26/11/14

1

Bevingen in Groningen

– Hoe zit dat nu?

Rien Herber

Infoversum, 22 november 2014

Gasvondst Slochteren-1 (1959) NL Gas Productie

Slochteren

Offshore

Land

Source: EBN 2010

Groningen

Offshore

Land

Rotliegend Zandsteen Reservoir

Bron: SPB Atlas, 2011

De Wereldreis van Nederland 550 miljoen jaar geleden - nu

Bron: Berendsen 2004

Onderdeel v.d. Europese plaat

Nederland – 250 miljoen jaar geleden

30° N!

C. Scotese !

0º!

6!

Goed gesorteerde, afgeronde zandkorrels

Woestijn Afzettingen

1 km

2 km

3 km

0

Groningen Gasveld – Noord-Zuid Sectie Groningen Gasveld – Top Reservoir

Groningen

Delfzijl

Eemshaven

26/11/14

2

Kerngegevens:

•  Oppervlak: 862 km2

•  Diepte: ca 3 km

•  Initiële reserves: 2875 x 109 m3 (BCM)

•  Resterende reserves: 750 x 109 m3 (BCM)

•  Gas kwaliteit: CH4 81.2% N2 14.3% CO2 0.9% •  Aantal boorputten: 333

•  Productie locaties: 29

•  Piek Vermogen: 2900 GW

Groningen: het grootste gasveld in NW Europa

10!Bevingen 1996-2012

Groningen Gasveld – Locaties van Epicentra

Bron: KNMI 2012

Groningen Bevingen – Frequentie/Magnitude Relatie

Aan

tal b

evin

gen

jaar

Groningen Gasveld – Aantal bevingen per jaar

Bron: KNMI, 2014

Groningen Gasveld – Top Reservoir

Rotliegend Zandsteen A.  In boorkern

B.  Onder de microscoop

Rotliegend Reservoir – Drukgedrag van Putten

Bron: NAM, 2012

druk

(bar

)

Productie (miljard m3)

Gewicht van Bovenliggend Gesteente

(druk 700-900 bar)

Differentiële Compactie en Breuken

gas reservoir 250m

cm’s

Initiële druk: 300-350 bar

Initiële druk: 300-350 bar

Gas Productie

Bodemdaling

(2012)

km

km

Source: NAM, 2013

26/11/14

3

Source: NAM 2013

Groningen – Breukpatroon in het Reservoir Beving-dichtheid per Breuk

10 km

Aantal bevingen per breuksegment

10 km

Breukpatroon en

Lokatie Bevingen

(M>1.5)

Uitbreiding Meetnetwerk in

2014

Bron: NAM, 2014

•  59 nieuwe 200m diepe boorgaten •  59 accelerometers a/h oppervlak •  4 boorgat breed-band sensors •  2 diepe (3000m) boorgat sensoren

Huizinge Beving, 16 Augustus 2012

Gemeten Versnelling op meetstation Middelstum-1

Horizontaal - X

Horizontaal - Y

Verticaal Vers

nelli

ng (c

m/s

ec2 )

Source, KNMI 2012

Horizontaal - X

Horizontaal - Y

Verticaal

Vers

nelli

ng (c

m/s

ec2 )

Horizontaal - X

Horizontaal - Y

Verticaal

Vergelijk Huizinge Bevingen 2009 (M = 2.7) en 2012 (M = 3.6)

2009

2012

Source, KNMI 2012

!Intensiteit Versnelling (cm/s2)

Effect Beschrijving

I < 1 Niet gevoeld Wordt door niemand gevoeld; alleen seismografische registratie II 1 - 2 Zelden gevoeld Wordt alleen gevoeld door sommige mensen in rust binnenshuis; meestal op

bovenverdiepingen van gebouwen III 2 - 3 Zwak Wordt gevoeld door beperkt aantal mensen als een licht zwaaiend of bevende

beweging; waarneembaar schudden van voorwerpen

IV

3 - 6

Alom

waargenomen

De beving wordt binnenshuis door velen waargenomen, buitenshuis slechts door enkelen; Sommigen worden gewekt uit hun slaap; Het trillingsniveau kan beangstigend zijn; Ramen, deuren en vaatwerk rammelen; Hangende voorwerpen beginnen te zwaaien; Geen schade aan gebouwen

V

6 - 15

Sterk

De beving wordt binnenshuis door de meeste mensen gevoeld, buitenshuis door velen; Velen worden gewekt uit hun slaap; sommigen rennen naar buiten; Delen van gebouwen trillen; de meeste voorwerpen staan/hangen aanzienlijk te zwaaien; Vaatwerk en glaswerk rammelen; de vibraties zijn sterk; Topzware voorwerpen vallen om; deuren en ramen zwaaien open en dicht

VI

15 - 30

Lichte Schade

Wordt door iedereen zowel binnen- als buitenshuis gevoeld; meeste mensen binnenshuis worden bang en rennen naar buiten; voorwerpen vallen van de wand; Lichte schade aan gebouwen bv scheuren in pleisterwerk

VII

30 - 60

Schade

Meeste mensen rennen naar buiten; meubels verschuiven en voorwerpen vallen van stellingen; vele gebouwen hebben lichte tot aanzienlijke schade; scheuren in muren en omvallende schoorstenen.

VIII 60 - 160 Vernielend Algemene schade aan gebouwen; zwakke bouwwerken gedeeltelijk vernield IX 160 - 300 Verwoestend Vele gebouwen zwaar beschadigd; algemene schade aan funderingen;

ondergrondse pijpleidingen breken

Seismische Intensiteits Schaal (EMS-98)

EMS = European Macroseismic Scale

Huizinge Beving – Intensiteit 16 Augustus 2012

Source: KNMI 2013

Groningen

Delfzijl

Eemshaven

Source: Deltares, 2014

Site Respons hangt af van Bodemsamenstelling

Vsh 2000 – 3000 m/s Vsh 100 – 200 m/s

26/11/14

4

Bodemkaart Groningen

Bron: Alterra, 2006

Groningen

Delfzijl

Eemshaven

‘Opslinger Effect’ van de Bodem

hoog

laag

Versterking 2-3 Hz

Source: Tijn Berends, RUG, 2014 Source: Alterra 2006

Groningen

Delfzijl

Eemshaven

Kabinets Besluit – Productie Vermindering

Productie locaties met gereduceerde productie

Andere productie locaties

Satellitet locatie

Gas pijplijn

30

Workshop on Fragility of the Built Environment in Groningen

5 Clusters rond Loppersum

andere clusters

Source: NAM, 2014

Jaarlijkse Productie (BCM)

10 km

Com

paction (m)

Source: TNO, 2014

Voorspelde Compactie voor 2014 - 2017 Alle Clusters Produceren

10 km

5 Clusters Produceren op 20% Druk Verschil 2014 – 2017

met 5 Clusters op 20%

10 km

Drukverschil (bar)

Source: TNO, 2014

Aan

tal b

evin

gen

jaar

Groningen Gasveld – Aantal bevingen per jaar

Bron: KNMI, 2014

2014

M>1.5

2014

Periode Maximum Magnitude

Bron: NAM, 2014

Voorspelling Maximum Magnitude (worst case - alle clusters produceren)

Bron: ARUP, 2014

Versnellingscontouren 2% kans op overschrijding in komende 10 jaar

Gasproductie en Consumptie in Nederland

Slochteren

Offshore

Land

Bron: EBN 2010

2050

tuinbouw

overig

huishoudens

centrales

industrie

Bron: Platform Nieuw Gas 2008

Gas Consumptie (41.5 BCM)

Groningen

Offshore

Land

26/11/14

5