22 maart 2017: Lectoraat Transportveiligheid: vier jaar terug, vier jaar vooruit

Nieuwsflits SPECIALE EDITIE

Lectoraat Transportveiligheid

Het lectoraat Transportveiligheid bevordert het veilig transporteren van goederen over water, weg, spoor en buisleidingen en van grote groepen mensen over water, weg en spoor. Wij zijn actief op alle onderdelen van de veiligheidsketen, zowel risicobeheersing als incidentbestrijding, en richten ons op die incidenten waarbij een bovengemiddeld beroep wordt gedaan op de hulpdiensten. Het lectoraat Transportveiligheid is onderdeel van het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV).

Op 22 maart 2017 was er een bijeenkomst met een speciale aanleiding: vier jaar lectoraat Transportveiligheid. Ruim 100 bezoekers werden in sneltreinvaart meegenomen in de actuele en toekomstige transportveiligheidsonderwerpen die aan bod kwamen.

Jaap HeijboerDe opening van de dag werd verzorgd door de gastheer van deze bijeenkomst: Jaap Heijboer. Heijboer is landelijk tunnelregisseur en blikt in zijn presentatie terug op de loopgravenstrijd rond tunnelveiligheid, zoals die enkele jaren gelden werd gestreden tussen Rijkswaterstaat en de hulpdiensten. Pittige discussies toentertijd hebben geresulteerd in een landelijke tunnelstandaard waarmee rust is verkregen op het onderwerp tunnelveiligheid. Door van ad hoc incidentbenadering naar een structurele overlegvorm, het Stakeholdersoverleg Tunnelveiligheid over te gaan, is deze rust bestendigd. In dit overleg treffen hulpdiensten, beheerders van niet-rijkstunnels en

Rijkswaterstaat (RWS) elkaar op reguliere basis. Vanuit het lectoraat neemt Hans Spobeck hieraan deel. Volgens Heijboer kent de toekomst zeker ook op het gebied van tunnelveiligheid nog haar uitdagingen. Zo wordt in 2018 de landelijk tunnelstandaard en het vluchtconcept geëvalueerd. Nu de stap van standaard tunnelvoorzieningen is gerealiseerd zal in 2017 tunnelincidentbestrijding vormgegeven worden (RWS, hulpdiensten, bergers).

Hilda RaasingDe bijeenkomst werd hierna voortgezet onder begeleiding van regionaal commandant en directeur van de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland, Hilda Raasing. Raasing was lid van de adviesraad van het Landelijk expertisecentrum transportveiligheid en is lid van de programmaraad Risicobeheersing binnen Brandweer Nederland. Zij merkte op dat transportveiligheid niet door elke veiligheidsregio als even belangrijk wordt beschouwd, maar dat ondertussen wel vaststaat dat elke veiligheidsregio met transport van doen heeft. Elke veiligheidsregio heeft een taak te vervullen als het gaat om de bestrijding van transportincidenten, het voorbereiden hierop of het voorkomen ervan in termen van risicobeheersing.

2

Leo ZaalAlgemeen directeur van het IFV, Leo Zaal, gaf aan waarom het IFV het lectoraat Transportveiligheid van belang vindt en er ook in investeert. Het lectoraat betrof vier jaar geleden een lector van het IFV en TNO gezamenlijk

voor in totaal twee dagen per week. Een onafhankelijke commissie die het lectoraat eind 2015 heeft geëvalueerd, was van oordeel dat het onderwerp transportveiligheid cruciaal is voor veiligheidsregio’s, dat de lector prima werk levert, maar dat het IFV en TNO de inbedding ervan binnen de eigen organisaties moest verbeteren: “doe het goed en anders niet”. Het IFV heeft die handschoen in goed

overleg met TNO opgepakt en voor groei van het lectoraat gekozen. Deze groei levert meer onderzoekscapaciteit en daarmee kennis op. Kennis niet alleen voor de brandweer en de veiligheidsregio’s maar ook voor de partners in het transportdomein zoals de infraproviders en de transportsector.

