Leerrijke praktijkvoorbeelden vanuit de actie ...isb.colo.ba.be/doc/Bro/sportelen.pdf · of niet -...

Leerrijke praktijkvoorbeelden vanuit de actie Sportelgemeente 2012

Sportelen_Brochure_def_NEW.indd 1 29/03/13 09:59

We wensen elkaar bij gelegenheid traditie- getrouw het allerbeste toe. Een nieuwe start. Een nieuwe (sportieve) uitdaging. Wat gras-groen geluk. En wellicht nog het vaakst een goede gezondheid. Net die laatste formulering toont aan dat onze levenskwaliteit ons - bewust of niet - meer dan ooit zeer nauw aan het hart ligt. ‘Als we maar fit en gezond zijn’, komt de rest wel vanzelf.

En dat lijkt te kloppen, want de gemiddelde levensverwachting van de Vlaming blijft jaar na jaar stijgen. Zo zal de groep 55-plussers volgens voorspellingen tegen 2020 niet minder dan 2.396.266 ‘senioren’ tellen. Toch is deze

bevolkingsgroep niet meteen het meest sport-actief. Uit sociaalwetenschappelijk onderzoek van de K.U. Leuven (Ouderen In-actief, 2011) blijkt dat nog steeds 44,6 % van de 55-plussers niet fit of sportactief zijn. Al werd er ook vast-gesteld dat zij in toenemende mate interesse tonen om daar wat aan te doen. De bekom-mernis over hun fysieke gezondheid, plezier-beleving, sociale verbondenheid en mentaal welzijn spelen daarbij een belangrijke rol.

Om de gemeenten bijkomend te motiveren om bijzondere inspanningen te leveren voor de seniorensport, organiseerde Bloso in 2012 de eerste editie van ‘Sportelgemeente’. Deze actie kadert binnen de sensibiliseringscam-pagne “Sportelen, Beweeg zoals je bent” en wil 50-plussers aan het sporten krijgen of houden. Gemeenten die voldeden aan de 6 basiscriteria (o.a. overleg organiseren tussen lokale actoren, organisatie van min. 1 gemeentelijke Sportelactiviteit…) ontvingen de titel ‘Sportelgemeente’.

50+En ze leefden nog lang en gelukkig.

2


Gemeenten die voldeden aan bijkomende criteria konden ook aanspraak maken op de titel ‘Super Sportelgemeente’. Tijdens de actie kwamen een aantal leerrijke praktijkvoorbeelden naar voren. Bloso bundel-de deze in dit handige boekje, dat dienst kan doen als inspiratiebron voor uw toekomstig gemeentelijk ‘Sportel-beleid’. Deze brochure bevat heel wat werkvormen, ideeën en tips die u kunnen helpen bij het realiseren en uit-bouwen van uw lokale Sportelinitiatieven.

Wij willen in het bijzonder alle gemeenten die actief hebben meegewerkt aan deze publicatie van harte bedanken.Ook wenst Bloso Dr. Tine Buffel (Vakgroep Educatiewetenschappen, Vrije Universiteit Brussel) en Eva Vonck (Vlaamse Trainersschool) uitdrukkelijk te bedanken voor hun inbreng.

Het Bloso Sportelteam

3


Situering van de gemeenteBoom telt 17.166 inwoners, waarvan: • 2.893inwonerstussen50en65jaar • 3.206inwonersouderdan65jaar

Specifieke infrastructuur voor seniorensport: • Verscheidenepetanquebanen • Openluchtzwembad(wordt1xperweek extrageopendvoorsenioren)

Bij de uitleendienst van Boom kan men volgende seniorvriendelijke materialen ontlenen: • Petanqueballen • 2curlingmatten • Flexibeamsvoorhydrobic

Ontstaan en situering van het initiatiefHet initiatief ‘Sportel overdag’ is het Boomse vervolg op de Bloso-actie ‘Sporten is tof… en kan best in je buurt!’ Tijdens deze oorspronkelijke happening konden de sportievelingen prijzen winnen door deel te nemen aan een aantal activiteiten. De toffe keuzemogelijkheden, de aantrekkelijke incentives en het warme onthaal van de gemeente - het vaste aanspreekpunt - trokken steeds meer 60-plussers over de streep. Zo nam het aantal activiteiten en deelnemers gestaag toe en werd ‘Sportel overdag te Boom’ gelanceerd als succesvolle opvolger.

De Sportelkaart als motivatorHoe zorgen we ervoor dat deelnemers tevreden blijven terugkomen, zodat we een duurzame werking op gang krijgen?’ Dat was dé ham-vraag die de sportdienst zich stelde bij de op-start van het sportieve project. Omdat mensen gevoelig zijn voor beloning en waardering, werd beslotenomeenextraatjetevoorzienvoorde‘vaste klanten’. Daarom werd de Sportelkaart ontwikkeld (toen nog ‘stempelkaart’ gedoopt):

Praktijkvoorbeeld 1:Sportel overdag - Boom

4


een systeem waarmee 60-plussers die frequentdeelnemenbeloondwordenmet een geschenk en gehuldigd worden op het gemeentehuis. De Sportelkaart kost slechts s5 en wordt aangekocht bij een eerste deel-name aan een ‘Sportel overdag’-activiteit, waarvoor de deelnemer meteen een eerste stempel ontvangt. Wanneer de kaart vol is, krijgt hij/zij gratis een bijkomende tweede kaart. Wie in het bezit is van een Sportelkaart kan gratis deelnemen aan alle sportactiviteiten (met uitzondering van de seniorensportdagen en bowling) en krijgt een gratis sportverzekering. Op het einde van het jaar brengt de sportieve-ling de kaart opnieuw binnen ‘ter controle’: wie tijdens het jaar deelnam aan minstens 30 % van de activiteiten ontvangt een tof aandenken. Deze prijs wordt uitgereikt door het schepencollege, tijdens een feestelijke receptie op het gemeentehuis. Deelnemers vinden het een hele eer hun prijs in ontvangst te mogen nemen van de burgemeester en de schepenen.

Een brede waaier aan activiteitenDe sportdienst van Boom zorgt voor een gevarieerdemixvanintensieveenminderinten-sieve activiteiten op maat van de doelgroep, zowel in openlucht als op overdekte terreinen. Met sporten als wandelen, fietsen, bowlen, turnen op muziek, badminton, hydrobic en petanque,creëertdegemeenteeenzoruimmogelijk aanbod waarin iedereen zijn gading vindt. In het verleden werden ook balsporten aangeboden, maar deze oogstten te weinig succes. De sportdienst fungeert daarnaast ook als inschrijfpunt en voorziet de begeleiding en het busvervoer voor de regionale en provinciale Sporteldagen en de Senior Games.

Een sportieve katalysatorUit ‘Sportel overdag’ is ondertussen een bad-mintonclub gegroeid. Een aantal deelnemers besloten zelf een club op te starten en spelen wekelijks iedere woensdagvoormiddag. De sportdienst ondersteunt dit initiatief, neemt de verzekering voor zijn rekening en organiseert jaarlijks een septemberinitiatie en een recreatief

5


badmintontornooi, waaraan ook badmintonners uit de naburige gemeenten deelnemen.

De actieve rol van de SportelgangmakerDe Boomse sportdienst wordt bijgestaan door ‘Sportelgangmakers’: mensen uit dezelfde leeftijdsgroep met affiniteit voor sport. Elke Sportelgangmaker is verantwoordelijk voor de medeorganisatie van een bepaalde activiteit. Daarnaast wordt er ook gewerkt met een pool van vrijwilligers, die als seingever fungeren. Om het contact met de deelnemers te be- houden, neemt de sportdienst ook regelmatig zelf deel aan de activiteiten. Bovendien starten heel wat wandelen fietstochten aan de sport-dienst.

Promotie en communicatieHet programma van ‘Sportel overdag’ wordt op verschillende manieren gecommuniceerd:

• Alledeelnemerskrijgenhetprogramma driemaandelijks toegestuurd. • Allelokaleseniorenverenigingen ontvangen het programma. • Hetprogrammawordtbezorgd aan de (lokale) pers. • Hetprogrammawordtvoorgesteld op de SAR (seniorenadviesraad) • Hetprogrammawordtopde gemeentelijke website en de Sportelwebsite geplaatst. • Desportdienstisaanwezigop de lokale seniorenbeurs.

Prijskaartje?Het kostenplaatje blijft vrij beperkt. • Vrijwilligersvergoedingen:±s1.500 • Gebruikvandegemeentelijkesport- accommodatie: gratis • Onkostenvoorhetaandenkenenreceptie: keuze van de gemeente

6


Sportelen en Sportel overdag,meer dan sport op zich!Naast het wekelijkse programma worden er ook regelmatig sociale activiteiten georganiseerd (etentjes, ontbijtzwemmen…). Dit bevordert de sfeer, geeft de deelnemers een goed gevoel en trekt nieuwe deelnemers aan.

