren?

Summary KWA Business Consultants has conducted out a random test survey in the Dairy, Meat sector and a peer group in other food sectors. The main goal is to obtain data on the

size and trends of R22 and HFK emissions in the period 2007-2010. The survey is carried out by col-lecting the data of refi lling of refrigeration installations that have been registered by the refrigeration contractors. In total 1984 installations of 193 companies participated the random test. The average emission percen-tages during the years 2007-2010 turn out to be: Dairy sector: 5,7%, Meat sector: 7,4%, peer group Other Food: 7,3%. The overall average percentage of all sectors is 7%. It turns out that 58% of the total emission is related to the largest

category of refrigeration installati-ons (> 300 kg content). This cate-gory is related to only 5% of all installations. In total 14 large R22 installations and 8 large HFK installations are showing leakages annually. Similarly, 36% of the total emission is related to the mid-largest cate-gory of refrigeration installations (30-300 kg content). This category is related to only 22% of all installati-ons. In total 34 mid-large R22 installations and 32 mid-large HFK installations are showing leakages annually. It was not possible to get a good insight in the type of leakages.




Koeltechniek en airconditio-ning zijn van belang voor de mensheid op gebied van

voedselveiligheid, productiviteit en comfort. Technologische ontwikke-lingen dragen voortdurend bij aan het voldoen aan deze behoeften. In het begin was het veiligheidsrisico versus economisch voordeel aanvaardbaar, maar door lekkage van brandbare of giftige koudemid-delen veroorzaakte ongelukken hebben geleid tot ontwikkeling van ‘veilige’ koudemiddelen.De invoering van de CFK’s en later HCFK’s losten weliswaar de veilig-heidsproblemen op, maar tot in de jaren zeventig bleven milieurisico’s buiten beeld. De ernstige gevolgen van een langdurig gebruik van CFK’s leidden tot een mondiale overeenkomst van geleidelijke uitfasering van de CFK’s. De oplossing werd gevonden door de ontwikkeling van HFK’s. Die leveren echter de grootste bijdrage aan de opwarming van de aarde, tenzij nieuwe technologieën kunnen worden ontwikkeld en toegepast (zie afbeelding hieronder).

Bij de ontwikkeling en introductie van regelingen en producten die worden toegepast bij nieuwe, duurzame koudemid-delen manifesteert zicht een krachtenbalans.Een analyse vanuit het standpunt van Danfoss, fabrikant van koeltechni-sche componenten.

De vraag is wat de ontwikkeling van deze nieuwe technologieën beïn-vloedt en in welk tempo. Het ideale scenario is een mondiaal regime met kaders voor nationale wetge-ving waaraan de industrie een goed gedefi nieerd werkgebied kan ontlenen. Hierdoor ontstaat de motivatie om te investeren in het ontwikkelen van nieuwe producten.

Montreal ProtocolHet Montreal Protocol is hier een goed voorbeeld van. Het Kyoto Protocol ( GWP) is niet zo e� ectief geweest en leidt tot een groeiend mozaïek van verboden en voor-schriften (zie afbeelding bovenaan de volgende pagina). De industrie

Productontwikkeling voor duurzame koudemiddelen

DUURZAME KOUDEMIDDELEN

zag zich genoodzaakt producten te ontwikkelen voor vele koudemid-delen en -toepassingen. In de toekomst is de beschikbaarheid van duurzame producten voor gebruik met lage GWP-koudemiddelen noodzakelijk. Als fabrikant is Danfoss in de afgelopen decennia geconfronteerd met de ontwikke-ling van componenten voor veel nieuwe koudemiddelen. Het scenario is altijd complex. Techniek en veiligheid staan voorop, maar het maken van de juiste keuze en het erbij behorende tijdpad wordt vaak bemoeilijkt door een ingewik-kelde en onzekere regelgeving.Innovatie komt uit nieuwe moge-lijkheden om waarde te creëren. Als

Zeven verschillende krachten zijn belangrijk voor het besluit om producten te ontwikkelen. In een volwassen markt zal er een quasi statisch evenwicht ontstaan tussen deze krachten en de geplande ontwikkeling resultaten. Het evenwicht wordt verbroken door krachten van de markt zoals milieueisen, resulterend in nieuwe wetgeving waardoor innovatie noodzake-lijk wordt, en plotseling het spel verandert. Dit is precies wat gebeurt als laag-GWP koude-middelen vanuit milieuredenen voorgeschreven worden. Normen en wetgeving worden drij-vende krachten.

18_21_duuzame_koudemiddelen.indd 18 12-02-13 14:57




energieprijzen laag zijn, wordt geen energie-e� ciënte oplossing gemaakt. Als wetgeving niets voorschrijft, blijven ontwikkelingen van nieuwe koudemiddelen en -systemen uit. De koeltechniek en airconditioning waren jarenlang een bedrijfstak met bescheiden innovatie. Veel producten zijn lange tijd toegepast en daardoor zijn productie en logistiek volwassen, geoptimaliseerd en kostene� ectief.

ElektronicatoepassingenDe meeste innovatie is gerealiseerd in de elektronicatoepassingen. In de afgelopen tien jaar zijn echter door de eisen voor wat betreft energie-e� ciëntie en koudemidde-len innovaties gerealiseerd die niet alleen een kostenbesparende achtergrond hadden. Drastische wijzigingen realiseren in producten voor nieuwe koudemiddelen is tijdrovend en duur. De markt wordt beïnvloed door uiteenlopende lokale wetgeving, waardoor het moeilijk is vast te stellen hoe levensvatbaar een project is. In de afbeelding op de vorige pagina bovenin is dat geïllustreerd doordat de hefboom nog niet het levensvat-baarheidsniveau heeft bereikt. Het lampje om het ontwikkelproces te starten brandt nog niet. Dergelijke projecten worden vaak ingedeeld als strategisch of risicovol. Maar hoe ze ook genoemd worden, feit blijft dat onze industrie dergelijke baanbrekende projecten nodig heeft waarbij een zware wissel

wordt getrokken op de ontwikke-laars binnen het bedrijf. De ontwik-kelingen van de CO2-kleppen en -regelaars van Danfoss zijn een voorbeeld van het uitwerken van nieuwe ideeën, waarbij samen met universiteiten en afnemers het hergebruik van beproefde concep-ten samen met nieuwe materialen in de afgelopen tien jaar resulteerde in nieuwe producten. Normalisatie en wetgeving (N & W) is het overheersende mechanisme voor het duwen van de ontwikke-ling in een bepaalde richting. Boetes, belastingen, uitsluitingen en tot op zekere hoogte vrijwillige overeenkomsten bleken e� ectief. Dit geeft de industrie vertrouwen om te investeren in ontwikkeling.De afbeelding links bovenaan deze pagina toont de grote verscheiden-heid van maatregelen. In Europa gaat men verder dan de Montreal-eisen, terwijl de VS en Azië het precies volgen. Australië heft hoge belastingen op de HFK-verkoop.Diverse landen stimuleren groene technologie door het geven van subsidies of door belastingmaatre-gelen op investeringen voor e� ciencyverbeteringen. Onder-zoeksprogramma’s aan universitei-ten zijn een goede kraamkamer voor nieuwe ideeën die dan door de industrie verder kunnen worden uitgewerkt. De groeiende N&W lappendeken is echter gevaarlijk. Het initieert lokale suboptimalisatie en vergroot de complexiteit van de markt. Kosten zouden worden

opgedreven en technologische vooruitgang zou vertragen of zelfs geblokkeerd.

Wetgevende invloedIn 2002 introduceerde de EU de MAC richtlijn en in 2004 de richtlijn F-gassen. Terwijl de MAC-richtlijn koudemiddelen tot het niveau van een GWP van 150 verbiedt, zorgt het tegelijkertijd voor een impuls om nieuwe oplossingen voor R134a in automotive-airconditioning te zoeken. In 2003 introduceerde Denemarken een zeer hoge HFK-belasting en in 2007 een maxi-mumhoeveelheid van 10 kg HFK. Dit dwong het supermarktsegment te zoeken naar alternatieven voor HFK’s en startte een ontwikkeling van CO2-koelsystemen.Van 2001 tot 2005 werd de eerste generatie CO2-supermarktsyste-men voornamelijk gebouwd als een cascadesysteem met HFK’s of HC in de eerste trap. Van 2005 tot 2009 zijn driehonderd transkritische systemen in Europa geplaatst. Van de Deense supermarkt Fakta (zie afbeelding rechtsboven) bestaat een goed onderbouwde studie. Daarin is aangetoond dat de tweede generatie transkritische CO2-instal-latie e� ciënter werkt dan de voorheen gebruikelijke HFK-versie.

LevenscycluskostenDe gemiddelde geaccumuleerde levenscycluskosten (LCC) van een product is een geaccepteerd middel om technologieën te evalueren en





om minimumprestatienormen (MEPS) vast te stellen. De selectie van koudemiddelen heeft grote impact op de LCC door de fysieke eigenschappen zoals viscositeit en warmteoverdrachteigenschappen. Ongeacht de keuze van het koude-middel moet het eindproduct een levensvatbare LCC hebben. Dure, groene oplossingen voor een kleine minderheid is geen optie. De uitdagende vraag is altijd hoe de LCC verlaagd kan worden als de technologie zich verder ontwikkelt. Ervaring met CO2 als koudemiddel heeft duidelijk aangeven dat de LCC zich beter heeft ontwikkeld dan werd voorspeld.

Technische competentieTechnische expertise bij het ontwikkelen van nieuwe producten voor nieuwe koudemiddelen met verbeterde energie-e� ciëntie is een basisvoorwaarde. Kennis van materiaalkunde, testprocedures en engineeringpraktijk moet aanwezig zijn. Voor de CO2 transkritische toepassing heeft de ontwikkeling van compressoren en regelappara-tuur gedurende een decennium een intens proces doorlopen. De iteraties tussen ontwerp en terug-koppeling uit de praktijk kost tijd. Kinderziekten zijn gevaarlijk voor nieuwe technologieën, vooral wanneer die moeten concurreren met volwassen oplossingen.Thermodynamisch liggen de eigenschappen van koolwaterstof-fen dicht bij die van HFK’s of HCFK’s. Propaan (R290) wordt soms

naar voren geschoven als een drop-in voor R22 maar dat is een gevaarlijk misleidend standpunt omdat vanuit het veilig-heidsaspect speciale voorzorgsmaatregelen genomen moeten worden. Dit betekent dat met name servicemonteurs plotse-ling andere werkmetho-den moeten hanteren bij systemen die er op het oog hetzelfde uitzien als voorheen. Voordat ver-

koop wordt goedgekeurd, is het voor een leverancier van de com-ponenten belangrijk er zeker van te zijn dat de markt klaar is om koolwatersto� en veilig te hanteren en dat fabrikanten kunnen aanto-nen dat bestaande veiligheidsnor-men (zie de afbeelding bovenaan de pagina) worden nageleefd. De afbeelding onderaan deze pagina toont het interne Danfoss-proces om een component vrij te geven voor gebruik met koolwater-stof. Een grondige risico-evaluatie wordt gemaakt en goedgekeurd door een verzekeringsdeskundige, wat uiteindelijk resulteert in type-keur. Regionale normen worden geëvalueerd, wat dan leidt tot geografi sche beperkingen. Belangrijk in de discussie is het verschil tussen het vermeende en werkelijke risico. De juiste beslissin-gen voor het creëren van waarde voor de samenleving is gebaseerd op een goed evenwicht tussen deze risicoaspecten. Nieuwe toepassin-gen van koudemiddelen worden altijd met achterdocht bekeken, maar naar mate de tijd vordert, komen de werkelijke en vermeende risico’s samen. Nieuwe systemen krijgen het vertrouwen in een bredere markt dankzij bewezen veiligheid en een goed ingevoerde service.

MarktbereidheidMarktbereidheid is het vermogen van de markt om een nieuwe technologie toe te passen. Deze factor hangt samen met de wetge-

ving. Geen enkel land blokkeert de eigen markt wegens gebrek aan servicemogelijkheden voor nieuwe technologieën. Onderwijs speelt hierin een belangrijke rol. Te weinig opgeleide mensen leidt tot een hoger risico op ongevallen en de voorspelde LCC wordt niet bereikt. Niet voldoen aan de verwachtingen is funest voor een nieuwe techno-logie; een tweede kans wordt vaak niet gegeven.

InnovatiesDe mening van Danfoss over de toekomstige koudemiddelen (groene vlakken) voor verschillende toepassingen wordt weergegeven in de afbeelding op de volgende pagina. Intraregionale ontwikkelin-gen worden niet aangegeven. Nieuwe koudemiddelen laten op hun beurt weer andere innovaties het licht zien.Veiligheid is een dwingende eis en is doorslaggevend voor het toe-komstige gebruik van koolwater-sto� en. De snelheid naar een brede marktacceptatie is moeilijk te voorspellen. Veel hangt af van politiek, opinie en fabrikanten. In die zin is een wereldwijde norm voor de minimale eisen van systemen en componenten rele-vant. In ISO 5149 zijn milieu- en




Anders denken in klimaatoplossingen

Scan de QR-code met uw smartphone of tablet voor meer informatie!

ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING

Airview Luchtbehandeling BV I 078 - 652 18 00 I www.airview.nl

Bij ons kunt u terecht voor méér dan alleen de levering van uw apparatuur. Ook advisering en ondersteuning in alle fases van uw project vormen voor ons een belangrijk onderdeel van de totaaloplossing.

Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van dit concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden.

Met de door ons leverbare WTW-units kan voor iedere situatie een passende oplossing geboden worden. Meer informatie over deze apparatuur vindt u in het productoverzicht hierboven.

Airview Luchtbehandeling is uw totaal-leverancier in klimaatoplossingen.Door middel van ons uitgebreid leverings-programma kunnen wij u de oplossing bieden voor ieder klimaatprobleem.

Luchtbehandeling

HRU DUO/FAI/HR

HRE / HRE-TOP R-TOP

veiligheidseisen voor koelen warmtepompsyste-men vastgelegd. Een nieuwe versie van ISO 5149 inclusief koolwatersto� en is in voorbereiding met internationale deelname en met verwachte release in 2013. Als regionale normen de ISO 5149 als minimumvereiste aannemen, is een basis gelegd voor bredere acceptatie van koolwatersto� en.Voor huishoudelijke en kleine commerciële toepas-singen blijven koolwatersto� en toegepast worden. De goedkeuring in de VS van EPA SNAP van drie koolwatersto� en voor deze toepassingen is een doorbraak. De ervaring heeft aangetoond dat binnen de grenzen van de toelaatbare vulling de risico’s klein zijn.Voor grotere commerciële toepassingen, met name supermarkten, met gecombineerde koelen warmte vraag zal zeker het gebruik van CO2 toenemen, dit als gevolg van de hoge temperatuur eigenschappen. R290 is al een goed ingevoerd kou-demiddel, niet alleen voor kleine apparaten maar ook voor honderden supermarkten in noordelijke EU. De combinatie van R290 of R717 en CO2 heeft de potentie in zich om zeer e� ciënte systemen in elk klimaat te realiseren. Warmtepompen zijn erg geschikt voor het herge-bruik van (opgeslagen) energie waardoor zowel individuele woningwarmtepompen als industriële (R717) warmtepompen voor stadsverwarming en warmteterugwinning steeds meer toegepast worden.Hoewel R32 een HFK is, heeft het pragmatische voordelen die niet buiten beschouwing mogen worden gelaten. Binnen het zevenkrachtenmodel is R32 een levensvatbare en ecologisch keuze voor veel ontwikkelingslanden op middellange termijn. Wel moet R32 moet nog worden ingedeeld als geschikt koudemiddel, gezien vanuit de normalisa-tie en de wetgeving. n

Bewerking van een paper van de Gustav Lorent-zen conferentie 2012 door ing. Kees van Heinin-gen, lid redactieraad RCC Koude & Luchtbehande-ling




Was laatst op een kinder-feestje, toen de gastvrouw vroeg of ze knetterijsjes

wilden. Er klonk eenstemmig: ja graag. “Wat zijn dat?” vroeg ik in mijn onwetendheid! Even later werd ik omringd door een kinderschare en ze toonden me een blik in hun opengesperde mondjes! “Luister maar”, riepen ze. Inderdaad je hoorde plop, plop en zag ‘ontplo� n-kjes’ in de smeltende ijsbrei! Het knettereffect komt door kleine belletjes met koolstofdioxide die de fabrikant in het ijs stopt. De belletjes worden gemaakt als het ijs nog zacht is door er koolstofdi-oxidegas onder druk in te blazen. Als het ijs daarna bevriest, raakt

Het laten ontsnappen van koudemiddel om producten af te laten koelen is niet nieuw. Ernst Berends dook in de geschiedenis van onder meer freon, R12 en R134 die ooit een bijdrage leverden aan de koeling van levensmiddelen. De modernste variant is het laten koelen van frisdrank in blik met behulp van koolstofdioxide. De belletjes CO2 worden ook in andere voedingsmiddelen toegepast voor het fune� ect. De auteur zet echter vraagtekens bij de duur-zaamheid van deze toepassing.

Tekst ing. Ernst Berendslid redactieraad RCC Koude & luchtbehandeling | GEA Refrigeration Nederland N.V.

het gas opgesloten. Als het ijsje tijdens het opeten smelt, komen de belletjes aan de oppervlakte en knappen ze; dat geeft een knette-rend gevoel en dus zelfs ook geluid!De belletjes koolstofdioxide worden ook in andere snoeppro-ducten verwerkt. Dan zijn ze gevat in kleine gekleurde bolletjes van suikergoed. Zo bestaan al knetter-drop, knetter-lollies, knettergekke pasta en knetter-kauwgum.

CO2-uitstootMoesten we onze CO2-uitstoot niet drastisch verminderen? Daar zijn afspraken over gemaakt, anders moeten we weer heel veel

Koelen met CO2 voor de fun?

DUURZAAM KOELEN

bomen ter compensatie planten. We kunnen misschien wel twee problemen in één keer oplossen door geen CO2 meer in cola, andere frisdranken, knetterijsjes en snoepgoed te doen. Dan neemt de zwaarlijvigheid onder de jeugd drastisch af en komt er minder CO2 in de atmosfeer! Laten we CO2 maar in lekdichte koelinstal-laties stoppen en een beetje in bier natuurlijk! Elk huishouden veroorzaakt door vervoer, gasverbruik en elektrici-teit in huis een mengsel van broeikasgassen, waaronder CO2. Omgerekend naar alleen CO2 komt er jaarlijks gemiddeld bijna 9 ton kooldioxide vrij per huishou-den. Om met bomen deze huis-houd-CO2 te compenseren, moeten ruim vierhonderd bomen

22_25_duurzaam_koelen.indd 22 12-02-13 14:59



DUURZAAM KOELEN

in de tropen een jaar lang groeien.De totale hoeveelheid CO2 die nu jaarlijks wordt uitgestoten is ruim anderhalf keer hoger dan in 1990. Nam de CO2-productie in 2009 nog af vanwege de economische crisis, in 2010 en 2011 groeide de uitstoot juist sneller dan ooit. Het tempo waarin de wereld CO2-uitstoot is hoger dan ooit. Het CO2-gehalte in de lucht neemt toe met 0,4 procent per jaar.Het laten ontsnappen van koude-middel ter afkoeling is niet nieuw, maar wanneer alleen gebruikt voor de fun, is dat geen verkeerde manier om koudemiddelen te gebruiken? Weg is weg immers!Eind jaren zestig ging men zeker niet duurzaam om met de toen voorhanden chemische koude-middelen. In 1967 introduceerde de Amerikaanse koudemiddelfa-brikant Du Pont, het Liquid Freon Freezant System (LFF). Het af te koelen/in te vriezen product werd hierij in direct contact met R12 gebracht. De Zweedse tunnelbou-wer Frigoscandia kreeg in 1969 een licentie en ontwikkelde de FLEXoFREEZE.In diverse foodmagazines ver-

schenen positieve artikelen onder de kop: Freon opens the way to new processing techniques. Er werden ook nogal wat voordelen genoemd: vriestijden zoals bij cryogeen tegen de kosten van conventionele methoden met koude lucht, beter behoud van smaak en een kwalitatief beter product.

FreonOver freonverliezen en -opname in het product maakte niemand zich druk. Alles was getest door en blijkbaar goed bevonden. Pas jaren later kwam freon negatief in het nieuws voor wat betreft onze gezondheid. Blij dat die technolo-gie niet heeft doorgezet. Wat vriestijden: erwten 30 seconden, maiskolven 7 minuten, aardbeien 2 minuten, perzikschijfjes 1,5 minuut, frites 60 seconden, vissticks 2 minuten en drumsticks 9 minuten.De tunnel bestond uit een soort trog waar het verse product per band ingevoerd werd. Om vervol-gens op een tweede band te komen waar er onder atmosferi-sche condities freon 12 op werd

gesproeid (verdamping bij circa -30°C). Boven deze band hing een koelblok waarop de meeste daarbij ontstane damp werd teruggecon-denseerd bij -43°C. Via een derde band verliet het bevroren product de vriezer. Het product komt dus van een 100 procent atmosferi-sche omgeving in een 100 procent freonomgeving. Voordeel is dat de zware R12 damp blijft ‘hangen’. Als verlies wordt genoemd 1,5 kg freon/100 kg product.Er zouden tunnels geweest zijn voor 32 ton product/h > toch 480 kg freon weg > goed voor de omzet van Dupont?In ons bedrijfsarchief een in 1976 uitgevoerd literatuuronderzoek gevonden, uitkomst:• Voorschriften gevonden dat het toegestaan is in de landen: VS, Groot-Brittannië en België.• In de warenwetten van Duits-land, Frankrijk en Italië wordt dit onderwerp niet genoemd.• In Nederland is deze conserve-ringsmethode niet verboden. Men dient zich wel te houden aan de limiet van de dosis van de stof die men aan voedingswaren wil toevoegen. Voor freonen zijn de




DUURZAAM KOELEN

gel coated heat exchanger

foil seal insulating container

decoratedsleeve

heatsink material

desiccant in vacuum desiccant

container

ASSEMBLY

afspraken niet definitief vastge-legd. Men is geneigd de limiet te stellen op 50 ppm. Dit wetsont-werp is al jaren in behandeling. Naar verluidt hebben enkele bedrijven in Nederland dit sys-teem toegepast, waaronder Akzo.• In Belgische wetgeving uit 1971 staat over het gas Dichlorodifluor-metaan/R12: toegelaten voor het diepvriezen door rechtstreeks contact op voorwaarde dat het

residu van dit gas in de op deze wijze diepgevroren voedingswa-ren de volgende dosissen niet overschrijden: groenten: maxi-mum 20 ppm, vruchten: maxi-mum 100 ppm, gevogelte: maxi-mum 50 ppm, garnalen: maximum 50 ppm en frieten: maximum 50 ppm.

FrisdrankkoelingOok bij het afkoelen van frisdran-

ken werd gebruikge-maakt van een verdampend koude-middel direct in het blikje! In 1998 probeerde PepsiCola op de markt te komen met een zelfkoelend blikje waarin R134a verdampte zodra je het opende.Het bedrijf dat hiermee bezig was, heeft niet stilgezeten en is nu met een nieuw systeem op de Amerikaanse en onlangs ook op de Britse markt geko-men. Prachtige reclameteksten: het blikje bevat micro-cool-technologie die getest is door de

NASA.Energiedrank producent West Coast Chill krijgt de primeur, de slogan is: The ice age is over. Het bevat geen suiker en cafeïne.De eerste ‘koudemiddelvrije’ limonadeblikjes in Europa zijn begin 2012 onthuld op de Univer-siteit van Surrey. Het duurde 20 jaar voordat de 500ml ChillCan – vervaardigd door de Joseph Company in Californië – ontwik-keld was. Een eerste ontwerp van het blik zou in 1998 worden gelanceerd in Groot-Brittannië, maar werd tegengehouden door het milieuministerie omdat er R134a in werd gebruikt dat afge-blazen werd in de atmosfeer.

Gewoon blikjeFeitelijk is het een gewoon blikje; de technologie zit binnenin. De ChillCan kan een blikje ongeveer 15 K afkoelen door een druk op een knop aan de onderzijde van het blik. Hierdoor komt CO2 onder druk vrij, geabsorbeerd door actieve kool in een binnenliggen-de capsule. In de te koelen vloei-stof zit hier een warmtewisselaar de zogeheten HEU (Heat Exchan-ger Unit). De expanderende CO2 koelt de inhoud van het blikje in twee minuten. Push and chill out noemt het bedrijf dat. Het systeem is volgens de frisdrankfabrikant volledig milieuvriendelijk en duurzaam. De kooldioxide zou politiek correct gewonnen worden uit afvalgassen en de actieve kool uit kokosnootdoppen. Het ener-giedrankje krijgt volgens de fabrikant een vergelijkbare prijs als andere premiumenergiedrankjes zoals Red Bull.Er is ook een versie waarmee juist warme drank (koffie) gemaakt kan worden, ideaal voor trektochten. Zo’n zelf opwarmend blikje koffie




Zie ook onze website

Flexibel en Snel

zou circa 2 dollar gaan kosten. Mooie video is te vinden op Vimeo.com/1452209Inmiddels zijn Tempra Technology samen met Crown Holdings ook met iets dergelijks in Ame-rika op de markt gekomen: de I.C.Can geheten. No pressure/No toxins/No gas/No kidding zegt de reclame. Ook zij claimt World’s first self chilling can te hebben. Zie www.tempratech.comHet heeft de vorm van een 500 ml blikje maar dat is inclusief de koelsectie. Dit onderste deel van het blikje moet een kwartslag gedraaid worden om het proces in gang te zetten; er wordt dan een seal verbroken. De daadwerkelijke inhoud van ca 300 ml koelt volgens de opgave van de fabrikant in ongeveerd 3 minuten 30° Fahrenheid (16,7 °C) af.Over de werking wordt het volgende gezegd: (zie ook schema blikje): When activated, the all natural desiccant contained within a vacuum draws the heat from the beverage through the evaporator into an insulated heat-sink container. It is this patented vacuum-power which lowers the temperature so dramatically and quickly, leaving the beverage inside cool and refreshing. De I.C. Can is 100 procent veilig, niet-milieube-lastend, gemakkelijk te bedienen, op te slaan en te transporteren. Geen toepassing van CO2, CFC, HFK of enig ander gecomprimeerd gas en het is volkomen gifvrij zonder risico van ontsnappend gas of damp. Het blikje gaat beduidend meer kosten dan een gewoon blikje, wordt gezegd. Het blijft een luxeartikel, waarvoor veel materialen nodig zijn. Het is de vraag hoe recyclebaar deze hightech blikjes in de praktijk zijn. Vermoedelijk belandt deze prachtige technologie na eenmalig gebruik weer gewoon in de berm, op de heide of op het strand. n




Persoonlijke en informele sfeer kenmerkte de klimaatvakbeurs, die onlangs werd gehouden in Gorin-chem. De standhouders, onder wie fabrikanten, leveranciers, groothan-delaren en dienstverleners op het gebied van koude- en klimaattech-niek, luchtbehandeling, isolatie-, meet & regel- en pomptechniek, lawaaibeheersing, computerair-conditioning, vloerverwarming, bevochtigingstechniek, machines, gereedschappen en luchtverdeling,

Tekst en foto’s Harja Blok en Dick Havenaar

informeerden de bezoekers drie dagen lang over de te leveren producten en diensten. Bezoekers, veelal installateurs en adviseurs, echte specialisten op het vakgebied, lieten zich graag voor-lichten over innovaties en moge-lijkheden op het gebied van ener-giebesparing, warmteterugwinning en het gebruik van restwarmte. Op het gebied van duurzame energieopwekking kon men zich bij een aantal standhouders laten

Gerichte belangstelling op beurs

KLIMAATVAK 2013 IN BEELD

voorlichten. Verder waren er diverse lezingen.Op de beurs veel te zien, op het koude & klimaatplein veel te leren en op de beursvloer veel te horen, omdat de Klimaatvak een echte relatiebeurs is waarbij bezoekers en standhouders de laatste nieuwtjes uitwisselen. Een belangrijk gehoord signaal op de beurs is dat men hoopt op een snelle opleving van de economie. waardoor het inves-teringsklimaat wordt verbeterd.

