Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon · 2018. 10. 10. · op deze koude winterdag...
12
Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon Over Duitse ridders en Alden Biesen Na deze les weet je meer over het ontstaan van de Duitse orde kan je vertellen over de functie en betekenis van Alden Biesen kan je uitleggen hoe het domein is opgebouwd kan je Alden Biesen terugvinden op een kaart heb je kennis gemaakt met enkele belangrijke personen voor Alden Biesen Opdracht vooraf: omcirkel je functie in het kasteel Landcommandeur – rentmeester – stalmeester – pastoor – zuster – dienstmeid – abdis – kanunnikes – jonkvrouwe – abt -knecht – tuinman – maaier en zaaier – torenwachter – teut poortwachter – koejongen/meisje – grootmeester – kapelaan – zwerver –bedevaarder – nar – kasteelbouwer – diplomaat – schilder – timmerman – pachter – boerin – wasvrouw – ketellapper –geitenhoeder 1.Een wonderlijke brief Op de volgende pagina vind je een brief terug over het ontstaan van Alden Biesen. Hij is geschreven in een vreemde taal. Kan jij achterhalen wat er geschreven staat? 2. Situeer op de kaart
Transcript of Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon · 2018. 10. 10. · op deze koude winterdag...
Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon
Over Duitse ridders en Alden Biesen
Na deze les
weet je meer over het ontstaan van de Duitse orde
kan je vertellen over de functie en betekenis van Alden Biesen
kan je uitleggen hoe het domein is opgebouwd
kan je Alden Biesen terugvinden op een kaart
heb je kennis gemaakt met enkele belangrijke personen voor Alden Biesen
Opdracht vooraf: omcirkel je functie in het kasteel
Landcommandeur – rentmeester – stalmeester – pastoor – zuster – dienstmeid –
abdis – kanunnikes – jonkvrouwe – abt -knecht – tuinman – maaier en zaaier –
torenwachter – teut poortwachter – koejongen/meisje – grootmeester – kapelaan –
zwerver –bedevaarder – nar – kasteelbouwer – diplomaat – schilder – timmerman –
pachter – boerin – wasvrouw – ketellapper –geitenhoeder
1.Een wonderlijke brief
Op de volgende pagina vind je een brief terug over het ontstaan van Alden Biesen.
Hij is geschreven in een vreemde taal. Kan jij achterhalen wat er geschreven staat?
2. Situeer op de kaart
3. Leestekst: Acht eeuwen Duitse Ridderorde
Achthonderd jaar geleden namen veel Duitsers deel aan de derde
kruistocht. Na een zware tocht van duizenden kilometers probeerden ze
in het heilig land de havenstad Akko te veroveren. Veel Duitse
kruisvaarders raakten gewond enn werden ziek. In het Duitse kamp werden
de zeilen van de schepen gebruikt om een hospitaal te bouwen. De zieken
en gewonden werden er verzorgd door het broederschap dat al snel de
naam kreeg van ‘Duits Hospitaal van Onze Lieve Vrouw van Jeruzalem’.
Rond het jaar 1200 werd dit broederschap omgevormd tot een ridderode: de Duitse of
Teutoonse Ridderorde.
De leden van deze nieuwe orde waren ridders, priesters of broeders. Zij legden de geloften
van armoede, kuisheid en gehoorzaamheid af en ze streden voor het christelijk geloof, en
Op 12 juli 1240 wird in den
Landcommanderije
Alden Biesen zu Bilzen,
schildknaap ………….., tot ridder
des Duitse Orde geschlagen door
den Grootmeester Arnold van
Wieland.
Hy wird thans opgenomen in den
Duitschen Orde als commandeur
ende Ritter. Hy entvangde das
Schwarte Kreus von den Orden
zetten zich in voor de zieken. Vanaf van droegen ze een zwart kruis op hun witte mantels
als herkenningsteken. Deze ridderorde ontving in het Duitse Keizerrijk veel rijkdom van
edelen die niet deelnamen aan de kruistochten en zich daardoor schuldig voelden.
