Kwaliteitsregister Basisechoscopie - KNOV...geen punten toegekend voor de scholing. Indien tweemaal...
15
Kwaliteitsregister Basisechoscopie Handreiking Kwaliteitseisen Kwaliteitsregister Basisechoscopie
Transcript of Kwaliteitsregister Basisechoscopie - KNOV...geen punten toegekend voor de scholing. Indien tweemaal...
Kwaliteitsregister Basisechoscopie
Handreiking Kwaliteitseisen Kwaliteitsregister Basisechoscopie
2
Colofon
Dit kwaliteitskader is een publicatie van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV).
© 2018 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen, september 2018
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door
middel van druk, fotokopie, microfilm of op enige andere wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de
KNOV. U kunt deze uitgave ook inzien via www.knov.nl
Auteurs
Berteld Kok, Elzemarie Witzier, Lianne Zondag
Contact KNOV
Postbus 2001
3500 GA Utrecht
T +31 (0)30 282 31 00
3
Inhoud
Woord vooraf ........................................................................................................................................... 4
1 Aanleiding ....................................................................................................................................... 5
1.1 Context ............................................................................................................................................ 5
1.2 Uitgangspunten en afbakening ........................................................................................................ 5
1.3 Doel en doelgroep ........................................................................................................................... 6
1.4 Procedure tot stand komen van de kwaliteitseisen ......................................................................... 6
2 Algemene eisen toetreden en herregistratie Kwaliteitsregister Basisechoscopie............................. 7
2.1 Toetreden tot Kwaliteitsregister Basisechoscopie ........................................................................... 7
2.2 Herregistratie Kwaliteitsregister Basisechoscopie ........................................................................... 7
2.3 Eisen aan de apparatuur .................................................................................................................. 9
3 Onderbouwing kwaliteitseisen .......................................................................................................10
4 Bijlagen ...........................................................................................................................................12
4.1 Werkgroepleden .............................................................................................................................12
4.2 Literatuur........................................................................................................................................13
4.3 Literatuursearch .............................................................................................................................15
4
Woord vooraf
Vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw heeft de echoscopie in de verloskunde een plaats verworven. In
de beginjaren van de echoscopie werden deze onderzoeken voornamelijk in de ziekenhuizen gedaan door
gynaecologen en/of echoscopisten. Vanaf de jaren negentig zijn ook steeds meer verloskundigen
(basis)echoscopieën gaan maken, zowel in de eigen praktijk als in het ziekenhuis. In deze ontwikkeling
speelde mee dat er kleinere en meer betaalbare apparaten beschikbaar kwamen.
In 2011 werd besloten dat de datering van de zwangerschap alleen nog op basis van een termijnecho mag
worden bepaald.1 Daarmee kreeg echoscopie een nog prominentere rol in de verloskundige zorg.
Het toepassen van echoscopie in de verloskundepraktijk draagt bij aan continuïteit van zorg en zorg
dichtbij huis. Zowel in de eerste- als tweedelijn is basisechoscopie laagdrempelig toegankelijk geworden
en van toegevoegde waarde voor de verloskundige zorgverlening.
Voor de zwangere is het van belang om, waar ze de echo dan ook ontvangt, er zeker van te zijn dat deze
op een kwalitatieve manier wordt uitgevoerd. Om de kwaliteit van basisechoscopie in de verloskunde te
borgen heeft de KNOV kwaliteitseisen gesteld voor het Kwaliteitsregister Basisechografie. Dit
Kwaliteitsregister Basisechoscopie maakt onderdeel uit van het Kwaliteitsbeleid van de KNOV. Het beheer
en de opzet van het Kwaliteitsregister Basisechoscopie volgt dezelfde systematiek als het
Kwaliteitsregister Verloskundigen.2
In deze Handreiking kwaliteitseisen behorend bij het Kwaliteitsregister Basisechoscopie worden de eisen
beschreven voor registratie en herregistratie in het Kwaliteitsregister Basisechoscopie van de KNOV.
Hoofdstuk 1 |Aanleiding 5
1 Aanleiding In dit hoofdstuk wordt beschreven in welke context het Kwaliteitskader Basisechoscopie is ontwikkeld en wat de uitgangpunten hierbij zijn.
1.1 Context
Steeds meer verloskundigen in Nederland bieden basisechoscopie aan hun cliënten aan. Verloskundigen
die een diploma hiervoor hebben, kunnen zich sinds 2007 bij de KNOV inschrijven in het diplomaregister
Basisechoscopie. Internationaal en nationaal is de behoefte ontstaan om de kwaliteit van
basisechoscopieën te borgen nu steeds meer zorgverleners basisechoscopieën verrichten.3-6 Het
Kwaliteitsregister Basisechoscopie wil de kwaliteit van deze echoscopieën borgen door éénduidige eisen
te stellen aan verloskundigen die basisechoscopieën maken.
