Made in Holland - · PDF fileDirect werken 1.065.000 2 ... Productiebedrijven in Nederland...

Branchegroep Manufacturing

Made in HollandTrends in de Nederlandse Industrie 2002-2007

Made in Holland 1

Inhoud

Voorwoord 2

Introductie 3

Verantwoording 4

Focus Manufacturing 6

Proces-/Productinnovatie 8

Concurrentiepositie Nederland 10

Overbrengen productiefaciliteiten 12

Overheid 14

Human Resources 16

Algemeen Management 17

Kansen en bedreigingen 19

Visie 20

Voorwoord

2 Deloitte & Touche Made in Holland 3

Introductie

‘Made in Holland’. Wie neemt na een bezoek aan Nederland geen ‘souvenirs’ mee voor thuis en komt erachter dathet product niet in Nederland is vervaardigd?

Wie kent niet het trotse thuisgevoel wanneer je in het buitenland Nederlandse merkproducten tegenkomt. Wel is ervervolgens teleurstelling wanneer het keurmerk ‘made in Holland’ ontbreekt. Kunnen wij niet beter spreken van:‘Was once made in Holland?’

De branchegroep Manufacturing van Deloitte & Touche heeft voor u onderzocht wat er gaande is met de Nederlandseindustrie. De uitkomsten van het hierin gerapporteerde onderzoek zijn ronduit alarmerend. De B.V. Nederlandneemt onvoldoende maatregelen om de productiebedrijven voor Nederland te behouden. Ondernemers kun je alleenmaar binden aan een land of regio, wanneer de bestuurders van dat gebied eveneens ondernemen. Daar ontbreekthet helaas nog wel eens aan. Stelt u zich Nederland zonder de industriële bedrijvigheid voor: Het failliet van een economie. Natuurlijk is dit ietwat gechargeerd, maar duidelijk is wel dat het volgens de industriële ondernemersanders zal moeten.

Maatregelen gericht op het behoud van de industrie zijn noodzakelijk. Denk hierbij aan het verhogen van de subsidies ten behoeve van research en development, het verlagen van de belastingdruk, stimuleren van technischonderwijs en meer. U leest het in dit rapport.

Graag beantwoord ik persoonlijk uw vragen omtrent ons onderzoek. De branchegroep wordt verderop aan u voorgesteld, zodat u altijd weet bij wie u terecht kunt.

Kees van Dorp voorzitter branchegroep Manufacturing Deloitte & Touche

De Nederlandse industrie vormt één van de belangrijkste sectoren van onze samenleving. Nederland omvat ruim46.000 industriële ondernemingen die in 2001 bijna e 175 mrd aan jaaromzet genereerden1. Direct werken1.065.0002 personen in de industrie. Hoewel schattingen hierover uiteenlopen is duidelijk dat de industriesectoraan minimaal een vergelijkbaar aantal personen indirect werkgelegenheid biedt in, onder andere, de zakelijkedienstverlening. Een sector dus die een enorme impact heeft op de Nederlandse samenleving.

Bovendien laat de sector een aanmerkelijke dynamiek zien. De internationale concurrentie neemt door, onderandere geslechte handelsbelemmeringen en schaalvergroting, aanmerkelijk toe. Productie- en ontwikkeltijdenworden continu verder verlaagd. Veel markten kennen een agressieve prijsconcurrentie, waarbij de arbeidskostenin lagelonenlanden een substantieel strategisch nadeel voor de Nederlandse industrie impliceert. Product lifecycles worden steeds korter, terwijl afnemers steeds hogere kwaliteitseisen stellen.

Hoewel Nederland internationaal op manufacturing-gebied een goede uitgangspositie kent, zijn er duidelijkeaanwijzingen dat deze in de komende jaren verder zal verslechteren indien overheid en ondernemingen op deingeslagen wegen voortgaan.

Redenen genoeg voor de branchegroep Manufacturing van Deloitte & Touche om een marktonderzoek naar deactuele ontwikkelingen te doen; de resultaten hiervan worden weergegeven in deze uitgave.

Via dit onderzoek wil Deloitte & Touche onder meer een bijdrage leveren in het verder inzichtelijk maken vanactuele onderwerpen binnen de Nederlandse industriesector en een discussie over haar internationale concurren-tiepositie stimuleren.

Louis van Mierlo marketing managerHans Verhoef senior consultant manufacturing

1Bron: CBS

2Bron: CBS (telling 31/12/2000)

Verantwoording


Het onderzoek ‘Made in Holland’ kent als primaire doelstelling het vergroten van het inzicht in actuele ontwikkelingen binnen

grotere productiebedrijven in Nederland.

Alle productiebedrijven in Nederland met tenminste 50 werkzame personen (2.520) zijn uitgenodigd om via een enquête op

een beveiligde internetsite (Deloitte INVision) hun visie te geven op voornoemd onderwerp.

Voor elke ingevulde enquête doneert Deloitte & Touche als waardering voor de respondent e 30,- aan de stichting War Child.

In totaal hebben 234 bedrijven hun medewerking aan het onderzoek verleend. Het veldwerk van het onderzoek is gerealiseerd

tussen 13 februari 2002 en 5 maart 2002. Statistische analyses zijn uitgevoerd met een betrouwbaarheid van 95%.