Nils RosmullerNils Rosmuller blikt terug op de resultaten van vier jaar lectoraat. Niet aan de hand van rapporten en wetenschappelijke verhandelingen, maar door een kennisquiz waarin alle deelnemers via stemkastjes de antwoorden op de vragen konden doorsturen. Direct na iedere vraag verscheen het goede antwoord en het percentage deelnemers dat dit goed (of fout) had. Vanzelfsprekend ging Rosmuller in op enkele wetenswaardigheden. Wist u bijvoorbeeld dat meer dan 1500 personen de circa 20 bijeenkomsten van het lectoraat de afgelopen jaren hebben bezocht? We hebben daarbij circa tien bijeenkomsten met externe partijen georganiseerd (zoals RWS, ProRail, Relevant, LNG-sector) waarin we

meer dan 75 externe sprekers aan het woord hebben gelaten. De uiteindelijke winnaar (Maikel ten Pierik van ProRail) had als deelnemer het grootste aantal van 8 van de 10 vragen goed en was daarbij ook de snelste.

Tijdens de quiz van Nils werden filmpjes getoond van het team Transport veiligheid dat bestaat uit: Reinier Boeree, Nancy Oberije, Marianne Thuijs, Régis Flohr en Hans Spobeck. Van een deeltijd lector voor twee dagen in de week in 2013 staat er nu (maart 2017) een lectoraat van zes collega’s met een breed scala aan kennis en vaardigheden.

3

Joost SitskoornVervolgens gaven vier externe sprekers hun doorkijk op de toekomst vanuit hun eigen vakgebied. De aftrap werd gegeven door Joost Sitskoorn. Hij werkt al elf jaar als adjunct-directeur bij EVO, sinds 1 januari 2017 Evofenedex. Daarvoor was hij onder meer tien jaar werkzaam in diverse functies bij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Sitskoorn benoemde enkele ontwikkelingen zoals die in de transportsector gaande zijn. Een ervan is de opkomst van autonome voertuigen: voertuigen (vrachtwagens en schepen) die (bijna) zonder menselijk handelen hun weg van herkomst naar bestemming vinden en afleggen. En wat te denken van het coöperatief rijden: het rijden in blokken van voertuigen waarbij de informatietechnologie zorg draagt voor efficiënte en veilige afwikkeling van het transport. Twee zaken worden in ieder geval duidelijk. Ten eerste dat, net als in de lectorale rede van vier jaar terug, de innovaties in de transportsector nog altijd sneller lopen dan veiligheidsregio’s bijbenen. Maar als tweede is een toevoeging hier zeker op zijn plaats. De innovaties in de transportsector worden steeds meer geïnitieerd door partijen buiten de transportsector. Google ontwikkelt auto’s en Amazon verstuurt pakketten en lading met behulp van drones. Kortom, dergelijke ontwikkelingen vragen op hun beurt een gedegen duiding van de veiligheidsconsequenties.

Robert PolmanRobert Polman was de volgende spreker. Hij is afdelingshoofd Risicobeheersing van de Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden en voorzitter van de vakgroep Infrastructuur & Veiligheid van Brandweer Nederland. Daarnaast is hij voorzitter van het Landelijk samenwerkingsoverleg spoorveiligheid en vanuit die rol nauw betrokken geweest bij de aanleg van de Betuweroute als commandant brandweer. De

kernboodschap van Polman is: denk vanuit de bedoeling en laat je niet gijzelen door het systeem dat erom heen bedacht is. Deze vorm van omdenken illustreert Polman aan de hand van enkele voorbeelden. Is het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor onveilig als de tabelaantallen in het Basisnet worden overschreden of anders ingestoken: is het spoorvervoer van gevaarlijke stoffen veilig als men binnen de risicoplafonds blijft? Is een kwetsbaar object net buiten de 30 meter zone van een plasbrand veilig en op 29 meter niet meer? Polman pleit voor het gebruik van regels als een richtinggevend kader, maar ziet de risicogerichtheid als belangrijke invulling voor de uitwerking binnen deze kaders. Risicogerichtheid (situatie waarbij incidenten tot grote schadelijke impact leiden) is overigens niet hetzelfde als de risicobenadering (kans) van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.