Instructiekoelinstallatie voor onderwijsdoeleinden, waaronder mbo.

Directeur Dick Euwen (midden) met medewerkers op de stand van Altena Cleaning.

Rittal presenteert klimaatoplossingen voor ict- en datacentermarkt.

De stand van Delta Technics Engineering trekt veel belangstelling.

26_30_klimaatvak_in_beeld.indd 26 12-02-13 15:01




Klimarent is actief op de markt voor tijdelijke klimaatoplossingen. Bitzer is ruim vertegenwoordigd op de stand van Uniechemie.

MW-Instruments levert onder meer Murco-gasdetectiesystemen. Johnson Controls presenteert deze Sabroe zuigercompressor.

Uniechemie met een uitgebreid leveringsprogramma voor de in-stallateur.

Multi-Import met het Panasonic airconditioningprogramma en lei-dingsystemen.





lennoxemeia.comLennox Benelux • Watergoorweg 87 • P.O. BOX 1028 • 3860 BA NIJKERK

Tel.: + 31 33 2471 800/Fax.: 31 33 2479 220/Email: [email protected]

Bevochtigingsdemonstratie op de stand van B & B Humidification.

NHS Luchtgordijnen voor een aangenaam binnenklimaat. Wijbenga met onder meer de Q-plate warmtewisselaar en een vlot-terregelaar van Witt.

APAC Airconditioning met de informatiestand over computerair-conditioning en datacenterkoeling.

Gasco met koudemiddelen en diverse producten voor de koeltech-niek.

De stand van Thermica met een verdampingscondensor uit het le-veringsprogramma van Baltimore.


lennoxemeia.comLennox Benelux • Watergoorweg 87 • P.O. BOX 1028 • 3860 BA NIJKERK

Tel.: + 31 33 2471 800/Fax.: 31 33 2479 220/Email: [email protected]

State-of-the-art compressor technology -for the most demanding tasks

GEA Refrigeration Technologies

Your customers have the highest demands on efficiency, reliability and en-vironmental protection? So do we! Which is why we continuously work on the development of even more ef-ficient and reliable compressors for today’s and tomorrow’s climate.

GEA Bock GmbH [email protected] www.bock.de

engineering for a better world


VENTILATOREN

VOOR MARINE

EN OFFSHORE

TOEPASSINGEN

VENTILATOREN

VOORROOKAFZUIGING

VENTILATOREN

VOOR INDUSTRIËLE

EN PROCES

TOEPASSINGEN

VENTILATOR

OPLOSSINGEN

VOORWINDTURBINES

OPTIMALISATIE

VANVENTILATIE-UNITS

Bezoek ons op

ISH aircontec

van 12.-16. maart 2013 in Frankfurt

Hall 11.1 Stand B75

www.nicotra-gebhardt.com

Notified Body voorDrukapparatuur (PED)GESPECIALISEERD IN KOUDETECHNIEK

Alle PED modules(met of zonder ISO kwaliteitssysteem)Kostenbesparend EG-typekeur(met of zonder ISO kwaliteitssysteem)Soldeer- en laskwalificatiesKeuring voor IngebruiknemingBeoordelingen PGS 13Periodieke herkeuringen (volgens WBDA)

Referenties: Assumburg Koeltechniek, BDA Cooling B.V., Bort de Graaf Koel- en Kli-

maattechniek, Carrier Refrigeration Benelux B.V., De Baronie Koel- en Vriestechniek, De Laat

Koudetechniek, ECR Nederland, Fridina B.V., Friga Systems, Frimex Retail Services BV, GEA

Refrigeration Netherlands N.V., Govers Koeltechniek B.V., Hegeman Koudetechniek, IBK Compac,

IBK Koudetechniek B.V., Ingenieurs- en Handelsburo Wijbenga, Koel en Airco Service KAS BV,

Koelgroep Dorenbos, Koelplan Airconditioning B.V., Koeltechniek Verhoog B.V., Koeltechnisch

Buro Raamsdonksveer, KOELTEX BV, Lassche & Keizer BV, Limburgse Koelindustrie Liko B.V.,

MUR Conditioning BV, Nijssen Koeling, NVKL Zoetermeer, Omega Engineering, PCT International,

Pool Koudetechniek, Renselaar Koeltechniek, Romijnders Koudetechniek B.V., Rosval Production

& Development B.V., Saval Airchilling & Freezing, Servex Koel- en Vriestechniek, T&S Klimaat-

techniek, Technicool B.V., Tolsma Techniek Emmeloord b.v., Trane Airconditioning B.V., Van

Abeelen Koeltechniek b.v., Van den Reek Koeltechniek B.V., Van der Laan Koeltechniek B.V., Van

Gerven Koeltechnische Unitbouw B.V., Van Kempen Koudetechniek B.V., Veld Koeltechniek BV,

VHI Koudetechniek BV, Wolter & Dros TBI Techniek B.V., Wooning Airconditioning.

NoBo/AKI-nummer 1242Hertzstraat 14, 6716 BT EdeTelefoon 0318 - 55 11 06, Fax 0318 - 55 13 22E-mail: [email protected], www.energieconsult.nl




Voor het antwoord op de vraag welk koudemiddel het beste gebruikt kan worden in

koelapparatuur moet eerst overeen-stemming worden bereikt over de beslissingscriteria. Tenzij een koudemiddel wordt verboden of uitgefaseerd, moet elke keuze van een koudemiddel worden geëvalu-eerd op basis van de overeengeko-men criteria en beperkingen.De keuze van een koudemiddel wordt gemotiveerd door de wens aan deze zes criteria te voldoen:1. Minimaliseren milieuinvloed. 2. Verlaging energieverbruik en

verbetering e� ëntie.3. Waarborgen veiligheid personen

die met of bij apparatuur werken.4. Verwezenlijking rentabiliteit.5. Betrouwbare apparatuur hebben

die onderhoudskosten verlagen.6 Voldoen aan voorschriften.Vanuit die optiek is het essentieel de uitdagingen te analyseren die door de diverse oplossingen worden aangeboden. Bovendien moeten de invloed van de keuze op milieu, e� ciëntie, veiligheid en de econo-mische gevolgen worden bekeken.Al verschillende jaren is vanuit het oogpunt van e� ciëntie van het koudemiddel het gebruik van R22 voor industriële koeling en aircon-ditioning het referentiepunt voor koeltechnische ingenieurs en koeltechnici. Daarom is R22 gekozen als nulreferentie, waarte-gen alle andere oplossingen kunnen worden afgezet.

Minimale milieuinvloedEr zijn drie belangrijke factoren die de keuze van een koudemiddel met betrekking tot hun invloed op het

Welk koudemiddel kan het beste worden gebruikt voor onze bestaande en toekomstige koelapparatuur volgens economische, technische en milieucrite-ria en de beperkingen waarmee we nu te maken hebben? Over die vraag wordt al jaren gediscussieerd in de branche. De visie van Emerson Climate Technologies op airconditioning en de commerciële koeltechniek.

Tekst Bachir BellaDirector Speciality Products Emerson Climate Technologies Aken

milieu kunnen karakteriseren. Deze zijn: ODP (Ozone Depletion Poten-tial, ozonaantastend vermogen), GWP (Global Warming Potential, broeikase� ect) en TEWI (Total Equivalent Warming Potential, totaal equivalent opwarmingspotentieel), met hierin de GWP en de emissies als gevolg van energiegebruik. De internationale voorschriften die in 1987 door het Montreal Protocol werden opgelegd, losten het pro-bleem van CFK’s en HCFK’s op. Deze hadden immers een groot potentieel voor het vernietigen van de ozon-laag in de stratosfeer. Nu is de aandacht hoofdzakelijk gericht op de opwarming van de aarde, wat de belangrijkste beïnvloedende factor is bij de keuze van een koudemiddel.Tegenwoordig kan de keuze van een koudemiddel met een lage GWP uiting zijn van een positieve reactie op milieuproblemen, als deze keuze alleen op basis van milieucriteria wordt gerechtvaardigd en als andere economische of technische over-wegingen buiten beschouwing worden gelaten. Die keuze lost echter niet alle problemen op, wanneer het gaat om de veiligheid waarbij giftige of ontvlambare koudemiddelen zijn betrokken. Om die reden moet ook rekening worden gehouden met ontvlam-baarheid en giftigheid.Bij concentraties in de atmosfeer van minder dan 400 ppm worden koudemiddelen met een lage giftigheidgraad (vooral HFK en koolwatersto� en) geclassifi ceerd als klasse A, terwijl koudemiddelen met een hoge giftigheidgraad, zoals am-moniak, in klasse B worden onder-gebracht.

Wat is het beste koudemiddel?

KOUDEMIDDELADVIES

Niet-ontvlam-bare koude-middelen worden als klasse 1 geclas-sifi ceerd. In klasse 2 zijn koudemiddelen opgenomen die bij 21°C en normale omgevings-druk bij een concentratie hoger dan 0,10 kg/m3 lucht kunnen ontbran-den. De nieuwe klasse 2L voor licht ontvlambare koudemiddelen is onlangs aan de ASHRAE-standaard toegevoegd ten behoeve van HFO’s en R-32. In klasse 3 zijn koudemid-delen opgenomen die bij bovenge-noemde omstandigheden in een concentratie van minder dan 0,10 kg/m3 lucht kunnen ontbranden.Om de uitdaging die deze keuze inhoudt te kunnen begrijpen, staat in de grafi ek op pagina 32 linksbo-ven een classifi catie van de koude-middelen op basis van hun GWP en hun relatieve koelvermogen ten opzichte van R22. Ammoniak (NH

3)

is niet opgenomen, omdat dit niet in airconditioning- of commerciële koelsystemen wordt gebruikt.

Conventionele middelenDe conventionele koudemiddelen met een hoge GWP, zoals R-404A, R-407C, R-407A en R-410A, zijn afgebakend met een groene stippellijn en zijn geclassifi ceerd als A1. Deze koudemid-delen worden verkregen als combina-tie van R-32, R-125, R-143a en R-134a. In deze groep worden R-32 en R-143a geclassifi ceerd als A2L respectievelijk A2. Wanneer deze echter met andere koudemiddelen als R-125 en R-134a worden gecombineerd, is het daaruit voortvloeiende mengsel niet-ont-vlambaar.Koudemiddelen met een lage GWP zijn ontvlambaar of licht ontvlam-

31_33_koudemiddelen.indd 31 12-02-13 15:03



KOUDEMIDDELADVIES

baar (A2L, A2 en A3); met uitzonde-ring van CO2. In de grafi ek hebben deze koudemiddelen een rode stippellijn. Deze groep omvat isobutaan (R-600a), propaan (R-290), difl uoroethaan (R-152a), R-32 en HFO’s zoals 1234yf.Bij het beschouwen van deze groepen kan enerzijds worden vermeld dat er HFK’s zijn die worden gekenmerkt door een relatief hoge GWP, maar met bepaalde voordelen in relatie tot veiligheid. Anderzijds hebben koudemiddelen met een lage GWP mogelijk aanzienlijke gebruiksbe-perkingen gezien hun ontvlam-baarheid en toxische eigenschap-pen. De derde groep die door een zwarte stippellijn wordt omgeven, zijn de HFK-koudemiddelen met lage GWP. Die vormen mogelijk de basis voor nieuwe koudemiddelen vanwege een lage GWP en een aanvaardbaar veiligheidsniveau.