Het uitvoeren van een echoscopie levert geen gestandaardiseerd computerbeeld op zoals een CT-scan of
een MRI. De kwaliteit van het echobeeld is mede afhankelijk van de competenties van de echoscopist.4
Het maken van kwalitatief goede echoscopieën hangt samen met de mate waarin de verloskundige-
echoscopist te beschikbare techniek van het apparaat weet te gebruiken. Daarnaast is de kwaliteit
beïnvloedbaar door de vaardigheden om een echo uit te voeren en met de interpretatie van de beelden
en de integratie daarvan in de zorg voor de cliënt.5, 6 De leercurve van de competenties van de echoscopist
stijgt met de toename van ervaring, vooral wanneer er leermomenten zijn met meer ervaren
echoscopisten.4, 5
Training van deze competenties is belangrijk in het kader van goede zorg voor de cliënt en de
patiëntveiligheid. Het missen van een diagnose of een verkeerde interpretatie van echobeelden kan de
zwangere of haar ongeboren kind schaden en dient waar mogelijk voorkomen worden. Voorbeelden
hiervan zijn het missen van een Extra Uteriene Graviditeit (EUG), wat kan leiden tot een acute situatie, of
het onjuist beoordelen van de foetale groei, waarna medische interventies (onterecht) worden ingezet.
Het onderhouden van de vaardigheden basisechoscopie is van groot belang, omdat de kwaliteit van
echoscopieën sterk samenhangt met de competenties van de persoon die het onderzoek uitvoert.7, 8 Door
middel van het Kwaliteitsregister Basisechoscopie wil de KNOV bewerkstelligen dat verloskundigen hun
competenties op lange termijn onderhouden.
1.2 Uitgangspunten en afbakening
Met de invoering van het Kwaliteitsregister Basisechoscopie en de in deze handreiking beschreven
kwaliteitseisen streeft de KNOV naar een goede kwaliteit van de echoscopieën. Deze kwaliteit kan geborgd
worden door middel van de scholings- en competentie eisen die in hoofdstuk 2 benoemd worden.
In deze handreiking wordt beschreven aan welke eisen voldaan moeten worden voor toetreding tot het
Kwaliteitsregister Basisechoscopie en aan welke eisen voldaan moet worden voor herregistratie.
Handhaving van dit register geschiedt door het Bureau Kwaliteitsregister Verloskundigen op dezelfde wijze
als de handhaving van het algemene Kwaliteitsregister Verloskundigen. Het niet voldoen aan de eisen voor
toetreding of herregistratie leidt tot uitschrijving uit het Kwaliteitsregister Basisechoscopie. Wanneer niet
aan de eisen voldaan is, zal dit gemeld worden aan de betreffende verloskundige-echoscopist en zal
uitschrijving volgen. Om opnieuw toe te kunnen treden tot het Kwaliteitsregister Basisechoscopie moet de
verloskundige-echoscopist voldoen aan de eisen gesteld in paragraaf 2.1. Na herintreding gaat de
registratieperiode van vijf jaar voor het Kwaliteitsregister Basisechoscopie in.
Dit Kwaliteitsregister Basisechoscopie heeft betrekking op alle verloskundigen die basisechoscopieën
maken in de verloskundige zorg. Onder basisechoscopieën vallen vitaliteits-, termijn-, biometrie-,
6 Hoofdstuk 1 | Aanleiding
placentalocalisatie- en liggings-echoscopieën. De kwaliteitseisen van het Structureel Echoscopisch
Onderzoek (SEO) en de Nuchal Translucency meting (NT-meting) vallen nadrukkelijk buiten beschouwing.
Deze zijn door het RIVM vastgelegd in de kwaliteitseisen aan een SEO-echoscopist9 en de kwaliteitseisen
aan een NT-echoscopist.10
1.3 Doel en doelgroep
Doel
Doel van deze handreiking is het beschrijven van eisen voor het toetreden tot- en herregistratie in het
Kwaliteitsregister Basisechoscopie.
Doelgroep
Verloskundigen, die bevoegd zijn tot het maken van basisechoscopieën en die dit uitvoeren in hun
cliëntenzorg1.
1.4 Procedure tot stand komen van de kwaliteitseisen
Voor het tot stand komen van deze handreiking zijn verschillende stappen doorlopen. In de
voorbereidingsfase zijn vijf interviews uitgevoerd met experts vanuit de opleidingen basisechoscopie in de
verloskunde en onderzoekers. Het doel hiervan was het in kaart te brengen van de competenties die nodig
zijn voor het uitvoeren van kwalitatief goede echoscopieën.
Vervolgens is er een werkgroep gevormd met KNOV-leden met expertise op het gebied van verloskundige
basisechoscopie. De werkgroep heeft input en feedback gegeven op de conceptversie van het
Kwaliteitsregister Basisechoscopie (zie voor een overzicht van leden bijlage 4.1).
Er is een literatuursearch gedaan om vanuit de beschikbare literatuur de gestelde kwaliteitseisen te
onderbouwen (de betreffende zoekstrategieën zijn opgenomen in bijlage 4.2).