4

Jan WaalsVervolgens betrad Jan Waals het podium. Jan Waals heeft de afgelopen 30 jaar verschillende functies gehad binnen de brandweer. Als projectmanager bij het oplossen van allerlei veiligheidsvraagstukken voor zowel het bedrijfsleven als bij de overheid. In zijn huidige functie is hij als directeur Gezamenlijke Brandweer verantwoordelijk voor de publiek-private samenwerking tussen de gemeente Rotterdam en een zestigtal bedrijven in het havengebied van Rotterdam-Rijnmond. Waals stipt enkele belangwekkende zaken aan in zijn presentatie. Ten eerste de ketenverantwoordelijkheid. De verantwoordelijkheid van een bedrijf dat bijvoorbeeld gevaarlijke stoffen produceert gaat verder dan zijn eigen bedrijventerrein. Een tweede is het kennisniveau en de toegevoegde waarde die bedrijfsleven en hulpdiensten voor elkaar kunnen betekenen bij het bestrijden van industriële incidenten. Waals houdt een pleidooi voor verdergaande publiek-private samenwerking. Maar ook voor meer publiek-private samenwerking dan binnen (een) enkele regio(‘s) onder meer door samenwerking van de verschillende regionale pps-en.

Jan van BelzenJan van Belzen was de laatste spreker. Hij is burgemeester van Barendrecht en een ervaren en betrokken bestuurder, met veel kennis van veiligheidsvraagstukken. Door zijn voorzitterschap in vele overlegvormen is Van Belzen het bestuurlijk boegbeeld in Nederland van transportveiligheid. In zijn presentatie schetst Jan van Belzen de rol van de burgemeester aan de hand van twee casussen: Lombardijen (september 2016) treinen rijden niet meer en het treinincident Barendrecht (september 2009) twee goederentreinen botsen met een grote ravage tot gevolg. Les 1: ga zodra het kan naar de incidentplek en voer meteen overleg met betrokken partijen: hulpverlening, ProRail en NS. Informeer collega’s van buurgemeenten en onderhoud contact met de pers en publiek. Bij het incident in 2009 speelt ook het in kaart brengen van consequenties voor weg- en treinverkeer (inclusief maatschappelijke en economische belangen), het

ontwikkelen van scenario’s voor de komende dagen (berging, herstel) en het contact leggen met RWS, Defensie en LOCC.Les 2: Dergelijke ongevallen kunnen we als hulpverlening en gemeenten niet alleen opvangen. Zorg daarom voor een goed netwerk. Gebruik dit netwerk in de koude fase: ken de risico’s en ken de partijen (publiek/privaat). In de

5

Deze nieuwsflits verschijnt eens per twee maanden. Wilt u deze nieuwsflits niet

langer ontvangen? Meld u af via info@lectransportveiligheid.nl

Redactie

Nils Rosmuller, lector Transportveiligheid

Hans Spobeck, programmamanager

Meer informatie

Lectoraat Transportveiligheid op www.ifv.nl

warme fase: zorg voor snelle en adequate oplossingen, duldt geen onnodig uitstel van maatregelen (accepteer geen uitvluchten) en zorg dat iedereen een stapje meer zet dan ze gebruikelijk doen. Zijn boodschap is: bestuurders moeten ‘breder’ denken, over eigen bevoegdheden heen! Zijn missie voor het lectoraat is: ga door met het maken van handreikingen voor de hulpverlening, maar vooral ook voor bestuurders!

VooruitblikIn zijn slotwoord vertelde Nils Rosmuller dat hij met zijn team werkt aan een koersdocument voor de komende jaren. Drie functies staan daarin centraal binnen het lectoraat: de kennisfunctie, de netwerkfunctie en de informatiefunctie. Deze functies worden aan de hand van een aantal onderwerpen de komende jaren ingevuld. Deze onderwerpen betreffen publiek-private samenwerking (Jan Waals en Jan van Belzen), de veiligheidsconsequenties van innovaties in de transportsector (Joost Sitskoorn) en Transport Security en Omgevingsveiligheid (Robert Polman). Maar naast de inbreng van de sprekers ontvangt Rosmuller vooral graag input uit het veld en van de aanwezigen. Op deze wijze wil hij de onderwerpen voor de komende jaren als lectoraat op gaan pakken en verder brengen.

Het team Transportveiligheid kijkt terug op een geslaagde middag en staat klaar om de volgende lectoraatsperiode met vertrouwen tegemoet te gaan.