7


Situering van de gemeenteBrugge telt 117.000 inwoners waarvan: • 26.074inwonerstussen50en65jaar • 27.444inwonersouderdan65jaar

Specifieke infrastructuur voor seniorensport: • 217petanquebanenverdeeldover 42 locaties • 5outdoorfitnesstoestellenop1locatie • 5fit-o-meters

Bij de uitleendienst van de stad Brugge kan men volgende seniorvriendelijke materialen ontlenen: • 9petanquesets • Kinballset

• Kubbset • Crocketset • Pakkettenfietstochtbegeleider(stopbordje, armband + vestje wegkapitein, fluitje) • 100stappentellers • Speedmintonset • Reuzemikado

Ontstaan van het initiatiefVan de 117.000 inwoners van Brugge is maar liefst 20% ouder dan 65 jaar. In 2020 zou de ver-grijzing in Brugge toenemen tot 24% 65-plussers. Daarom besloot de stad ook een uitgebreid zomeraanbod voor senioren te creëren, naast de vaste seniorensportacademie en de activiteiten van de seniorenverenigingen en diensten-centra. ‘Seniorensport op pleintjes’ ontstond in 2009, toen de Brugse schepen van sport laagdrempelig sporten in openbare ruimten wou stimuleren, en werd zo onderdeel van het sportbeleidsplan2008-2013.

Plan van aanpakVia ‘Seniorensport op pleintjes’ hoopte de

Praktijkvoorbeeld 2:Seniorensport op pleintjes - Brugge

8


sportdienst meer Brugse individuele senioren te bereiken. Omdat het merendeel van de bestaande Sportelactiviteiten plaatsvindt in een sporthal en het opzoeken van een sporthal of -terrein vaak te hoogdrempelig is voor de doelgroep, werd er gekozen voor pleinactiviteiten. Bovendien bevindt er zich in de his- torische kern geen enkele stedelijke sporthal, terwijl heel wat 50+’ers in de binnenstad wonen. Daarom komen de sportlessen nu ook naarde senioren toe, op een pleintje in hun buurt. Als toemaatje heeft ‘Seniorensport op pleintjes’ een gunstige invloed op het imago van de stad. Sport(el)ende senioren in het straatbeeld geven een positief signaal aan bezoekers. Brugge profileert zich niet enkel als stad waar iets te beleven valt, maar ook als een levendige stad waar senioren volop meetellen. Het openbaar karakter van de pleinactiviteiten laat trouwens ook toe dat passanten aansluiten. Deelnemen is volledig gratis en zonder voorinschrijving.In het concept werd voor een vertrouwde lesfor-mule (groepsles van een uur) gekozen, omdat deze formule in de smaak valt bij de doelgroep

en makkelijker te organiseren is. De sportdienst schakelt hiervoor een Vlabus-lesgever in.

StappenplanNa de ontwikkelingsfase in 2009, kwam ‘Senio-rensport op pleintjes’ in 2010 voor het eerst in het zomerprogramma terecht. De organisatie verliep volgens onderstaande stappen: 1. Vastleggen van locatie(s) en data. Op basis van de ervaring van de sport- dienstmedewerkers, werd met het stads- plan in de hand uitgezocht welke pleintjes en buitenlocaties het meest geschikt waren. Belangrijk daarbij waren de vrije ruimte en de netheid van de omgeving. Ook de bereikbaarheid, passage en nabij- heid van seniorenflats en dienstencentra werden in rekening gebracht. 2. Na de locatiekeuze werd de dienst vergunningen om groen licht gevraagd. 3. Daarna ging de sportdienst op zoek naar een aantal populaire, aansluitende sporten voor elke locatie. Er werd onder meer gepeild naar de voorkeuren van de

9


leden van de seniorensportacademie. In2012bestondhetaanboduit2xtaichi, 1xyogaen1xdans.Denodigeverzeke- ringen werden daarbij afgesloten en voor de lessen op muziek werd ook Sabam verwittigd. 4. Van zodra alles vastlag, startte de communicatie van de activiteit.

Promotie en communicatie‘Seniorensport op pleintjes’ werd gepromoot via: • Destedelijkefolder‘Seniorensportzomer 2012’, verspreid in het voorjaar (oplage 2.000exemplaren). • Eenmailing(brief+folder)naarsenioren die reeds deelnamen aan het reguliere aanbod. • Eenpersmomentbijdelanceringvan het zomerprogramma. • Denieuwsbriefvandesportdienst.

• Eenbekendmakingviadestedelijke seniorenadviesraad. • www.brugge.be • www.sportelen.be • www.vlaamse-seniorensite.be • DeUiT-databank. • EenartikelinstadsmagazineBruggespraak, verspreid naar alle 117.000 inwoners. • Mond-tot-mondreclameopdeandere activiteiten van de sportdienst, verwelkomingsavond nieuwe inwoners, evenementen en beurzen waar de sportdienst aanwezig is. • DeFacebookpaginavansportdienstBrugge.

Gure hindernissen Slecht (sport)weer is een moeilijk te vermijden hindernis. Zo was de editie van 2012 de minst succesvolle editie, omwille van de barre weersomstandigheden. De pleinactiviteiten lokten gemiddeld slechts een 15-tal deelnemers, terwijl er andere jaren makkelijk 30 deelnemers per middag verschenen. Regen, wind en lage tem-peraturen gooiden vorig jaar keer op keer roet in

10


het eten. Eén middag werd om die reden afgelast. In 2013 zal daarom telkens een overdekt alternatief worden gereserveerd. Een goede afstemming op de activiteiten van de dienstencentra en seniorenverenigingen is daarbij aanbevolen.

Feedback deelnemersDeelnemers vinden het aangenaam om groepslessen in openlucht te volgen. Senioren uit de deelgemeenten beschouwen de ‘Seniorensport op pleintjes’ als een leuk uitstapje naar de binnenstad. Het blijven echter vooral vertrouwde gezichten die deelnemen. In die zin slaagt het initiatief onvoldoende in zijn doelstelling om niet-actieve individuele senioren te mobiliseren. Via doorgedreven communicatie wil de sportdienst daar in de toekomst verande-ring in brengen.

KostprijsGratis voor de deelnemers, verzekering inbe- grepen. De lesgever wordt vergoed via Vlabus. Voor desportdienstzijndekostendusookbeperkt(±s150).

Tips en aandachtpunten • Kieseenaantrekkelijkelocatieenvoorzie een geschikte datum. • Vraagvergunningen,Sabam, verzekeringen… tijdig aan. • Kiesvoorlessendiegeschiktzijnvoor de locatie en die in de smaak vallen bij het doelpubliek. • Vermijdhindervoorpassanten,buurtbewoners… • Reserveereenoverdektalternatief bij regen.

11


Conclusie‘Seniorensport op pleintjes’ vormt een waardig onderdeel van het Brugs Sportelprogramma. Bij gunstige weersomstandigheden en binnen populaire sporttakken dagen makkelijk enkele tientallen deelnemers op per sessie. De senioren appreciëren de formule van groepslessen in openlucht ten zeerste, omdat het een welgekomen afwisseling biedt op de lessen in sportcentra. Het project kan ook bijdragen aan het positieve imago van de gemeente en aan de algemene aanvaar- ding van een vergrijzende bevolking.

Jammer genoeg heeft het concept ook een duidelijke zwakke plek: het onvoorspelbare weer. Zelfs in warmere maanden telt ons klimaat heel wat regendagen. Doordat de lessen gratis en zonder voorinschrijving zijn, is een afgelast-ing dus niet ondenkbaar. Uitwijken naar een binnenruimte kan dat verhelpen. Al verliest het concept dan natuurlijk zijn grote meerwaarde, de aantrekkelijke buitenlocatie. Toch is de work-load voor dit project relatief laag en de voldoe-

12


ning groot. Zodra data en locaties bepaald zijn, kunnen vergunningen aangevraagd worden en lesgevers geboekt worden. Daarna is het vooral zaak om potentiële deelnemers warm te maken. ‘Seniorensport op pleintjes’ begint in Brugge in 2013 aan zijn vierde seizoen.

Wat?Zes maal per jaar organiseert de sportdienst Brugge samen met het Netwerk Vrijetijdspartici-patie ‘Start to move’. Dit zijn sportieve activiteit-en voor mensen in armoede, dak- en thuislozen, asielzoekers… of andere mensen die moeilijk toegang vinden tot het reguliere sportaanbod. Om de twee maanden vindt op woensdag-namiddag een sportactiviteit plaats voor groot en klein, jong en oud. Het sportief aanbod varieert, maar kent ook zijn klassiekers. Zo is er in de zomer steevast een stranddag.

