KWALITEIT EN PATIËNTVEILIGHEID IN BELGISCHE … · BEGELEIDINGS- EN ONDERSTEUNINGSPLAN 97 1....

KWALITEIT EN PATIËNTVEILIGHEID INBELGISCHE ZIEKENHUIZEN ANNO 2012

Rapportage over het contract ‘coördinatie kwaliteit en patiëntveiligheid 2012’

Directoraat-generaal GezondheidszorgDienst Acute, Chronische Zorg en Ouderenzorg

Christiaan DecosterMark Etienne

Margareta HaeltermanLaure Istas

Agnès JacqueryeMarius Laurent

Stéphanie MaquoiGeert OlaertsHilde Peleman

Irene Vanden Bremt

DANKWOORD

Het QS-team wenst uitdrukkelijk te bedanken:

• Dhr.ChristiaanDecoster,Directeur-generaalvanhetDGGezondheidszorgvoor

zijncontinueondersteuningbijdeuitbouwvankwaliteitenpatiëntveiligheidin

deBelgischeziekenhuizen,

• deBelgischeziekenhuizenenhundirecties,

• hunkwaliteitscoördinatoren,

• hunmedewerkerspatiëntveiligheid,

• depatiënten,

• deartsen,

• deBeleidscelvanhetKabinetvandeministervanSocialeZakenenVolksgezondheid,

• deFederaleWerkgroepPatiëntveiligheid,

• deFederaleRaadvoordeKwaliteitvandeVerpleegkundigeActiviteit,

• hetNetwerkvanMedischFarmaceutischeComités,

• deWerkgroepTaxonomie,

• decel‘transversaleondersteuning’endediensten‘datamanagement’en‘psychoso-

cialegezondheidszorg’vanhetDGGezondheidszorg,

• allesprekersdieeenbijdrageleverdenaandeworkshops,studiedagen,praktijkop-

leidingenensymposia.

Verantwoordelijke uitgever: Dirk Cuypers,Victor Hortaplein 40 bus 10, B-1060 Brussel

©2014FODVolksgezondheid,VeiligheidvandeVoedselketenenLeefmilieu

Behoudensdeuitdrukkelijkbijwetbepaaldeuitzonderingenmagnietsuitdezeuit-gavewordenverveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestandofopenbaargemaakt,opwelkewijzeook,zonderuitdrukkelijkevoorafgaandeenschrif-telijketoestemmingvandeuitgever.

Depot:D/2014/2196/32BP/PATIENN-BI14001

Inhoudstafel

3

INHOUDSTAFEL

EXECUTIVESUMMARY 7

BEKNOPTESAMENVATTING 15

VOORWOORD 23

INLEIDING 25

HOOFDSTUK1.PIJLER1:PATIËNTVEILIGHEIDSMANAGEMENTSYSTEEM 27

1. INLEIDING 30

2. CONTEXTENMETHODOLOGIE 312.1. Zelfevaluatievanhetveiligheidsmanagementsysteem(VMS) 322.2. Patiëntveiligheidscultuurmeting 332.3. Proactieverisicoanalyse 362.4. ToepassingvandeWHO-taxonomie 372.5. Overzichtvangemeldeincidentenvolgensernstgraad

(periode01/04–30/06/2012) 372.6. Meld-enleersysteemvoor(bijna-)incidenten 382.7. ComitéPatiëntveiligheid 40

3. RESULTATEN 413.1. Aantalgeanalyseerderapporten 413.2. Zelfevaluatievanhetveiligheidsmanagementsysteem(VMS) 413.3. Patiëntveiligheidscultuurmeting 473.4. Proactieverisicoanalyse 543.5. Implementatievanhetmeld-enleersysteemvoorincident-

enenbijna-incidenten 573.6. Taxonomie 623.7. Decoördinatievanpatiëntveiligheidsinitiatievendoorhet

ComitéPatiëntveiligheid 64

4

4. VERGELIJKINGVANDERESULTATENVANDEVIJFCON-TRACTJAREN(2007-2012) 64

5. DISCUSSIE 66

HOOFDSTUK2.PIJLER2:TRANSMURALEZORGPROJECTEN 71

1. INLEIDING 73

2. CONTEXTENMETHODOLOGIE 732.1. Belangvantransmuralezorg 732.2. Definitievantransmuralezorg 732.3. Methodevangegevensverzamelingenverwerking 74

3. RESULTATEN 763.1. Inleiding 763.2. Resultatenvanziekenhuizendieverbeteractiesformu-

leerdenvoorhetgekozentransmuraalzorgprojectuit2011 763.3. Resultatenvan28ziekenhuizenmeteennieuwtransmuraal