OntvlambaarheidDe ontvlambaarheid van een vloeistof wordt bepaald door de ver-brandingssnelheid, warmte-ont-

wikkeling tijdens ontbranding en minimumconcentratie. Daarom is het belangrijk rekening te houden met deze factoren bij het kiezen van een ontvlambaar koudemiddel.De grafi ek rechtsboven toont de minimumconcentratie van het gas/lucht-mengsel voor verbranding in relatie tot de minimumontstekings-energie. Direct is zichtbaar dat er een eerste zone linksonder is die isobutaan, propaan, benzine, methaan en andere koolstofderiva-ten bevat. Het gebruik van deze vloeisto� en als koudemiddel kan belangrijk zijn vanuit milieuoog-punt. Dat komt door de zeer lage GWP en e� ciëntie, maar het zijn zeer gevaarlijke sto� en vanwege de zeer lage ontstekingsenergie en concentratielimieten. Linksboven in de grafi ek ammoniak (NH3), onlangs als B2L door ASHRAE geclassifi ceerd, vanwege zijn hoge toxiciteit en ontvlambaarheid. Als we kijken naar koudemiddelen aan de rechterkant zijn HFO1234yf en R-32 licht ontvlambaar. Voor ontbranding hebben die vijfduizend keer meer energie nodig dan kool-

watersto� en en een hoge dichtheid van de vloeistof in de atmosfeer.De afbeelding op pagina 33 links-boven toont de classifi catie con-form ASHRAE van koudemiddelen op basis van de vlamsnelheid en verbrandingswarmte. Boven 19 mJ/kg zijn koudemiddelen klasse 3 en eronder klasse 2. De middelen van klasse 2 zijn onderverdeeld in 2 subklassen: onder 10 cm/s klasse 2L en erboven klasse 2.

OplossingDe grafi ek linksonder toont moge-lijkheden voor vervanging van R-410A, R-407C en R-134a. Het mengsel R-32/HFO zou prestaties vergelijkbaar met R-410A met een GWP tussen 400 en 675 kunnen leveren. De grafi ek daarnaast defi nieert de primaire eigenschap-pen van de koudemiddelen in acht kenmerken. Elke categorie krijgt een score tussen 0 en 12. Hoe lager de score, hoe meer de categorie in het centrum van de grafi ek ligt en des te slechter de oplossing is. Als overwegingen van milieu prioriteit genieten, moet bij voorkeur een




KOUDEMIDDELADVIES

koudemiddel met een zeer lage GWP worden gekozen. Vanuit veiligheidsoogpunt is het raadzaam een niet-giftig, niet-ontvlambaar en chemisch stabiel koudemiddel toe te passen. Voor energiebespa-ring is het belangrijk te zoeken naar koudemiddelen met goede thermo-dynamische eigenschappen voor e� ëntieverbetering. Met betrekking tot het koelsysteem is het belangrijk de thermodynamische eigenschap-pen van warmtewisselaars te verbeteren door het temperatuur-traject (glide) en de drukverliezen te verminderen en is het voor de kosten raadzaam een koudemiddel te hebben met hoog volumetrisch koelvermogen en lage werkdruk. Omdat er geen ideaal koudemiddel bestaat, moet de keuze van het te gebruiken koudemiddel worden ge-maakt op basis van afweging.De grafiek hieronder illustreert de mogelijke compromissen tussen GWP en efficiëntie. Als we bijvoor-beeld naar CO2 kijken, biedt die de laagste GWP. De systeemefficiëntie is bij een hoge omgevingstempe-ratuur slechts 87 procent vergele-

ken met R-410A. Het resultaat is een hoge TEWI en dientengevolge een hoge opwar-mingsinvloed. Propaan (R-290) is even efficiënt als R-410A, maar het toevoegen van een secundair circuit om aan veiligheidseisen te voldoen is nade-ling voor de

efficiëntie van het systeem door verlaging naar 90 procent. In het algemeen wordt een koudemiddel met een lage GWP geassocieerd met lage systeemefficiëntie en/of aanzienlijke ontvlambaarheid. R-32 vertoonde 2 tot 3 procent betere systeemefficiëntie dan R-410A tijdens het ASHRAE-pro-gramma AREP 90. We kunnen op basis hiervan vermoeden dat mengsels met R-32 en HFO 1234yf in bereik mogelijk efficiëntie bieden zoals de wolk in de grafiek toont.Fabrikanten, engineers en eindge-bruikers van koelapparatuur willen voldoen aan mogelijk nieuwe voorschriften (HFK’s afbouwen of uitfaseren). Met betrekking tot industriële koelsystemen lijkt het dat een kortetermijnoptie om R-404A met GWP van 3922 te vervangen door R-407 A/C/F (GWP 2100 ~ 1700) voor midden- en lage temperaturen. Die oplossing geeft fabrikanten van koelapparatuur de tijd voor het vinden van een permanente oplossing voor de overstap van klasse A1-koudemid-

delen naar klasse A2L. CO2 mag ook worden be-schouwd als alternatief voor lagetemperatuur-toepassingen, maar het gebruik voor het midden-temperatuurseg-ment is afhankelijk van omgevings-omstandigheden.

EmersonEmerson (NYSE: EMR) is geves-tigd in St. Louis en is wereldleider in de combinatie van technologie en engineering, om op die manier vernieuwende oplossin-gen te ontwikkelen voor zijn klanten op het vlak van network-power, procesmanagement, industriële automatisering, klimaattechnologieën en appara-ten & gereedschappen. Het bedrijf haalde in het boekjaar 2012 een omzet van 24,4 miljard USD.Meer info: www.Emerson.com

Emerson ClimateTechnologiesEmerson Climate Technologies, een bedrijfstak van Emerson, is ‘s werelds belangrijkste leverancier van verwarmings-, ventilatie, airco- en koeloplossingen voor residentiële, industriële en commerciële toepassingen. De groep combineert de nieuwste hightech met engineering, design, distributie, opleidings- en monitoringdiensten van topkwa-liteit. Daarmee wil het zijn klanten wereldwijd geïntegreerde klimaatregelingsoplossingen op maat aanbieden. De vernieuwen-de oplossingen van Emerson Climate Technologies, met onder meer leidende merken als Copeland Scroll™ en Alco Controls, verhogen het comfort, waarborgen de voedselveiligheid, en zijn milieuvriendelijk. Meer info: www.emersonclimate.com/europe

Meer informatie:Emerson Climate Technologies GmbHServicecenter BeneluxDeltakade 75928 PX VenloT: 077-3240234E: [email protected]




Enkco Foodgroup in Holten is een grote speler in de markt van koelverse en diepgevro-

ren vlees- en vleesvervangende producten. Enkco levert aan supermarkten, slagers, horeca en catering. We zijn op bezoek in de vestiging aan de Waagweg waar de vleesproducten van de band rollen. Het assortiment is heel breed, van de traditionele gehaktbal tot de innovatieve Bretonse Slavlinder à la minute. In een nieuwe fabriek, ook in Holten, maakt Enkco een almaar groeiend assortiment vleesvervan-gers onder de merknaam Vivera.

AlertBij Enkco staat de continuïteit van de productie altijd voorop. Project-leider en coördinator techniek Marinus Nijland van Enkco was dan ook direct alert toen hij vanochtend een verontrustend telefoontje kreeg. Een alarm in het amoniakdetectie-systeem, vlak voor het opstarten van de productie in de vleesverwer-kende Enkco-vestiging. Het detec-tiesysteem gaf een waarde aan die normaal gesproken goed is voor een heel vervelend scenario: brand-weer op de stoep, installatie stilleg-gen, fabriek ontruimen en produc-tie plat.“Ik was nog thuis en heb via mijn pc ingelogd in het besturingssysteem”,

Ingenieurs en automatiseringsbureau voor levensmiddelenbedrijven RBK Group hee� afgelopen zomer de verou-derde regelsystemen van de koudetechnische installatie voor de vleesproductie van Enkco Foodgroup vervangen. Door de omvang van de koelen vriessystemen een heel uitdagende klus. Het resultaat mag er zijn: een stabielere, e� ciëntere installatie waarin alle proceswaarden op ieder moment van de dag exact terug te halen zijn.

Tekst Charles Hasselman

vertelt Nijland. De Enkco monteur van dienst constateerde ter plekke dat er geen lekkage was. Nijland zag direct dat een amoniakdetectiekop defect was en kon de brandweer afbellen: “Vanuit huis heb ik de detectiekop uitgeschakeld en tien minuten later kon de machineka-mer weer opstarten. Dankzij het nieuwe RBK regelsysteem wisten we meteen wat er precies aan de hand was en konden we veel sneller dan voorheen reageren. De produc-tie heeft er geen moment last van

RBK realiseert vlekkeloze ombouw regelsysteem koelinstallatie Enkco

BEDRIJFSPROFIEL

gehad. Met ons oude regelsysteem was dat niet gelukt.”

Verouderde PLC’sDe koudetechnische installatie van de vleesverwerkende fabriek behoort tot de grotere in zijn soort. De installatie werd tot voor kort aangestuurd door verouderde Mitsubishi PLC’s op verschillende locaties in de fabriek. “Daar wilden we vanaf omdat we problemen voorzagen met de verkrijgbaarheid van vervangingscomponenten,”

Stilvallen productie is grootste nachtmerrie

34_37_verwisseling.indd 34 12-02-13 15:06



BEDRIJFSPROFIEL

vertelt Nijland. “Onze grootste nachtmerrie is het stilvallen van de productie.”De RBK Group, al jaren de huisadvi-seur van Enkco, kreeg de opdracht de installatie te voorzien van één geïntegreerd up to date besturings-systeem. Gekozen is voor drie Siemens S7 PLC’s in combinatie met een PC met daarop RBK’s eigen innovatieve Fopro® besturingssoft-ware, op maat gesneden voor de Holtense fabriek. Fopro is ontwik-keld voor het beheren van volauto-matische productielijnen met transportsystemen, en voor de beheersing van processen als koelen, invriezen, ontdooien, koken en bakken. Het is een totaalbeheer-systeem voor alle technische installaties. Het zwaartepunt ligt bij de besturing van industriële koelinstallaties.

Uitdagende ombouwAan de opdracht koppelde Enkco de harde eis dat de productie geen hinder van de ombouw mocht

ondervinden. “Een uitdaging”, erkent Theo Vliek, manager projects van de RBK Group. “We hebben ervoor gekozen de ombouw in twee stappen te doen. Afgelopen april hebben we in één weekend de Mitsubishi programma’s vervangen door het nieuwe Siemens program-ma. De bestaande Mitsubishi hardware functioneerde als door-geefl uik voor de besturingssignalen. Daardoor konden we proefdraaien met de nieuwe software. De hardware hebben we pas vervangen toen we zeker wisten dat de soft-ware foutloos draaide. Het bekabe-len en uitwisselen van de hardware vond in één weekend medio juli plaats.”Nijland: “Ik heb ‘m best even geknepen. Maar het was heel goed voorbereid. De productie heeft er geen enkele hinder van ondervon-den.” RBK heeft, met het oog op dergelijke ombouwprojecten, al vroeg een aantal speciale Mitsubishi modules op voorraad genomen die het mogelijk maken om een grote

Foto’s staan op de ftp. Eén van de foto’s in de machinekamer mag vervallen. Kijk maar wat het beste past. Van de prints-creen zijn er twee, kies maar wat het beste werkt.

Pleun, wil je het bijschrift van de bovenste foto van pagina 11 aanpassen? De tekst past er nu niet in.

De oranje balk van de TE bijlage is hier niet passend. Dit is een artikel van het 'gewone blad' dus de bovenbalk moet blauw zijn.

Pleun, het spijt me, maar de klant wil heel graag de bovenste kader er nog bij in hebben. Vandaar dat ik het verhaal heb teruggezet naar vormgeving.

Ik heb het kader aangepast, maar dat mag nu wel iets kleiner dan het was.Ik zie dit artikel niet terug in de plank.Yvonne

Graag onderaan de pagina's juiste maand, jaartal en jaargang zetten

1334: Het touchscreen bij de tempe-reercellen.

1335: Wegen van vlees. Het beheersy-steem van de productie is gekoppeld aan het beheersysteem van de koude-technische installatie.

1340: In de machinekamer: rechts Vliek, links Nijland

1349: idem, alleen nu Nijland rechts en Vliek links.

Bijgaand ontvangt u, zoals gisteren be-sproken, enkele printscreens van het beheersysteem van Enkco.

Het touchscreen bij de tempereercellen.

Wegen van vlees. Het beheersysteem van de pro-ductie is gekoppeld aan het beheersysteem van de koudetechnische installatie.

In de machinekamer: rechts Theo Vliek, manager projects van de RBK Group en links projectleider en coördinator techniek bij Enkco, Marinus Nijland.




BEDRIJFSPROFIEL

ombouw als deze in twee stappen te doen. “Het in een keer ombou-wen van programmatuur en hardware is bij een installatie van deze omvang vragen om proble-men,” zegt Vliek. “Als je software goed op de proef is gesteld en er gaat na het ompluggen iets mis, dan weet je dat de fout in de bekabeling zit. Doe je alles in een keer, dan kan de fout ook in de software zitten. Van zo’n scenario wordt je niet blij. Ik ken een geval bij een mengvoederfabriek waar ze alles in een keer gedaan hebben. Maanden later waren ze nog aan het puinruimen.”