De Ridderorde kreeg kerkelijke en politieke macht en bezit in heel Duitsland. Ze vochten op
veldslagen om de belangen van het geloof en de keizer te
verdedigen. Aan het hoofd van de Duitse Orde stond de
grootmeester. Deze titel kreeg alleen de broer van de Duitse
keizer. Hij had onder zich twaalf landcommandeurs, net zoveel
als Jezus apostelen had.
De verschillende bezittingen werden gegroepeerd in balijen of
provincies met een landcommanderij als hoofdzetel. Biesen was
één van de twaalf landcommanderijen in het grote Duitse
Keizerrijk. Van een landcommanderij hingen steeds 12
commanderijen af.
Alden Biesen ontstond 8 eeuwen geleden, in 1220. De abdis van
de abdij van Munsterbilzen schonk aan de Duitse orde een
bedevaartkapel op een stuk grond waar biesen weelderig
groeiden… In de kerk werd een Mariabeeld vereerd door de
bedevaarders: de Onze Lieve Vouw van de vrede…
De ridders hebben deze schenking aanvaard en startten met de
verzorging van de pelgrims en zieke bedevaarders. De Orde
bestond toen uit ridders, priesters, broeders en zusters. De
priesters stonden in voor de erediensten en de parochiale
zorgen. De broeders beheerden de eigendommen en trokken
met de ridders mee ten strijde en de zusters werkten in de
hospitalen.
In de 16 de eeuw werd de orde erg rijk en machtig. Ze hielden
zich steeds meer bezig met het beheer van hun goederen en
steeds minder met het verzorgen van pelgrims en zieken. De
strenge leefregels werden versoepeld. De 12 ridders of
commandeurs van de balije Biesen kregen een commanderij ter
beschikking. De meeste van deze kastelen kan je zelfs vandaag
nog bezoeken. De ridders van de Duits orde bekleedden vaak meerdere posten en waren zo
vaak aanwezig in hun kastelen. Ze lieten het beheer over aan ambtenaren zoals de
rentmeester. De talrijke hoeves van de orde werden verpacht. De pachters dienden
pachtgeld te betalen. Wanneer de boeren hun graan wilden laten malen dienden ze maalgeld
te betalen aan de rentmeester want ook de watermolens waren in het bezit van de orde.
De belangrijkste commanderij van Aden Biesen heet Nieuwen Biesen en lang in Maastricht.
Maastricht was een belangrijke stad en daar vertoefde de landcommandeur ook vaak. Alden
Biesen was de hoofdzetel en jaarlijks werd er een kapittel georganiseerd waar alle ridders
mekaar ontmoetten. Alle bezittingen samen in het Maas-Rijngebied noemde men de Balije
Biesen.
Alden Biesen werd in de 800 jaar omgevormd van een hospitaal (in de 13de eeuw) tot een
versterkte burcht (in de 15de eeuw) en evolueerde tot een residentieel kasteel (vanaf de 17de
eeuw). Een mooie tuin werd aangelegd naar Frans model en het laatste dat de ridderorde
realiseerde is een Engels landschapspark met mooie follietjes. Zeer vaak werden hoge gasten
ontvangen in Alden Biesen. Men deed aan diplomatie en er werden jachtpartijen
georganiseerd. Soms werden er opgeleide kandidaten tot ridder geslagen.
Zo was de kroonpins van Groot Brittannië te ooit gast, maar ook de koning van Frankrijk,
Louis XV, verbleef in het kasteel met zijn officieren en een deel van zijn hofhouding.
De ideeën van de Franse Revolutie zorgden ervoor
dat er in de Luikse steden onlusten de kop opstaken.
Uiteindelijk belegerden opstandige burgers het
kasteel in 1797 en eindigde het verhaal van de
Duitse orde in onze streek. De ridders moesten
bruusk de commanderijen verlaten en trokken naar
het Oosten.
1andcommandeur Hendrik van Wassenaer
Het kasteel werd verkocht aan de meestbiedende. Willem Claes uit Hasselt verwierf het
goed. Alden Biesen bleef familiebezit tot 1975. Het kasteel had veel te lijden van de twee
wereldoorlogen.