Ontstaan van het initiatiefDe ‘Start to move’ buurtactiviteiten kwamen er op vraag van het Netwerk Vrijetijdsparticipatie, eensamenwerkingtussenhetOCMWBruggeenverscheidene stadsdiensten. Het netwerk werkt ook samen met de jeugd- en cultuurdienst.

De term buurtsport dekt de volledige lading: stad Brugge probeert mensen actief te laten deelnemen aan sport en fysieke activiteit in hun eigen woon- en leefomgeving. Dit gebeurt uiteraard op basis van de noden en behoeften van de buurtbewoners.

Sinds2008isdesportdienstvanBrugge,insamenwerking met verschillende partners (OCMWenverenigingenwaararmenhetwoordnemen), actief bezig met het opzetten van een netwerk voor sporten vrijetijdsparticipatie voor mensen met financiële problemen.

Plan van aanpak‘Start to move’ is reeds aan zijn derde editie toe. Er wordt nauw samengewerkt met verscheidene

Praktijkvoorbeeld 3:Start to move - Brugge

13


‘verenigingen waar armen het woord nemen’, hetOCMW,Buurtsport,LokaalOpvang Initiatief… Deze verenigingen leiden de mensen uit de doelgroep naar de activiteiten en zijn ook aanwezig om de mensen op de activiteiten zelf te begeleiden. ‘Start to move’ laat ook ruimte voor mensen die niet verenigd zijn, maar die wel met armoede te maken hebben.

Het programma wordt jaarlijks opgesteld in overleg met de vrijwilligers van de verenigingen, meteensociaalwerkervanOCMWenmetde buurtsportverantwoordelijke. De sportdienst waakt vooral over het sportieve luik: lesgever, infrastructuur, sportmateriaal. Soms wordt er ook samengewerkt met sportclubs.

Op elke activiteit is er tijd voor een hapje en een drankje. Ook dit onderdeel is heel belangrijk voor de doelgroep want op die manier wordt er

communicatie gecreëerd. Dit is ook een groot verschil met de reguliere clubs, waar het sporten op zich voorrang krijgt op de sociale beleving van sport.

Promotie en communicatieDe mensen uit deze doelgroep hebben een vertrouwde contactpersoon nodig waarbij ze terecht kunnen. De promotie en communicatie verloopt daarom alleen via de vrijwilligers van de verenigingen van de partners. Zij zijn het gezicht, het vaste aanspreekpunt. De weg naar de sportdienst is na drie jaar intussen ook al wat gemakkelijker te vinden. Ook de sportdienst heeft ondertussen oog voor deze mensen. Ze verwachten een andere aanpak. Met zorg en veel geduld. Het is meer dan gewone dienstverlening. De sportdienst raakt hier stilaan mee vertrouwd. Eén sport- functionaris volgt ‘Start to move’ op. Omwille van de sterke noodzaak aan een vertrouwens-band is deze persoon op alle activiteiten aanwezig.

14


Het is een voortdurend proces tussen de sportdienst en de mensen in armoede, met zeer wisselende resultaten. Elk geboekt resultaat, ook al is het heel klein, is een over-winning op zich. Sommige activiteiten kunnen een schot in de roos zijn, maar het aantal deelnemers blijft moeilijk te voorspellen. Na 3 jaar raakt ‘Start to move’ in Brugge stilaan ingeburgerd. Het project breidt zelfs uit en de mensen uit de doelgroep tonen zich tevreden.

Kostprijs •Alleactiviteitenwordenbetaalddoor de sportdienst (budget: s1000 à s2000 per jaar). •Deverplaatsingskosten(trein)naar Zeebrugge (stranddag) worden betaald door de verenigingen. •Hetbusvervoerwordtvoorlopigdoor de deelnemers zelf betaald. •Delesgeverswordenvaakaangesteldvia Vlabus, soms zijn ze ook afkomstig uit de plaatselijke sportclubs. •Hethapjeenhetdrankjenaafloopvan

de activiteiten worden betaald door de sportdienst.

Tips en aandachtspunten •Legdenadrukophetsocialeaspect van de sport: ‘Start to move’! •Hourekeningmethetlagezelfbeeld van de deelnemers: moedig ze eerder aan om te bewegen, dan om te sporten. •Houhetaanbodeenvoudig,zodat de activiteiten gratis kunnen doorgaan. •Houerrekeningmeedateen‘Startto move’-aanbod open uitbouwen in een eerste fase zeer arbeidsintensief is, maar dat het op lange termijn veel voldoening geeft. •Werksamenmetverenigingenen medewerkersvanhetOCMW,zowel voor de promotie als voor de opvang en de begeleiding tijdens de sportactiviteiten. Deze aparte vorm van dienstverlening gaat immers verder dan gewoonlijk, waardoor er zeer veel tijd dient in geïnvesteerd te worden.

15


Situering van de gemeenteBierbeek telt 9.609 inwoners waarvan: • 2.250inwonerstussen50en65jaar • 1.882inwonersouderdan65jaar

Specifieke infrastructuur voor seniorensport: • Petanquebaneninaanbouw

Bij de uitleendienst van Bierbeek kan men volgende seniorvriendelijke materialen ontlenen: • 10petanquesets • 20fitballen • 2curvebowlsets • 2curlingsets

Wat?Om de 2 jaar organiseert de sportdienst van Bierbeek een ‘snoepdag’ voor 60-plussers die zin hebben in een ontmoeting, ontspanning, creativiteit en beweging. De voormiddag zit boordevol activiteiten, met aanvullend enkele infostandjes van de lokale verenigingen. ’s Middags wordt er samen geluncht en in de namiddag is er een muzikale afsluiter. Ontstaan van het initiatiefEnkele jaren geleden nam de dienst cultuur het initiatief om een verwendag te organiseren. Deze werd afwisselend georganiseerd voor senioren en vrijwilligers. Omdat deze dag heel wat niet-sportieve senioren aantrok, overlegde de sportdienst met de dienst cultuur om ook enkele sportactiviteiten aan deze dag te koppelen.

Plan van aanpakEr werd een werkgroep opgericht om de verschillende gemeentediensten te betrekken:

Praktijkvoorbeeld 4:Sportel & verwendag - Bierbeek

16


de bibliotheek, de seniorenadviesraad en de diensten cultuur en sport. Tijdens de samen-komsten van de werkgroep wordt besproken welke accenten of hot items aangeboden kunnen worden, dit zowel voor sport als voor andere domeinen (bv. sociale media). Bij het vastleggen van het sportprogramma wordt er bovendien steeds rekening gehouden met een mogelijke doorstroom of continuïteit. Zo worden er enkel sporten aangeboden waarvan er clubs zijn in de gemeente of naburige gemeenten.

De ‘Sportel- & verwendag’ is steeds opge- bouwd uit 3 delen: een voormiddagsessie, een lunch en een namiddagconcert of -optreden met meezingplezier op leuke Vlaamse en Nederlandstalige liedjes. De voormiddagsessie wordt stilaan uitgebreid metmeerderesportactiviteiten.Concreetstaatereenmixvanactieve,matigactieveenniet-actieve activiteiten op het programma, zodat niemand buitenspel wordt gezet en alle senioren de kans krijgen om iets uit te proberen.

In 2012 werd er ook een debat op de agenda gezet om de noden van de senioren te regis-treren. Dit debat, gevoerd onder de titel “zorgen voor morgen”, werd geleid door de senioren- ambtenaar. De suggesties die uit dit debat voortkwamen zullen opgenomen worden in het beleidsplan voor de komende jaren.

Op het programma staan natuurwandelingen, fietstochten, ritten met paardenkoetsen, massages,kennismakingmetinternet/Face-book,lijndansen,tai-chi,petanqueenkubb,creatief atelier, cupcakes versieren en Sportel-team fysieke fitheid. Tijdens en na de lunch-pauze is bovendien een half uur lang een infomarkt, waar alle seniorenverenigingen hun aanbod binnen de gemeente kunnen promoten.

Dit jaar stond er een elektronische stemcom- puter waar de senioren op voorhand konden oefenen om hun stem uit te brengen. De dag werd afgesloten met een optreden.

17


Promotie en communicatieDe meeste promotie werd gevoerd via het gemeentelijk infoblad. Daarenboven ontvingen alle 60-plussers een persoonlijke uitnodiging via de post. In totaal werden een 600-tal brieven verstuurd.

Naast deze rechtstreekse mailing is er een flyer ontworpen die via de gemeentelijke website digitaal kon gedownload worden. Ook de leden van de seniorenadviesraad hebben actief promotie gevoerd. Dit is dan ook één van de sterktes van een goede samenwerking met verschillende partners.

Kostprijs • Deindividueledeelnemerbetaalts6. • Detotaleinbrengvandegemeente bedraagt s1.500 - s2.000.

• Dekostprijsvoordesportdienst bedraagt s750 - s1.000.

