GEZINNEN UIT BALANSOuderfactoren

Kindfactoren

KOPP-GEZINNEN

Kinderen met een ouder met een

psychiatrische problematiek

Definitie

• ‘kinderen van wie minstens één van de ouders tenminste

één keer opgenomen is geweest in een psychiatrisch

ziekenhuis of in een psychiatrische afdeling van een

algemeen ziekenhuis, of bij wie door een deskundige een

psychiatrisch ziektebeeld is geconstateerd’ (Dhondt, Van

Doesum & Zonneveld, 1988, p. 11)

Risico’s

• getuigenis 1

• Getuigenis 2

• 1/3 ontwikkelt chronische problemen

• 1/3 gaat tijdelijk door een moeilijke periode

• 1/3 ontwikkelt geen probleem

Risicofactoren op kindniveau

• Perinatale complicaties

• Temperament van het kind

• Jongere leeftijd

• Mannelijke sekse

Beschermende factoren op kindniveau

• hogere intelligentie

• creativiteit

• sociale competentie en gedrevenheid

• scepticisme

• zelfstandigheid en objectiverend begrijpende houding

t.a.v. de ouder

• gemakkelijk temperament

• interne ‘locus of control’

Beschermende factoren op kindniveau

• ’ gevoel van eigenwaarde en beleving van competentie

• begrip van en inzicht in zichzelf m.b.t. de impact die de

gezinssituatie heeft (‘selfunderstanding’)

• marginaliteit (d.i. zich buiten gezin kunnen plaatsen)

• zichzelf leren troosten

• ‘adopteerbaarheid

Risicofactoren op ouderniveau

• ernst en chroniciteit van de ouderlijke stoornis

• mate waarin de stoornis interfereert met het (ouderlijk)

functioneren

• comorbiditeit, meer bepaald met een

persoonlijkheidsstoornis

• de moeder die de psychiatrische stoornis

• vertoont

• psychopathologie bij de partner (andere ouder)

• vaderlijk crimineel gedrag

Beschermende factoren op ouderniveau

• capaciteit om voor het kind te kunnen (blijven) zorgen,

zowel bij de ouder met de psychiatrische stoornis als bij

de andere ouder

Risicofactoren op ruimer niveau (gezin en

omgeving)

• verstoorde hechtingsrelatie tussen ouder en kind

• verstoorde ouder-kindcommunicatie

• betrokkenheid van het kind in de waanwereld van de

ouder

• ingrijpende veranderingen in het gezinsfunctioneren

(instabiliteit op emotioneel, organisatorisch en financieel

vlak; rolverschuivingen; minder sociale contacten)

• relatieproblemen tussen de ouders en scheiding

• separatie van de ouder of plaatsing van het kind

• lagere socio-economische status van het gezin

• groter gezin

Beschermende factoren op gezins- en

omgevingsniveau

• goede band tussen moeder en kind

• stevige relatie met andere ouder

• samengaan van (‘fit’) een kwaliteit van het kind en een

centrale nood bij (een van) de ouders (op voorwaarde dat

het kind duidelijk besef heeft van zijn kwaliteit en deze ‘fit’

niet leidt tot spanningen in het gezin)

• steunende rol door ‘siblings’

Beschermende factoren op gezins- en

omgevingsniveau• plaatsing en adoptie van het kind

• beschikbaarheid van een empathische

vertrouwenspersoon en beste vriend(in) in de

kindertijd/jeugd en van een intieme partnerrelatie in de

(jong)volwassenheid

• gunstig(e) schoolmilieu en -ervaringen

Hulpverlening bij Kopp-gezinnen

• Als hulpverlener van de ouders:

• Opvoeding steeds als thema in begeleiding aanwezig

stellen

• Ouders betrekken, in ouderrol plaatsen

• Ouders ondersteunen tot voldoende transparante

communicatie met kinderen

Hulpverlening bij Kopp-gezinnen

• Als hulpverlener van de kinderen:

• Tempo van het kind respecteren

• Ruimte (leren) maken voor gevoelens

• Uitbouwen van steunnetwerk getuigenis 2

• Helpen voldoende kind-zijn te bewaren

oefening

• Kies een van de drie getuigenissen en werk hier een TGI-

model voor uit

• Hou wat je weet over de hulpverlening aan dit gezin tegen

de adviezen voor hulpverlening

HECHTINGS-

PROBLEMEN

Hechtingsproblemen – theoretische basis

• Hechting is duurzame selectieve affectie

• die opgebouwd wordt tussen jonge kind en primaire

verzorger,

• die troost biedt in tijden van angst en spanning.