Intelligent systeemMet de Fopro-software van RBK en de industriestandaard Siemens S7 heeft Enkco een intelligent en e� ciënt besturingssysteem in huis dat volgens Nijland heel goed bevalt. “De installatie draait veel stabieler. We hadden op warme dagen problemen met hoge temperaturen en hoge drukken. Dat is nu aanzienlijk minder.” Enkco gaat ervan uit dat de energiereke-ning omlaag gaat, al is het nog te vroeg om te zeggen hoeveel besparing het nieuwe systeem gaat opleveren. De verwachting is minimaal 10 procent.Een belangrijk pluspunt is dat met Fopro het inzicht in de installatie

sterk is verbeterd. Vliek: “Typerend voor Fopro is dat productiesyste-men gekoppeld zijn aan het regel-systeem van de koelinstallatie. Dus niet alleen het koelproces is inzich-telijk, maar ook de productiepro-cessen. Iedere proceswaarde is op elk moment van de dag terug te halen.” Nijland vult aan: “We hebben als Enkco nu de mogelijkheid om net als bij een videorecorder terug in de tijd te gaan en het proces te bekijken. Voor ons is dat een enorme verbetering. Stel dat het systeem een melding geeft dat er ergens tijdens het productieproces een temperatuur in een vriescel of gaarinstallatie niet is gehaald. Nu kunnen we exact terughalen vanaf welk moment dat het geval was. Daardoor kunnen we heel gefun-deerd de beslissing nemen een partij eruit te halen, waarmee we voorkomen dat de consument in gevaar komt.”

LaagdrempeligPrettig is ook dat het besturingsnet-werk veel laagdrempeliger is voor gebruikers, ervaart Nijland. “Voor-heen kon de productievloer slechts in beperkte mate gebruik maken van het systeem. Nu beschikt bijvoorbeeld de operator van de tempereercellen over een touch-screen aan de muur. Hij krijgt daarop alleen de waarden en

storingsmeldingen te zien die voor hem van belang zijn. Als er in een cel een waarde niet wordt gehaald, verschijnt er een niet te missen rode streep op het touchscreen, zodat hij actie kan ondernemen. Misschien staat er een deur open omdat de cel geladen wordt, maar het kan ook duiden op een storing. Daardoor kunnen we veel eerder ingrijpen en echte problemen voor zijn.”

ProceswaardeVliek van RBK vult aan dat de jongste versie van het softwarepakket Fopro op internet explorer is gebaseerd. “Ons vernieuwde Fopro biedt meer inzicht in de installatie en functiona-liteit dan het gros van de gangbare SCADA-oplossingen. Een videofunc-tie bijvoorbeeld, zul je niet snel in een SCADA-pakket tegenkomen. De manier waarop Fopro de informatie voor de gebruiker beschikbaar stelt is uniek. Elke proceswaarde kan met een vrij in voeren interval terugge-haald worden. Vroeger was het veelal een kwestie van resetten en hopen dat de storing niet terugkomt. Nu is de oorzaak vaak direct bekend.” De kracht van een goede visualisatie is enorm, vindt Vliek. Zo bleek kort na de installatie van Fopro in een vrieshuis van een andere klant dat de koelinstallatie daar niet goed functio-neerde, waardoor de klant de afgelo-pen tien jaar eigenlijk onnodig circa 20 procent te veel energie had gebruikt.Vliek: “Meten is weten. We proberen zoveel mogelijk inzicht in het complete proces te scheppen. Bij Enkco hebben we Fopro gekoppeld aan onze Fobis-software voor het beheer van goederenstromen. De hele deegbereiding wordt eigenlijk aangestuurd vanuit Fobis en uitge-voerd door Fopro. De kracht van RBK Group ligt in dat soort totaalsyste-men. Je ziet dat sommige mensen nerveus worden omdat zoveel informatie inzichtelijk wordt. Onze fi losofi e is: ga mee met nieuwe technieken, maar probeer ook bij oude techniek eruit te halen wat erin zit. Daar verdien je vaak meer mee.”

Vier PLC’s omgebouwdDe RBK Group heeft in de vleesverwerkende vestiging van Enkco op verschillende locaties in de fabriek vier PLC’s omgebouwd met in totaal 1238 IO’s.* Deegbereiding (drie mengmachines met automatische ingrediëntendo-sering, koppeling met ERP).* Machinekamer 1 (vier Mycom schroeven en vier zuigers voor de koeling van diverse ruimtes en vriestunnels).* Machinekamer 2 (twee zuigercompressoren voor de koeling van twee grote vriescellen).* Machinekamer tempereercellen (twee zuigercompressoren voor koe-ling/verwarming van de tempereercellen).

Elk van deze installaties is in één weekeinde omgebouwd. Bij machineka-mer 1 is omwille van de bedrijfszekerheid gekozen voor een ombouw in twee fases.


VRT International koopt, verkoopt en bemiddelt in occasion commerciële en industriële koelapparatuur en overcomplete voorraden. Deze apparatuur wordt voornamelijk geëxporteerd naar landen in het Midden-Oosten, Oost-Europa, Afrika en Zuid-Amerika.

*** WANTED ***

Wij zijn continu op zoek naar :

Compressoren Grasso, Sabroe, Bitzer, Copeland, Howden. Water chillers Trane, Carrier, York, Ciat, Climaveneta. Verdampers Helpman, Goedhart, Güntner, Küba. Condensors Baltimore, Helpman, Goedhart, Güntner. Dry-coolers Güntner, Helpman. Complete koelen vries complexen en -installaties. IQF vriezers - spiraalvriezers – invriestunnels.

*** Voor demontage van de apparatuur beschikken wij over een

vakkundig demontageteam! Bent u op zoek naar occasion koelapparatuur, kijkt u dan op onze website: www.used-refrigeration.com.

VRT international CV 2

e Industrieweg 15A

3411 ME Lopik T +31 (0)30 700 9712 M +31 (0)6 16063677 W www.vrt-int.com E [email protected]

BuildingJobs BV / CoolJob.nlMary Zeldenrustlaan 18a5122 CE RijenT: 0161-295765F: 0161-295766M: [email protected]

Uw oplossing voor personeelsvraagstukken in de koeltechnische-, airconditioning- en

luchtbehandelingsbranche.... en meer.

Werving & selectie Organisatieadvies Detachering & uitzenden Detachering & uitzenden Payrolling Outplacement Recruitment process outsourcing (RPO) ....

POWERSEMINAR19 maart 2013 / BCN Rotterdam

Leidinggeven aande nieuwe werkers

• Verbinden vanuit visie• Coachen op resultaten• Stimuleren van kennisdelen

Tijdens dit seminar leert u in één dag alles over de 3 kritische succesfactoren voor leidinggeven aan Nieuwe Werkers. De praktische, concrete informatie kunt u de volgende dag direct toepassen binnen uw eigen team!

Bekijk het complete programma en schrijf je in: www.ohnw.nl/leidinggeven

In 2012beoordeeldmet een8,1!

over Het NieuweWerken

over Het NieuweWerken

Het nieuwe

werken

CMYK: Blauw: c70/m30 Groen: c30/y70 Oranje: m70/y70

RGB: Blauw: R74/G150/B205 Groen: R199/G214/B205 Oranje: R235/G107/B74

|

c89-m71LETTERSzwart-100




De gemeente Rotterdam heeft plannen voor het herontwik-kelen van de Stadshavens.

Bedrijven trekken naar de Tweede Maasvlakte, waardoor het Stadsha-vengebied (1500 hectare) langzaam vrijkomt voor andere functies dan industrie. Zo is er nu een plan om de Merwe-Vierhavens te transformeren tot een innovatief woonwerkmilieu.In deze Merwe-Vierhavens ligt het

Hoe kun je lucht op een natuurlijke manier zuiveren? Lara Smits, bouwkunde-student aan de Technische Universiteit Del� , hee� onderzoek gedaan naar het verwijderen van fi jnstof in gebouwen. Ze ging te rade bij de natuur en ontwierp het Breathing Green Paviljoen in Rotterdam, een duurzaam paviljoen met een natuurlijk luchtzuiveringssysteem. Het paviljoen wil ook de aandacht vestigen op het probleem van luchtvervuiling.

Tekst Lara SmitsStudent Bouwkunde Technische Universiteit Delft

Katoenveem, een in 1920 gebouw-de loods voor de opslag en overslag van katoen. Mede door de bijzon-dere betonnen constructie, geba-seerd op het Hennebique system, is het tot monument benoemd. Aan ons, als student, de opdracht om vanuit een zelfgekozen fascinatie een paviljoen in dit Katoenveem te ontwerpen, waarbij alleen de constructie behouden moet blijven:

Natuurlijk luchtzuiveringssysteem

Living wall als luchtfi lter

LUCHTZUIVERING

ruige betonnen kolommen en liggers op een strak grid.Onderzoek naar de omgeving toonde aan dat lucht, bodem en grondwater in dit gebied vervuild zijn door de industriële bedrijven die er jarenlang hebben gezeten en er nog steeds zitten. Hierdoor is deze locatie eigenlijk nog niet geschikt om een gezonde woonwerkomge-ving te realiseren.

LuchtvervuilingLuchtvervuiling wordt een steeds groter probleem in de wereld. Aangezien wij als mens per dag ongeveer tienduizend liter lucht inademen, heeft een slechte lucht-kwaliteit grote gevolgen voor onze gezondheid. Voor het zuiveren van lucht kunnen we veel van de natuur leren. In de natuur spelen planten een essentiële rol bij het luchtzuiverings-proces, zowel de wortels als de bladeren. Fijnstof, vluchtige organi-sche sto� en, NO, NO2 en ozon: planten weten er wel raad mee. Vanuit mijn fascinatie en bezorgd-heid voor het verschijnsel van luchtvervuiling, ontstond het idee om een duurzaam paviljoen te ontwer-pen dat vervuilde lucht zuivert tot schone lucht zoals dat ook in de natuur plaatsvindt. Naast het zuiveren van de vervuilde lucht, heeft dit paviljoen ook tot doel om aandacht te vestigen op het probleem van luchtvervuiling. Het Breathing Green Paviljoen in Rotterdam laat bezoekers dit natuurlijke luchtzuiveringssys-teem beleven en draagt op een zeer duurzame manier bij aan het verbe-teren van de luchtkwaliteit van het gebouw en de omgeving.

Groene gevelLuchtzuivering zoals in de natuur. Het klinkt misschien eenvoudig, maar dit systeem toepassen in een

Maquette van het paviljoen.

38_40_Luchtzuivering.indd 38 12-02-13 15:07



LUCHTZUIVERING

gebouw is vrij complex. Het komt erop neer dat de luchtfi lters die zich normaal in een luchtbehandelings-kast bevinden, worden vervangen door planten. Om optimaal van de zuiverende eigenschappen van planten gebruik te kunnen maken, moet de toegevoerde lucht ook in contact komen met de wortels van de planten. Hierbij kan een zogehe-ten living wall een belangrijke rol spelen. Bij dit verticale groene gevel-systeem groeien plantjes in een poreus materiaal dat met ankers aan een muur wordt opgehangen. Ze worden van voeding voorzien via een circulair pompsysteem dat water met voedingssto� en aan de bovenkant van de wand toevoegt. Dit water stroomt door het poreuze materiaal omlaag en wordt beneden weer opgevangen.Het idee ontstond om in het pavil-joen een living wall als luchtfi lter te gebruiken. Door lucht door deze begroeide muur te laten stromen, kunnen de worteltjes van de planten ook bijdragen aan het zuiverings-proces. Zo wordt de living wall gebruikt als biofi lterwand.Lucht wordt onderaan de gevel van het paviljoen aangezogen en, indien nodig, door een verwarmingsele-ment verwarmd tot 0⁰C omdat de wortels van de planten een te lage temperatuur niet kunnen verdragen. Vervolgens komt deze aangezogen lucht in een grote box in de gevel terecht, waarin overdruk ontstaat.

Eén van de wanden van deze box, de binnenwand in het paviljoen waartegen de living wall is beves-tigd, is geperforeerd. Zo wordt de lucht uit de box geperst, waarna deze door het poreuze materiaal van de living wall wordt geduwd en in aanraking komt met de wortels van de plantjes die in de wall groeien. Deze wortels zuiveren de lucht van fi jnstof en nemen ook een deel van de schadelijke vluch-tige organische sto� en op die zich in de lucht bevinden.

PlantenserreVervolgens komt de lucht in een serre met grote planten terecht.

Deze planten zorgen ervoor dat het zuiveringsproces zich voortzet, doordat de blaadjes van de planten ook fi jnstof en schadelijke sto� en uit de lucht aan zich binden. Bovendien wordt hier ook CO2 uit de lucht opgenomen om vervol-gens O2 terug te geven aan de lucht (het proces van fotosynthese).Nadat de lucht door de planten in de serre is gezuiverd, stroomt de lucht de verkeersruimte in. Deze verkeersruimte kan gezien worden als een groot luchttoevoerkanaal van schone ventilatielucht. Aan het einde van de verkeersruim-te wordt de schone lucht langs een grote warmtespiraal geleid, waar-

Beleving van het natuurlijke luchtzuiveringsproces.

Proces van natuurlijke luchtzuivering.




LUCHTZUIVERING

door het tot de gewenste tempera-tuur wordt opgewarmd. Daarna wordt de lucht via luchtkanalen en een geperforeerde wand de ver-blijfsruimte ingepompt. Tot deze verblijfsruimte behoren een dans-studio en een kleedruimte met douches en toiletten.