Tips en aandachtspunten • Probeersamentewerkenmetlesgevers van de plaatselijke clubs. • Laat,indienmogelijk,delessenbege- leiden door leeftijdsgenoten. Dit werkt motiverend. • Dooreengecombineerdaanbodvan sportieve en niet-sportieve activiteiten, worden ook de niet-actieve senioren bereikt. • Probeersteedsrekeningtehouden met de feedback van de deelnemers.

18


Situering van de gemeenteHoeilaart telt 10.539 inwoners waarvan: • 2.213inwonerstussen50en65jaar • 1.723inwonersouderdan65jaar

Specifieke infrastructuur voor seniorensport: • Petanquebanen

Bij de uitleendienst van Hoeilaart kan men volgende seniorvriendelijke materialen ontlenen: • Petanquesets

Praktijkvoorbeeld 5:Voordeelmaatregelvoor clubs die seniorensport organiseren - Hoeilaart

19


Wat?Een systeem van voordeelmaatregelen die de sport-clubs motiveren om seniorensport aan te bieden.

Ontstaan van het initiatiefNaar aanleiding van het Sportbeleidsplan 2008,waarindesenioreneenprioritairedoel-groep vormden, heeft de gemeente Hoeilaart beslistomextraaandachttebestedenaan50-plussers. In eerste instantie beloofde de gemeente een financiële tussenkomst voor de senioren die deelnamen aan sportactivi-teiten, in de regio of zelfs op Vlaams niveau. De gemeente betaalde het inschrijvingsgeld en het busvervoer. In 2009 werd deze maatregel uitgebreid met een ondersteuningsmaatregel voorsportclubs.Clubsdiehieropinspelen, kunnen rekenen op een aantal voordelen.

Beide maatregelen hebben als hoofddoel

de instapdrempel te verlagen en zo het aantal actieve senioren te doen stijgen. Met de uitbreiding van de maatregel wordt vooral getracht om clubs te motiveren en te sensibili- seren om een seniorenwerking uit te bouwen.

Plan van aanpakHet initiatief van de ondersteuningsmaatregel gaat volledig uit van de sportdienst van Hoeilaart. Clubsdiehieropwilleninspelen,kunneneenaan-talnieuweactiviteitenopstartenenzoextradeel-nemers betrekken. In 2012 zagen er door deze ondersteuning 2 nieuwe activiteiten het daglicht: Badminton 50+ en Total body gym senioren. De sportdienst van Hoeilaart ondersteunt verschei-dene sportclubs met deze ondersteuningsmaatregel(Okra,petanqueclub,Nero’sbadmin-tonclub, De IJsetrippers, Zoniën Athletics Team, de Gympies en Yoga Druivenstreek), de seniorenraad encultuurverenigingen(FEMMA).

InhoudClubsdieinschrijvenvoordeondersteunings- maatregel kunnen rekenen op volgende

20


voordelen: • Gratisgebruikvandegemeentelijke (sport)zalen. • Gratisverzekeringvoordedeelnemers. • Eenforfaitairbedragterwaardevan€ s20/lesuur dat de club organiseert.Om te kunnen genieten van de voordelen en de ondersteuning moet de club voldoen aan volgende criteria: •Deactiviteitisuitsluitendgericht op 50-plussers. •Erwordteensportieveofbewegings- gerichte activiteit georganiseerd. •Declubboektdelesgevers. •Declubvoorziethetnodigemateriaal. •Declubverzorgtdeledenadministratie. •Declubverzorgtdeadministratie inzake lesgevers. •Declubvraagtminimaaleen inschrijvingsbijdrage van s25 pp/jaar. •Declubbezorgteenoverzichtvan de inschrijvingen aan de sportdienst in oktober en in februari.

Promotie en communicatieDe promotie van de activiteiten die door de mee-werkende clubs worden georganiseerd, wordt ver-zorgddoordesportdienst.DitgebeurtviaFace-book, het gemeentelijk infoblad, affiches in de sporthal en de jaarlijkse Sportelfolder. Daarnaast wordt er ook promotie gevoerd via het Sociaal Huis, een plaats waar veel senioren komen. De sportdienst staat steeds klaar om organiserende clubs te adviseren. De ondersteuningsmaatregel werd bovendien op de sportraad voorgesteld aan de aanwezige clubs. Daarnaast ontvangen alle clubs jaarlijks een mail waarin de ondersteunings- maatregelen of voordelen voor de club worden opgesomd.

21


Kostprijs • s20 per lesuur, 95 lesuren of bewegingsactiviteiten waarvoor de lesgever betaald wordt. • Totaalprijs:s1900• Deactiviteitenwordenverzekerddoor de gemeente via de isb-verzekering.

Tips en aandachtspuntenStel het aanbod niet alleen open voor sport-clubs, maar ook voor cultuur- en andere verenigingen zoals OKRA en de seniorenraad. Ook deze organisaties komen immers in aan-

merking voor deze ondersteuningsmaatregel, op voorwaarde dat de georganiseerde activi-teiten sportgebonden of bewegingsgericht zijn. Via deze weg worden ook niet-actieve senioren bereikt.

22


Situering van de gemeenteWetteren telt 24.445 inwoners waarvan: • 4.910inwonerstussen50en65jaar • 4.661inwonersouderdan65jaar

Specifieke infrastructuur voor seniorensport: • Opverschillendelocatieszijner petanquebanen(zowelin-alsoutdoor).

Bij de uitleendienst van Wetteren kan men volgende seniorvriendelijke materialen ontlenen: • Curlingmatten • Petanquesets • Muziekinstallatie • Curvebalset • Kleinmateriaalvoorlessenseniorensport

Wat?Via de gratis Wetterse ‘Vrijetijdspas’ kunnen senioren tegen gereduceerd tarief gebruik maken van het vrijetijdsaanbod in Wetteren. Op deze manier wil Wetteren ook mensen in armoede en vluchtelingen die de Nederlandse taal niet beheersen (waaronder ook veel senioren), aanzetten tot sporten of bewegen. Ontstaan van het initiatiefVia het participatiedecreet kunnen alle gemeenten in Vlaanderen werkingsmiddelen krijgen om de participatie van kansengroepen aan het gemeentelijke vrijetijdsaanbod te verhogen. Voor Wetteren bedraagt dit bedrag s5.697. Als voorwaarde wordt gevraagd een lokaal netwerk op te starten waarbij vrijetijdsdiensten,hetOCMWenverenigingenwaar armen het woord nemen, rond de tafel zitten om een afsprakennota op te stellen. De sub-sidiëring van een dergelijke afsprakennota ver-eist ook een gemeentelijke financiële inbreng:

Praktijkvoorbeeld 6:Vrijetijdspas - Wetteren

23


1/3subsidies,1/3OCMW-middelenen 1/3 gemeentelijke middelen. Aangezien de verschillende vrijetijdsdiensten in Wetteren één voor één geconfronteerd werden met deze problematiek, nam de cultuurbeleidscoördinator het initiatief in handen. Hij stelde de vraag aan het college van burgemeester en schepenen om een lokale werkgroep op te richten. Om de doelgroep meer betrokken te krijgen bij activiteiten van de gemeente Wetteren werd ge-kozen voor het concept van de Vrijetijdspas. Deze pas is bruikbaar over alle diensten heen.

Plan van aanpakEr werd een werkgroep opgericht met verschil-lende partners: Werkgroep vluchtelingen, Babylon (een groep vluchtelingen die de Nederlandse taal niet beheersen en die bege-leidwordendoorvrijwilligers),PWO(PermanentWelzijnsoverleg),OCMWenallevrijetijdsdien-

stenvanWetteren(CCDeNova,bibliotheek,toerisme, sportdienst). Eén van de belangrijkste agendapunten voor deze werkgroep was de manier om de doelgroep efficiënt en effectief te bereiken. Na contact met de verantwoorde-lijken van de kansengroepen, bleek immers dat vlot communiceren met de doelgroepen niet evident is. De werkgroep werd eveneens uit-genodigdopeenvergaderingvanhetPWO(PermanentWelzijnsoverleg)omzichzomeerte kunnen inleven in de problematiek en de sociale situatie die er heerst in Wetteren.

Na 1 jaar voorbereiding werd de Vrijetijdspas in juli 2012 ingevoerd.

In 2012 kregen de houders van de Vrijetijdspas korting op onder meer volgende activiteiten: • Sportlessen‘SportOverdag’ en ‘Sport voor 50+’ • Sportlessen‘TennisOverdag’ • Sportlessen‘Tai-Chi’ • Sportlessen‘LerenJoggenVoorBeginners’ • Vrijzwemmeninzwembad

24


• FietsverhuurbijDienstToerisme • Georganiseerdewandelingen (o.a. culinaire) van de Dienst Toerisme • Diversecursussenindebibliotheek van Wetteren • Diverseculturelevoorstellingen

Tot nog toe werd de Vrijetijdspas slechts door een beperkt aantal senioren aangevraagd. Heel watsenioren werden aangesproken, maar velen geven aan dat ze niet willen ingaan op dit aan-bod. De beslissing om dit niet te doen is nog vaak te wijten aan schaamte. Ondanks de lage deelnamecijfers verwacht de sportdienst dat dit aantal zal groeien, omdat er duidelijk nood is aan een soortgelijk initiatief. Het project zal dan ook voortgezet worden in 2013. Er zal blijvend aan-dacht besteed worden aan positieve promotie.