zorgprojectin2012 83

4. DISCUSSIE 90

HOOFDSTUK3.PIJLER3:INDICATOREN 95

HOOFDSTUK4.BEGELEIDINGS-ENONDERSTEUNINGSPLAN 97

1. INLEIDING 98

2. WORKSHOPS 982.1. Vereistenvanhetcontract‘coördinatiekwaliteitenpatiënt-

veiligheid’(1januari2012–31december2012) 982.2. Workshops 99

3. STIMULERENENONDERSTEUNENVANZIEKENHUIS-NETWERKEN 103

4. INTERACTIEMETDEZIEKENHUIZEN 104

5. RAPPORTAGEDOCUMENTENVOORDEZIEKENHUIZEN 104

6. WEBSITE 104

7. SYMPOSIUM‘KWALITEITENPATIËNTVEILIGHEID’ 105

Inhoudstafel

5

8. TIM-PROJECT(TRANSFERTINTRAMUROSDESPATIENTS) 106

9. HELPDESKVOORDETAXONOMIE 107

10.TERUGKOPPELINGVANDEGEAGGREERDERESULTATENUITDEZIEKENHUISRAPPORTEN 108

HOOFDSTUK5.ORIËNTATIESVOORDETOEKOMST 109

OVERZICHTVANDEVASTEWERKGROEPENOPDATUMVAN 1JUNI2013 113

Executive summary

7

EXECUTIVE SUMMARY

In order to progressively promote and support quality and patient safetycoordination in Belgian hospitals, additional fundingwas approved underpartB4ofthehospitals’financialbudgetfromJuly2007.Forthecontractyear2012,i.e.thelastcontractyearofthefirstmulti-annualprogramme,abudgetof7,6millioneuroswasinvolved.Intotalabudgetof36.248.870euroswasallocatedtothefirstmulti-annualprogramme2007-2012.

Inthecontractyear2012,92%(n=177)oftheacute,psychiatricandlong-termcarehospitalssignedacontractandcommittedthemselvestoimprovequalityandpatientsafety.Theseactionsforimprovementarestructuredinthreepillars:apatient safetymanagement system, integratedcareprojectsand indicators. The three pillars are the basis of a long-range planwith-in which new elements are added year after year to be developed by thehospitals.

Afteranintroductivechapter,threechaptersdescribetheresultsforeachpil-lar.Thesearebasedonthereportsthatweresubmittedbythehospitalsforthecontract2012.Inafourthchapter,wedescribethesupportplanthatisof-feredtothehospitals.Finally,weexplainthefuturequalityandpatientsafetyorientationsthatwillbedevelopedbythefederalauthorities.

Chapter 1. Patient safety management system

Forcontract2012,thecontentvarieddependingontheyearinwhichthefirstpatientsafetycultureassessmenthadbeencarriedoutinthehospitals.

Thehospitalswereaskedtotakethefollowingactions:• aself-assessmentofthepatientsafetymanagementsystem(allhospitals);• ananalysisoftheresultsofthesecondpatientsafetycultureassessmentaswellasacomparisonoftheseresultstothoseofthefirstpatientsafetycultureassessmentandtheimplementationofimprovementactions(forhospitals thatcarriedoutafirstpatientsafetycultureassessment inthefirstcontractyear(2008));

• fulfilmentofasecondpatientsafetycultureassessmentathospital level(forhospitalsthatcarriedoutafirstpatientsafetycultureassessmentinthesecondorthirdyearofthecontract(2009or2010));

8

• aproactiveriskassessment(allhospitals);• classificationoffivedifferentincidentsaccordingtotheWHOtaxonomyuptothemostdetailedlevel(allhospitals);

• theprovisionofanoverviewofthereportedincidentsandtheirseverityfortheperiodfrom1April2012to30June2012(allhospitals).

In addition, all the hospitals had to give feedback on their reporting andlearningsystemfor(near)incidentsandonthePatientSafetyCommittee.

173outof177participatinghospitalssubmittedareport.

62%ofthehospitalsmadeuseofmorethanoneinformationsourcefortheself-assessmentofthepatientsafetymanagementsystem,withthecombina-tionofthesafetymanagementsystemchecklistandthepatientsafetycultureassessmentbeingthemostcommon.

Themostcommonlyusedinformationsourcesfortheself-assessmentofthepatientsafetymanagementsystemwerethesafetymanagementsystemcheck-listandthepatientsafetycultureassessment(respectively84%and65%)foralltypesofhospitals.

Inacutehospitals,accreditationwasthethirdmostfrequentlyusedinforma-tionsourcefortheself-assessmentofthepatientsafetymanagementsystem.

Improvement actions were selected based on the self-assessment. 63 %(n=304)oftheselectedimprovementactionswererelatedto6ofthe12keyelements,being:• reportingandlearningsystemfor(near)incidents(14%,n=69);• retrospectiveincidentanalysis(11%,n=55);• patientsafetyplan(10%,n=49);• indicators(10%,n=46);• patientsafetyculture(9%,n=43);• leadershipandinvolvementofmanagement(9%,n=42).

57%ofthehospitals(n=99)hadgoodpracticesandagreedtosharethem.

Morethanhalfofthegoodpractices(53%,n=52)wererelatedtothefollow-ingissues:‘reportingandanalysing’(27%),‘leadership’(15%)and‘medica-tion’(10%).

Executive summary

9

‘Reportingandanalysing’isandwillremainanimportantissueinthehospi-tals:improvementactionsaretakenandhospitalshavemoreandmoregoodpracticestoshare.

Theselectedkeyelements,improvementactionsandgoodpracticeswerevali-datedbythehospitalmanagementin80%oftheacutehospitals,79%ofthepsychiatrichospitalsand75%ofthelong-termcarehospitals.

Inmostofthehospitalsparticipatinginthesecondbenchmarking,theresultswerepresentedtoand/ordiscussedwiththePatientSafetyCommitteeoranequivalentstructure(92%,n=130)andthemanagement/theboard(82%,n=115).Intotal287improvementactionswerereported.Thethreetypesofhospitalsreportthemostimprovementactionsforthefollowingdimensions:• D02:organizationallearning-continuousimprovement(10%,n=30);• D05:communicationopenness(16%,n=47);• D10:hospitalhandoffsandtransitions(25%,n=71);• O02:feedbackandcommunicationabouterror(18%,n=53).