In de grafieken van deze rapportage zijn de ondernemingen uit de genoemde populatie aangegeven met ‘industriële onderne-

mingen’. Een vraagteken representeert de antwoordcategorie ‘weet niet/geen mening’.

De informatie is verrijkt met onder andere macro-economische trends op basis van informatie van CBS, Eurostat en het

Ministerie van Economische Zaken. De kwantitatieve resultaten van het onderzoek zijn becommentarieerd door:

mr. P.A.F.W. Elverding

voorzitter Raad van Bestuur

DSM

drs. C. Oudshoorn

directeur economische zaken

VNO-NCW

drs. J.E. Vaandrager

Chief Financial Officer

NV Twentsche Kabel Holding

drs. W.C.G. Voûte-Droste

lid Tweede Kamer der Staten-Generaal

VVD

ir. V.F. Oomes

partner

Deloitte & Touche

Voor nadere informatie over de onderwerpen indeze rapportage kunt u contact opnemen met:

K.L. van Dorp RAPartner

Tel: (033) 479 27 92Fax: (033) 472 46 67Mobiel: 06 - 55 85 33 [email protected]

AccountantsTerminalweg 36Postbus 41 3800 AA Amersfoort

Monique M.A. WijgerseBranchemanager

Tel: (010) 272 16 62Fax: (010) 272 11 34Mobiel: 06 - 21 27 20 [email protected]

BestuurscentrumMarktdirectieAdmiraliteitskade 51Postbus 20313000 CA Rotterdam

Productiebedrijven in Nederland kunnen kosteloos specifieke informatie uit de database van het onderzoek aanvragen bij Deloitte & Touche.

Focus Manufacturing


% industriële ondernemingen

proces/prod.-innovatie

leanmanufacturing

kwaliteits-management

productionoutsourcing

routingproductielijn

contractmanufacturing

reduct. aantalleveranciers

Belangrijkste aandacht manufacturing

50403020100

43

22

19

8

5

2

1

��

De focus bij productieondernemingen met tenminste 50

werkzame personen in Nederland ligt duidelijk bij proces/

productinnovatie: 43% gaf aan dit het belangrijkste terrein

te vinden binnen manufacturing. Lean manufacturing (22%)

en kwaliteitsmanagement (19%) volgen op ruime afstand.

94% heeft in de afgelopen 12 maanden actie ondernomen op

het corresponderende belangrijkste terrein, hetgeen in 42%

van de gevallen leidde tot kostenreductie. Omzetvergroting

(16%) of winstverhoging (12%) komen als belangrijkste effect

veel minder voor.

Oomes (Deloitte & Touche): “Gelet op de ontwik-kelingen om ons heen, waarbij lagelonenregio's als Oost-Europa een steeds sterkere concurrentie opleveren, kunnenmanufacturing-bedrijven in Nederland kiezen voor 2 opties.

Er kan gekozen worden voor het in hoge mate automati-seren van productieprocessen, waarbij de invloed van dehogere loonkosten in Nederland minder nadelige gevolgenheeft. Vanwege vaak praktische redenen – het gemakwaarmee verhoging van de automatiseringsgraad kanworden bereikt – is deze strategie niet in alle takken vanindustrie met evenveel succes uit te voeren.

Een andere strategie die vaak wordt gevolgd is die waarbijeen bedrijf zich richt op specialisatie. De succesfactorenvan dergelijke bedrijven verplaatsen zich daarmee naarhet economisch goed kunnen managen van complexe productieprocessen zoals in de fabricage van IntegratedCircuits of het produceren in nauwe samenwerking met deklant. Of naar het succesvol in hoog tempo introducerenvan nieuwe producten (essentieel in bijvoorbeeld de markt

van mobiele telefonie). Hierbij is het belangrijk op te merkendat echter ongeveer 25% van de productintroducties echtsuccesvol is: ook dit scenario is niet geheel zonder risico's.

In ver doorgevoerde vorm – met bijbehorend hoog risico –kan deze strategie zelfs leiden tot een volledige herzieningvan de missie van een bedrijf! Een illustratief en bekendvoorbeeld hiervan is Nokia. Deze onderneming begon in1875 in de papierindustrie en ontwikkelde zich via onderandere rubberproductie tot toonaangevende producentvan mobiele telefoons. In dit soort elementaire onderne-mingstransformaties speelt de overheid vaak een grote rol.De Nederlandse staatsmijnen hebben zich op deze wijzeontwikkeld tot een onderneming als DSM.

De Japanse overheid heeft eveneens een goed voorbeeldlaten zien van de stimulerende invloed die regeringen kunnen uitoefenen. Tijdens de jaren ‘80, waarin de Japanseindustrie een achterstand had op die in de Verenigde Staten,droeg het METI 3 zorg voor bundeling van de gefragmen-teerde inspanningen en invoering van de bekende

kwaliteits-drive over de gehele breedte van de industrie.Mede hierdoor werd de achterstand ingelopen en deelsomgezet in voorsprong.

In het midden- en kleinbedrijf is vaak de ervaring metinnovatieprocessen wat beperkter en kan een mislukte productinnovatie het voortbestaan van het bedrijf zelfs in gevaar brengen. Met name hier is het wenselijk dat deoverheid – meer dan nu het geval is – de rol op zichneemt om proces- en productinnovatie te stimuleren.”