Naast de leden van de KNOV zijn de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG),
Beroepsvereniging Echoscopie Nederland (BEN), Vereniging van Verloskundig Actieve Huisartsen (VVAH)
en Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) uitgenodigd om de conceptversie van het Kwaliteitsregister
Basisechoscopie te becommentariëren.
1 Met verloskundigen worden eerstelijns werkende en klinisch werkende verloskundigen bedoeld
Hoofdstuk 2 |Algemene eisen toetreden en herregistratie Kwaliteitsregister Basisechoscopie 7
2 Algemene eisen toetreden en herregistratie Kwaliteitsregister Basisechoscopie
2.1 Toetreden tot Kwaliteitsregister Basisechoscopie
Het Kwaliteitsregister Basisechoscopie is onderdeel van het KNOV kwaliteitsbeleid. De toetreding tot het
Kwaliteitsregister Basisechoscopie gebeurt digitaal via de website Kwaliteitsregister Verloskundigen.
Hierbij gelden de volgende toelatingseisen:
1. Een in Nederland geldig diploma als verloskundige
2. a) Certificaat Basisechoscopie vanaf 2000
De verloskundige-echoscopist beschikt over een post-HBO-certificaat Basisechoscopie behaald
vanaf 2000 aan een door de KNOV erkende opleiding. Op het moment van schrijven wordt deze
opleiding verzorgd door de InHolland Hogeschool, Fontys Hogescholen, Hanzehogeschool
Groningen, Academie Verloskunde Maastricht en UMC Utrecht.
of
b) Certificaat Basisechoscopie van voor 2000 en positieve logboekbeoordeling
Indien het echocertificaat behaald is voor 2000 en daarmee niet binnen de
accreditatietoekenningsperiode van de opleidingen basisechoscopie valt, wordt de
verloskundige-echoscopist gevraagd een positieve beoordeling van een echo-logboek aan te
leveren aan het Bureau Kwaliteitsregister Verloskundigen (zie voor inhoud logboek
‘logboekbeoordeling’ in paragraaf 2.2).
2.2 Herregistratie Kwaliteitsregister Basisechoscopie
Herregistratie in het Kwaliteitsregister Basisechoscopie vindt iedere 5 jaar plaats na deelname en
succesvol afronden van (geaccrediteerde) deskundigheidsbevordering voor de vastgestelde aantal
scholingsuren (20 uur in 5 jaar). Als onderdeel van de herregistratie moeten er minimaal een logboek
beoordeeld zijn en een hands-on training gevolgd zijn, om daarmee echobekwaamheid aan te tonen.
Daarnaast kunnen overige bijscholingen worden gevolgd. Er is gekozen om herregistratie niet te baseren
op een minimumaantal echoscopieën (zie hoofdstuk 3). Net als bij het KNOV Kwaliteitsregister
Verloskundigen wordt aangehouden dat één uur scholing overeenkomt met 1 accreditatiepunt. De
verschillende vormen van deskundigheidsbevordering kunnen door opleiders en trainers worden
aangeboden nadat hun deskundigheidsbevordering is geaccrediteerd door de accreditatiecommissie.11
In onderstaande tekst wordt toegelicht met welk type deskundigheidsbevordering herregistratie voor het
Kwaliteitsregister Basisechoscopie kan worden verkregen. Hierbij wordt de nadruk gelegd op het behoud
van kennis en onderhouden van de vaardigheden als basisechoscopist. De onderbouwing van de
kwaliteitseisen is te lezen in hoofdstuk 3.
8 Hoofdstuk 2 | Algemene eisen toetreden en herregistratie Kwaliteitsregister Basisechoscopie
1. Logboekbeoordeling:
De verloskundige-echoscopist levert een logboek aan met daarin opgenomen een aantal beelden
van verschillende soorten basisechoscopie. Minimaal dienen er drie verschillende CRL-metingen
te zijn opgenomen, waarvan één meting vaginaal, en vijf casus met foetale biometriemetingen
(HC, BPD, AC, FL en vruchtwatermeting). Voor de foetale biometrie wordt er gestreefd beelden te
includeren bij verschillende termijnen. Door het maken van kwalitatief goede beelden laat de
verloskundige-echoscopist zien verklarende en procedure kennis te hebben. De beelden worden
beoordeeld door de trainer op basis van vooraf vastgestelde objectieve criteria voor
beeldvorming, beeldkwaliteit en metingen.12 De verloskundige-echoscopist krijgt feedback en een
beoordeling op basis van de ingeleverde beelden.
Vervolg bij onvoldoende resultaat:
Bij een beoordeling die onvoldoende wordt bevonden, wordt een tweede beoordeling uitgevoerd
door een andere trainer die niet op de hoogte is van de eerste beoordeling. Is ook deze
beoordeling onvoldoende dan wordt een ‘onvoldoende beoordeling’ afgegeven en worden er
geen punten toegekend voor de scholing.