Promotie en communicatieElke 50-plusser die tot één van de doelgroepen behoort ontving een folder en een begelei-dende brief omtrent de Vrijetijdspas. Houders van de pas krijgen tweemaal per jaar een

overzicht met de meest recente informatie van de activiteiten. Het project werd ook voor-gesteld aan de ouderenraad, die momenteel nog geen actieve rol heeft in de promotie van de Vrijetijdspas.

De folder werd opgesteld in samenspraak met vertegenwoordigers uit de verschillende doel-groepen. De lay-out werd zo eenvoudig mogelijk gehouden, met veel kleuren en verduide- lijkende pictogrammen. Bij grotere tekstvlakken was een toelichting door de verantwoordelijken noodzakelijk (deze personen fungeren tevens als vertrouwenspersonen), aangezien er in de verscheidene doelgroepen ook mensen zijn die niet kunnen lezen.

Naar aanleiding van dit initiatief werd er in Wetteren een nieuwe regel ingevoerd voor drukwerken. Elke folder, flyer en affiche van een Wetterse activiteit moet de vermelding “houders Vrijetijdspas hebben korting” bevatten.

25


KostprijsHet totale budget voor dit initiatief bedraagt s17.091. Hiervan bestaat een derde uit subsi-dies via het participatiedecreet en twee derde uitmiddelenvanhetOCMWengemeentelijkemiddelen.

Tips en aandachtspunten • Deverantwoordelijken(=vrijwilligers)van de verschillende doelgroepen spelen een zeer belangrijke rol in het slagen van een dergelijk project. Laat hen fungeren als aanspreekpunt en als vertrouwenspersoon voor de deelnemers. • Stelvanuitdesportdienstéénmede- werker aan, die zich specifiek richt op 50-plussers. Deze persoon biedt de aan- vragers discretie bij de aanvraag en bij het aanmelden tijdens de activiteiten en is tevens de vertrouwenspersoon binnen de sportdienst.

• Bespreekdeinhoudvandebrochuremet de doelgroep. Hou rekening met mensen die slecht of niet kunnen lezen. De taal blijft immers nog te vaak een grote drempel in het hele proces. • Kiesvooreenpositievebenamingvoorde pas. Zo werd er in Wetteren gekozen voor ‘Vrijetijdspas’ en niet voor ‘kansarmen- pas’, omdat deze laatste benaming een negatief beeld oproept. • Zorgervoordathetinitiatiefgedragen wordt door een brede groep van organisaties en dienstverleners (indien mogelijk door de hele gemeente). • Organiseertussentijdsebegeleide bevragingen voor deelnemers om het project te evalueren.

26


Situering van de gemeente Meeuwen-Gruitrode telt 12.960 inwoners waarvan: • 3.091inwonerstussen50en65jaar • 2.116inwonersouderdan65jaar

Infrastructuur specifiek voor seniorensport: • Verscheidenepetanquebanen • Outdoorfitness • Zit-o-meter

Bij de uitleendienst kan men volgende senior-vriendelijke materialen ontlenen: • Curvebowlmatten • Petanquesets • Fitballen • Veiligheidsvestjes • Diversfietsbegeleidendmateriaal • Nordicwalkingstokken • Flexabanden • Badmintonrackets • Netbalmateriaal

Praktijkvoorbeeld 7:“Oud maar NIET out!” (het aanstellen van een Sportelcoördinator en Sportelgangmakers)- Meeuwen-Gruitrode

27


Wat?Om ‘sport voor senioren’ in goede banen te leiden, stelde de sportdienst van Meeuwen- Gruitrode een Sportelcoördinator en 6 Sportelgangmakers (één per deelgemeente + seniorenvereniging NEOS) aan. De Sportelcoör-dinator coördineert alle activiteiten voor senioren in de gemeente. De Sportelgang-makers promoten alle seniorenactiviteiten (die uitgaan van de gemeente, de eigen en andere clubs) en verdelen de informatie naar de aangesloten leden. Ontstaan van het initiatief

Begin jaren negentig werd het duidelijk dat er nood was aan een breed draagvlak om een goede seniorensportwerking te kunnen realiseren. Door de goede contacten met de (sport-)verantwoordelijken van de OKRA’s uit de deel-gemeenten en de seniorenvereniging NEOS, werd besloten om de krachten te bundelen. De doelstelling van deze samenwerking is het optimaliseren van het seniorenaanbod, zonder dat de eigenheid van de verschillende organi-

28


saties verloren gaat. Het is niet de bedoeling om te concurreren met sportclubs of met seniorenwerking, maar wel om elkaar aan te vullen.

Plan van aanpakMet de gemeenschappelijke gedachte ‘als we samenwerken kunnen we veel meer realiseren voor senioren’ werden alle gemeentelijke organisaties die met senioren werkten rond de tafel geroepen. Oorspronkelijk bestond de werk-groep enkel uit de sportdienst (als uitvoerende instantie van de gemeentelijke sportinstanties), OKRA en NEOS (netwerk voor ondernemende senioren). Op termijn werd de werkgroep uit-gebreid met de seniorendienst, waardoor ook de andere gemeentelijke seniorenactiviteiten op elkaar werden afgestemd. Recent is ook het woonzorgcentrum Kloosterhof erbij gekomen. De werkgroep ging vervolgens op zoek naar (sport)clubs die beschikken over een senioren-sportaanbod. Dit verliep in het begin zeer moei-zaam. Het vergde heel wat overlegmomenten om elkaars vertrouwen te winnen, grondig kennis

te maken en uiteindelijk ook tot een samen-werking te komen.

Dit initiatief zal zeker voortgezet worden. Momenteel wordt er zelfs gewerkt aan een ‘totaal gemeentelijk seniorenaanbod’ waarin ruimer wordt gedacht dan enkel sport. Enerzijds is de allerbelangrijkste doelstelling de senior-en opnieuw (actief) naar buiten te krijgen. De spontane sociale contacten, het meerijden met iemand, het kijken naar, enz. kunnen senioren het gevoel geven dat ze niet alleen zijn. Hierbij wordt speciale aandacht besteed aan kansar-men. Anderzijds wil de werkgroep stellen dat bewegen een middel is om er beter en langer bij te kunnen horen. De gemeente wil dit project nog uitbreiden zodat er een mentaliteits-verandering optreedt bij de bevolking door het project “Oud maar NIET out!”

Taakbeschrijving SportelgangmakerEen ‘Sportelgangmaker’ wordt aangesteld door de meewerkende clubs of verenigingen. Deze persoon woont de jaarlijkse vergaderingen bij,

29


zorgt voor de maandelijkse bekendmaking en inschrijfgelden van de sportactiviteiten en promoot het sportaanbod. Daarnaast fungeert de Sportelgangmaker ook als klankbord en geeft hij/zij feedback aan de gemeentelijke Sportelcoördinator. Eenmaal per jaar wordt een gezamenlijk overleg georganiseerd waar de gemeentelijke seniorensportkalender wordt opgemaakt.

Promotie en communicatieDe promotie van de verschillende seniorenactiviteiten wordt verzorgd door de verschillende Sportelgangmakers.

De promotie gebeurt: • mondeling • viaflyers • viahetgemeentelijkeinfoblad

• viadewebsite • viamail

KostprijsDe gangmakers worden niet vergoed voor hun inspanningen, maar worden op het einde van het jaar bedankt met een mooi aandenken.

Tips en aandachtspunten • Bouwnieuwesamenwerkingsvormenop, die bestaande netwerken aan elkaar koppelen. • Vermijdoverlappingvanactiviteitenen zorg ervoor dat geen enkele organisatie haar eigenheid verliest. • Geefvoorrangaandeactiviteitenvande meewerkende clubs en organisaties en pas de gemeentelijke activiteitenkalender hieraan aan. • Blijfvoortdurendincontactmetdesenior- en. Op die manier worden de noden (en frustraties) zichtbaar.