Schonere toestandWanneer de ventilatielucht in de verblijfsruimte is geweest, wordt deze afgezogen en vindt er warmte-terugwinning plaats. Uiteindelijk wordt de lucht weer naar buiten uitgeblazen, in schonere toestand dan toen hij werd aangezogen. Want hoewel de lucht, na zuivering door de biofi lterwand en de planten in de serre, in de verblijfsruimte wel weer meer CO2 en eventueel andere sto� en zal opdoen, is dit in verhou-ding minder dan dat de lucht in eerste instantie bevatte toen deze het paviljoen werd ingezogen. Zo zal het fi jnstof voor meer dan 80 procent uit de lucht worden gehaald en verdwijnen ook veel andere schadelijke sto� en uit de lucht.Het paviljoen heeft ook tot doel om het probleem van luchtzuivering onder de aandacht van de bezoekers te brengen. Dus behalve te onder-zoeken hoe de lucht zo goed mogelijk kan worden gezuiverd, is het ook belangrijk om na te denken

over de manier waarop de bezoekers dit luchtzuiveringsproces beleven.Doordat de verkeersruimte langs de groene plantenserre ligt, slechts gescheiden door een glazen wand, is er sterk contact met de planten. Ook is vanuit de verkeersruimte de biofi lterwand zichtbaar, als een groene, verticale tuin met allerlei verschillende planten. De gekromde vorm van de verkeersruimte zorgt voor het ontbreken van lange zichtlijnen, waardoor de bezoeker wordt gedwongen zijn aandacht te richten op het groen dat hij waar-neemt. Tot slot zorgt de glazen wand tussen de verkeersruimte en plantenserre ervoor dat er een afstand tussen de bezoeker en de planten wordt gecreëerd. De bezoekers lopen dus niet tussen de planten door, maar beleven het zuiveringsproces van de planten vanaf een afstand, waardoor het als een tentoonstelling wordt ervaren.

InteractieMet het paviljoen zullen mensen zowel visueel als fysiek een scho-nere lucht ervaren. Verder zal dit paviljoen, in plaats van schade toe te brengen aan de natuurlijke omgeving, de natuur juist onder-steunen in zijn streven naar schone lucht. Hopelijk zal de interactie tussen de mensen en de planten in

het paviljoen de interactie van mens en natuur positief beïnvloe-den, met bijvoorbeeld een milieu-bewustere levensstijl als gevolg. Ook sluit het paviljoen goed aan bij de cradle-to-cradle-fi losofi e, omdat het gebouw niet alleen voor eigen gebruik schone lucht creëert, maar ook als luchtfi lter werkt voor zijn hele omgeving en op deze manier dus bijdraagt aan een betere leefomgeving.Het paviljoen werkt mee aan een duurzame samenleving en geeft een nieuwe kijk op de manier waarop gebouwen kunnen worden toegepast om de gezondheid van de mens te waarborgen. Het moet mensen ervan bewust maken dat alle kleine beetjes helpen om onze wereld leefbaar te houden.

Luchtstromingsschema. Routing door het paviljoen.

Detail van luchttoetreding in biofilterwand.




Carel Industries is een gere-nommeerde onderneming met de hoofdvestiging in het

Italiaanse Brugine, waar ook de productie is ondergebracht. De onderneming is een actieve speler in de markt van regeltechniek, in het bijzonder in de koudetechniek, airconditioning, warmtepompen en luchtbehandelingstechniek. Er zijn in Italië circa zeshonderd medewer-kers werkzaam en in de buitenland-se vestigingen wereldwijd nog eens vierhonderd personen. In Europa zijn vijftien vestigingen actief in de advisering en verkoop van regelap-paratuur. In Zuid-Amerika, de VS en China is Carel ook gevestigd met productie en verkoop voor het bedienen van de lokale markten. De totale omzet bedraagt circa 160 miljoen euro.

OntwikkelingenDoor de ontwikkelingen in de diverse sectoren is Carel een innovatieve en daardoor groeiende onderneming die steeds maar weer in staat is om nieuwe technologie te ontwikkelen. Door de stimule-rende invloed van de huidige eigenaren (65 en 67 jaar) wordt een jaarlijkse groei gerealiseerd. De onderneming levert, door voortdu-rend in te spelen op de wensen en

Bij de totstandkoming van dit artikel is gebruik gemaakt van de presentatie over elektronische expansieventielen en stoombevochtigers tijdens het bedrijfsbezoek aan de Duitse vestiging van Carel in Gelnhausen. Tevens is in het artikel informatie en beeldmateriaal opgenomen van het bezoek aan Fischer Kälte-Klima in Stuttgart.

Tekst ing. Dick Havenaar, voorzitter redactieraad RCC Koude & luchtbehandeling

behoeften van de klanten en door productinnovatie allerlei regel-en bevochtigingsystemen die toege-past worden in de HVAC&R markt. Door deze expertise levert de onderneming technisch geavan-ceerde oplossingen, die wereldwijd worden toegepast en waar de klanten op hun beurt dan ook weer van profi teren.Carel levert een breed programma aan oplossingen en regelingen voor de HVAC&R markt ten dienste van

Elektronische expansieventielen Carel en compressorunits van Fischer zorgen samen voor duurzame koudetechniek

BEDRIJFSPROFIEL

ontwerpers, fabrikanten en instal-lateurs en natuurlijk van de gebrui-ker. Bekendheid in de markt is ontstaan na de oprichting in 1973 toen is gestart met de productie van stoombevochtigers en daarna in 1981 met de ontwikkeling en productie van microprocessorrege-lingen voor het regelen van de temperatuur in precisie-airconditi-oningunits. In 1985 werden de programmeerbare regelsystemen voor airconditioningtoepassingen geïntroduceerd. Veel chillers werden en worden nog steeds uitgevoerd met deze bekende Carel-regelaar. Het leveringsprogramma is onder-verdeeld in de drie hoofdgroepen: airconditioning, koudetechniek en bevochtigingsystemen.

ExpansieventielenEen belangrijke nieuwe ontwikke-ling van Carel is de EXV-serie expansieventielen. Deze expande-ren het koudemiddel door middel van een regelbare klepopening met een vast gekalibreerde opening en een beweegbaar conisch gevormd afsluitorgaan. De lineaire beweging van het afsluitorgaan wordt verkre-gen door het samenspel van een stappenmotor en een worm-schroeftransmissie die zorgt voor een nauwkeurige en regelmatige beweging met minimale wrijving.Regelbare precisie en stabiliteit zijn verzekerd door roterende elemen-ten, ondersteund door roestvrijsta-len kogellagers. Het gehele mecha-nisme is zeer robuust, dankzij de bevestiging van de aandrijfmotor aan harmonische stalen veren en

Overzicht EXV Sistema elektronische expan-sieventielen met aandrijving voor HVAC/R-toepassingen.

41-45_Carel.indd 41 12-02-13 15:09



BEDRIJFSPROFIEL

een van technopolymeer gemaakt frame dat beschikt over robuuste sterkte en licht is in gewicht.Dit alles is mogelijk door zorgvul-dige constructie en het gebruik van hoogwaardige materialen en een productieproces dat elk onderdeel voor montage heeft getest in overeenstemming met de hoogste kwaliteitseisen.

PrestatieOm een toonaangevend product op de markt te brengen is veel aandacht besteed aan het ont-werp en de productie van de expansieventielen. Zo moeten ze geschikt zijn voor hoge maximale werkdruk (PS): 45 barg op het hele EXV bereik en 140 barg voor ventielen voor CO2 (R744).

Tevens moeten ze geschikt zijn voor een temperatuurbereik -40T65°C (-40T149°F) koudemid-

delzijdig en -30T50°C (-22T122°F) voor de omgeving.De werking van het ventiel is gegarandeerd in beide stromings-richtingen, zodat de lay-out van het koudemiddelcircuit ook geschikt is voor omkeerbare warmtepompen waardoor op de installatiekosten kan worden bezuinigd. Alleen dit ene ventiel is voldoende, zonder dat

terugslagkleppen behoeven te worden geïnstalleerd. Bovendien wordt dankzij de combinatie van de Tefl on pakking gezorgd voor een perfecte afdichting. Door de gekali-breerde veer en extra stappen voor het hermetisch afdichten bij grote drukverschillen en de aanwezigheid van de ultracap wordt zelfs een afsluiting gegarandeerd in het geval van black-outs. Het EXV sistema-ventiel sluit in gesloten toestand de vloeistoftoevoer geheel af en kan daardoor tevens als magneetklep functioneren en kan ook geleverd worden met een kijkglas ter controle van de vloeistofstroom.

Leveringsprogramma CarelRegelingen voor airconditioning units en systemenToepassingen: woonhuizen, kantoren, data centers met precisie aircondi-tioning, industriële processen, regel-en controlecentra,Programmaregelaars pCO sistema, parametrische regelaars, temperatuur, vochtigheid en drukregel oplossingen, opnemers en beveiligingen, afstandsbedieningmanagement en communicatie oplossingen EXV sistema –elektronische expansieventielen en aandrijfmotoren, conden-sordrukregeling door ventilator toerenregeling en inverters.

Regelingen voor de koudetechniek en retail units en systemenToepassingen: warenhuizen, restaurant ketens, supermarkten, regel-en controle centra. Koeltechnische oplossingen zoals de ir33+ serie voor commerciële koeltechniek, easy serie voor koel-en vriesvitrines, etalage-kasten en koel-vriesmeubelen, regelingen voor koel-en vriestunnels, dataloggers etc. Voor de retail koeltechniek regelaars voor koel-vrieskasten en koel-vriescellen, regelingen voor compressorracks en regelingen voor optimalisatie van energiegebruik. Universele regelaars voor temperatuur, vochtigheid en druk, alsmede de benodigde voelers en beveiligingen en draadloze voorzieningen voor monitoring van temperatuur, vochtigheid, verlichting en energiegebruik.

Regelingen voor luchtbevochtiging en verdampingskoelingToepassingen: kantoren, procesindustrie, datacenters- bevochtiging en verdampingskoeling, ziekenhuizen en operatiekamers, stoombadenIsothermische luchtbevochtigingers zoals elektrode bevochtigers, stoom-bevochtigers, gasgestookte bevochtigers, gecentraliseerde stoomverdelers bijbehorende toebehoren. Adiabatische bevochtigers voor montage in LBK’s, kanalen en ruimten, perslucht en waterverstuivers, centrifugaal bevochtigers, ultrasone bevochtigers. Verdamingskoeling met gebruik van verstuivers voor fi jne verneveling van waterdeeltjes. Waterbehandeling-systemen en de bij de regelingen behorende opnemers en beveiligingen.

EXV Sistema-apparatuur in een koelinstallatie.

Regelkarakterestiek EXV, ook gunstig bij gering koelvermogen.

41-45_Carel.indd 42 12-02-13 15:09



BEDRIJFSPROFIEL

Het uitgebreide werkgebied en de nauwkeurige regeling (van 10 tot 100 procent van het nominale koelvermogen) zorgt voor een aanzienlijke energiebesparing. Het uitgebreide regelbereik van de EXV is in staat om de koelinstallatie te laten functioneren met een zwe-vende condensatiedruk, waardoor de COP van de compressor aan-zienlijk toeneemt bij gemiddelde en lage ruimtetemperaturen.

Speciale functieDe speciale functie, die alleen is te realiseren met elektronische expansieventielen, zorgt voor aanzienlijke energiebesparing in alle koeltechnische toepassingen. EXV sistema voorziet in een uitste-kende regeling, met een typische regelcurve die zorgt voor een hoge nauwkeurigheid in alle situaties, zelfs bij lage stroomsnelheden. Dit voordeel is van belang in koude-middelcircuits met compressoren aangestuurd door inverters en in het algemeen in koudemiddelcir-cuits met een variabele koudemid-delhoeveelheid.Deze elektronische expansieventie-len met stappenmotor zijn geschikt voor alle gangbare chemische koudemiddelen met een koelver-mogen van 0,4 tot 2000 kW. Er zijn haakse en rechte uitvoeringen beschikbaar. Voor het eenvoudig en snel selecteren van de elektronische expansieventielen is een door Carel

ontwikkeld EXV selectieprogramma beschikbaar. Voor CO2-toepassing zijn elektro-nische ventielen beschikbaar die werken met een maximale druk van 140 bar. Die worden met bijbeho-

rende regelaars en stappenmotoren toegepast bij samengestelde com-pressoropstellingen (compressor-racks), vitrines en koel-en vriescel-len voor cascade, hybride en booster uitvoering. Carel heeft oplossingen voor subkritsche CO2-cascadesystemen, hybride subkritische CO2-systemen en booster transkritische CO2-syste-men. Alle voorzien van bijbeho-rende regelapparatuur.

StoombevochtingingDe werking van luchtbevochtigers met ondergedompelde elektrode in water is gebaseerd op een zeer eenvoudig natuurkundig principe. Zoals bekend bevat drinkwater een bepaalde hoeveelheid opgeloste minerale zouten en is daardoor enigszins geleidend. Een elektri-sche spanning aangesloten op de in het water ondergedompelde

Detail elektronisch expansieventiel.

Overzicht elektronische expansieventielen.