Indien tweemaal een onvoldoende is behaald zal door het Bureau Kwaliteitsregister
Verloskundigen de verloskundige-echoscopist in het register op non-actief zetten totdat
bekwaamheid wordt aangetoond. Het opnieuw aantonen van de bekwaamheid tot het uitvoeren
van basisechoscopieën is de verantwoordelijkheid van de betreffende verloskundige-echoscopist.
Zolang er geen bekwaamheid aantoonbaar is kan de betreffende verloskundige-echoscopist geen
basisechoscopieën uitvoeren in de verloskundige zorgverlening.
Monitoring:
Aanbieder van de scholing voert punten bij succesvol afronden van de scholing in PE-online2 in.
De aanbieder van de scholing geeft het bij de KNOV aan als een onvoldoende is behaald
2. Hands-on training:
Geaccrediteerde hands-on training, waarbij de verloskundige-echoscopist tijdens de training
minimaal twee termijn- en twee biometrie-echoscopieën uitgevoerd heeft. Hierbij worden er tips
gegeven om de beeldvorming en metingen te optimaliseren. De verloskundige-echoscopist moet
met deze vier echo’s kunnen aantonen dat zij de kennis en vaardigheden bezit om de metingen
correct te kunnen uitvoeren.
Vervolg bij onvoldoende resultaat:
Indien de cursist tijdens de hands-on training niet kan aantonen dat zij de kennis en vaardigheden
bezit om termijn- en biometrie echo’s uit te voeren, krijgt zij geen accreditatiepunten voor de
training toegekend.
Indien tweemaal een onvoldoende is behaald zal door het Bureau Kwaliteitsregister
Verloskundigen de verloskundige-echoscopist in het register op non-actief zetten totdat
bekwaamheid wordt aangetoond. Het opnieuw aantonen van de bekwaamheid tot het uitvoeren
van basisechoscopieën is de verantwoordelijkheid van de betreffende verloskundige-echoscopist.
Zolang er geen bekwaamheid aantoonbaar is kan de betreffende verloskundige-echoscopist geen
basisechoscopieën uitvoeren in de verloskundige zorgverlening.
Monitoring:
Aanbieder van de training voert de punten bij succesvol afronden van de scholing in PE-online in.
De aanbieder van de scholing geeft het bij de KNOV aan als een onvoldoende is behaald.
3. Overige bijscholing:
Volgen van (geaccrediteerde) bijscholingen of congressen gerelateerd aan echografie.
2 PE-online is het persoonlijke dossier van de zorgverlener waarin accreditatiepunten worden geregistreerd
Hoofdstuk 2 |Algemene eisen toetreden en herregistratie Kwaliteitsregister Basisechoscopie 9
Monitoring:
Aanbieders van de scholingen voeren de punten in PE-online in of de verloskundige levert een
bewijs van deelname aan.
2.3 Eisen aan de apparatuur
Verloskundige basisechoscopie kan alleen met geschikte apparatuur. Hierbij stelt het Kwaliteitskader vier
eisen, namelijk:
• Technische keuring;
• Gebruik van juiste curves;
• Aanwezigheid van vaginale probe;
• Dataopslag conform de AVG.
Technische keuring
Een echoapparaat dat gebuikt wordt voor basisechoscopie moet jaarlijks een technische keuring door de
leverancier van de apparatuur of een gecertificeerde technische dienst, zoals die van een ziekenhuis,
krijgen. Deze technische keuring dient voldoende te zijn.
Gebruik juiste curves
Voor eenduidigheid van de basisechoscopische metingen worden de actuele vastgestelde echocurves te
worden gebruikt.1, 13
Vaginale probe
Om kwalitatief goede echo’s te maken in het geval van bijvoorbeeld een vitaliteitsecho of
placentalokalisatie moet de verloskundige beschikken over een vaginale probe voor de mogelijkheid van
vaginale echoscopieën. Voor aanbevelingen over hygiëne van de echoapparatuur verwijzen we naar de
Richtlijn Infectiepreventie.14
Dataopslag
Data en echobeelden moeten worden opgeslagen conform de Algemene verordening
gegevensbescherming.15 Hierbij draagt de verloskundige zorg voor goede bescherming van de
persoonsgegevens.
10 Hoofdstuk 3 | Onderbouwing kwaliteitseisen
3 Onderbouwing kwaliteitseisen
Bij het vormen van het Kwaliteitskader basisechoscopie is gezocht naar kwaliteitseisen die passen bij de
eerder beschreven uitgangspunten. Studies over kwaliteitsbeoordeling van prenatale echoscopie zijn
voornamelijk gebaseerd op opsporingspercentages van foetale afwijkingen. Daarom is er
literatuuronderzoek uitgevoerd naar beschrijvingen van manieren waarop competentie in echoscopische
vaardigheden kan worden behouden. De literatuursearch met bijbehorende zoektermen is terug te vinden
in bijlage 4.2.