30


Situering van de gemeenteHasselttelt74.588inwonerswaarvan: • 15.908inwonerstussen50en65jaar • 13.507inwonersouderdan65jaar

Specifieke infrastructuur voor seniorensport: • 25petanquebanenverspreidover verschillende wijken/deelgemeenten

Bij de uitleendienst van Hasselt kan men volgende seniorvriendelijke materialen ontlenen: • Indoor-enoutdoorpetanquesets • VikingKubb • Curvebowlmatten • Dynabands

• Fitballen • Yogamatjes

Wat?De sportactiviteiten voor 50-plussers worden door de sportdienst van Hasselt verzameld in een zeer praktische 50-fitkalender. Elke Hasselaar kan deze gratis afhalen of opvragen bij de stedelijke afdeling sport en bij Toerisme Hasselt. Met een oplage van 3.000 kalenders worden echter niet alle Hasseltse 50-plussers bereikt. Daarom werd besloten om ook een sportinfopakket samen te stellen. Dit pakket wordt jaarlijks verstuurd naar alle mensen die in dat jaar 55 worden.

Plan van aanpakDe sportdienst van Hasselt ging op zoek naar geïnteresseerde partners voor dit initiatief. De gegevens van de Hasseltse sportclubs staan vermeld in de 50-fitkalender. Elke club voert op haar eigen manier promotie, bijvoorbeeld via de ‘september gratis sportmaand’ of een andere actie. Het zijn vooral de privépartners

Praktijkvoorbeeld 8:Sportelinfopakket met gratis initiatielessen - Hasselt

31


(fitnesscentra, lesgevers…) die het initiatief mogelijk maken, via het uitdelen van deelname- of kortingsbonnen of het aanbieden van gratis lessen.

Het samenstellen en verzenden van de pakket-ten vergt heel wat werk, maar het loont zeker de moeite. Dit initiatief zorgde ervoor dat een aantal minder of niet- actieve senioren hun weg vonden naar de Hasseltse sportinitiatieven. Mensen die anders moeilijk te bereiken waren, werden op deze manier op de hoogte gebracht van het aanbod. Wegens de vele positieve reacties van de doelgroep is beslist om dit initi-atief jaarlijks te herhalen voor de 55-jarigen.

Doel van het pakket 1. Informatie over de sportactiviteiten over- brengen bij senioren. Door het pakket

te bezorgen aan elke Hasselaar die 55 jaar wordt, bereikt de gemeente ook de minder actieve senioren, die anders hun weg naar de activiteiten niet vinden. 2. Zo veel mogelijk mensen verleiden om te sporten door middel van ‘sportbonnen’, waarmee ze een aantal sporten gratis kunnen beoefenen bij de partners. Het pakket bevat ook een aantal gratis initiaties.

De volgende 6 ‘sportbonnen’ werden opgenomen in 2012: • WaardebonFitclass:1maandgratis sporteninFitclass. • GratisweekpasHealthCity:geldigvoor het hele aanbod! • GratisproeflesZumbaGold. • Bonvoor2gratisspelletjesbowlingbijOlympia. • Gratiszwembeurttijdenshetsenioren zwemmen. • Zwemgarantiepas=zwemlesvoorsenioren die nog niet kunnen zwemmen: s25 per persoon. Dit lesaanbod geldt tot ze het onder de knie hebben!

32


Daarbovenop worden alle sportverenigingen die een aparte werking hebben voor 55-plussers verzameld in de 50-fitkalender. De sportdienst ziet erop toe dat er ook avondactiviteiten door-gaan, zodat ook de werkende 50-plussers kunnen gebruikmaken van het aanbod.

Naast de 50-fitkalender bevat het pakket een wandelkalender waar de wandelcircuits voor senioren (in de verschillende wijken) in de kijker worden geplaatst.

Promotie en communicatieDe postpakketten werden samen verstuurd met een begeleidende brief van het college. Bovendien werd in de Hasselaar (het ge-meentelijk blad) aangekondigd dat iedere 55-jarige dit pakket zou ontvangen en dat alle 50-plussers de 50-fitkalender gratis konden op- halen op de sportdienst of de dienst toerisme.

KostprijsHet bijdrukken van de 50-fitkalender, de wandel-kalender en het verzenden van het pakket naar

iets meer dan 1.100 vijfenvijftig - jarigen kost ongeveer s2.500.

Tips en aandachtspunten • Organiseerextrainitiatiesvoorsport- verenigingen die nood hebben aan nieuwe leden. • Voorziegratisbonnenvoorfitnesscentra. Deze hebben het meeste succes.

33


Situering van de gemeentePeertelt16.194inwonerswaarvan: • 3.995inwonerstussen50en65jaar • 2.570inwonersouderdan65jaar

Specifieke infrastructuur voor seniorensport: • overdektepetanquehallen(4banen) • zit-o-meter(wandelpad920mmet onderweg fitnesstoestellen en zitbanken) • minimum2petanquebaneninieder kerkdorp (7 kerkdorpen)

BijdeuitleendienstvanPeerkanmenvolgendeseniorvriendelijke materialen ontlenen: • deseniorenverenigingen(verantwoordelijken)stellengratispetanqueballenter

beschikking voor nieuwe deelnemers en initiatielessen • sjoelbakken • zelfgemaaktevolksspelen

Wat?Eenbeursomde50-plussersvanPeerzogrondig mogelijk te informeren over het vrije-tijdsaanbod (sociaal, cultureel en sportief aanbod) en het totale aanbod van dienstverlening. Ontstaan van het initiatiefDe‘AKTIEF+’-beurswerdgeorganiseerdnaaraan-leiding van de verkiezing van het jaar 2012 tot in-ternationaal jaar van actieve senior en ter ere van het 30-jarige bestaan van het Dienstencentrum De Schommel en de Stedelijke Raad Derde Leeftijd.

Plan van aanpakEr werd een werkgroep (met maandelijks overleg) samengesteld. Deze bestond uit: • Demedewerkersvanhetdiensten- centrum, de sportdienst, de communicatie- dienst en het vrijwilligersloket (verenigingen)

Praktijkvoorbeeld 9:Actief + beurs - Peer

34


vandegemeentePeer. • Metinbrengvanseniorenverenigingen, socio-culturele verenigingen, privépartners uit de zorgsector en dienstverlening van de Stedelijke Raad Derde Leeftijd.

Deze werkgroep stond in voor het vastleggen van de data, locatie en promotie (dienst communicatie).

De bedoeling van de beurs was: • debezoekers(50-plussersenfamilie)laten kennis maken met het grote attractieve aanboddatPeerbiedtopvlakvanvrijetijd enerzijds en dienstverlening anderzijds. Heel wat informatie werd interactief aangeboden in workshops. • mensenuithunzetelhalenenprikkelen om zelf actief te blijven. • senioreninformerenoverdemogelijkheden wanneer zij niet meer optimaal kunnen bewegen of sporten.

Uitgebreid beursaanbodNaast het eigen aanbod van de stad en

het dienstencentrum, konden bezoekers ook ken-nismaken met de dienstverlening van plaatselijke aanbieders zoals het Wit-Gele Kruis, Ziekenzorg, apothekers, opticiens, thuisverpleging… Ook de seniorenverenigingen en verenigingen waar men als actieve senior terecht kan, waren van de partij.

Volgende workshops werden georganiseerd: • ‘Fitterwijljezit’ • Danssessiesi.s.m.deseniorenverenigingen • Tai-chi • Gezondheidswandelingen • Volksdansen • Linedansen • Gymnastiek • Houtsnijwerk • Foto-endiaclub • Verzorging • Ziekenfondsen • Woongelegenheid • Kennismakingmethetvrijwilligersloket • Vormingsaanbodvoorsenioren • Veiligheids-enpreventietips • EHBO

35


Promotie en communicatieEr werd een affiche, een folder en een programmafolder opgesteld. De lay-out werd volledig aangepast aan de doelgroep. Boven-dien ontvingen alle 50-plussers een persoonlijke uitnodiging.

KostprijsDe totale kostprijs van dit initiatief bedraagt s4.000. De deelnemers konden gratis deelnemen.

Tips en aandachtspunten • Planactiviteitenzoveelmogelijkinhet weekend. Zo krijgen ook de actieve (werkende) senioren de kans om de beurs te bezoeken. • Organiseerookrondleidingeninservice flats. Dit initiatief kende veel succes. • Zorgvooreenruimengevarieerd beursaanbod op eenzelfde locatie.

36


Leerrijke praktijkvoor-beelden vanuit de actie Sportelgemeente 2012

Reflecties door Dr. Tine Buffel, Vakgroep Educatiewetenschappen, Vrije Universiteit Brussel

“Actief ouder worden” Het jaar 2012 werd uitgeroepen tot het Europese Jaar van Actief Ouder Worden en Intergenera-tionele Solidariteit. Via dit initiatief wilde de EuropeseCommissiedestigmatiseringvanouderen tegengaan, door te benadrukken dat elke senior - ook kwetsbare ouderen en ouderen met een fysieke beperking - een actieve rol moet kunnen blijven spelen in de samenleving. De notie ‘actief’ verwijst hier niet alleen naar de mogelijkheid om te participeren aan de arbeidsmarkt, maar ook naar de kansen om fysiek actief te blijven en te kunnen blijven

participeren in sociale, culturele, spirituele, economische en maatschappelijke aange- legenheden. Belangrijk is dat men zelf de regie van het eigen leven in handen kan nemen en houden. Iedereen moet de kans krijgen om actief deel te nemen aan het maatschappelijk gebeuren in overeenstemming met de eigen behoeften, noden, mogelijkheden en capaciteiten. Het creëren van kansen voor actieve participatie op gemeentelijk niveau - ook wel het ontwikkelen van “leeftijdsvriendelijke gemeentes” genoemd - is dan ook het middel bij uitstek om de doelstelling van ‘actief ouder worden’ te bereiken.