41-45_Carel.indd 43 12-02-13 15:09



BEDRIJFSPROFIEL

Meer informatieGafco-AltronPostbus 7, 2740 AA Waddinxveen Zuidelijke Rondweg 5, 2741 RA Waddinxveen T: 0182 - 64 23 23E: [email protected]: www.gafco-altron.nl I: www.carel.de I: www.kaeltefi scher.de

Fischer Kälte-KlimaFischer Kälte-Klima AG in Stuttgart is een al 85 jaar bestaande gerenom-meerde groothandel en producent op het gebied van de koudetechniek en luchtbehandeling. Het bedrijf ontwerpt en levert samengebouwde compressorunits (compressor racks en chillers en condensingunits) voor koel-vries en luchtbehandelingsystemen. De afnemers zijn meestal installateurs die deze systemen verder completeren en bouwen tot een complete installatie. Fischer heeft de planning, het ontwerp, de enginee-ring en productie in eigen hand waardoor de klant verzekerd is van een bedrijfszekere installatie die voldoet aan de hiervoor geldende normen wetgeving en systeeme� ciëntie. Het toe te passen type en fabrikaat van de compressoren wordt in overleg met de klant bepaald. Een team van ervaren koelen elektrotechnici staat borg voor het vakbekwaam samen-bouwen van units en systemen van 3 tot 1000 kW koelvermogen. De units worden compleet geleverd met de elektrische schakel-en regelpanelen veelal voorzien van de bekende Carel-regelapparatuur. Ook de benodigde bekabeling naar alle elektrisch aan te sluiten motoren en regelapparatuur behorende bij de unit wordt meegeleverd. De onderneming levert units en systemen met chemische en natuurlijke koudemiddelen zoals CO2, NH3, R723 en R290.

Samengebouwde units in de fabriek van Fischer in Stuttgart.

elektroden zorgt voor een elektri-sche stroom die het water verwarmt en daardoor uiteindelijk stoom produceert (Joule-e� ect).De hoeveelheid stoom is evenredig met de elektrische stroom en die is weer evenredig met het waterni-veau. Een stroomtransformator meet deze stroom: door het varië-ren van waterhoogte met behulp van een magneetklep en als gevolg van het verdampingsproces kan de stoomproductie modulerend worden geregeld. De geproduceer-de stoom heeft geen minerale zouten maar het water bezit wel een hoge zoutconcentratie, waardoor de geleidbaarheid toeneemt.

Industriële toepassingenHet water moet periodiek verdund worden door aftappen en vervan-gen worden door nieuw water. Bovendien wordt kalk afgezet en moet de cilinder worden gereinigd of vervangen. In vergelijking met elektrische verwarming of gasge-stookte luchtbevochtigers zijn deze dompelelektrode luchtbevochtigers bijzonder geschikt voor comfort en industriële toepassingen. Carel produceert dompelelektrode luchtbevochtigers sinds 1970 en heeft daardoor veel expertise opgebouwd. Bekend is ook de knowhow op het gebied van de elektronische regelaars. Deze beide combinaties hebben geleid tot de ontwikkeling en productie van de

humiSteam bevochtiger. Die wordt gebruikt in openbare gebouwen, kantoren, stoombaden, ziekenhui-zen en voor industriële toepassin-

gen. De bevochtiger is geschikt voor zowel installatie in ruimtes en voor montage in luchtkanalen. Het werkt op leidingwater met een geleidbaarheid tussen 75 en 1250 uS/cm. Het apparaat wordt geleverd met besturingssoftware dat zich automatisch aanpast aan onder meer eigenschappen van het water.

HumiSteam-luchtbevochtiger.

Detail stoombevochtiger met elektroden.

41-45_Carel.indd 44 12-02-13 15:09

Meer informatieGafco-AltronPostbus 7, 2740 AA Waddinxveen Zuidelijke Rondweg 5, 2741 RA Waddinxveen T: 0182 - 64 23 23E: [email protected]: www.gafco-altron.nl I: www.carel.de I: www.kaeltefischer.de

41-45_Carel.indd 45 12-02-13 15:09



De Kinepolis in het Belgische Brugge stond geheel in het teken van kennis-overdracht op het gebied van bestaande en nieuwe toonaangevende innova-ties en technologie. Alle belangrijke relaties uit Europa waren aanwezig op de Europese klantendagen om te worden geïnformeerd wat Daikin dit jaar allemaal te bieden hee� .

Tekst ing. Dick Havenaarvoorzitter redactieraad RCC Koude & luchtbehandeling

Veel technologienieuws op Europese klantendagen

Daikin zet met de VRV IV opnieuw de standaard

KLANTDAGEN DAIKIN

De producten van Daikin stonden centraal tijdens de klantendagen die in Brugge werden gehouden.

Daikin staat staat bekend om haar pioniersrol op het gebied van productontwik-

keling en om de ongeëvenaarde kwaliteit en veelzijdigheid van haar geïntegreerde systemen. Of het nu gaat om het rendement van com-pressoren en invertertechnologie tot de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van AC-en verwarmingssys-

temen, nieuwe koudemiddelen of het productontwerp voor seizoens-rendement, de onderneming is toonaangevend met de ontwikkeling van innovatieve technologie voor verbetering van energierendement.Daikin introduceerde een scala aan nieuwe en vernieuwende systemen zoals de VRV IV, de intelligent Touch Manager, de nieuwe Daikin

Altherma LT en de Multi-scroll koudwatermachines, de ZEAS condensingunits en het program-ma voor de koudetechniek.

LeveringsprogrammaDe centrale hal van de bioscoop was ingericht als een volledige beursvloer voorzien van alle apparatuur uit het leveringspro-gramma van de onderneming. De producten en systemen stonden overzichtelijk en toegankelijk opgesteld in de expositieruimte en per productgroep voorzien van informatie displays en documenta-

46_48_Daikin klantdagen.indd 46 12-02-13 15:11



KLANTDAGEN DAIKIN

tie. Tijdens de pauzes tussen de lezingen konden bezoekers zich door de specialisten van Daikin laten informerenVoor de Nederlandse deelnemers was een speciaal seminar georgani-seerd. Manager Sales Raymond Nijhuis behandelde het onderwerp-Splitsystemen & Sky Air. Hij ging onder meer in op de 20-20-20 doelstellingen die de Europese Unie heeft gesteld met betrekking tot klimaatbescherming die in 2020 bereikt moeten worden. In vergelij-king met 1990 moeten de maatrege-len leiden tot 20 procent meer gebruik van duurzame energie en moet tegelijkertijd 20 procent minder primaire energie gebruikt worden en moet de CO2-uitstoot 20 lager zijn.Sinds begin dit jaar is de uitvoe-ringsverordening (EU) 206/2012 van kracht, waarin de eisen van de ErP-richtlijn 2009/125 eg voor airconditioning apparatuur en lucht/lucht-warmtepompen met een koelvermogen tot 12 kW worden omgezet. Deze richtlijn stelt minimale e� ciëntie-eisen aan energiegerelateerde producten en apparaten zoals ventilatoren, verlichting, consumentenelektro-nica en dus ook aan AC-apparatuur met een koelvermogen < 12 kW.Nu worden dus minimale e� ciënti-eeisen gesteld, waarbij een sei-zoensgebonden e� ciëntie wordt vergeleken in plaats van nominale e� ciëntie. Er wordt ook een nieuw energielabel ingevoerd en er wordt gekeken naar deellaste� ciëntie. De presentatie werd afgesloten met een productoverzicht van deze apparatuur alsmede met een overzicht van de behoefte en wensen die bij de klanten leven.Nick Meuwese, National Account Manager, vertelde over de historie van het ontstaan van VRV- syste-men. Hij presenteerde eveneens de nieuwe standaard: de VRV IV, een van de kroonjuwelen van Daikin. In de komende editie van RCC K&L wordt hier verder op ingegaan.De Intelligent Touch Manager biedt volgens Product Manager Ronald de Feyter de gebruiker van AC-en

warmtepompsystemen veel voordelen. Deze regelaar bestaat uit een slank ontworpen en overzichtelijk touchscreen, omvat geen datastations, harde schijven en ventila-toren en is modern vormgegeven. De menu’s zijn duidelijk en overzich-telijk ingedeeld.De regeling is fl exibel te gebruiken voor het uitwis-selen van data via USB-aansluiting en heeft de mogelijkheid voor aansluiting op het web om via internet de installatie op afstand te beheren. Het maakt energiebeheer inzichtelijk en signaleert mogelijke energieverspilling. Voor servicedoel-einden kan een lekdetectie op afstand worden uitgevoerd en de koudemiddelvulling worden gecon-troleerd. Het systeem kan worden ingezet op alle productgroepen van Daikin, zoals: airconditioning, verwarming, koudwatersystemen en koudetechniek. Voor monitoring is het ACNSS (Daikin Monitoring) beschikbaar. Dit is toepasbaar voor VRV (DX- systemen), Applied Systems (koudwatermachines) en Koudetechniek (Conveni-Pack). Er is ervaring opgedaan met diverse VRV warmteterugwinsystemen in kantoorgebouwen, showrooms, winkel-en kantoorpanden, bedrijfs- en praktijkruimten.

ServerAlle data van het VRV-systeem wordt 24/7 opgeslagen op de server, zodat afwijkingen in het systeem zichtbaar worden. Het is een volledig geautomatiseerd proces waarbij afwijkingen middels een code worden aangegeven. Voordat het systeem in storing gaat, is het probleem als het ware al verholpen. Mike Vermeij presenteerde de Daikin Altherma-ontwikkelingen van toen, nu en morgen. Deze lucht/water-warmtepompen voor verwarming en voor het bereiden van warm tapwater zijn bijzonder e� ciënt en bieden het gehele jaar een totaal comfort. De apparatuur is

geschikt voor toepassing in woon-huizen en dan specifi ek voor duurzame verwarming, koeling en warmtapwaterbereiding. Het programma is op hoofdlijnen geschikt voor laagtemperatuurtoe-passingen (LT) voor verwarmen, koelen en warmtapwaterbereiding tot 55°C en ook voor hoog tempera-tuur (HT), verwarmen en warmtap-waterbereiding tot 80°C. Het (HT) temperatuurtraject voor de warmte-pomp is in drie fases opgebouwd van -20°C buitentemperatuur met koudemiddel R410A naar de binnentemperatuur met een systeem voorzien van koudemiddel R134a tot 80°C voor bereiding van warm tap water.Daarnaast is er ook het Daikin Altherma Flex-systeem dat door toepassing van warmteterugwin-ning het rendement nog meer verbetert en het energiegebruik reduceert. De nieuwe Daikin Altherma LT is voorzien van nieuwe compressoren met een beter rende-ment en is ook voorzien van verbeterde invertertechniek, waardoor in deellast, een beter rendement wordt behaald. Ook het verwarmingsvermogen is vergroot, waardoor minder conventionele backup nodig is. Alle componenten van de totale installatie zijn geopti-maliseerd, waardoor het totale energiegebruik is gereduceerd. De units zijn geoptimaliseerd voor hoge seizoensrendementen.Edwin van Wezel (Product Manager) behandelde tijdens het symposium Multi-scroll ZEAS-B. Dit betrof een presentatie over de koudwaterrevo-

Jet van Tongeren en Raymond Nijhuis (tweede van links)van Daikin met enkele collega's.




lutie met de toepassing van de Mini & Small inverter en Multi scroll en de inverter geregelde DC scroll-compressoren. Deze compressoren worden ingezet voor de luchtge-koelde koudwatermachines met een koelvermogen van 0-600 kW en zijn geschikt voor koudemiddel R410A. De schroefcompressoren worden ingezet voor de luchtge-koelde koudwatermachines met een koelvermogen vanaf 250-2000 kW. Ook worden koudwatermachi-nes geleverd met schroefcompres-soren, uitgevoerd met free cooling met een koelvermogen van 600-1500 kW. Toepassingen als AC inverter schroef voor alleen koel-toepassingen met een koelvermo-gen van 330–1800 kW. Tevens zijn inverterschroefwarmtepompunits

Meer informatieDaikin Airconditioning NetherlandsFascinatio Boulevard 562, 2900 VA Capelle aan den IJsselPostbus 8585, 3009 AN RotterdamT: 088-324 54 60E: [email protected]: www.daikin.nl

beschikbaar met een koelvermogen van 250-600 kW. De schroefcom-pressoren werken met R134a als koudemiddel. In watergekoelde uitvoering worden scrollcompres-soren met het koudemiddel R407C in de kleine koelvermogens tot 250 kW toegepast. Schroefcompresso-ren met het koudemiddel R410A vanaf 400 kW tot 2000 kW. Verder zijn er koudwatermachines be-schikbaar in schroef-volbad uitvoering, inverter centrifugaaluit-voering voorzien van magnetische lagering en centrifugaalchillers.Van Wezel gaf aan dat diverse ontwik-kelingen op stapel staan, zoals de watergekoelde koudwatermachines voorzien van AC inverterschroef in zogeheten volbaduitvoering. En de luchtgekoelde koudwatermachines zoals de Mini & Small DC inverter scroll voor koelen en ook geschikt als warmtepomp met een koelvermogen van 80-400 kW. De Multi Scroll warmtepomp in de range van 80-600 kW koelvermogen. Tevens wordt een koudwatermachine leverbaar voor-zien van DC inverter schroef, geschikt voor koeltoepassingen.