Thedimensions‘hospitalshandoffsandtransitions’and‘feedbackandcom-municationabouterror’werethemostfrequentlychosentoinitiateimprove-mentactions.Thesedimensionsscoredleastpositiveresultsinbothpatientsafetycultureassessments.

Amultidisciplinary team was set up for 3 out of 4 improvement actions(75%,n=216),mostlyinlong-termcarehospitals.

Intotal,612indicatorsweredefinedfor287improvementactions.61%oftheindicatorswerenumeratoranddenominatorindicatorsand31%yesornoindicators.

Outcomeindicatorswerethemostmonitored,structureindicatorstheleast.

Target values set in acute hospitals mainly concerned process indicators,whereas those in psychiatric hospitals and long-term care hospitals weremainlyrelatedtostructureindicators.

Theresultsfor7outofthe10indicatorswerediscussedwiththecaregiversandthemanagement.Thefocuswasmainlyonprocessandoutcomeindica-torsinacutehospitals,andonstructureindicatorsinlong-termcarehospitals.

10

TheFMEAorHFMEAmethodwas themost frequentlychosen forapro-activeriskassessment(77%).‘Medication’wasthemostfrequentlychosenissueinthethreetypesofhospitals,followedby‘admission/discharge/hand-over’and‘identityvigilance’.‘Suicide’and‘self-mutilation’werealsoimpor-tantissuesforaproactiveriskassessmentinthepsychiatrichospitals.

Proactiveanalysiswascarriedoutbasedonthedataofthereportingandlear-ningsystemfor(near)incidentsandtheimplementationofneworrevisedprocedures.

In94%ofthehospitals,aproactiveriskanalysiswascarriedoutbyamulti-disciplinaryworkinggroupwithrepresentativesofthemanagementlevelinmosthospitals.Patientsortheirfamilieswereinvolvedinonly4outofthe173hospitals.

Basedontheresultsofaproactiveriskanalysis,improvementactionsrelatingtotheassessedriskswereinitiated.

Therewasahospital-widereportingand learningsystemfor incidentsandnear-missincidentsin96%ofthehospitals.Thepossibilityexistedofreport-ingelectronically inalmost3outof4hospitals.Themostcommonlyusedsoftwarewascommercialsoftware.

Outoftenhospitals,fourhadparallelreportingsystemsforspecificincidents,suchasforhemovigilance,aggressionandpharmacovigilance.

Patientshadthepossibilitytoreportanincidentthroughaspecificchannelin1outof4hospitals.

The minimal dataset of the WHO taxonomy was used in 9 out of 10hospitals.

Intheperiodbetweenthe1stofApril2012andthe30thofJune2012,20.911incidentswerereported,327ofwhichwereclassifiedasseverity3or4.Themostcommonincidenttypeswere:‘accidentofthepatient’,‘conductofstaff/patient’and‘liquid/ivmedication’.Outofthe327reportedincidents,77(24%)werenotanalysed.

The coding was done up to themost detailed level for 90% of all codesassignedtotheclass‘incidenttype(procedure)’and95%totheclass‘incidenttype(problem)’.Theclass‘consequencesforthepatient’(severity)wascoded

Executive summary

11

uptothemostdetailedlevelin99%ofthecasesandtheclass‘consequencesfortheinstitution’in73%ofthecases.

Fortytwoincidentsinvolvedawrongpatient.

ThePatientSafetyCommitteeensuredcoordinationofallpatientsafetyini-tiativesin88%ofthehospitals(n=153).

Chapter 2. Integrated care projects

Outofthe173hospitals,169reportedtheirresultsonintegratedcareontime(99acute,54psychiatricand16long-termcarehospitals).

In2012,83%ofthehospitalsoptedtocarryontheintegratedcareprojectchosenin2011.In 2011, the dimensions where itemsmost frequently scored negatively,were‘clinicalinformationsystems’,‘decisionsupport’and‘deliverysystemdesign’.However,4outof10hospitalsdidnotdevelopimprovementacti-onsforthedimension‘clinicalinformationsystems’and6outof10hospi-talsfor‘decisionsupport’.Butmosthospitalsdefinedatleastoneimprove-mentactionsforthedimension‘deliverysystemdesign’,becauseithasthehighestnumberofqualityitems(28outofthe61items).In2011,47%ofthehospitalsscoredthequalityitem‘availabilityofanICTsupporttoolforpromotingintegratedcare’negatively.However,lessthanhalfofthesehospitalsdevelopedimprovementactionsonthismatterin2012.Forthequalityitem‘fundingandlegalaspectsofthecareprocesshavebeensuffi-cientlyexamined’,conversely:1outof3hospitalsscoreditnegativelyin2011,but70%ofthehospitalsdevelopedanimprovementaction.Halfofthehospitalsthatoptedtocarryontheintegratedcareprojectchosenin2011usedthe7-phasemodel(70outof141).Outofthe70hospitals,64systematicallyusedthe7-phasemodel.Twelvehospitalswereabletocompletethe7phasesofthemodel,includingtheconsolidationphase.Asmallhalfofthehospitalssucceededinreachingphase4,thephaseofdevelopment.Thisphaseisintendedtoassesswhetherthebasicrequirementsaremetbeforestartingtheintegratedcareproject.Itisnotclearwhyhospitalsdonotusethe7-phasemodel,whilethemetho-dologyisbasedonthePCDAmethodology.