Vaandrager (Twentsche Kabel): “De arbeids-productiviteit in Nederland blijft ver achter bij de loon-stijgingen. Dat lot heeft Duitsland al eerder getroffen.Een aantal jaren geleden lagen de loonkosten bij onzeOosterburen ongeveer 30 procent hoger dan inNederland. Dat verschil is een beetje verdampt. Zeker alsje weet dat er in Duitsland de afgelopen jaren ook nogeens flink is geïnvesteerd in kapitaalgoederen om dearbeidskosten zoveel mogelijk te drukken. Aan twee fronten valt de balans dus negatief voor ons uit.”

“Voor veel bedrijven is het praktischer om de R&D afdeling dichtbij het productieapparaat te hebben.Daarmee dreigen we ook de kroonjuwelen van onze economie te verliezen.”

“We zijn allang niet meer het slimste jongetje van deklas. Het wordt naar mijn idee heel lastig voorNederland. Als ik naar China kijk, waar de TwentscheKabel ook gevestigd is, en zie hoe eenvoudig we daaraan hoog gekwalificeerd personeel kunnen komen.Dat is ongelofelijk. En allemaal keurig geschoolde mensen hoor. Met veel belangstelling en toewijding.”

Proces-/Productinnovatie


101 2 3 4 5 6 7 8 9

productinnovatie

procesinnovatie

% in

du

stri

ële

on

der

nem

ing

en

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Belang proces-/productinnovatie

x = 7,5x = 7,8 ��

Zowel proces- als productinnovatie staat hoog in het vaandel

van de Nederlandse grotere productieondernemingen.

Respectievelijk geeft 56% en 64% tenminste een 8 om het

belang van deze factoren uit te drukken.

De Nederlandse overheid is doorgaans niet te spreken over

de innovatieprestaties van Nederlandse bedrijven. Essentiële

kengetallen als de relatieve R&D-uitgaven en de omzet met

nieuwe of gemodificeerde producten van ondernemingen

liggen onder het EU-gemiddelde4.

In het rapport “Toets op het concurrentievermogen” stelt het

Ministerie van Economische Zaken: “De Nederlandse innovatie-

prestaties zijn in Europees perspectief mager. Met name het geringe

aantal innovatieve bedrijven in de dienstverlening, de lage private

R&D-uitgaven en de geringe omzet die de industrie uit haar

innovatieve activiteiten weet te halen baren zorgen.”

De onderzochte bedrijven gaven aan gemiddeld 4,8% van

de omzet te besteden aan research & development. 23% van

de productiebedrijven vermeldt meer dan 5% voor dit doel

uit te geven.

Een van de meest in het oog springende ontwikkelingen in

het integrale bedrijfsproces is supply chain integration.

Oomes (Deloitte & Touche): “Deze herschikkingvan de supply chain leidt tot grotere logistieke complexiteiten versterkt de noodzaak tot het inzetten van IT.Marktonderzoeksbureaus verwachten dat manufacturersna ERP software de komende tijd met name zullen investeren in via internet communicerende supply chainmanagement. Hierbij helpt de ontwikkeling naar standaard-software in combinatie met lagere telecom-kosten.

Bekende voorbeelden komen uit de high tech. Zo heeft Dell een aanzienlijk lager kapitaalbeslag dan andere PC-fabrikanten. Voorraden worden door supply chain integratie via internet bij dit bedrijf gemeten in uren inplaats van dagen. ASML is steeds meer een supply chainintegrator met een sterke R&D- en verkoopactiviteiten."

4Bron: CBS, Eurostat en Ministerie van Economische Zaken

Elverding (DSM): “Het beklag van Europese regeringsleiders (waaronder minister-president Kok) over de te lage R&D-quote van de Europese en Nederlandseindustrie mag niet los worden gezien van veel hogerebelasting- en premiedruk op bedrijven in de EU in verge-lijking tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten en het inNederland ontbreken van grote R&D overheidsopdrachten.DSM bepleit voor Nederland en de EU een R&D-stimule-ringsbeleid vooral gericht op innovaties en doorbrakenevenals op innovatieve investeringen, met een gezamen-lijke inspanning van industrie en overheid.”

Made in Holland 11

Concurrentiepositie Nederland

10 Deloitte & Touche


koploper!

vooraanstaandepositie

in de middenmoot

onder gemiddelde

minst competitief

?

Verwachte concurrentiepositie Nederland

50403020100

0

over 5 jaar

22

41

28

6

3

��

De grotere Nederlandse productiebedrijven zijn niet

onverdeeld enthousiast over de concurrentiepositie op

manufacturinggebied die Nederland over 5 jaar zal innemen.

Circa 1 op de 3 verwacht dat Nederland in vergelijking met

andere EU-landen en de Verenigde Staten onder het gemid-

delde zal scoren. Opmerkelijk is dat 0% de stelling

“Nederland is koploper!” onderschrijft. 41% verwacht dat

Nederland in de middenmoot zit en volgens 22% zal

Nederland zich op de voornoemde termijn juist op een

“vooraanstaande positie” hebben gekwalificeerd.

