10/06/14

1

Bevingen in Groningen

– Wat is er

aan de hand?

Rien Herber

Loppersum, 5 Juni 2014

Gasvondst Slochteren-1 (1959)

NL Gas Productie

Slochteren

Offshore

Land

Source: EBN 2010

Groningen

Offshore

Land

Rotliegend Zandsteen Reservoir

Bron: SPB Atlas, 2011

Continenten 250 miljoen jaar geleden

250Ma!

C. Scotese !

0˚

60˚N

60˚S

Nederland – 250 miljoen jaar geleden

30° N!

C. Scotese !

0º!

6!

10/06/14

2

Goed gesorteerde, afgeronde zandkorrels

Woestijn Afzettingen

1 km

2 km

3 km

0

Groningen Gasveld – Noord-Zuid Sectie

Groningen Gasveld – Top Reservoir

Kerngegevens:

•  Oppervlak: 862 km2

•  Diepte: ca 3 km

•  Initiële reserves: 2875 x 109 m3 (BCM)

•  Resterende reserves: 750 x 109 m3 (BCM)

•  Gas kwaliteit: CH4 81.2% N2 14.3% CO2 0.9% •  Aantal boorputten: 333

•  Productie locaties: 29

•  Aanvang productie: 1963 •  Piek Jaar Productie: 88 x 109 m3 (1976)

•  Piek Vermogen: 2900 GW

Groningen: het grootste gasveld in NW Europa

10!

Groningen Gasveld – Top Reservoir

Rotliegend Zandsteen A.  In boorkern

B.  Onder de microscoop

10/06/14

3

Rotliegend Reservoir – Drukgedrag van Putten

Bron: NAM, 2012

P/Z

(bar

)

Productie (miljard m3)

Gewicht van Bovenliggend Gesteente

(druk 700-900 bar)

Differentiële Compactie en Breuken

gas reservoir

Gas Productie

250m

cm’s

Initiële druk: 300-350 bar

Bodemdaling

(2012)

km

km

Source: NAM, 2013

Seismiciteit en Reservoir Compactie

Source: NAM, 2013

•  Seismiciteit voornamelijk waargenomen boven een bepaalde compactie grenswaarde

•  Beneden deze waarde lijkt compactie vrijwel zonder seismiciteit te verlopen

Source: NAM 2013

Groningen – Breukpatroon in het Reservoir

km

km

Source: NAM, 2013

Breukpatroon en

Lokatie Bevingen

10/06/14

4

KNMI Seismometer Netwerk

Boorgat Stations

Accelerometers

Source: Dost 2012

Rotliegend

0 0.5 1 2 3 km

SW NE

Top Zechstein

Top Rotliegend

Zechstein Salt

Depth-0.0 km

-1.0 km

-2.0 km

-2.5 km

-3.0 kmRotliegend

0 0.5 1 2 3 km0 0.5 1 2 3 km0 0.5 1 2 3 km

SW NE

Top Zechstein

Top Rotliegend

Zechstein Salt

Depth-0.0 km

-1.0 km

-2.0 km

-2.5 km

-3.0 km

Lokalisering van Hypocentra van Groninger Trillingen

Bron: NAM, KNMI, 2003

1 km

2 km

3 km

2 km

Uitbreiding Meetnetwerk in

2014

Bron: NAM, 2014

KNMI Seismometer Netwerk

Boorgat Stations

Accelerometers

Source: Dost 2012

Huizinge Beving, 16 Augustus 2012

Gemeten Versnelling op meetstation Middelstum-1

Horizontaal - X

Horizontaal - Y

Verticaal Vers

nelli

ng (c

m/s

ec2 )

Source, KNMI 2012

Horizontaal - X

Horizontaal - Y

Verticaal

Vers

nelli

ng (c

m/s

ec2 )

Horizontaal - X

Horizontaal - Y

Verticaal

Vergelijk Huizinge Bevingen 2009 (M = 2.7) en 2012 (M = 3.6)

2009

2012

Source, KNMI 2012

10/06/14

5

KNMI Vragenlijst op Internet

!Intensiteit Versnelling (cm/s2)