Minimaal aantal verrichtingen
Voor het behoud van bepaalde competenties houden verschillende registers een minimaal aantal
verrichtingen per bepaalde termijn aan. Zo is bijvoorbeeld voor echoscopisten die Structureel
Echoscopisch Onderzoek (SEO) uitvoeren een minimum van 150 SEO’s per jaar onderdeel van hun
accreditatie-systeem.9 In de literatuur wordt een minimaal aantal echoscopieën beschreven in relatie tot
het opsporen van aangeboren afwijkingen, niet voor termijnecho- of biometrieechoscopieën.4
In het Kwaliteitsregister Basisechoscopie is ervoor gekozen geen minimaal aantal verrichtingen te stellen
maar aan te sluiten bij individuele leercurves.4, 16 Een vaststaand aantal echoscopieën kan immers voor de
ene verloskundige-echoscopist onvoldoende zijn om haar competentie te behouden, terwijl het voor een
andere verloskundige-echoscopist ruim voldoende is.16-18 De studie van Balsyte et al. (2010) laat zien dat
het aantal verrichtingen benodigd tot bekwaamheid in het echoscopisch bepalen van het foetale gewicht
sterk varieert tussen zorgverleners en een minimaal aantal biometrie-echoscopieën geen toegevoegde
waarde heeft.19
Kwaliteit van echoscopie en competentiebeoordeling
Het uitgangspunt van het Kwaliteitsregister Basisechoscopie is dat de echoscopische bekwaamheid
(competentie) afhankelijk is van de bekwaamheid in technische aspecten van het onderzoek, vaardigheid
in de beeldinterpretatie en het vermogen om de echoscopische uitkomsten te integreren in
patiëntenzorg.20
De bekwaamheid in technische aspecten van het onderzoek en de vaardigheid in de beeldinterpretatie is
op basis van de volgende drie factoren te toetsen:17
- Kennis van natuurkundige basisprincipes die ten grondslag liggen aan de echografie
- Vertrouwdheid met het bedieningspaneel van het echoscopisch apparaat
- Vaardigheden om het echoscopisch onderzoek uit te voeren
Een competentiebeoordeling moet twee kennistypen testen, namelijk verklarende kennis en procedurele
kennis.4 Dit betekent dat de verloskundige-echoscopist moet kunnen beschrijven hoe een onderzoek
wordt uitgevoerd en daarnaast de psychomotorische vaardigheden hebben om het onderzoek uit te
voeren. Bovenstaande competenties kunnen worden aangetoond op basis van een logboek bestaande uit
beelden van verschillende metingen of met een geaccrediteerde hands-on training. Om die reden is
herregistratie gebaseerd op het voldoende afronden van een logboekbeoordeling en een hands-on
training. Hieronder volgt nog verdere onderbouwing van herregistratie door middel van
logboekbeoordeling en hands-on training.
Het vermogen om de echoscopische uitkomsten te integreren in patiëntenzorg wordt binnen het
Kwaliteitsregister Basisechoscopie niet getoetst, aangezien niet alle verloskundige-echoscopisten hun
bevindingen integreren in cliëntenzorg.
Logboekbeoordeling
Logboekbeoordeling maakt de verloskundige-echoscopist bewust van de kwaliteit van haar beeldvorming
waardoor zij kritischer gaat kijken of de door haar uitgevoerde beeldvorming en meting optimaal is.
Daarnaast is het een tijdseffectieve methode om feedback te krijgen op basis van objectief gestelde
Hoofdstuk 3 |Onderbouwing kwaliteitseisen 11
eisen.19, 21 Voor metingen van de foetale biometrie blijkt er een grote intra- en interobserver
reproduceerbaarheid te zijn, doordat de meetvlakken en meetpunten zijn gestandaardiseerd.22, 23 Bij
beoordeling van de beelden uit het logboek wordt gebruik gemaakt van een puntensysteem, waardoor de
kwaliteit van de metingen meer objectief en beter gereproduceerd kunnen worden.17, 21, 23 Bij het
puntensysteem zijn er per beeld criteria vastgesteld waarbij een minimaal aantal criteria aantoonbaar
moet zijn om punten te krijgen voor dat beeld.17 Voor het gehele logboek moet vervolgens een minimaal
aantal punten gehaald worden. Hierdoor is logboekbeoordeling een goede manier om de competentie van
de verloskundige-echoscopist te beoordelen. Daarnaast sluit deze methode aan bij de Nederlandse
opleidingen basisechoscopie in de verloskunde, waarbij deze methode ook wordt gebruikt als onderdeel
van het behalen van de initiële opleiding Basisechoscopie.