Oudshoorn (VNO-NCW): “Gelet op het belang vande industrie voor de Nederlandse economie is een sterkeindustrie een conditio sine qua non voor een gezondeeconomische ontwikkeling. De (concurrentie)positie vande Nederlandse industrie is de afgelopen jaren echterdanig in de verdrukking geraakt. Om een aantal redenen.

De loonkosten per eenheid product stijgen veel sneller dangemiddeld in de andere eurolanden het geval is. In dejaren 1998-2001 zijn de loonkosten per eenheid product inde Nederlandse verwerkende industrie 10% sneller geste-gen dan in het eurogebied. Deze ontwikkeling zet zich ditjaar en komend jaar naar alle waarschijnlijkheid voort.

De sterke stijging van de loonkosten kan maar deels worden opgevangen door hogere prijzen aan de afnemers door te berekenen. Als gevolg daarvan is deprijsconcurrentiepositie van Nederlandse exporteurssterk aan het verslechteren: met in totaal 5% in de jaren2001-2003. Een dergelijke omvangrijke verslechteringvan de prijsconcurrentiepositie kan natuurlijk niet zondergevolgen blijven: Nederland verliest inmiddels markt-aandeel op zijn exportmarkten.

De hoge loonkostenstijging wordt voor een ander deelopgevangen door in te teren op de winstmarges. De winst-quote is sinds 1998 bijna gehalveerd: van 11,7% in 1998naar 6,5% in 2002. Dat beeld wordt bevestigd door de ontwikkeling van een andere maatstaf om de winstge-vendheid mee te beoordelen, de arbeidsinkomensquote 5.Die is sinds 1998 in bijna alle industriële sectoren sterkopgelopen, met als absolute uitschieter in negatieve zin,de metaalindustrie: +12,25%-punt in de periode 1998-2002.

De gemeenschappelijke oorzaak voor deze verslechterdeconcurrentiepositie van de industrie ligt in het gebrek aanloondifferentiatie, met als gevolg een veel te sterk oplopenvan de loonlast in de exposed sectoren. Daarnaast heeftde industrie te maken met een verzwakte internationalefiscale concurrentiepositie van Nederland, een niet opti-maal functionerende kennisinfrastructuur, schaarste aanpersoneel - vooral met een technische of bèta-achtergrond- en een vaak slechte bereikbaarheid.

Al met al is er dus alle reden om de Nederlandse industriede komende jaren (de komende kabinetsperiode) een steviger fundament te geven.”

Voûte-Droste (lid Tweede Kamer VVD) stelt kernachtig: “De teruglopende concurrentiepositie van Nederland moet snel gekeerd worden.Daarvoor moet er een dringend beroep worden gedaanop de sociale partners om loonmatiging te betrachten.Maar ook de overheid moet hierbij niet aan de kant blijven staan. We zullen nog meer moeten ondernemenom het ondernemingsklimaat te verbeteren. Een samen-hangend macro-economisch beleid is noodzakelijk omde Nederlandse economische positie te versterken.Daarvoor zijn nog een aantal verbeteringen nodig omeen innoverend ondernemersklimaat verder te stimuleren:• verdere substantiële lastenverlichting voor het

bedrijfsleven• reductie van administratieve lasten • stimulering van kennisoverdracht vanuit de kennis-

instellingen naar bedrijfsleven teneinde de arbeids-productiviteit te verhogen

• ruimte voor innovatie• stimulering van het gebruik van ICT benodigd in een

kenniseconomie• stimulering van de export.”

5Het aandeel van de loonkosten in de toegevoegde waarde

Overbrengen productiefaciliteiten



ja

Verplaatsen productiecapaciteit binnen 2 jaar

11 20

69

nee

?


zeer mee eens

mee eens

neutraal

mee oneens

zeer mee oneens

?

Overname R&D door lagelonenlanden

10 20 30 40 50 600

2

2 Stelling:Lagelonenlanden zullen taken als R&D veroveren

17

17

52

10

Hoewel in eerste aanleg een percentage van 20 voor

het aantal productieondernemingen met tenminste 50

werkzame personen in Nederland dat ‘substantiële’

productiecapaciteit zal overbrengen naar het buitenland

niet spectaculair lijkt, geeft het een onmiskenbaar alarm-

signaal. Als een vergelijkbaar percentage zich een aantal

jaren handhaaft ontstaat er vanzelfsprekend een aanmer-

kelijke cumulatie. Zeker als daaraan toegevoegd kan

worden dat 62% van de onderzochte ondernemingen

verwacht dat ook research & development-taken door deze

landen zullen worden overgenomen. Ondernemingen met

tenminste 100 werkzame personen onderschrijven de cor-

responderende stelling uit het onderzoek nog iets steviger

dan ondernemingen met 50-99 werkzame personen.

� � ��

Elverding (DSM): “Voor Nederland is het zaak dat de eindregie van de bedrijfsresearch in Nederland blijft.Dat biedt voldoende draagvlak voor samenwerking tussenbedrijfsresearch en het fundamenteel onderzoek indicatiefaan universiteiten ook in Nederland”.

In 26% van de gevallen blijkt de productieonderneming voor

het grootste deel gefinancierd te zijn via een buitenlandse

aandeelhouder. Voor deze bedrijven zal het verplaatsen van

productiecapaciteit naar het buitenland mogelijk nog aantrek-

kelijker zijn.

