Zorgen voor een goede zorg

Bernadette Houdart

1. Bewogenheid, solidariteit en non-profit vs rationaliteit, individualisme en profit

Hulpverleners: hulpverlening heeft te maken met ethiek en zingeving.

Zorg is goed en zinnig

Hulpverlening is edel beroep.

Beleeft verzorgingsstaat haar nadagen? Een zwart-witbeeld!

MaatschappijDoor managers

bestuurdMenselijk verkildGedesolidariseerdGeindividualiseerd Ethiek omdat het moetAlleen ‘profit’ telt

Zorgverleners

Menselijk gelaatSolidariteitVangnetCompensatie voor

leed maatschappij

Zwart-witbeeld

Hulpverlening is doekje voor het bloeden in harde, individualistische maatschappij.

Analyse van Joan C. Tronto Analyse verhouding zorg en

maatschappelijke machtsverhoudingen – mechanisme van sociale ongelijkheid.

Zorg plaatsen in globale context

Oog voor ongelijkheid en machtsstructuren

‘Privatisering’ zorg leidt uiteindelijk

tot Algemeen maatschappelijke onder-

waardering van zorg (lage sociale status)

Maatschappelijk minderwaardige en ondergeschikte positie van vrouwen

Bv. huisvrouwen niet vergoed. zorgtaken voor niet-blanken p.

176/1

Drievoudige opsplitsing: basis van ons denken en handelen

Ethiek: ideaal-principieel denken

Private domein: vrijheid van doen en laten

Emotie: concreet, geëngageerde, aan emoties gebonden ethiek

Politiek: het concrete, pragmatische handelen

Publieke domein: denken en handelen volgens algemene, redelijke normen

Rede: afstandelijke, neutrale, rationele ethiek

Gevolgen Zorg wordt geen algemeen

maatschappelijk ideaal.

Maatschappelijke onderdrukking van vrouwen blijft in stand.

Tronto’s visie Zorg : alle activiteiten waardoor de mens de

wereld in stand houdt, continueert en herstelt. Zorg is handelen waarbij de behoeften van

anderen het uitgangspunt vormen voor wat gedaan moet worden.

Zorgen is universeel kenmerk van leven, maakt deel uit van de bestaansconstitutie van de mens: mensen hebben behoeften, waarin anderen moeten voorzien.

Ergo: zorgbehoevendheid is geen teken van zwakte. Mens is niet alleen autonomie en vrijheid, maar ook kwetsbaarheid, afhankelijkheid, beperktheid

2. ‘Weerzinwekkend’: het CEZ-onderzoek

Zorgwereld is geen ‘contrastgemeenschap’ t.o.v. de maatschappij.

Wantrouwen tegenover ethiek en zingeving- Ethiek is te abstract: niet op praktijk afgestemd- Ethiek is te formeel: bewogenheid wordt

gestructureerd en gestagneerd- Ethiek is te schraal: uniform en rationeel- Ethiek is te idealistisch: geen aandacht voor het

haalbare- Zingeving: angst voor paternalisme, moraliseren

en moeizucht

3. Maar…

Werknemers zijn moreel en bezield, bezig met humaniteit.

Door hoge werkdruk: - verschraling van het persoonlijk contact- permanent gevoel van tekort schieten- gevoel geen zinvol werk meer te doen

4. Triomf van emancipatie In hulpverlening is emancipatorisch

model dominant Cauwelier: ‘Authentieke hulpverlening

ten dienste van ‘vrijheid’ en ‘gewetensbeslissing’ van cliënt’.

Hulpverlening heeft een pre-ethische functie: eliminatie van onvrijheid.

Hulpverlening wordt rationeel benaderd,

legt accent op vrijheid en zelfbeschikking,

ziet zichzelf als pre-ethisch: geen inmenging op het niveau van ethiek binnen de hulpverlening.

Onderscheid Ethiek en zinverlening binnen de

hulpverlening: vragen en situaties tijdens de concrete hulpverlening

Ethiek en zingeving van de hulpverlening: vraag naar de zin en de waarden van de hulpverlening

Emancipatorisch model Hulpvragers hebben fundamentele

rechten Kritiek op bevoogding en betutteling van- caritatieve hulpverlening- te technisch-wetenschappelijke

hulpverlening- economisering Binnen de hulpverlening: ethische en

levensbeschouwelijke neutraliteit.

5. De morele ervaring te velde Emancipatorisch ideaal is gemeengoed Praktijk van goede en zinvolle

hulpverlening is méér dan emancipatie, want ook

- zich opgenomen weten in een gemeenschap

- zich gerespecteerd weten- mogen meetellen- kunnen omgaan met beperkingen

6. Gelijkenis met marktmodel Grond van emancipatorisch model =

authentieke ethische bekommernis:- zorg op maat- reëel respect voor zorgvragers

Toch overeenkomst met marktmodel: ziet hulpverlening als ruil tussen gelijke actoren, autonoom en vrij, die streven naar bevrediging behoeften en realisatie van eigenbelang

Contractrelatie

Kritiek van Houdart Marktdenken is idealistisch en

eenzijdig kortzichtig (p. 181/1) Er zijn 4 actoren- hulpvrager- hulpverlener- hulpverlenende dienst- maatschappelijk beleid

Concreet Hulpvrager: in spanningsveld tussen

autonomie en afhankelijkheid; noodsituatie, onzekerheid

Hulpverlener: tussen vertrouwens- en machtspositie; gekozen beroep, routine

Rol van instelling of overheid Rol van de overheid: gevaar van

reductie tot het gekende, ‘behandelbare’

7. Modern paternalisme J. Kuypers en P. van der Lans:

pleidooi voor ‘bemoeizorg’ – modern paternalisme

Actieve bemoeizorg binnen de hulpverlening

Hulpverleners worden ‘sociale constructeurs’ , ‘opbouwwerkers’

Vragen Gevaar van een nieuw

paternalisme? Ligt klemtoon te veel bij de zorgzame hulpverlener? Wordt ellende toegedekt?

Wat is het eigenlijke doel van de zorg?

Kunnen concrete afspraken en regels garanties bieden?