Hechtingsproblemen – theoretische basis

• Goed opgebouwde hechting = veilige hechting

• Voorwaarde: sensitieve, responsieve verzorger

• Dwz: beschikbaar voorspelbaar, belang van containment

• Tekenen: separatie-angst

Selectiviteit

Exploratie

Hechtingsproblemen – theoretische basis

• Als er geen veilige hechting wordt opgebouwd:

• Onvermogen om vertrouwensrelaties op te bouwen

• Uittestgedrag

• Manipulatie

• Strijd

• Geen relaties aangaan

Hechtingsproblemen – theoretische basis

• Angstig-vermijdend gehecht

• Te veel exploratie

• makkelijk loslaten

• Afstandelijk

• Allemansvriend

• verzorgers niet responsief, afwijzend en boos

• Vermijding als afweer

Hechtingsproblemen – theoretische basis

• Angstig-afwerend gehecht

• Onzeker over beschikbaarheid

• Boos, huilen ook in aanwezigheid van de verzorgers

• Niet kunnen loskomen, vastklampen

• Geen zelfvertrouwen

• Verzorgers zijn inconsequent sensitief, onregelmatig responsief

Hechtingsproblemen – theoretische basis

• strange situation test

• verschillende hechtingspatronen

• celine

Hechtingsproblemen- pedagogische

vraag• Affectie:

• Vriendelijk en geduldig

• Accepterende houding

• Erg zakelijk

• Bevestigend

• Nadrukkelijk positief aandacht geven: emotioneel en lichamelijk

(opgepast voor valkuil!)

Hechtingsproblemen- pedagogische

vraag• Structuur:

• Transparant en voorspelbaar

• Ouder/begeleider heeft regie

• Ondersteuning:

• Onwankelbaar en verantwoordelijkheid ligt bij jou

• Sociale noden

• Leren omgaan met anderen

• Mentaliseren: stappen ontwikkelen om te leren

• Klimaat

• Situatiehantering:

Hechtingsproblemen- ouderbegeleiding

• Attitude:

• Uiterst groot belang van meerzijdige partijdigheid

• Erkenning geven, ondersteunend

• Structuur (methode)

• Ouderbegeleiding om voldoende ondersteuning te geven

• Sensitief leren zijn: positieve betrokkenheid

• Voldoende ruimte voor de verschillende subsystemen afzonderlijk

• Thema:

• Ouders opnieuw sensitief, responsief leren zijn, vanuit kind kijken

Hechtingsproblemen – valkuilen voor

begeleiders

• Proberen het gemis op te vullen

• Van voor af aan beginnen

• Emotionele overbetrokkenheid, partijdigheid

• Te dichtbij het kind komen verdere escalatie van

gedragsproblemen

• Door afweer willen breken

• Onvoldoende ondersteuning voor hulpverlener

• Wederkerigheid verwachten

• Aanpakken van symptoomgedragingen

ADHD

ADHD- theoretisch kader

• Attention Deficit Hyperactivity Disorder

• Neurobiologische systeem van het inhibitorische systeem

• Risico’s: problematisch sociaal-emotioneel functioneren,

aangetast leervermogen, risicovol gedrag,

verslavingsgevoeligheid

ADHD- theoretisch kader

• Gecombineerde type

• Onoplettende type (ADD): alle dagen dromerig

• Onvermogen om aandacht te richten

• Vaker gelinkt aan depressie, angststoornissen

ADHD – pedagogische vraag

• Affectie:

• Nood aan succeservaringen, positieve bevestiging

• Structuur:

• Nood aan externe structuur

• continuïteit en constantie

• Stop-denk-doe leren

• Ondersteuning:

• Externe structuur aangeboden krijgen

• Verschil zien tussen onwil en onmacht

• Gezonde kicks

• Sociale noden:

• Aanleren van lezen van sociale noden

ADHD - Ouderbegeleiding

• Attitude

• Begrip en ondersteuning voor de verhoogde opvoedingslast

• Structuur

• Groot belang van psycho-educatie

• Leren gepast reageren

• Positieve opvoedingsspiraal in gang trekken door ouderlijke

vaardigheden te stimuleren

• Ev. Intensieve opvoedingsondersteuning (dmv video training)

• Thema:

• Erkenning van de problematiek

ADHD- escalaties

• Negatieve spiraal door doorgedreven controle

• Overbelasting van het gezin

• Loslaten van kind

vanuit een niet kunnen hanteren

of als onwil ervaren van het gedrag van het kind

OPPOSITIONEEL-

OPSTANDIG

GEDRAGSSTOORNIS

ODD- pedagogische vraag

• Affectie:

• eigenwaarde vergroten

• emoties benoemen

• Veiligheid bieden

• Structuur:

• Duidelijke grenzen

• Rekening houden met lage frustratietolerantie

• Ondersteuning:

• Stop-denk-doe leren

• Vergroten van verantwoordelijkheid

• Verbaliseren van gevoel van anderen

• Sociale noden:

• Omgaan met positieve jongeren

• Tegengaan van negatieve beïnvloeding

ODD- pedagogische vraag

• Klimaat:

• Oudersubsysteem versterken

• Zakelijker houden

• Situatiehantering:

• Meer belonen, minder straffen

• Expliciteren van gewenst gedrag

• Grenzen stellen zonder strijd aan te gaan

ODD- Ouderbegeleiding

• Attitude:

• Emotionaliteit bespreekbaar maken

• Grote opvoedingsdruk erkennen

• Structuur:

• Ambulant of residentieel wordt bepaald door ernst van

gedragsprobleem

• Gedragstherapeutisch: ongewenst gedrag mag geen succes

opleveren

• Thema:

• leiding

Verschil ADHD- ODD

• ADHD is aangeboren, heeft neurobiologische achtergrond

• OOD vergt meer ondersteuning van de gezinsleden als

behandeling

• Kind met ADHD kan ondersteund worden door medicatie