In2012,28outofthe169hospitalsstartedanewintegratedcareprojectandcarriedoutaSWOTanalysis (20acute,6psychiatricand2 long-termcarehospitals).

12

Theresultsof the28hospitals followedthesametrendasthoseof the165hospitalsthathadcarriedoutaSWOTanalysisin2011.

Chapter 3. Indicators

Yearafteryear, theresultsof thehospital reports showed indicatorsareadifficultconcept.Aminorityofthehospitalssucceededindefiningappro-priateindicatorsand/orrelatingindicatorstokeyinterventions.Indicatorsremain a crucial element in the context of the secondmulti-annual pro-gramme (2013-2017). Indeed, hospitals are asked todevelop, implement,re-evaluateandmonitorthechosenimprovementactionsfollowingapro-cessapproach.Well-definedandrelevant indicatorsarenecessary for thatpurpose.

For the above reasons, seven specificworkshops on indicators, taking intoaccountthethreetypesofhospitals,wereorganisedinaccordancewiththe‘train-the-trainer’ principle. The workshops were intended specifically forquality coordinators, patient safety staff and care providers. In total 220hospitalstaffmembersparticipated.

Chapter 4. Support plan

EveryyeartheFPSHealthorganisessupportiveandguidanceactivitiesintheframeworkofthethreepillarsofthecontract‘qualityandpatientsafetycoor-dination’andthesealwayscombinetheoreticalinsightsandpracticalapplica-tions.Duringthefifthcontractyear,thefocuswasonworkshopsonanalysemethodsandindicators.Asymposiumon‘QualityandPatientsafety’wasalsoorganisedin2012.

Hospital networks in the regions remained active, each with their owndynamic.

Inthefourthchapter,commentsaregivenonguidanceandsupportiveactivi-tieswhichtookplacebetweenSeptember2012andmid-2013.

Chapter 5. Future orientations

Inafifthandfinalchapter,orientations for the futurearepointedoutun-til2017,focussingonthecontentsofthesecondfive-yearprogrammeuntil2017.Thefourmainstonesforanoutstandinghospitalpolicy,i.e.customer

Executive summary

13

friendliness, innovation, entrepreneurship, cooperationand/ornetworking,aremaintainedasaguidelineandoperationallyexpressedingenericandspe-cifictopics.

Genericthemesaresimilarforalltypesofhospitalsanddealwithsafetyman-agement,leadership,communicationaswellaspatientandfamilyempower-ment.Specificthemesdealwithhigh-riskmedication,SafeSurgery1,identityvigilanceordeprivationoflibertymeasures2andintegratedcare.

1 Onlyforacutehospitals.2 Onlyforpsychiatrichospitals.

Beknopte samenvatting

15

BEKNOPTE SAMENVATTING

OmdecoördinatievandekwaliteitenpatiëntveiligheidinBelgischezieken-huizenprogressief te bevorderen en teondersteunen is sinds juli 2007 eenbijkomendefinancieringgoedgekeurdinhetonderdeelB4vanhetbudgetvandefinanciëlemiddelen.Ookvoorhetcontractjaar2012,hetlaatstecontractbinnenhet eerstemeerjarigprogramma,betekendedit eenbudget van7,6miljoeneuro.Intotaalwerdaanheteerstemeerjarigprogramma2007-2012eenbudgetbesteedvan36.248.870euro.

Inhetcontractjaar2012hebben92%(n=177)acute,psychiatrischeenSp-ziekenhuizen een contract ondertekend en zich daardoor geëngageerd omverbeteringenindekwaliteitenpatiëntveiligheiddoortevoeren.Dezeverbe-teractieszijngestructureerdronddriepijlers:eenpatiëntveiligheidsmanage-mentsysteem,transmuralezorgprojectenenindicatoren.

Naeeninleidendhoofdstukwordendriehoofdstukkengewijdaanderesul-tatenperpijler.Dezezijngebaseerdopderapportageszoalsdiedoordezie-kenhuizenwerdeningediendvoorhetcontract2012.Ineenvierdehoofdstukwordt ingegaan op het ondersteuningsplan dat aan de ziekenhuizen werdaangeboden.Tenslottewordendeoriëntatiesvoordetoekomstm.b.t.kwa-liteitenpatiëntveiligheid,diedoordeFODVolksgezondheidindetoekomstzullenwordenuitgewerkt,toegelicht.

Hoofdstuk 1. Patiëntveiligheidsmanagementsysteem (VMS)

Voorhetcontract2012werddeinhoudgedifferentieerdtussendeziekenhui-zen,afhankelijkvanhetjaarwaarindeeerstecultuurmetingwerduitgevoerd.