In toenemende mate vindt productie in het buitenland plaats

op basis van contract manufacturing.

Oomes (Deloitte & Touche): “Na het uitbestedenvan ondersteunende taken als transport en schoonmaakzien we bij grotere bedrijven een ontwikkeling van uitbe-steding van bijvoorbeeld IT en back-offices. Bovendien zienwe een herschikking van de supply chain door de opkomstvan zogenaamde contract manufacturers, bedrijven die inopdracht van anderen produceren. We kennen ze al heellang in de food business (bottelaars van Coca Cola), in dekledingindustrie (Nike, Reebok) en sinds een aantal jaren in de high tech industrie. Bedrijven als SCM en Flextronicsdoen assemblage voor ondernemingen als Cisco, Palm,Ericsson en ook Philips, dat sinds kort zelf geen videorecor-ders meer produceert.

Deloitte & Touche verwacht dat ook andere industrieënnaar dit model zullen groeien. Enige grote autofabrikantendenken al aan uitbesteding van hun assemblagefunctiezodat ze zich volledig kunnen richten op research & deve-lopment, productie van essentiële componenten als moto-ren, marketing, sales en service.

Contract manufacturers opereren op grote schaal en opgoedkopere productielocaties dan hun klanten, waardoorze lagere kosten hebben. Contract manufacturing biedtook kansen doordat toetreding op de wereldmarkt gemak-kelijker wordt. Zo kon Palm snel uitgroeien tot marktleiderin Personal Digital Assistants door de productie uit tebesteden aan een, in onder meer Hongarije gevestigde,contract manufacturer. Slimme bedrijven weten te profite-ren van de nabijheid van het voormalige Oostblok en kun-nen zo research & development en engineering-activiteitenin Nederland houden.”


(vrijwel) niet

Mate waarin succes bij vinden know-how in Nederland

4 1 21

7

41

44

matig

onvoldoende

voldoende

goed

zeer goed

?

Duidelijk is dat voor de overweldigende meederheid (89%)

adequate know-how op manufacturinggebied – in de huidige

situatie – binnen Nederland kan worden gevonden.

� �

Made in Holland 15

Overheid


De ondernemers blijken de overheid een scala aan ideeën

te kunnen leveren om de concurrentiepositie van hun

bedrijf op (middel)lange termijn te kunnen ondersteunen.

Frequent genoemd worden lastenverlichting, loonmatiging,

adequaat onderwijs, stimulering van innovatie, verminde-

ring regelgeving en verbetering van de infrastructuur.

Een compacte, letterlijke selectie uit de voorstellen:

• “1 fte per jaar subsidiëren voor een vrijdenkende

innovatieve slimmerik”

• “afschaffen vennootschapsbelasting, bedrijfswinsten

moeten ten goede komen aan investering, vernieuwing”

• “de enige taak die ik hier voor de overheid zie is zorgen

dat er geen buitenlandse markten worden afgeschermd

door lokale overheden”

• “door oneerlijke concurrentie tegen te gaan. China,

Korea geven overduidelijk steun aan hun bedrijven”

• “het stimuleren van de dingen waar Nederland goed

in is”

• “schaalnadelen compenseren door belastingverlaging

of anderszins”

De ondernemers blijken de overheid een scala aan ideeën

te kunnen leveren om de concurrentiepositie van hun

bedrijf op (middel)lange termijn te kunnen ondersteunen.

Frequent genoemd worden lastenverlichting, loonmatiging,

adequaat onderwijs, stimulering van innovatie, verminde-

ring regelgeving en verbetering van de infrastructuur.

Een compacte, letterlijke selectie uit de voorstellen:

• “1 fte per jaar subsidiëren voor een vrijdenkende

innovatieve slimmerik”

• “afschaffen vennootschapsbelasting, bedrijfswinsten

moeten ten goede komen aan investering, vernieuwing”

• “de enige taak die ik hier voor de overheid zie is zorgen

dat er geen buitenlandse markten worden afgeschermd

door lokale overheden”

• “door oneerlijke concurrentie tegen te gaan. China,

Korea geven overduidelijk steun aan hun bedrijven”

• “het stimuleren van de dingen waar Nederland goed

in is”

• “schaalnadelen compenseren door belastingverlaging

of anderszins”.

ingelopen door een verlaging van het tarief naar uitein-delijk 30%. Daarnaast is het hoog tijd dat de kapitaals-belasting wordt afgeschaft.

Ten derde: versterking van de kennisinfrastructuur.Door een sterkere betrokkenheid van het bedrijfsleven (in veel gevallen: de industrie) bij de keuze en uitvoeringvan onderzoek aan universiteiten en andere kennisinstel-lingen. Door de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelings-werk niet meer budgettair dicht te schroeien; de WBSOheeft haar nut inmiddels duidelijk bewezen. En door eenimpuls te geven aan het beroepsonderwijs en de opleidingvan ICT-ers en technici.

Tenslotte is een forse verbetering van de infrastructuurnodig. Want het is nog altijd zo dat potjes pindakaas ofmachineonderdelen niet via e-mail verspreid kunnenworden, maar gewoon vervoerd moeten worden.”