Hands-on training
In Nederland bieden verschillende scholingsinstanties hands-on trainingen voor echoscopie aan met als
doel het optimaliseren van echoscopievaardigheden. Het gebruik van een logboekbeoordeling heeft het
risico dat alleen de beste beelden worden opgenomen en daardoor mogelijk geen compleet beeld van de
competentie van de verloskundige-echoscopist geeft.19 Aanvullend faciliteert deze vorm van scholing het
praktisch aantonen van de competenties van een cursist in een situatie die dichtbij de daadwerkelijke
praktijksituatie komt.24 Tijdens dit type scholing wordt zowel verklarende als procedurele kennis getoetst.
De directe toepassing van leerpunten in een praktijkgetrouwe situatie maakt dat de nieuwe kennis en
vaardigheden makkelijker worden begrepen en geïntegreerd.
Binnen het kwaliteitskader wordt gesteld dat er minimaal in een vijfjarige periode een logboek-
beoordeling en hands-on training wordt gevolgd, omdat de bekwaamheid in echoscopie niet door middel
van scholing is te beoordelen. De Nederlandse echoscopische opleidingen zijn bekend met beide type
scholingen en er zijn reeds door de KNOV geaccrediteerde scholingen beschikbaar.
(Bij-) Scholing
Naast het succesvol afronden van scholing op basis van logboek-beoordelingen en hands-on training
kunnen er scholingspunten worden verkregen door (bij)scholing. Scholing door middel van symposia, e-
learnings, congressen, dergelijke specifiek op het vakgebied echoscopie zorgt voor voortgezette educatie.4
Toekomstige ontwikkelingen
In de literatuur wordt kwaliteitsevaluatie door middel van aanvullende statistische technieken
beschreven. Hierbij kan gedacht worden aan evaluatiemetingen met behulp van de Z-score21, 25, de
CUSUM techniek19 of een kwaliteitscontrole op basis van dataverdeling gecombineerd met
beeldbeoordeling en intra- en interobserver variatie.26 Deze technieken zetten echoscopische metingen
uit in een normaal verdeling om opvallende metingen te signaleren, gebaseerd op systematische of
willekeurige fouten. Een basis voorwaarde hierbij is dat de waardes van de metingen gebaseerd zijn op
een normaal verdeelde populatie. In Nederland worden door verloskundigen alleen groeiecho’s gemaakt
bij een vermoeden op een afwijkende groei27, 28, waardoor deze statistische technieken niet passend zijn
als kwaliteitsevaluatie.
Daarnaast wordt internationaal de meerwaarde van simulatietraining in verloskundige echoscopie steeds
vaker beschreven.4, 17, 29, 30 Voordeel hiervan is dat er in rust geoefend kan worden zonder dat de
zwangere hiervan nadeel ondervindt.29 Tot op heden wordt simulatie voornamelijk beschreven binnen het
opleiden van echoscopisten, in plaats van het behouden van de competentie. Mogelijk dat
simulatietraining in de toekomst ook passend is voor competentiebeoordeling van basisechoscopie.
12 Hoofdstuk 4 | Bijlagen
4 Bijlagen
4.1 Werkgroepleden
In de werkgroep Kwaliteitskader basisechoscopie KNOV hebben de volgende leden deelgenomen:
• Farida Boutkabout, verloskundige, basisechoscopist
• Marloes Bras, verloskundige, basisechoscopist
• Bridget Bruins-Burke, verloskundige, screeningsechoscopist
• Darie Daemers, verloskundige, onderzoeker Academie Verloskunde Maastricht
• Lia Dudink, verloskundige, basisechoscopist
• Mirjam Evers, verloskundige, basisechoscopist
• Isabella de Groot-Loeve, verloskundige, basisechoscopist, kwaliteitsmedewerker RCPSNH
• Door den Hartog, verloskundige, screeningsechoscopist
• Nelly Kurver, verloskundige n.p., screeningsechoscopist
• Mariëtte Schutte-van Rijswijk, verloskundige, screeningsechoscopist
• Eric Smith, verloskundige, screeningsechoscopist
• Jeanine van der Ven, verloskundige, screeningsechoscopist
• Monique Vijn-Bakker, verloskundige, screeningsechoscopist
Hoofdstuk 4 |Bijlagen 13
4.2 Literatuur
1. NVOG-modelprotocol datering van de zwangerschap. Utrecht: NVOG, 2018.
2. www.kwaliteitsregisterverloskundigen.nl (Geraadpleegd op 12 september 2019).
3. Basisecho telt, kwaliteit geldt: een blik in de toekomst. Regiobijeenkomst St. Prenatale Screening regio
Nijmegen. Amersfoort: Beroepsvereniging Echoscopisten Nederland, http://www.spn-
regionijmegen.nl/images/pdfbestanden/Sabina-Ledda-en-Connie-Scheele-BEN-Kwaliteitssysteem.pdf
(Geraadpleegd 12 september 2018).
4. Benacerraf BR, Minton KK, Benson CB, Bromley BS, Coley BD, Doubilet PM, et al. Proceedings: Beyond
Ultrasound First Forum on improving the quality of ultrasound imaging in obstetrics and gynecology. Am J
Obstet Gynecol. 2018;218(1):19-28.