Aandeziekenhuizenwerdgevraagddevolgendeactiesuittevoeren:• eenzelfevaluatievanhetveiligheidsmanagementsysteem(VMS)(allezie-kenhuizen);

• eenanalysevanderesultatenvandetweedecultuurmetingwaarbijdere-sultatenvergelekenwerdenmetdeeerstecultuurmetingendeimplemen-tatievanverbeteracties(voorziekenhuizendieeeneerstecultuurmetinguitvoerdenin2008);

16

• een tweede ziekenhuisbrede cultuurmeting (voor ziekenhuizen die eeneerstecultuurmetinguitvoerdenin2009of2010);

• eenproactieverisicoanalyse(alleziekenhuizen);• hetcoderenvanvijfverschillendeincidententotophetdiepsteniveauenvolgensdeWHO-taxonomie(alleziekenhuizen);

• eenoverzichtgevenvandegemeldeincidentenenhunernstgraadvoordeperiodevan1april2012tot30juni2012(alleziekenhuizen).

Bijkomend werden aan alle ziekenhuizen opnieuw enkele vragen gesteldoverhetmeld- en leersysteemvoor (bijna-)incidenten enoverhetComitéPatiëntveiligheid.

173vande177deelnemendeziekenhuizenhebbeneenrapportingediend.

62%vandeziekenhuizenmaaktengebruikvanmeerdanéén informatie-bronvoordezelfevaluatievanhetVMSwaarbijdecombinatievandeVMS-checklistendecultuurmetingdemeestvoorkomendewas.

Demeest gebruikte informatiebronnen voor de zelfevaluatie van hetVMSwarendeVMS-checklistendecultuurmeting(84%versus65%)enditvooralleziekenhuistypes.

Inacuteziekenhuizenisaccrediteringdederdemeestgebruikteinformatie-bronvoordezelfevaluatievanhetVMS.

OpbasisvandezelfevaluatievanhetVMSwerdenverbeteractiesgeselecteerd.63%(n=304)vandegeselecteerdeverbeteractieshadbetrekkingop6vande12kernelementen,metname:• hetmeld-enleersysteemvoorincidentenenbijna-incidenten(14%,n=69);• retrospectieveincidentanalyse(11%,n=55);• hetpatiëntveiligheidsplan(10%,n=49);• indicatoren(10%,n=46);• patiëntveiligheidscultuur(9%,n=43);• leiderschapenbetrokkenheidvanhetmanagement(9%,n=42).

57%vandeziekenhuizen(n=99)beschiktovergoedepraktijkvoorbeeldenwaarvoordebereidheidbestaatdezetedelen.

Meerdandehelftvandegoedepraktijkvoorbeelden(53%,n=52)hadbe-trekkingopdethema’s:‘meldenenanalyseren’(27%),‘leiderschap’(15%)en‘medicatie’(10%).


17

Meldenenanalyserenisenblijfteenbelangrijkthemabinnendeziekenhui-zen:erwordenverbeteractiesvooruitgezetenerzijngoedepraktijkvoorbeel-denbeschikbaarwaarvoordebereidheidbestaatdezeooktedelen.

In8op10vandeziekenhuizenwerdendegeselecteerdekernelementen,ver-beteractiesengoedepraktijkvoorbeeldengevalideerddoordeziekenhuisdi-rectie.

Inhetmerendeelvandeziekenhuizendiedeelnamenaanhettweedebench-markonderzoekwerdenderesultatenvoorgesteldaanen/ofbesprokenmethetComitéPatiëntveiligheidofeengelijkaardigestructuurenerzijds(92%,n=130)enmetdedirectieenderaadvanbestuuranderzijds(82%,n=115).

Intotaalwerdover287verbeteractiesgerapporteerd.Dedimensieswaaroverdedrieziekenhuistypesdemeesteverbeteractiesrapporterenzijn:• D02:dewijzewaaropdeorganisatieleertenvoortdurendtrachtteverbe-teren(10%,n=30);

• D05:feedbackencommunicatieoverveiligheid(16%,n=47);• D10:overdrachtentransfer(25%,n=71);• O02:frequentievan‘event’rapportering(18%,n=53).

Dedimensies‘overdrachtentransfer’en‘frequentievan‘event’rapportering’wordenhetmeestgekozenomverbeteractiesteinitiëren.Hetzijntevensdetweedimensiesmetdeminstpositievescoresindebeidecultuurmetingen.

Voor3opde4verbeteractieswerdeenmultidisciplinairteamsamengesteld(75%,n=216),verhoudingsgewijsgebeurdedathetmeestinSp-ziekenhuizen.

Voor287verbeteractieswerdenintotaal612indicatorenomschrevenwaar-van61%teller/noemerindicatorenen39%ja/neenindicatoren.

Resultaatsindicatorenwordenhetmeestopgevolgd,structuurindicatorenhetminst.

Streefwaardenworden vooral bepaald voorprocesindicatoren in acute zie-kenhuizenterwijl inpsychiatrischeenSp-ziekenhuizenditvooralgebeurdevoorstructuurindicatoren.

Voor7opde10indicatorenwerdenderesultatenbesprokenmetdebetrok-kenzorgverlenersendedirectie.Inacuteziekenhuizenginghetvoornamelijkoverproces-enresultaatsindicatoren,inSp-ziekenhuizenvoornamelijkoverstructuurindicatoren.

18

De‘(Health) Failure Mode Effect Analysis’((H)FMEA)wasdemeestgekozenmethodevoorproactieverisicoanalyse(77%).Omhetonderwerpvoorpro-actieverisicoanalysetebepalen,baseerdenziekenhuizenzichvoornamelijkopinformatieuithetmeld-enleersysteemofbrachtenzederisico’sinkaartvannieuweofherziendeproceduresdiewerdeningevoerd.