Oudshoorn (VNO-NCW): “Om de Nederlandseindustrie weer een betere uitgangspositie te geven, is een algehele versterking nodig van het Nederlandseondernemingsklimaat. Dat vereist tal van maatregelen,die veelal niet eens specifiek gericht zijn op de industrie,maar alle sectoren van de Nederlandse economie tengoede komen, van verlaging van de vennootschaps-belasting tot verkleining van de armoedeval.

In de eerste plaats een terugkeer naar een gematigdeontwikkeling van de lonen. Dat is cruciaal.

In de tweede plaats een versterking van de fiscale concurrentiepositie.Terwijl inmiddels veel Europese landen- en zeker de kleinere, die onze directe concurrenten zijn -hun effectieve Vpb-tarief hebben verlaagd, is hetNederlandse tarief jarenlang nagenoeg ongewijzigdgebleven. De aldus opgelopen achterstand moet worden

50403020100


zeer positief

positief

neutraal

negatief

zeer negatief

?

Vestigingsbeleid gemeenten

3

34

44

11

3

5

De lagere overheid wordt goeddeels positief beoordeeld op

het vestigingsbeleid voor productieondernemingen.

Opmerkelijk is de grote groep die neutraal tegenover het

vestigingsbeleid van de gemeente staat.

Vaandrager (Twentsche Kabel): “De inflatieligt hier namelijk hoger dan in de rest van Europa.Daarnaast vind ik dat het kabinet onvoldoende maat-regelen heeft getroffen om de industriële concurrentie-positie te verbeteren. De bureaucratie is onder Paarsflink toegenomen. Het poldermodel vind je tegenwoor-dig overal. Een hoop bureaucratie en weinig slagvaar-digheid. Nederland is voor veel ondernemers niet meereen van de aantrekkelijkste landen.”

Made in Holland 17

Algemeen Management


Human Resources


zeer goed

goed

voldoende

matig

onvoldoende

(vrijwel) niet

Contracteren gekwalificeerde medewerkers

50403020100

1

22

43

15

17

2


WO/HBO

Niveau waarop moeilijkste te contracteren

131

18

44

24

MBO

VMBO

ongeschoold

?

66% geeft aan dat men ‘(zeer) goed’ tot ‘voldoende’

adequaat gekwalificeerde medewerkers kan contracteren;

echter 34% geeft aan hier ‘matig’, ‘onvoldoende’ of

‘(vrijwel) niet’ succesvol in te zijn. Voor medewerkers

van MBO-niveau blijkt het probleem het grootst.

Oomes (Deloitte & Touche): “Opmerkelijk is hette zien hoe techniek in Nederland wordt gewaardeerdin vergelijking met bijvoorbeeld Duitsland, Noord-Italië of Japan. Waar in Duitsland het uitvoeren van een technisch beroep als een zeer eerbare en nuttige taakbinnen de maatschappij wordt gezien, lijkt het erop dat de Nederlanders liever schone handen houden.Met slogans als ‘Kies exact’ en zelfs ‘Thea studeert tech-niek’ heeft de Nederlandse overheid aangegeven hetprobleem te onderkennen en ze tracht studenten voortechnische studierichtingen te interesseren.In Nederland blijft dit (mede) toch resulteren in metname een tekort aan vakmensen op middelbaar technisch niveau.

In Japan zien we een boeiend fenomeen op het gebiedvan het concentreren van met name hoogopgeleidetechnici. Op indrukwekkende ‘campussen’ concentrerenconcurrerende electronicagiganten als Sony enMatsushita technici om een optimaal (innovatief) kli-maat te scheppen met zoveel mogelijk synergetischeeffecten.”

� � ��

Voûte-Droste (lid Tweede Kamer VVD):“Productiebedrijven hebben een spilfunctie in deNederlandse banenmotor. Iedere baan die gecreëerdwerd in de ‘maakindustrie’ resulteerde in 2 extra banenin de dienstensector.”

omzetvergroting de aanbevelenswaardige manier om decontinuïteit van het bedrijf te garanderen. Dit gaat er welvanuit dat deze omzetvergroting gerealiseerd wordt metgezonde marges.

Wat heel duidelijk herkenbaar was aan het einde van delaatste economische groeiperiode, is dat veel bedrijven zichdusdanig sterk richtten op het veroveren van marktaandeel– de marktgroei leek bijna grenzeloos – dat er concessieswerden gedaan aan de winstmarges. Dit was een aanwij-zing van teruglopende organisatie-efficiency. Van dezegroep bedrijven kwamen er vele in financiële moeilijkhedentoen de ICT-bel uit elkaar spatte. De strategie én de organisa-tie van deze bedrijven was niet gericht op te veel tegenwind.

Oomes (Deloitte & Touche): “In de resultaten vanhet onderzoek is herkenbaar dat de meeste manufacturing-bedrijven in Nederland de kwaliteitsverbeteringslag intussen hebben gemaakt, waarbij de verbeteractiesgericht op milieu en veiligheidswetgeving nog wat naijlen.