Nieuwe strategieVoortbordurend op bestaande moderne technieken en apparatuur die Daikin al langer op de markt brengt, is er een nieuwe strategie ontwikkeld voor de koeltechnische markt gebaseerd op de knowhow uit de VRV-systemen. Hierop ging National Account Manager Alex Maan tijdens zijn presentatie. De buitenunits bieden de mogelijkheid om alle in de markt beschikbare verdampers, koelvitrines en derge-lijke daarop aan te sluiten. Alle voordelen die VRV knowhow biedt, zoals de variabel instelbare verdam-pingstemperatuur en de specifi ek voor de koudetechniek ontwikkelde compressoren zorgen voor een hoge mate van bedrijfszekerheid. Zo kunnen de ZEAS-invertercon-densingunits op diverse koelen vriesafnemers worden aangesloten. Het koudemiddel dat wordt toege-past is R410A. Voor het onderhou-den van verschillende temperaturen

wordt de ZEAS geïntegreerd met een boostercompressor, waardoor gelijktijdig twee verdampingstem-peratuurniveaus -10°C voor koelen en - 35°C voor vriezen worden gerealiseerd. Wanneer verschillende afnemers zijn aangesloten wordt de zuigdruk geregeld door de inverter-compressor. De rendementen in deellast variëren in het regelbereik met COP’s van 2,3 bij 15 pocent koelvermogen, respectievelijk van 2,9 bij 50 procent en een COP van 2,3 bij 100 procent. De Conveni-Pack apparatuur, veelal toegepast in winkels, is uitgevoerd met warmte-pompfunctie en warmteterugwin-ning. De koel-vriesvitrines zijn hierop aangesloten, evenals de cassette-units voor het conditione-ren van de ruimtetemperatuur in de winkel. Het is een geïntegreerd systeem dat veel energie bespaart en voldoet aan de MJA voor de supermarktbranche. Het systeem reduceert de CO2-uitstoot en een ander voordeel is dat voor verwar-men geen gasaansluiting nodig is. Een laatste ontwikkeling is de ZEAS B-serie, met hoog(COP) rendement, geschikt tot 0°C voor koelen en -30°C voor vriezen. Door de MULTI ZEAS-toepassing is voor het LT-gebied (vriezen) een koelvermo-gen van 1,5-15,4 kW en voor het MT-gebied (koelen) een koelvermo-gen van 2-38,3 kW beschikbaar.Tijdens de pauzes en na afl oop van het seminar was er volop gelegen-heid om zich te laten informeren over de producten en konden vragen worden gesteld over de werking en eigenschappen van de producten en hun toepassingen.

Mike Vermeij.

Raymond Nijhuis.

Veel aandacht van het publiek tijdens de presentaties.



product informatieRCC Koude & luchtbehandeling

capaciteitsrange van 154 tot 379 kW. De koudwatermachines zijn leverbaar in drie uitvoeringen (WQL - alleen koelen of alleen verwarmen, WQH - omkeerbaar circuit warmtepomp en WQrC - splitopstelling). alle units zijn uitgevoerd met koudemiddel r410a en voorzien van vier scroll compres-soren, opgesteld in tandem. De energiezui-nigheid van de chillers komt tot uitdrukking in de ESEEr-waarde tot 6,62 en in de COP-waarde tot 4,16. naast de standaarduit-voering is een extra low noise uitvoering leverbaar, met de compressoren opgesteld in een geïsoleerde omkasting en waarbij de unit voorzien is van geluidsisolerende panelen. Tot de opties van de koudwater-machines behoren onder meer een geïntegreerde hydrokit, buitenluchttempera-tuurcompensatie, master/slave configuratie en warmterugwinning. Meer info: www.airview.nl

bavaria krijgt nieuw ventilatiesysteem ColtColt levert een natuurlijk ventilatiesysteem aan de brouwerij van Bavaria in Lieshout. Het systeem zorgt voor de afvoer van warmte en dampen die vrijkomen bij het pasteuriseren van bierflesjes. Op het dak worden zes Colt Eco ventilatiesystemen geplaatst. Voor een optimale ventilatie worden er in de gevel van de fabriekshal ook nog ventilatoren aangebracht. nadat het bier in de flesjes zit, gaan ze voor het doden van de bacteriën door een bad van wel 80 tot 90 graden Celsius. Bij dit proces komen veel warmte en dampen vrij. Door de nieuwe ventilatiesystemen kunnen zij nu op een milieuvriendelijke manier worden afgevoerd. Deze dampen zijn niet giftig. Wel vormen de waterdampen door roestvor-ming een mogelijk gevaar voor de fabrieks-constructie. Door de afvoer van de waterdampen ligt dit gevaar niet meer op

de loer. naast de ventilatie zorgt het nieuwe systeem ook voor een beter binnenklimaat in de fabriekshal. Er kan nu een all season ventilatiestrategie worden toegepast die zich aanpast aan de buitentemperatuur. De warmte die vrijkomt uit het productieproces bij Bavaria wordt gebruikt voor de verwar-ming van de fabriekshal. Dit scheelt de bierbrouwer aanzienlijk in de stookkosten. Bij de keuze voor het ventilatiesysteem is extra aandacht besteed aan een goede hygiëne.

ClimaTop van Duco: slimme ventilatie, ultiem comfortDuco Ventilation & Sun Control heeft onlangs de ClimaTop gepresenteerd. De leverancier meldt dat het om het eerste elektronisch gestuurde rooster gaa dat verse, binnenkomende lucht voorverwarmt tijdens de koudere (winter)maanden. “De ClimaTop is letterlijk en figuurlijk een TOP-rooster. Deze laatste ontwikkeling op het vlak van natuurlijke ventilatie staat helemaal bovenaan, in de top, van de piramide en combineert gezondheid met ultiem comfort”, aldus Duco. “De basis van de piramide werd gebouwd op volgende fundamenten: een ventilatierooster dat snel en eenvoudig op het kozijn geplaatst kan worden met zelfregelende klep voor een constant ventilatiedebiet én een akoestische uitvoering voor maximale geluiddemping. Tel daarbij de elektronische sturing op basis van CO2 voor een optimale energiebespa-ring en je hebt al een stevige basis. De

ebm-papst komt met plug-and-play oplossing grote koelcentralesEbm-papst presenteert een EC axiaal ventilator met een doorsnede van 1250 mm die een volume tot 65000 m³/h kan leveren. Daardoor kan deze ventilator gebruikt worden voor grote koelinstallaties in bijvoorbeeld energiecentrales, datacenters en koeltunnels. “In deze en vergelijkbare applicaties, bleken de EC ventilatoren erg overtuigend door een substantieel hoger rendement. anders dan de gebruikelijke designs met asynchrone motoren, kunnen de EC ventilatoren niet alleen aan en/of uit gezet worden, maar zij maken ook vraaggeoriënteerde besturing mogelijk”, meldt de leverancier. “Dit bevordert de energiebesparing zelfs nog meer. Wanneer veel ventilatoren gebruikt worden, kunnen de 0.10 V interface en de MODBUS gebruikt worden voor besturing. De installatie is eenvoudig, omdat er niet gestoeid hoeft te worden met motoren, waaierbladen en frequentieomvormers. De ventilator is makkelijk te installeren door middel van plug-and-play oplossing. Tegelijkertijd werken de nieuwe axiaalventilatoren ongekend stil.” De totale serie bestaat uit de maten van 200 tot 1250 mm.Meer info: www.ebmpapst.nl

Leveringsprogrammawatergekoelde chillersairview uitgebreidairview Luchtbehandeling breidt het leveringsprogramma watergekoelde chillers, type WQ, verder uit met de modellen 524 tot en met 1204. Deze nieuwe energiezui-nige modellen zijn leverbaar in een

49_50_productinfo.indd 49 12-02-13 15:12


product informatieRCC Koude & luchtbehandeling

ClimaTop doet daar echter nog een schepje bovenop: dankzij een interne warmtestrip kan de binnenkomende verse lucht voorver-warmd worden tot een 12°C. Dankzij de intelligente sturing van het rooster, wordt enkel ingegrepen waar en wanneer dat nodig is. Dat wil zeggen dat er enkel verse lucht binnenkomt als het binnenklimaat ondermaats dreigt te worden. Bovendien reageert de warmtestrip alleen wanneer de buitentemperatuur onder de 12°C zakt om de lucht voor te verwarmen tot een aangename temperatuur en dat met een rendement van 99 procent.” Meer info: www.duco.eu

brink Climate Systems presenteert nieuwe ventilatieoplossingenDe renovent Excellent 300 is één van de vernieuwende ventilatie-oplossingen die Brink Climate Systems van 12 tot en met 16 maart presenteert op de ISH 2013 in Frankfurt, dé internationale vakbeurs voor verwarmen, koelen en ventileren. “Bijzonder aan de nieuwste Excellent-uitvoeringen is dat deze door toepassing van langzamer draaiende ventilatoren veel stiller zijn dan hun voorgan-gers”, meldt de leverancier. “Bovendien dragen zij bij aan een lager hulpenergieverbruik.” In Frankfurt laat Brink Climate Systems de complete familie renovent Excellent (voor wandmontage) en Sky (voor plafondmontage) zien.Meer info: www.brinkclimatesystems.nl

emerson Network Power rondt integratie van diensten afEmerson network Power, onderdeel van Emerson (nYSE:EMr) en wereldwijd marktleider op het gebied van producten en diensten voor het optimaliseren van de beschikbaarheid, capaciteit en effici-entie van bedrijfskritieke infrastructuur, heeft de integratie afgerond van diensten voor kritieke stroomvoorziening en precisiekoeling voor zijn bedrijfsonderdelen Liebert en Chloride in geheel Europa, het Midden-Oosten en afrika (EMEa). nu hebben klanten toegang tot één geoptimaliseerde en transparante dienst voor kritieke systemen voor stroomvoorziening en precisiekoeling. Het geïntegreerde dienstenaanbod van Emerson network Power omvat consistente, gestandaardiseerde systemen in de gehele EMEa-regio. Hiermee krijgen bedrijven met vestigingen in verschillende landen meer controle en kunnen zij er volgens Emerson op vertrouwen dat alle locaties even goed worden ondersteund. Door de integratie van diensten positioneert het bedrijf zich als dé partner voor beschikbaarheid van kritieke infrastructuur. als partner neemt Emerson de verantwoordelijk-heid op zich voor alle diensten en biedt een optimale coördinatie van zowel contractbeheer als dienstverlening.Meer info: www..emerson.com

www.koeltechniek.danfoss.nl/ir

Danfoss ICLX tweestapsservogestuurde hoofdventielen

Een superieure oplossing voorveiligheid en gebruiksgemak De Danfoss ICLX-ventielen zijn tweestapsservogestuurde hoofdventielen. Deze ICLX-ventielen zijn beschikbaar van DN 32 tot DN 150 en gebruiken een externe drukconnectie voor opening (wat betekent dat er geen openingsdrukverschil over het ICLX-ventiel vereist is).

80%minder kans op lekkage

Vergeleken met de traditionele flensaansluitingen, biedt de las-aansluiting van de ICLX-ventielen een hoger veiligheidsniveau, door het risico op lekken met 80% te ver-minderen.

52barwerkdruk

Met een maximale werk-druk van 52 bar, is ICLX klaar voor CO2 en andere toekomstige hogedruk-koelmiddelen.


www.koeltechniek.danfoss.nl/ir

Danfoss ICLX tweestapsservogestuurde hoofdventielen

Een superieure oplossing voorveiligheid en gebruiksgemak De Danfoss ICLX-ventielen zijn tweestapsservogestuurde hoofdventielen. Deze ICLX-ventielen zijn beschikbaar van DN 32 tot DN 150 en gebruiken een externe drukconnectie voor opening (wat betekent dat er geen openingsdrukverschil over het ICLX-ventiel vereist is).

80%minder kans op lekkage

Vergeleken met de traditionele flensaansluitingen, biedt de las-aansluiting van de ICLX-ventielen een hoger veiligheidsniveau, door het risico op lekken met 80% te ver-minderen.

52barwerkdruk

Met een maximale werk-druk van 52 bar, is ICLX klaar voor CO2 en andere toekomstige hogedruk-koelmiddelen.


Geloof ons.Het origineel is beter!

Daikin maakt het u steeds comfortabeler.

nu nóg

Soms scheelt het maar één letter en is het toch een wereld van verschil. In de installatiemarkt vormen de drie letters VRV al jaren een begrip. VRV maakte het als eerste mogelijk om meerdere ruimtes individueel te koelen en te verwarmen met één buitendeel. Andere aanbieders volgden met het VRF-systeem. Inderdaad, dat scheelt maar één letter. Maar het is niet het origineel.

En de originele VRV overtreft nu ook zichzelf. De 4e generatie VRV biedt drie revolutionaire innovaties: continue verwarming met warmtepomp (dus ook tijdens de ontdooicyclus), variabele verdampingstemperatuur en de VRV-configurator voor een eenvoudigere inbedrijfstelling.

Ga naar www.daikin.nl/VRV-IV voor meer informatie over deze innovaties. Hier kunt u ook het boekje "VRV IV, nóg meer originele voordelen" aanvragen.

VRV

® van Daikin. Het origineel is nu nog beter!

D A I 3 0 0 2 2 _ a d v _ D a i k i n _ R C C . p d f 1 2 7 - 1 1 - 1 2 1 3 : 5 7


RCC K&L 02 2013

Documents

Transcript of RCC K&L 02 2013