37


“Leeftijdsvriendelijke gemeentes”Een “leeftijdsvriendelijke gemeente”, een term ontleend aan het concept “age-friendly city” van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), is een omgeving die het “actief ouder worden” bevordert door kansen te creëren tot sociale, politieke, maatschappelijke en cultureleparticipatie.Figuur1toontaandatde participatie van senioren op verschillende manieren kan ondersteund worden. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan de ontwik-keling van een veilige woonomgeving en voetpaden, de aanleg van groene ruimtes, aangepast openbaar vervoer, ontmoetings- plekken, een bloeiend verenigingsleven, toe-

gankelijke zorgvoorzieningen, aangepaste en betaalbare woningen maar ook aan het stimu-leren van de participatie van ouderen in lokale besluitvormingsprocessen.

38


Figuur 1: Leeftijdsvriendelijke gemeente

“Sportelgemeentes”Het initiatief “Sportelgemeente” sluit naadloos aan bij bovenstaande doelstellingen m.b.t. het bevorderen van de ‘leeftijdsvriendelijkheid’ van gemeentes. Gemeentes worden in dit project gestimuleerd om bijzondere inspan-ningen te leveren rond de promotie en het aanbod van sport voor 50-plussers. De praktijk-

voorbeelden in deze gids tonen aan dat speci-fi eke, lokale en laagdrempelige initiatieven erin slagen om een breed publiek van senioren te bereiken. Het creëren en verhogen van de kansen tot deelname aan sport en bewegings-activiteiten en het sociale leven, vormt dan ook een cruciale hefboom voor het ontwikkelen van ‘leeftijdsvriendelijke gemeentes’. Daarnaast zullen acties op de verschillende domeinen van een ‘leeftijdsvriendelijke gemeente’ (zoals aangepast openbaar vervoer, wandelbare, veilige buurten met voorzieningen en ontmoe-tingsplekken) ook mee de kansen tot sportpar-ticipatie en bewegingsmogelijkheden bepalen.

“Lerende gemeenten”Vele gemeenten hebben ervaring met het stimuleren van de sportparticipatie en bewe-ging bij senioren. We hoeven dus zelf niet steeds het warm water uit te vinden. Gemeenten kunnen veel van elkaar leren door ideeën en ervaringen uit te wisselen, goede praktijkvoor-beelden te delen en tips uit te wisselen over‘wat werkt’ en ‘wat niet werkt’. Dit is dan ook

Leeftijdsvriendelijkegemeente

Transport

WoningPublieke

ruimegebouwen

Gezondheid,diensten

Communicatieen informatie

Participatie entewerkstelling

Respect ensociale inclusie

Socialeparticipatie

(ook sport enbewegen)

39


de belangrijkste bijdrage van deze “praktijk-gids”. Er worden werkvormen en ideeën aan-gereikt die besturen, organisaties en individuen kunnen aanzetten om sport en beweging bij ouderen te stimuleren. De voorbeelden zijn uiteraard geen kant-en-klare oplossingen die zomaar kunnen toegepast worden in elke situatieofcontext.Welbiedenzeenkele handvaten die als inspiratiebron kunnen gebruikt worden bij het opzetten van goede praktijken. Op basis van de praktijkvoorbeelden in deze gids kunnen we enkele aanbevelingen en tips formuleren.

Diversiteit in het aanbod, promotie en communicatie. De heterogeniteit onder de groep 50-plussers wordt steeds groter. Dit vertaalt zich niet alleen in verschillen naargelang leeftijd en levensfase, maar ook in verschillen op basis van inkomen,

educatie, tewerkstelling, vrijetijdsbesteding, fysieke gezondheid, enz. Bovendien werden de noden, behoeften, interesses van verschillen-de generaties ouderen steeds diverser, omdat ook de keuzemogelijkheden toenamen. De verscheidenheid binnen de groep 50-plussers is ook een afspiegeling van de (materiële en sociale) ongelijkheden die zich doorheen hun levensloop hebben opgestapeld. Een lang-durige aaneenschakeling van ongelijkheden maakt de verschillen tussen individuen groter en zichtbaarder op latere leeftijd.

Deze heterogeniteit zien we ook terug in de deelname van senioren aan het maatschap-pelijke leven, en vertaalt zich onder meer in de mate waarin ouderen verschillen in hun deelname aan sport. Een “aanbod op maat” dat sport en beweging stimuleert bij ouderen zal dan ook per definitie een “gediversifieerd aanbod”zijn:eenmixvanintensieveenminderintensieve activiteiten, overdekte en openlucht- activiteiten, groepslessen en individuele activiteiten, een gediversifieerd aanbod

40


aan sport en bewegingsactiviteiten en dat op verschillende momenten en tijdstippen. Eenactieve(=sportieve)levensstijlkanopverschillende manieren gepromoot en gestimuleerd worden: door mensen aan te zetten om in beweging te blijven tijdens dagelijkse bezigheden (zoals winkelen, fietsen, wande-len, trappen doen); door te streven naar een dagelijks beweegmoment; door basis-thuis- oefeningen aan te leren, enz. Om specifieke doelgroepen, zoals kansengroepen en kwets-bare ouderen, te bereiken, zijn specifieke inspanningen en gerichte strategieën nodig. Belangrijk is om na te gaan welke drempels (zoals afstand, tijdstip, vervoer, kostprijs) ervaren worden bij welke groepen, en hoe deze kunnen worden verlaagd.

Ook op vlak van promotie en communicatie moet rekening gehouden worden met de hete-rogeniteit binnen de groep van 50-plussers. Sommige senioren willen geïnformeerd worden via het infoblad, anderen via de lokale vere- niging, nog anderen via het internet of netwerk-

sites. Belangrijk is echter dat ook de mond-aan-mondreclame wordt gestimuleerd. Eén van de belangrijkste redenen om niet te participeren aan activiteiten is immers dat “men niet gevraagd wordt om deel te nemen”, zo toont onderzoek aan. De rol van ‘Sportelgangmakers’ en vrijwillige senioren die mensen persoonlijk uit-nodigen en stimuleren om te participeren mag hier dan ook niet onderschat worden.

Rol van Sportelgangmakers en vrijwilligersDe “Sportelgangmakers” spelen een belangrijke rol in het slagen van een aantal van de prak-tijkvoorbeelden in deze gids. Zij fungeren als aanspreekpunt en vertrouwenspersoon van de deelnemers en kunnen een positie innemen van ‘toeleider’ naar bepaalde activiteiten. Zij vangen ook concrete vragen en behoeften op die zij kunnen doorgeven aan de betrokken diensten, verenigingen en initiatieven. Uit verschillende praktijkvoorbeelden blijkt het belang van waardering voor de rollen die de Sportelgangmakers en vrijwillige senioren op

41


zich nemen. Waardering kan op verschillende manieren geboden worden: bijvoorbeeld door vrijwilligers in de bloemetjes te zetten, erkenning te geven, een rol te geven in besluitvormingsprocessen en het uittekenen van het lokaal sportbeleid. Het bieden van mogelijkheden voor vrijwilligers om training en vorming te volgen, is een andere belangrijke vorm van waardering. Vrijwilligers kunnen bijvoorbeeld opgeleid worden in het rekruteren van nieuwe vrijwilligers en deelnemers; het omgaan met kwetsbare groepen; het managen en behou- den van motivatie; enz.

Samenwerking en partnerschappenOm een project voldoende draagvlak te geven, is het nodig om partners te verzamelen die het project willen ondersteunen.Samenwerking en partnerschappen zijn dan ook twee sleutelwoorden voor een succes-

volle Sportelpraktijk. De meeste goede project-en komen tot stand door een creatieve samen-werking tussen verschillende lokale actoren. In bepaalde gemeentes wordt samengewerkt met dienstencentra en seniorenverenigingen; in andere gemeentes werken de verschillen-destadsdienstensamenmethetOCMW.Ookverenigingen waar armen het woord nemen, buurtsportorganisaties, lokale sportclubs en bibliotheken worden als (potentiële) partners genoemd. Lokale seniorenadviesraden zijn echter ook cruciale partners. Belangrijk is om op zoek te gaan naar een samenwerkingsstructuur waar alle partners baat bij hebben. Enkele voor-delen van samenwerking zijn: van elkaar leren; aanvullen van elkaars capaciteiten; verbreden van het doelpubliek; delen van verantwoorde-lijkheid en werk; verbreden van draagvlak en verrijking van ideeën.