Wat hoopgevend is om te zien, is dat de acties - met namedie voor het komende jaar gepland staan - zich niet alleenrichten op kostenvermindering. Een goed gebalanceerdeaanpak moet naast kostenvermindering zich ook duidelijkrichten op marketing & sales. Kostenvermindering isnatuurlijk een wat defensievere strategie die met name opkorte termijn vruchten afwerpt en het voortbestaan vanhet bedrijf kan zeker stellen. Voor de langere termijn is

0 5 10 15 20 25 30 35 40


overig

ICT

procurement

HRM

R&D

logistiek

manufacturing

marketing/sales

Belangrijkste onderwerp management

afgelopen 12 maanden

4

2

6

10

11

12

23

32

4

5

6

7

9

14

20

35

0 5 10 15 20 25 30 35 40


overig

ICT

procurement

HRM

R&D

logistiek

manufacturing

marketing/sales

Belangrijkste onderwerp management (2)

komende 12 maanden

Ongeveer 1 op de 3 bedrijven in het onderzoek geeft aan

dat ‘marketing/sales’ de belangrijkste aandacht heeft

gehad in de afgelopen 12 maanden. Verrassend is de

relatief lage positie van ICT.

Voor de komende tijd blijft de factor ‘marketing/sales’

de meest belangrijke. Procurement is de enige factor die

significant in belang stijgt, waarbij het niveau nog steeds

relatief laag blijft.

� � � �


Kansen en bedreigingen

De aandacht voor de top-line van de winst- en verliesreke-ning moest snel worden verlegd naar de ‘bottom-line’.

Bedrijven die op deze manier in de problemen komen volgen dan vaak verschillende strategieën. Eén van debekendere is de zogenaamde ‘kaasschaaf-methode’waarbij alle posten van de winst- en verliesrekening evenveel moeten inleveren. Dit levert minder gefocusteacties op, zonder duidelijk begin en einde. Uit onderzoekenbij veel bedrijven is gebleken dat een goed gefocuste multidisciplinaire aanpak tot de beste resultaten leidt.Hierbij worden alle verschillende posten die kunnen leidentot kostenreductie en reductie van het werkkapitaalgerankt op aantrekkelijkheid en uitvoerbaarheid, op korteén lange termijn. Deze posten kunnen variëren van inkoop,logistieke en organisatie-verbeteringen tot verbeteringenin de Belasting- en Transferprijsstructuur (bij grotere bedrijven). Bij een aantal bedrijven zijn al na drie maandengoede resultaten bereikt.”

• “internationalisatie”

• “komst Oost-Europa in EU (bedreiging cost leadership)”

• “kosten en beschikbaarheid van arbeid”

• “milieu-eisen die uitgaan boven onze internationale

concurrentie”

• “overcapaciteit in de markt”

• “slecht (geen) industriebeleid overheid”

Kansen• “benutten van de Europese markt”

• “door verschuiving in de keten (onder meer door

outsourcing) posities overnemen”

• “marktdiversificatie”

• “mogelijke outsourcing in bijvoorbeeld China”

• “marktspecialisatie”

• “onderscheiden door continue snelle productinnovaties,

grote flexibiliteit en duidelijk hogere kwaliteit te leveren”

• “overname van concurrenten”

• “milieubeleid dat om schonere energie-opwekking vraagt

op basis van fossiele brandstoffen”

• “productinnovatie en logistiek beheer”

Ondernemers zien een scala aan kansen en bedreigingen op

de middellange termijn van 5 jaar. Een beeldbepalende letter-

lijke selectie uit de antwoorden:

Bedreigingen• “acceptatie (wereldwijd) van lagere kwaliteit waardoor

lagelonenlanden onze product/marktcombinaties kunnen

overnemen”

• “aanhoudende economische depressie”

• “afhankelijkheid van 1 afnemer”

• “afnemers trekken naar goedkope landen en zoeken daar

hun toeleveranciers”

• “de toenemende snelheid van veranderingen maakt het

voor MKB-bedrijven moeilijker om de benodigde kennis

op peil te houden”

• “door consolidatie sterke groei van de concurrentie”

• “importen uit (voormalig) Oostblok”

• “increase of cost for our operations in The Netherlands,

in view of a productivity gain that will keep up with these

increases (this includes our own organization as well as

that of our suppliers)”

Visie


Met name de onderstaande conclusies rechtvaardigen verdere

reflectie:

• de verwachte concurrentiepositie van Nederland over

5 jaar zit ‘in de middenmoot’ (41%) of ligt onder het

gemiddelde (34%)

• 20% van de grotere productiebedrijven in Nederland

verwacht binnen 2 jaar een substantieel deel van hun

productiecapaciteit over te brengen naar het buitenland

• 62% verwacht dat na het verdwijnen van de productie-

capaciteit naar Oost-Europa en Azië ook research &

development naar die landen zal worden verplaatst.

Zeker in combinatie met ontwikkelingen als schaalvergroting,

contract manufacturing en de invloed van lagelonenlanden

genereert dit een serieuze bedreiging voor de Nederlandse

economie. Meer nog dan in het verleden zal het voor de

(industriële) onderneming noodzakelijk zijn een weldoordach-

te en getoetste strategische positie te kiezen.

Door de sterke internationalisatie van industriële markten

en (dus) de toename van internationale concurrentie zullen

industriële ondernemingen zich dienen te positioneren op

basis van hun core competences. Concurrentieverhoudingen

worden gepolariseerd: ‘excel or exit’. Een van de eigenschap-

pen van de huidige industrie is dat het verdwijnen van com-

plexe productieprocessen binnen de landsgrenzen (nagenoeg

zonder uitzondering) een commercieel irreversibel kennis-

verlies betekent.