Voordedrieziekenhuistypeswas‘medicatieveiligheid’hetmeestgekozenon-derwerp,gevolgddoor‘opname/ontslag/transfer’en‘identitovigilantie’.Voorde psychiatrische ziekenhuizen waren ‘suïcide’ en ‘automutilatie’ eveneensbelangrijke thema’s voor proactieve risicoanalyse.Op basis van de resulta-tenwerdendoordemeesteziekenhuizenoverdezethema’sookverbeteractiesopgestart.

Eenproactieve risicoanalysewerd in94%vande ziekenhuizenuitgevoerddooreenmultidisciplinairewerkgroepwaarinhetdirectieniveauindemeesteziekenhuizenbetrokkenwerd.Inslechts4vande173ziekenhuizenwerdenpatiëntenofhunfamiliebetrokken.

In96%vandeziekenhuizenbestaat eenziekenhuisbreedmeld-en leersy-steemvoorincidentenenbijna-incidenten.In3op4ziekenhuizenbestaatdemogelijkheidomelektronisch temelden.Demeest gebruikte softwarewascommerciëlesoftware.

4ziekenhuizenop10beschiktenoverparallellemeldsystemenvoorinciden-ten, voornamelijkvoor incidenten in relatie tothemovigilantie, agressie enfarmacovigilantie.

In1op4vandeziekenhuizenkondenpatiënteneenincidentmeldingmakenviaeenspecifiekkanaal.

DeminimaledatasetvandeWHOwerdgebruiktin9vande10ziekenhuizen.

Tijdens het tweede trimester van 2012 werden 20.911 incidenten gemeld,waarvan327meternstgraad3of4.Demeestvoorkomendeincidenttypeswaren:‘ongevalvandepatiënt’,‘gedragvanpersoneel/patiënt’en‘medicatie/IV–vloeistoffen’.Vande327gemeldein-cidentenmeternstgraad3en4werdener77(24%)nietgeanalyseerd.

De klasse die voor nagenoeg alle meldingen uit het tweede trimester van2012totophetdiepsteniveauwerdgecodeerdwas‘gevolgenvoordepatiënt’


19

(ernstgraad).Deklasse‘incidenttype’werdin9op10vandemeldingentotophetdiepsteniveaugecodeerd.Voor7op10meldingenwerddeklasse‘gevol-genvoordeorganisatie’gecodeerdtotophetdiepsteniveau.

Tweeënveertigincidentenhaddenbetrekkingopeenverkeerdepatiënt.

In88%vandeziekenhuizen(n=153)stondhetComitéPatiëntveiligheidinvoordecoördinatievanallepatiëntveiligheidsinitiatieven

Hoofdstuk 2. Transmurale zorgprojecten

169vande173deelnemendeziekenhuizenhebbentijdiggerapporteerdoverhettransmuraalzorgproject.

83%vandeziekenhuizenheefthetgekozentransmuraalzorgprojectuit2011verdergezetin2012.In 2011waren de dimensies ‘klinische informatiesystemen’, ‘ondersteuningvan de zorgverstrekkers’ en ‘wijze van organiseren’ de dimensies met hethoogstepercentagenegatievescores.4opde10ziekenhuizenformuleerdenechtergeenenkeleverbeteractievoordedimensieklinischeinformatiesyste-menen6opde10ziekenhuizenformuleerdengeenenkeleverbeteractievoorde dimensie‘ondersteuning van zorgverstrekkers’.Alleen voor de dimensie‘wijzevanorganiseren’werddoordemeesteziekenhuizen,minstenséénver-beteractiegedefinieerd,maarhetisdanookdedimensiemethethoogsteaan-talkwaliteitsitems(28vande61items).Het kwaliteitsitem ‘er is een ondersteunende ICT-infrastructuur voorzienvoorhetproject’werddoor47%vandeziekenhuizenvoorwiedititemvantoepassingwas,negatiefgescoord.In2012heeftechterminderdandehelftvan deze ziekenhuizen hieromtrent verbeteracties geformuleerd. Voor hetkwaliteitsitem‘alle juridischeaspecten inhetproject zijnvoldoendebestu-deerd’koneerderhetomgekeerdewordenvastgesteld:1opde3ziekenhuizenscoordedit itemnegatief in2011,maar70%vandeziekenhuizen formu-leerdeereenverbeteractieover.De helft van de ziekenhuizen dat het gekozen transmuraal zorgproject uit2011verderzette,heeftgebruikgemaaktvanhet7-fasenmodel(70op141).64vande70ziekenhuizenhebbenhet7-fasenmodelsystematischgebruikt.Twaalf ziekenhuizen konden het 7-fasenmodel helemaal doorlopen, tot enmetdefasevanborging.Eenkleinehelftvandeziekenhuizenslaagdeerinomtekomentotfase4,deontwikkelingsfase.Indezefasewordtgeëvalueerdofdebasisvereistenvoorhetstartenvanhettransmuraalzorgprojectaanwezigzijn.

20

Het is niet duidelijkwaarom ziekenhuizen het 7-fasenmodel niet gebruik-ten.Het 7-fasenmodel is nochtans afgeleid van de niet onbekendePDCA-methodiek.

28van169ziekenhuizenhebbeneennieuw transmuraal zorgprojectopge-startin2012eneenSWOT-analyseuitgevoerd(20acute,6psychiatrischeen2Sp-ziekenhuizen.Deresultatenvandeze28ziekenhuizenvertoondendezelfdetendensenalsderesultatenvande165ziekenhuizendiein2011eenSWOT-analyseuitvoerden.