Creëren van mogelijkheden tot sport en bewegen in de buurtIn het dagelijks leven speelt de buurt waarin men woont een belangrijke rol, omdat het

42


mensen maatschappijbeeld beïnvloed wordt door de mogelijkheden en beperkingen die deze omgeving met zich meebrengt. Vaak wint deze lokale leefomgeving nog aan belang naarmate men ouder wordt, omdat senioren gemiddeld meer tijd in hun buurt doorbrengen dan jongere volwassenen. Ze wonen veelal een langere tijd in dezelfde buurt en voelen doorgaans een sterkere emotionele binding met hun buurt(bewoners). De meeste mensen willen bovendien zo lang mogelijk zelfstandig thuis, in de eigen leefomgeving, blijven wonen op latere leeftijd. Dit laatste, ook wel ‘ageing in place’ genoemd, wordt de laatste jaren zowel in Vlaanderen als internationaal sterk onder-steund en aangemoedigd vanuit het beleid.

Een ‘leeftijdsvriendelijke’ buurt die voldoende sociale deelnamemogelijkheden biedt voor senioren is dus van cruciaal belang. Een om-geving die uitnodigt om buiten te komen, te wandelen, te fietsen en te bewegen is daar een belangrijk onderdeel van. Heel wat leerrijke praktijken stimuleren sport en beweging in de

eigen buurt. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan buurtsportinitiatieven, sporten in openbare ruimtes en parken, seniorensport(lessen) op pleintjes in de stad, enz. Dergelijke initiatieven worden vaak als laagdrempeliger ervaren dan een bezoek aan een sporthal of sportterrein omdat men in de eigen vertrouwde omgeving kan deelnemen. Sportlessen komen naar de senioren toe, op een pleintje in de buurt, wat meteen ook het imago van een gemeente - als een plaats waar iets te beleven valt - bevordert.

Het “sociale” van de sport stimulerenAnd last but not least: leerrijke praktijken zijn ook plezante praktijken. Het creëren van een positieve en plezierige sfeer rond bewegen en sporten, waarbij fysieke inspanning gepaard gaat met ontmoeting en ontspanning, is dan ook van groot belang. Dit kan onder meer door het gebruik van spelvormen zoals kubbgame, kinbal en petanque;hetaanzettentotbewegendoor middel van muziek; combinaties met culturele en culinaire elementen; een warm onthaal; en uiteraard: een hapje en een drankje.

43


Reflecties door Eva Vonck, Bloso/Vlaamse Trainersschool

Van een welverdiende rust naar een leven vol bewegingOnderzoek toont aan dat de sporten beweegparticipatie nog steeds daalt met de leeftijd. Ouderen sporten en bewegen met andere woorden minder dan andere leeftijdsgroepen. Onderzoekers verwijzen daarbij nogal eens naar de effecten van socialisatie, aangezien de ouderen van vandaag niet spontaan opgroeiden met een sportieve identiteit. Sport was enkele decennia geleden vooral weggelegd voor de happy few en ouderen eindigden hun loopbaan met het beloofde zicht op een rustige oude dag. Ondertussen zijn de tijden veranderd en heeft sport zijn plaats in de samenleving veroverd.

Oude spieren moeten dus vooral in beweging blijven!

Aanbevelingen en tips

Maatwerk is cruciaalMaatwerk betekent rekening houden met de diversiteit binnen de groep van 55-plussers. Dé oudere bestaat immers niet, ook niet op sportief vlak. Dit houdt in dat men probeert te voorzien in een sporten beweegaanbod voor de zeer actieve en sportieve oudere én voor de ouderedienetdatextraduwtjenodigheeftofdie enkele belangrijke drempels dient te over-winnen. Maatwerk betekent ook vraaggestuurd werken. Hou dus rekening met de noden en behoeften van de ouderen in jouw gemeente. Probeertewetentekomenwathenstimuleerten wat hen afschrikt. Veel ouderen kiezen voor sporten en bewegen omwille van het plezier, de gezondheidsvoordelen en het sociaal contact. Zij kiezen in mindere mate voor competitie-gerichte activiteiten.

44


Zelfervaren gezondheid als sleutelfactorGezondheid is één van de belangrijkste motie-ven voor ouderen om te sporten en te bewe-gen. Tegelijkertijd is het één van de grootste drempels. Onderzoek toont aan dat sport en bewegen heel wat gezondheidsvoordelen, ook voor ouderen, kan opleveren. Het bena-drukken van deze voordelen kan heel wat ouderen over de streep trekken om (opnieuw) te starten met sporten en bewegen. Dit impli-ceert uiteraard dat je in het aanbod effectief aandacht hebt voor de gezondheidsaspecten van de doelgroep. Dat je rekening houdt met zowel de effecten van het ouder worden op het sporten en bewegen (bv. je houdt rekening met een verminderende belastbaarheid) als met de effecten van sporten en bewegen op het ouder worden (bv. onderzoek toont aan dat ouderen verschillende meetmomenten van fysieke aspecten wel degelijk kunnen ap-preciëren). Anderzijds is de gezondheid op zich, en dan vooral hoe de ouderen zelf hun gezond-heid ervaren, één van de grootste drempels. Heel wat ouderen weten niet of ze sport en

bewegen nog wel aankunnen en of het effec-tief goed voor hen is. Sommigen hebben een zekere ‘blessurevrees’. Daarom is veilig sporten en bewegen een cruciaal aandachtspunt voor de begeleiders.

Uitdagingen voor de toekomst

Verruim de doelgroepIn de toekomst proberen we nog meer com-plementair tewerk te gaan. Niet alleen in de variatie van activiteiten, maar ook in een ruim locatieaanbod. De sportzaal, het buurtpleintje, het wijkcentrum, het bos en het park, kunnen elk een ideale sportieve omgeving zijn vooreen bepaalde groep van ouderen. Werk ook

45


complementair met andere (sport)aanbie-ders. Organiseer niet steeds hetzelfde, waarmee steeds dezelfde groep van (actieve) ouderen wordt aangesproken, maar probeer eens iets nieuws. De meest sedentairen vormen immers de grootste uitdaging.

Aanzetten tot bewegen is één ding, maar hoe behoud je die beweging?Het continu polsen naar de diverse wensen en behoeften van ouderen kan helpen om een adequaataanbodteontwikkelen.Ookdesteun van familie en vrienden is volgens onder-zoek één van de belangrijkste voorspellers om de sporten beweegparticipatie vol te houden. Voor sommigen is ook de aanmoediging van de huisartseenextrastimulansomdoortezetten.

Aangepaste begeleidingEen diverse groep ouderen met elk hun speci-fieke noden en behoeften, een waaier aan ac-tiviteitenensportievecontexten,betekentookhet op zoek gaan naar de gepaste begelei-

ding voor elk van deze initiatieven. Dit betekent onder andere een begeleiding die de nodige aandacht besteed aan een veilige sporten beweegomgeving. Veel ouderen stellen eveneens een persoonlijke aanpak en onder-steuning op prijs. Daarentegen willen ouder-en niet steeds op hun leeftijd aangesproken worden, maar worden ze vooral door de kwaliteit van de activiteit aangetrokken.

46


47


www.sportelen.be

Wenst u meer info over de praktijkvoorbeelden uit dit boekje, neem dan contact op met de desbetreffende gemeentelijke sportdienst:

Sportdienst Boom (Sportel overdag)[email protected].:03/8885650

Sportdienst Brugge (Seniorensport op pleintjes en Start to move)[email protected].: 050/72 70 00

Sportdienst Bierbeek (Sportel & verwendag)[email protected].: 016/26 97 57

Sportdienst Hoeilaart (Voordeelmaatregel voor clubs die seniorensport organiseren)[email protected].: 02/657 97 26

Sportdienst Wetteren (Vrijetijdspas)[email protected].:09/3698470

Sportdienst Meeuwen-Gruitrode (Oud maar NIET out - Sportelcoördinator en -gangmakers)[email protected].: 011/79 39 33

Sportdienst Hasselt (Sportelinfopakket)[email protected].: 011/23 94 50

Sportdienst Peer (Actief + beurs)[email protected].: 011/61 07 00

Meer info over [email protected].: 02/209 45 04www.sportelen.be


Leerrijke praktijkvoorbeelden vanuit de actie ...isb.colo.ba.be/doc/Bro/sportelen.pdf · of niet -...

Documents

Transcript of Leerrijke praktijkvoorbeelden vanuit de actie ...isb.colo.ba.be/doc/Bro/sportelen.pdf · of niet -...