5. Tolsgaard MG. Assessment and learning of ultrasound skills in Obstetrics & Gynecology. Dan Med J.
2018;65(2).
6. Tolsgaard MG, Chalouhi GE. Use of simulators for the assessment of trainees' competence: trendy toys
or valuable instruments? Ultrasound Obstet Gynecol. 2018.
7. Moore CL, Copel JA. Point-of-care ultrasonography. N Engl J Med. 2011;364(8):749-57.
8. Salvesen KA, Lees C, Tutschek B. Basic European ultrasound training in obstetrics and gynecology: where
are we and where do we go from here? Ultrasound Obstet Gynecol. 2010;36(5):525-9.
9. Kwaliteitseisen SEO-echoscopist. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), 2017.
https://www.rivm.nl/dsresource?objectid=95609a1a-c208-4e20-b60f-4ca27ba4af59&type=PDF
(Geraadpleegd 12 september 2018).
10. Kwaliteitseisen NT-echoscopist. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), 2018.
https://www.rivm.nl/dsresource?objectid=c69b1505-f0c6-4793-ad92-
d8f762506c97&type=pdf&disposition=inline (Geraadpleegd 12 september 2018).
11. Accreditatiecommissie Kwaliteitsregister Verloskundigen. Accreditatie van deskundigheidsbevordering
Kwaliteitsregister Verloskundigen KNOV. Utrecht: KNOV, 2017.
http://www.kwaliteitsregisterverloskundigen.nl/uploads/kwaliteitsregisterverloskundigen.nl/knov_kwal_d
ownloads/106/file/accreditatieregeling_2017.pdf (Geraadpleegd 12 september 2018).
12. Abuhamad A, Minton KK, Benson CB, Chudleigh T, Crites L, Doubilet PM, et al. Obstetric and
gynecologic ultrasound curriculum and competency assessment in residency training programs: consensus
report. Ultrasound Obstet Gynecol. 2018;51(1):150-5.
13. NVOG-richtlijn Foetale groeirestrictie (FGR). Utrecht: NVOG, 2017. https://www.nvog.nl/wp-
content/uploads/2018/08/NVOG-richtlijn-FGR-2017-definitief-incl.-aanpassingen-Doppler-ACM-aug.-
2018.pdf (Geraadpleegd 12 september 2018).
14. Reiniging en desinfectie of sterilisatie van instrumentarium Utrecht: NHG; 2018.
https://www.nhg.org/themas/publicaties/reiniging-en-desinfectie-sterilisatie-van-instrumentarium
(Geraadpleegd op 12 september 2018).
15. Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). https://autoriteitpersoonsgegevens.nl/nl/over-
privacy/wetten/algemene-verordening-gegevensbescherming-avg (Geraadpleegd op 12 september 2018).
16. Tolsgaard MG, Ringsted C, Dreisler E, Klemmensen A, Loft A, Sorensen JL, et al. Reliable and valid
assessment of ultrasound operator competence in obstetrics and gynecology. Ultrasound Obstet Gynecol.
2014;43(4):437-43.
17. Abuhamad A, Minton KK, Benson CB, Chudleigh T, Crites L, Doubilet PM, et al. Obstetric and
gynecologic ultrasound curriculum and competency assessment in residency training programs: consensus
report. Am J Obstet Gynecol. 2018;218(1):29-67.
18. Tolsgaard MG, Todsen T, Sorensen JL, Ringsted C, Lorentzen T, Ottesen B, et al. International
multispecialty consensus on how to evaluate ultrasound competence: a Delphi consensus survey. PLoS
One. 2013;8(2):e57687.
19. Balsyte D, Schaffer L, Burkhardt T, Wisser J, Zimmermann R, Kurmanavicius J. Continuous independent
quality control for fetal ultrasound biometry provided by the cumulative summation technique.
Ultrasound Obstet Gynecol. 2010;35(4):449-55.
14 Hoofdstuk 4 | Bijlagen
20. Tolsgaard MG, Ringsted C, Rosthoj S, Norgaard L, Moller L, Freiesleben NC, et al. The Effects of
Simulation-based Transvaginal Ultrasound Training on Quality and Efficiency of Care: A Multicenter Single-
blind Randomized Trial. Ann Surg. 2017;265(3):630-7.
21. Salomon LJ, Bernard JP, Duyme M, Doris B, Mas N, Ville Y. Feasibility and reproducibility of an image-
scoring method for quality control of fetal biometry in the second trimester. Ultrasound Obstet Gynecol.
2006;27(1):34-40.
22. Perni SC, Chervenak FA, Kalish RB, Magherini-Rothe S, Predanic M, Streltzoff J, et al. Intraobserver and
interobserver reproducibility of fetal biometry. Ultrasound Obstet Gynecol. 2004;24(6):654-8.
23. Salomon LJ, Ville Y. The science and art of quality in obstetric ultrasound. Curr Opin Obstet Gynecol.
2009;21(2):153-60.