Hoofdstuk 3. Indicatoren

Uitderesultatenvandeziekenhuisrapportenbleek,jaarnajaar,dathetcon-cept‘indicatoren’eenmoeilijkgegevenis.Eenminderheidvandeziekenhui-zenslaagdeerinomindicatorengoedteformulerenen/ofindicatorentere-laterenaansleutelinterventies.Bovendienblijvenindicatorenbinnendecon-textvanhettweedemeerjarigprogramma(2013-2017)eencruciaalgegeven.Aandeziekenhuizenwordtimmersgevraagdomdegekozenverbeteractiesprocesmatigteontwikkelen,teimplementeren,bijtesturenenoptevolgen.Goedgeformuleerdeenrelevanteindicatorenzijnhiervoornoodzakelijk.

Omwille vandebovenstaande redenenwerdenzeven specifiekeworkshopsover indicatoren georganiseerd, volgens het principe ‘train the trainer’. Erwerdrekeninggehoudenmetdedrieziekenhuistypes.Deworkshopswarenspecifiek bedoeld voor kwaliteitscoördinatoren, (staf)medewerkers patiënt-veiligheidenzorgverleners.Intotaalnamen220ziekenhuismedewerkersdeel.

Hoofdstuk 4. Begeleidings- en ondersteuningsplan

IederjaarwordendoordeFODVolksgezondheidbegeleidings-enondersteu-ningsactiviteitengeorganiseerdinhetkadervandedriepijlersvanhetcon-tract‘coördinatie kwaliteit enpatiëntveiligheid’.Het gaat hierbij steeds omeencombinatievantheoretischeinzichtenenpraktischetoepassingen.Inhetvijfdecontractjaar lagde focusopworkshopsoveranalysemethodesen in-dicatoren.Ookin2012werdeensymposium‘kwaliteitenpatiëntveiligheid’georganiseerd.

Deziekenhuisnetwerkeninderegio’sblijvenactief,metelkeeneigendyna-miek.


21

Ineenvierdehoofdstukwordendebegeleidings-enondersteuningsactivitei-tentoegelichtdieplaatsvondentussenseptember2012totmedio2013.

Hoofdstuk 5. Orientaties voor de toekomst

Ineenafsluitendenvijfdehoofdstukwordendeoriëntatiesvoordetoekomstbesprokenwaarbijdefocusligtopdeinhoudvanhettweedemeerjarigpro-grammatot2017.Devierbouwstenenvooreenperformantziekenhuisbeleid:innovatie, ondernemingszin, samenwerking en/of netwerking en klantge-richtheidblijvenbehoudenalsrodedraadenwordenverdergeoperationali-seerdingeneriekeenspecifiekethema’s.

Degeneriekethema’szijnuniformvooralleziekenhuistypesengaanovervei-ligheidsmanagement,leiderschap,communicatieenpatiëntenfamilieempo-werment.De specifieke thema’shebbenbetrekkingophoog-risicomedica-tie,‘Safe Surgery’3,identitovigilantieofvrijheidsbeperkendemaatregelen4 en transmuralezorg.

3 Enkelvooracuteziekenhuizen.4 Enkelvoorpsychiatrischeziekenhuizen.

Voorwoord

23

VOORWOORD

Hetvoorliggenderapport‘KwaliteitenPatiëntveiligheidinBelgischezieken-huizenanno2012’ishetvijfderapportinhetkadervanhetcontract‘coör-dinatiekwaliteitenpatiëntveiligheid’.Hetistegelijkookhet laatsterapportbinnendecontextvaneeneerstemeerjarenplandatvanstartgingop1juli2007eneindigdeop31december2012.

Erisdoordeziekenhuizensindsdestartvanditmeerjarenplanin2007eengrotewegafgelegdophetvlakvankwaliteitenpatiëntveiligheid.Decollec-tievebewustwordingvanhetbelangvankwaliteitenpatiëntveiligheidbinnendeverschillendegeledingenvanhetziekenhuisiseenbelangrijkeverdienstevanheteerstemeerjarenplan.Anderzijdsblijktuitderesultatenvanditrap-portdatwenietopdelauwerenmogenrusten.Leiderschapwordtmeerdanooitdeconditio sine qua nonomenerzijdsdebereikteresultatenteborgen,enanderzijdsdebestaandeentoekomstigeuitdagingenhethoofdtebieden.Omdezeredenisleiderschapeenbelangrijkthemagewordenineentweedemeerjarigprogrammatot2017.

Hettweedemeerjarigprogrammaoverkwaliteitenpatiëntveiligheidisvanstartgegaanop1januari2013enloopttot31december2017.Hetiseenzeerambitieusplanwaarstapsgewijsengefaseerdaangewerktwordt.Eennieuwgegevenisdeaandachtvoorhetthema‘patiëntenfamilieempowerment’,eenthemadat kanbeschouwdworden als een rodedraaddoorheenhet ganseprogramma.Patiëntenenhunfamiliewordennogveelteweinigbetrokkeninhunindividueelzorgtraject.Veelteweinigwordtdepatiëntgezienalseenbe-langrijkebronvaninformatieomdezorgmeerkwaliteitsvolenveiligertema-ken.Depatiëntalspartnerinzijneigenzorgprocesisdenatestrevenambitie.