Effect Beschrijving

I < 1 Niet gevoeld Wordt door niemand gevoeld; alleen seismografische registratie II 1 - 2 Zelden gevoeld Wordt alleen gevoeld door sommige mensen in rust binnenshuis; meestal op

bovenverdiepingen van gebouwen III 2 - 3 Zwak Wordt gevoeld door beperkt aantal mensen als een licht zwaaiend of bevende

beweging; waarneembaar schudden van voorwerpen

IV

3 - 6

Alom

waargenomen

De beving wordt binnenshuis door velen waargenomen, buitenshuis slechts door enkelen; Sommigen worden gewekt uit hun slaap; Het trillingsniveau kan beangstigend zijn; Ramen, deuren en vaatwerk rammelen; Hangende voorwerpen beginnen te zwaaien; Geen schade aan gebouwen

V

6 - 15

Sterk

De beving wordt binnenshuis door de meeste mensen gevoeld, buitenshuis door velen; Velen worden gewekt uit hun slaap; sommigen rennen naar buiten; Delen van gebouwen trillen; de meeste voorwerpen staan/hangen aanzienlijk te zwaaien; Vaatwerk en glaswerk rammelen; de vibraties zijn sterk; Topzware voorwerpen vallen om; deuren en ramen zwaaien open en dicht

VI

15 - 30

Lichte Schade

Wordt door iedereen zowel binnen- als buitenshuis gevoeld; meeste mensen binnenshuis worden bang en rennen naar buiten; voorwerpen vallen van de wand; Lichte schade aan gebouwen bv scheuren in pleisterwerk

VII

30 - 60

Schade

Meeste mensen rennen naar buiten; meubels verschuiven en voorwerpen vallen van stellingen; vele gebouwen hebben lichte tot aanzienlijke schade; scheuren in muren en omvallende schoorstenen.

VIII 60 - 160 Vernielend Algemene schade aan gebouwen; zwakke bouwwerken gedeeltelijk vernield IX 160 - 300 Verwoestend Vele gebouwen zwaar beschadigd; algemene schade aan funderingen;

ondergrondse pijpleidingen breken

Seismische Intensiteits Schaal (EMS-98)

EMS = European Macroseismic Scale

Huizinge Beving – Intensiteit 16 Augustus 2012

Source: KNMI 2013

Groningen

Delfzijl

Eemshaven

Source: Deltares, 2014

Site Respons hangt af van Bodemsamenstelling

Vsh 2000 – 3000 m/s Vsh 100 – 200 m/s

Bodemkaart Groningen

Bron: Alterra, 2006

Groningen

Delfzijl

Eemshaven

Bron:&Ministerie&van&Economische&Zaken

6. Alternatieve Prod. Methode

10. Waardedaling huizen

11. Rol Ombudsman

3. Intensiteit & schade bij Mmax

4. Invloedsfeer Mmax

1. Preventieve Maatregelen 2. Quick Scan

5. Bepaling Mmax

Schade inventarisatie + herstel

Kabinets Besluit

7. Gas Kwaliteit Conversie

8. Financiële Effecten

9. Leverings zekerheid

11 Studies verzocht door de Minister of Economische Zaken

10/06/14

6

Kabinets Besluit – Productie Vermindering

Productie locaties met gereduceerde productie

Andere productie locaties

Satellitet locatie

Gas pijplijn

31

Workshop on Fragility of the Built Environment in Groningen

5 Clusters rond Loppersum

andere clusters

Source: NAM, 2014

Jaarlijkse Productie (BCM)

10 km

Com

paction (m)

Source: TNO, 2014

Voorspelde Compactie voor 2014 - 2017

Alle Clusters Produceren

10 km

5 Clusters Produceren op 20%

Druk Verschil 2014 – 2017

met 5 Clusters op 20%

10 km

Drukverschil (bar)

Source: TNO, 2014

Periode Maximum Magnitude

Bron: NAM, 2014

Voorspelling Maximum Magnitude (alle clusters produceren)

Bron: ARUP, 2014

Versnellingscontouren

2% kans op overschrijding in komende 10 jaar

Gasproductie en Consumptie in Nederland

Slochteren

Offshore

Land

Bron: EBN 2010

2050

tuinbouw

overig

huishoudens

centrales

industrie

Bron: Platform Nieuw Gas 2008

Gas Consumptie (41.5 BCM)

10/06/14

7