24. O'Hearne Rebholz M. A review of methods to assess competency. J Nurses Staff Dev. 2006;22(5):241-5.
25. Salomon LJ, Winer N, Bernard JP, Ville Y. A score-based method for quality control of fetal images at
routine second-trimester ultrasound examination. Prenat Diagn. 2008;28(9):822-7.
26. Cavallaro A, Ash ST, Napolitano R, Wanyonyi S, Ohuma EO, Molloholli M, et al. Quality control of
ultrasound for fetal biometry: results from the INTERGROWTH-21(st) Project. Ultrasound Obstet Gynecol.
2017;52(3):332-9.
27. Zondag L. Factsheet positieve discongruentie. Utrecht: KNOV, 2017.
https://www.knov.nl/serve/file/knov.nl/knov_downloads/2671/file/Factsheet_positieve_discongurentie_
def_%282%29.pdf (Geraadpleegd 12 september 2018).
28. Beentjes M, de Roon-Immerzeel A, Zeeman K. KNOV-standaard Opsporing van foetale groeivertraging.
Utrecht: KNOV, 2013. https://www.knov.nl/vakkennis-en-wetenschap/tekstpagina/263-3/opsporing-
foetale-groeivertraging/hoofdstuk/283/opsporing-foetale-groeivertraging/ (Geraadpleegd 12 september
2018).
29. Burden C, Preshaw J, White P, Draycott TJ, Grant S, Fox R. Usability of virtual-reality simulation training
in obstetric ultrasonography: a prospective cohort study. Ultrasound Obstet Gynecol. 2013;42(2):213-7.
30. Tolsgaard MG, Ringsted C, Dreisler E, Norgaard LN, Petersen JH, Madsen ME, et al. Sustained effect of
simulation-based ultrasound training on clinical performance: a randomized trial. Ultrasound Obstet
Gynecol. 2015;46(3):312-8.
Hoofdstuk 4 |Bijlagen 15
4.3 Literatuursearch
Er is gezocht in Pubmed en The Cochrane Library.
Uitgangsvraag 1
Vraag: Is de kennis en vaardigheid in echoscopie van verloskundige zorgverleners met training door middel
van logboek beoordeling, intercollegiale toetsing, hands-on training of een congres beter dan bij
verloskundige zorgverleners zonder training?
P = verloskundige zorgverleners zonder training, I= logboek beoordeling, intercollegiale toetsing, hands-
on, congres, C = idem met training, O = Kennis Vaardigheid echoscopie
("Midwifery"[Mesh] OR midwi*[tiab] OR "Obstetric Nursing"[Mesh] OR obstetric nursing[tiab] OR
gynecology[tiab] OR gynecologist[tiab] OR gynaecology[tiab] OR gynaecologist[tiab] OR
"Gynecology"[Mesh] OR Sonographer*[tiab] OR "Obstetrics"[Mesh] OR obstetric*[tiab]) AND
("Ultrasonography"[Mesh:NoExp] OR echograph*[tiab] OR ultrasound*[tiab] OR ultrasonography*[tiab]
OR "Ultrasonography, Prenatal"[Mesh:NoExp] OR prenatal ultrasono*[tiab] OR prenatal ultrasound*[tiab]
OR prenatal echograph*[tiab] OR Ultrasound imaging[tiab] OR ultrasonic imaging[tiab]) AND (competency
assessment tool*[tiab] OR ultrasound training[tiab] OR performance measures of ultrasound quality in
clinical practice[tiab] OR performance measure*[tiab] OR Clinical Competence*[tiab] OR "Clinical
Competence"[Mesh] OR "Obstetrics/education"[Mesh] OR obstetric education[tiab] OR "Quality
Improvement"[Mesh] OR Quality Improvement*[tiab] OR hands-on training[tiab] OR training
method*[tiab] OR peer review[tiab] OR "Peer Review"[Mesh])
Resultaat: 422 artikelen
Uitgangsvraag 2
Vraag: Is het effect van hands-on training in echoscopie beschreven?
P = hands-on, I = ultrasound of echografie, C en O niet ingevuld.
(hands-on[tiab]) AND ("Ultrasonography"[Mesh:NoExp] OR echograph*[tiab] OR ultrasound*[tiab] OR
ultrasonography*[tiab] OR Ultrasound imaging[tiab] OR ultrasonic imaging[tiab])
Resultaat: 337 artikelen
Uitgangsvraag 3
Vraag: Welk effect heeft hands-on training op de competentie in echoscopie.
P = hands-on, I = ultrasound of echografie, C = niet ingevuld, O = competency
(hands-on[tiab]) AND ("Ultrasonography"[Mesh:NoExp] OR echograph*[tiab] OR ultrasound*[tiab] OR
ultrasonography*[tiab] OR Ultrasound imaging[tiab] OR ultrasonic imaging[tiab]))) AND competenc*[tiab]
Resultaat: 57 artikelen
