Stemmen uit het verleden / Voices from the Past Leidse collegedictaten van de Artesfaculteit, 1575-1815

An SmetsElsevier Fellow Scaliger Instituut UB Leidenoktober – december 2012

“De Leidse [collegedictaten] zijn werkelijk zo saai als de Leidse toga”

AHM 69

Saai? Niet in de wiskundeles

BPL 1351, f. 68v-69

En soms zijn er mooie frontispices

HEM 26 BPL 3358 (1757) BPL 2154, vol. II (1785)

of schema’s voor de fysicales

BPL 1551

maar de meeste artesnota’s zien er zo uit…

AHM 69

Enkele cijfers

website UB Leiden: meer dan 850 collegedictaten

vermoedelijk 171 collegedictaten-universiteit van Leiden-1575-1815-Artesfaculteit

Collegedictaten?

BPL 467 BPL 1616 BPL 1845

Collegedictaten?

http://www.vandale.be/opzoeken?pattern=dictaat&lang=nn

• notities gemaakt door studenten tijdens de les

• notities herwerkt door studenten bij het instuderen

• kopie van notities gemaakt door “uitschrijvers van academielessen”

- “uitschrijvers van academielessen”

Waarom tot 1815?

Artesfaculteit

Faculteit Rechten Faculteit Geneeskunde

Faculteit Theologie

voor 1815

na 1815Letterenfaculteit

Faculteit Rechten Faculteit Theologie

Faculteit Wis- en Natuurkunde

Faculteit Geneeskunde

Enkele algemene bevindingen

1. Indeling per eeuw

BPL 2783, f. 1

16de eeuw: 2 teksten17de eeuw: 24 teksten18de eeuw: 71 teksten19de eeuw: 70 tekstenonbekend: 4 teksten

BPL 1443, f. 70

24.11.1783

Enkele algemene bevindingen

2. Indeling per onderwerp

taal (102) Latijn (76), Grieks (15), Latijn + Grieks (2), Arabisch (5)

Nederlands (4)

geschiedenis (59) vaderlandse geschiedenis (15), Griekse Oudheid (12), Romeinse

Oudheid (17)

economie / politiek (9)

filosofie (4) metafysica (3), logica (1)

wetenschappen (4) fysica (3), cosmologie (1)

Enkele algemene bevindingen

3. Indeling per taal

54 Latijn67 Latijn + Grieks11 Latijn (+ Grieks) + Hebreeuws / Arabisch28 Latijn + volkstaal (losse termen)1 Latijn + Nederlands (evenwaardig)9 Nederlands1 Nederlands + Grieks

Enkele algemene bevindingen

4. Professoren20 professoren bekend 162 teksten

1 tekst: 3 professoren (Boxhorn, Gronovius jr., Mure)2 teksten: 3 professoren (Lipsius, Pestel, Perizonius)3 teksten: 2 professoren (Speyert vander Eyk, Tollius)4 teksten: 1 professoren (Siegenbeek)5 teksten: 2 professoren (Van der Palm, Schultens)6 teksten: 1 professor (Ruhnkenius)9 teksten: 1 professor (Oudendorp)10 teksten: 1 professor (Valckenaer)12 teksten: 2 professoren (Burman, Hemsterhuis)13 teksten: 1 professor (Luzac)15 teksten: 1 professor (Kluit)21 teksten: 1 professor (Gronovius sr.)35 teksten: 1 professor (Wyttenbach)

Enkele algemene bevindingen

5. Studenten27 studenten bekend 58 teksten

1 tekst: 18 studenten2 teksten: 3 studenten3 teksten: 1 student4 teksten: 1 student5 teksten: 2 studenten6 teksten: 1 student11 teksten: 1 student

BPL 1333, v. 1, f. 1

Leiden en Leuven“Ik had al eerder diverse Leuvense exemplaren gezien en vond ze zonder uitzondering veel mooier dan de Leidse. De Leidse [collegedictaten] zijn werkelijk zo saai als de Leidse toga. De Leuvense hebben altijd wat. […] Hier bijvoorbeeld rubricering. Gekalligrafeerde titels. En dit soort ellende. […]”

links een roe, rechts een geselroede en in het midden ???BPL 3020, f. 160

Leuvense collegedictaten van de Artesfaculteit: het Ex-Cathedraprojecthttp://expo.bib.kuleuven.be/

Leuvense collegedictaten in Leiden• LTK 954-955: Cornelius van Nederven, Breda, 1653-1657• BPL 1552: Joannes Van Delden, Haarlem, 1680• BPL 3017-3020: Johannes Knotter, Delft, 1683-1684• BPL 1797: Petrus Henkius Corvinus, s.d.• BPL 3021-3022: Arnoldus van Leuven, 1795-1796

LTK 954 BPL 3017BPL 1552

Leuvense collegedictaten in LeidenCornelius van Nederven, Breda, 1653-1657LTK 954: Logica, LTK 955: Fysica en MetafysicaLTK 954: (min.) 4 tekeningen uit een tiendelige reeks gemaakt door Salomon Savery, naar prenten van Pieter Jansz. voorstellingen van bedelaars, boeren en ongelukkige personnages uit de Eerste Engelse Oorlog (ca. 1652-1654)

f. 83 f. 166f. 289

Leuvense collegedictaten in LeidenBPL 1552: Joannes Van Delden, Haarlem, 1680; Fysica

f. 64v: “Tabula representans hominis ventriculum […]” door M. Hayé

Leuvense collegedictaten in LeidenJohannes Knotter, Delft, 1683-1684BPL 3017-3018: Fysica en MetafysicaBPL 3019-3020: Logica

BPL 3018, f. 102: tekening “Systema Copernici” (naar EC Hayé 14)

BPL 3018, f. 160: embleemgravure “De Motu”

BPL 3019, f. 131: gravure “Pons asinorum”

Leuvense collegedictaten in LeidenBPL 1797: Petrus Henkius Corvinus

f. VIv: Petri Henkii Corvini Logica lovanij conscriptae

Leuvense collegedictaten in LeidenArnoldus van Leuven, 1795-1796BPL 3021: Tractatus de Hijdrostatica BPL 3022: Tractatus De Electricitate (f. 1-51) en

Tractatus De Sono (f. 52v-101)

f. 51: Electricitatis tabula 1, door Ch. Becker

Output• twee presentaties (Slideshare?)• persoonlijke blog (http://leidsenotas.blogspot.nl/)• snapshot• blogpost voor de website van het Digitaal

Wetenschapshistorisch Centrum • artikel voor Romaneske• wetenschappelijk artikel over de Leuvense collegedictaten in

Leiden (7) en Den Haag (1)• wetenschappelijk artikel over de Leidse collegedictaten van de

Artesfaculteit

En tot slot … dank je wel

Kasperalle andere medewerkers van de UB Leiden, in het bijzonder van het team Bijzondere Collectiesmijn collega-fellows Per en Melissaalle Leidse professoren die ik heb ontmoetde medewerkers van de Elsevier Heritage Collectionde medewerkers van de KB en het Huyghensinstituut, die ik al kende of heb leren kennenmijn medestudenten bij “Bronnen van kennis”…Het waren drie boeiende en interessante maanden. Hopelijk tot ziens in Leuven of in Leiden!