Teneinde de concurrentiepositie van Nederland te verbeteren

zal een aantal maatregelen – op de volgende pagina bondig

weergegeven – genomen moeten worden.

Een aantal uitkomsten van ‘Made in Holland’ stemt tot naden-

ken.

Het belang van de industriesector is voor Nederland aanzien-

lijk, zowel in directe als afgeleide termen van onder meer

Bruto Nationaal Product en werkgelegenheid. In absolute ter-

men is het BNP (marktprijzen) over de periode 1995 – 2000

met 19% gestegen, hoewel als percentage van het totale

Nederlandse BNP het in dezelfde periode afnam van 17,99%

tot 16,18%.

1995 1996 1997 1998 1999 2000

Mln

v

Ontwikkeling BNP Nederlandse industrie66.000

64.000

62.000

60.000

58.000

56.000

54.000

52.000

50.000

48.000

BNP marktprijzen

54.365

56.923

59.589

54.469

64.880

61.106

1995 1996 1997 1998 1999 2000

% B

NP

ind

ust

rie

van

BN

P N

eder

lan

d

Ontwikkeling BNP Nederlandse industrie (2)18,5

18

17,5

17

16,5

16

15,5

15

17,99

17,0616,82

16,35

16,18

17,29

Intensivering samenwerking innovatiepartners

Industrie, overheid, universiteiten en hogescholen zullen

steviger en effectiever moeten samenwerken (bijvoorbeeld

op het terrein van fundamenteel onderzoek) om innovatie-

processen te faciliteren.

Garanderen marktwerking

De overheid moet de voorwaarden creëren voor een even-

wichtige marktwerking die ongewenste concurrentiever-

storing (bijvoorbeeld door buitenlandse overheidssteun)

tegengaat.

Lastenverlichting voor proces- en productinnovatie

Overheden zouden proces- en productinnovaties verder

kunnen stimuleren door positieve belastingprikkels te

geven.

Strategische assets

Industrie en overheid zouden de samenwerking kunnen

verstevigen om strategische Nederlandse “assets” (bijvoor-

beeld de Rotterdamse haven) op de lange termijn beter te

kunnen benutten.

Focus

Deels (!) analoog aan de Finse Nokia-case zou de

Nederlandse industrie meer gericht moeten worden op

een beperkt aantal kernsectoren, waarin zij kan excelleren.

Een evenwichtige mix om risico’s afdoende af te dekken

is daarbij onontbeerlijk.

Aantrekken buitenlandse ondernemingen

Nederland is in de afgelopen decennia betrekkelijk

succesvol geweest in het aantrekken van buitenlandse

ondernemingen. Om de uitstroom van productiefaciliteiten

te kunnen compenseren wordt het belang van dit beleid

nog groter.

Branchegroep Manufacturing

De branchegroep Manufacturing van Deloitte & Touche is

sinds medio 2000 actief. De branchegroep richt zich op grote

en kleinere bedrijven in de sectoren Aerospace & Defence,

Automotive en Process. Bovendien haken wij aan bij de inter-

nationale Global Industry Group Manufacturing van Deloitte

Touche Tohmatsu. Onze diensten betreffen onder andere

controle van de kwaliteit van de financiële administratie en

de controle van de jaarrekening en advisering op gebied van

strategie en beleid, ICT, data-mining en business-intelligence,

organisatieverbetering, logistiek, fusies en overnamen,

(bedrijfs)waardeanalyse, vermogensbehoefte en financiering,

(omzet)belasting en douane.

Leden Branchegroep Manufacturing

K.L. van Dorp RA Voorzitter branchegroep,

Deloitte & Touche

Accountants

M.M.A. Wijgerse Branchemanager

M.H.J.M. van Caam RA Deloitte & Touche

Accountants

M.J.R. Gregoire Deloitte & Touche

Human Capital Group

M.Th.M. Karsten ing. Deloitte & Touche

Bakkenist

ir. drs. R.E. de Lange Deloitte Consulting

M. Beelen RA Deloitte & Touche

Accountants

mr. M.J. Bik Deloitte & Touche

Belastingadviseurs

E.R. Termaten RA/CPA Deloitte & Touche

Accountants

Deloitte & Touche is met 6000 medewerkersen negentig kantoren één van de grootsteorganisaties in Nederland op het gebied vanaccountancy, belastingadvisering, consul-tancy en juridische dienstverlening.

Internationaal maakt Deloitte & Touche deeluit van Deloitte Touche Tohmatsu, een van ’s werelds grootste professional servicesorganisaties, met vestigingen in 140 landen.

Deloitte & ToucheAdmiraliteitskade 50Postbus 2031 3000 CA Rotterdam

Branchegroep ManufacturingTelefoon: (010) 272 16 62Fax: (010) 272 11 34E-mail: [email protected]: www. deloitte.nl

© Deloitte & Touche, april 2002Eerste druk

Made in Holland - · PDF fileDirect werken 1.065.000 2 ... Productiebedrijven in Nederland...

Documents

Transcript of Made in Holland - · PDF fileDirect werken 1.065.000 2 ... Productiebedrijven in Nederland...