De laatste eigenaar, Jonkheer Armand Roelants du Vivier, leidde er een teruggetrokken en
sober bestaan. Door verwaarlozing en onmacht takelde het eens zo trotse bouwwerk verder
af.
Op 8 maart 1971 kwamen ministers en hoge
ambtenaren naar het kasteel om over de verkoop te
onderhandelen. De eigenaar wilde de hoge gasten
op deze koude winterdag warm ontvangen. Een
schouwbrand breidde zich snel uit en vernielde het
hele kasteel. Enkele jaren nadien kocht de overheid
de verwoeste waterburcht en vatte snel de
restauratiewerken aan.
Het uiteindelijk resultaat mag gezien en vaak
bezocht worden!
De Landcommanderij Alden Biesen is een cultureel en historisch erfgoed. van Alden Biesen
is een prachtig cultureel centrum van de Vlaamse gemeenschap. Er vinden talrijke
activiteiten plaats zoals het Sintpaleis, het Schots weekend, de zomeropera (met een opera
voor kinderen), fleuramour, Bilzen Mysteries en ‘het complot’. Op de website van Alden
Biesen vind je een overzicht van alle activiteiten.
Woordverklaring:
Een kruistocht: een tocht, ondernomen door christen, haar het Heilig Land om de heilige
plaatsen te veroveren.
Het broederschap: kerkelijk goedgekeurde vereniging met een godvruchtig doel zoals
naastenliefde
De ridderode: organisatie van edellieden die tot doel hadden het geloof te verspreiden, te
verdedigen he hulpbehoevenden te helpen. Men werd lid van de ridderorde door een
opleiding te volgen, het ontvangen van de ridderslag en het afleggen van de
riddergeloften. Naast de Teutoonse of Duitse orde waren er nog de orde van Malta, de
tempeliersorde, de orde van Sint Jan..
De grootmeester: de hoogste waardigheidsbekleder van een ridderorde
Het goed: de grond die men bezit
Follietjes: gebouwtjes die in een park worden aangelegd om de bezoekers de kans te
geven om te verpozen bij een romantisch tafereel vb. de Minerva-tempel, een rivier met
een waterval of cascade, een chinees tempeltje, een ijskelder enz.
De restauratie: het herstellen in de vroegere toestand , van vooral bouwwerken met
historische waarde
Het erfgoed: het bezit dat bij erfenis overgaat naar een nieuwe eigenaar
OPDRACHT: Kan je het antwoord vinden?
1.Wanneer en waar ontstond de Duitse Ridderorde? ………………………………………
2.Welk herkenningsteken of wapen heeft de Duitse orde? ……………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
3.Waar komt de naam ‘Alden Biesen’ vandaan? ……………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
4.Welke functie heeft Alden Biesen nu? Geef de naam van enkele activiteiten.
………………………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………
De plattegrond van Alden Biesen biedt een mooi overzicht van het domein.
Welk onderdeel van het kasteel is het oudste? Waaraan kan je dat merken?........
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
Arceer het gedeelte waar een slotgracht is. Hoeveel bruggen over de slotgracht zijn er?
………
Schrijf op de plattegrond het juiste nummer bij de onderdelen van Alden Biesen:
Het waterslot
De Franse tuin
Het Engels landschapspark
Tussen de 2 voorburchten
De paardendressuurrijschool
De tiendschuur
Het buitenhof
Het gasthuis
Was je al eens in Alden Biesen als bezoeker? Duid met potlood het parcours aan dat je er
hebt gewandeld.
Omcirkel het deel dat in 1971 afbrandde.
Het volledig domein van Alden Biesen is ommuurd. Waarvoor diende die muur?
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
In belangrijke kastelen zie je vaak een spiegelas. De gebouwen zijn dus niet willekeurig
ingeplant. Kan je met een lat de spiegelas tekenen op de plattegrond?
De afbeelding aan de linkerkant is een kopie van een ets of een gravure. Dit is een koperplaat
waarin men figuren graveert. De koperplaat kan nadien meerdere keren worden gedrukt.
Deze ets bestaat uit verschillende kleinere afbeeldingen die dan samengevoegd worden. Dit
kunstwerk werd gemaakt in 1700 door de Amsterdammer Romein De Hooghe. Opdrachtgever
was landcommandeur Hendrik van Wassenaar.
De gravure biedt een overzicht van de 12 commanderijen van Alden Biesen. Aan de linkerkant
staan de 6 belangrijkste commanderijen en aan de rechterkant de 6 andere. In het
middendeel zie je bovenaan de patroonheiligen van de Duitse orde: de Heilige maagd Maria
en Sint Joris die de draak doodt.
Daaronder zie je de Heilige Grafkapel in Jeruzalem boven het graf van Jezus met daarrond
de Duitse kruisvaarders. Helemaal onderaan zie je Alden Biesen en het wapen van de
landcommandeur. Deze afbeelding is thans nog belangrijk voor de restauratie van het
kasteel. Men weet immers nu precies hoe het kasteel er uit zag in 1700.
Enkel vragen bij deze gravure:
Welk gemeenten ken je die aangeduid worden?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………..
Was er in 1700 al een Franse tuin in Alden Biesen? ………………….
Het wapen van de kruisvaarders is een kruis. Hoeveel kruisen zie je op deze ets? Omcirkel
ze met potlood. Misschien moet je eens met een loep kijken!
Je ziet ergens ook 3 islamieten. Waar zie je ze? Wat is met hen gebeurd? Zou dit in
werkelijkheid ook met hen gebeurd zijn? Waarom?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
Hoe heet de Duitse Orde in het latijn? Zoek ook eens op hoe Alden Biesen in het Frans heet
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
Een woordpuzzel
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1. De eerste letter van de familienaam van de eerste privé eigenaar van Alden Biesen.
2. De eerste letter van de naam van een dorp in de buurt van Sint Truiden waar een
commanderij was.
3. De eerste letter van de voornaam van de voornaamste patroonheilige van de orde.
4. De abdis van een abijd schonk grond aan de Duitse orde. De eerste letter van het dorp
waar die abdij gelegen was.
5. De voornaam van de laatste eigenaar van Alden Biesen (1ste letter).
6. De 3de letter van de functie van de man die de taksen of de pacht inde.
7. Het keizerrijk waar de meeste ridders vandaan kwamen lag in … (1ste letter)
8. Hoe noemt men het kunstwerk waarbij de kunstenaar met een naald op een koperen
plaat graveert? (neem de 1ste letter)
9. Welke figuur zie je in het wapen van de orde? (neem de 3de letter)
10. Eerste letter van de voornaam van de graveur die de ets maakte
1.
Oplossingen:
1.-Tijdens de 3 de kruistocht rond 1200 in het Heilig land
2.-Het zwart kruis op een wit (zilveren) veld
3.-Biesen wijst op de biesenplant die er weelderig groeide rond 1220 en Alden wijst op oude. Er was ook een Nieuwe Biesen in Maastricht. 4.-Een cultureel, toeristisch, congrescentrum
5.-Het waterslot, nr 4
6.-3 bruggen
7.-1: het gasthuis, 2: het Neerhof of Buitenhof, 3: tussen de 2 voorburchten 4: de waterburcht 5: de Franse Tuin, 6: Het Engels park, 7.de paardendressuurrijschool, 8. De tiendschuur.
9. -De waterburcht
10.-De muur bood bescherming tegen ongewenste bezoekers en voor de privacy van
de bewoners
12. -Gemert, Bernissem, Bekkevoort, Gruitrode, Sint-Pieters-Voeren, Ordingen, Ramerdorf
13.-Ja
14.-Een 10 tal kruisen
15.- Rechts onder: de gevangen genomen Islamietern. Dit klopt niet want de Christenen
hadden de kruistochten verloren en werden vaak zelf gevangen genomen. Dit is dus
vervalsing van de geschiedenis.
16. Ordo Teutonicus - vieux joncs
17. de woordpuzzel – COMMANDEUR
OPLOSSINGEN
1: Claes 2: Ordingen, 3: Maria, 4: Munsterbilzen, 5: Armand, 6:Rentmeester, 7: Duitsland,
8. Ets, 9. Kruis, 10: Romein