Hettweedemeerjarigprogrammaoverkwaliteitenpatiëntveiligheidomvatduidelijkestreefdoelen,tebereikentegen2017.Dezestreefdoelenzijnnauwverbondenmetdeactueleontwikkelingen inde ziekenhuizen.Steedsmeerziekenhuizenkiezenervooreenaccrediteringstrajectaantevatten.HetisdebedoelingvandeFODVolksgezondheidomziekenhuizenteondersteunenindeze,enandere,ontwikkelingen.

Wewensenuveelleesgenot.

ChristiaanDecosterDirecteur-generaalGezondheidszorg

Inleiding

25

INLEIDING

NahetadviesvandeNationaleRaadvoorZiekenhuisvoorzieningenin2006m.b.t.definancieringvankwaliteit inziekenhuizen,worden jaarlijksecon-tractenaangebodenaandeziekenhuizenbetreffendedecoördinatievankwa-liteitenpatiëntveiligheid.Ziekenhuizenparticiperenopvrijwilligebasis.Aanelkdeelnemendziekenhuiswerdeenbudgettoegekendopbasisvanhetaantalerkendebedden.Kleinereinstellingentot100erkendebeddenontvangeneenbedragvan10.000euro.Intotaalwerdvoorhetcontractjaar2012eenbudgetvan7,6miljoen eurobesteed aanditproject.Hetpercentagedeelnemendeziekenhuizensteegnaar92,3%(grafiek1).

Grafiek 1: Participatiegraad van de Belgische ziekenhuizen aan het contract ‘coördinatie kwaliteit en patiëntveiligheid’

0.0 %

20.0 %

40.0 %

60.0 %

80.0 %

100.0 %

% z

ieke

nhui

zen

% e

rken

de b

edde

n

% z

ieke

nhui

zen

% e

rken

de b

edde

n

% z

ieke

nhui

zen

% e

rken

de b

edde

n

% z

ieke

nhui

zen

% e

rken

de b

edde

n

% z

ieke

nhui

zen

% e

rken

de b

edde

n

2007-2008 2011 2012

80 %

91 % 90 %97 %

91 %97 %

91 %

99 %92 %

99 %

2008-2009 2009-2010

26

Dejaarlijksecontractenzijngekaderdinheteerstemeerjarenplan‘kwaliteitenpatiëntveiligheid’(2007-2012)engebaseerdopdriepijlers:structuur,pro-ces en resultaat (cf. triade vanDonabedian).Hetwerdontwikkeldomeenduidelijkerbeeldtekrijgenoverdebeoogdefinaliteitenoplangeretermijn,zowelvoordeziekenhuizenalsvoordeFODVolksgezondheid.Daarnaast zijn ‘kwaliteit en patiëntveiligheid’ thema’s die, door hun com-plexiteit,eengefaseerdeenplanmatigeaanpakvragen.

Deeerstepijlergaatoverhetontwikkelenvaneenveiligheidsmanagement-systeem(VMS),detweedepijlerovertransmuralezorgprojectenendederdepijleroverindicatoren.Perpijlerwordenjaarlijksnieuweelementenaangebo-denaandeziekenhuizenenwordtverdergebouwdopdegevraagdeactivitei-tenvanhetjaarvoordien.

Indeeerstedriehoofdstukkenwordtgerapporteerdoverderesultatenvandeziekenhuizenperpijler.Elkvandezehoofdstukkenvolgteenzelfdestructuur:naeenoplijstingvandebelangrijkstekernconclusieseneenkorteinleiding,volgt een toelichtingoverdecontext,degebruiktemethodologie,de resul-tatenentenslotteeendiscussie.Waarmogelijk,wordenderesultatenuitderapportenvanhetvijfdecontractjaar(2012)vergelekenmetdieuitdeviervoorgaandejaren.

Inhoofdstuk4wordteentotaaloverzichtvandeaangebodenbegeleidings-enondersteuningsactiviteitengegeven.

Hetrapportwordtafgeslotenmeteenhoofdstukoverdeoriëntatiesvoordetoekomstdatverderbouwtopdestrategischevisiezoalsgepresenteerdinderapportenvande eerste vier contractjaren (2008, 2009, 2010, 2011). Indithoofdstukwordtookdekoppelinggemaaktmethettweedemeerjarigpro-gramma(2013-2017).

Pijler 1: Patiëntveiligheidsmanagementsysteem

27

Hoofdstuk 1

HOOFDSTUK 1.PIJLER 1: PATIËNTVEILIGHEIDSMANAGEMENTSYSTEEM

Kernconclusies

173vande177deelnemendeziekenhuizenhebbeneenrapportingediend.Onderstaandekernconclusieshebbenbetrekkingop173ziekenhuizen.

62%vandeziekenhuizenmaaktengebruikvanmeerdanééninforma-tiebronvoordezelfevaluatievanhetVMSwaarbijdecombinatievandeVMS-checklistendecultuurmetingdemeestvoorkomendewas.

Demeestgebruikteinformatiebronnenvoordezelfevaluatievanhetvei-ligheidsmanagementsysteem (VMS)waren deVMS-checklist en de cul-tuurmeting(84%versus65%)enditvooralleziekenhuistypes.

Inacuteziekenhuizenisaccrediteringdederdemeestgebruikteinforma-tiebronvoordezelfevaluatievanhetVMS.

Op basis van de zelfevaluatie werden verbeteracties geselecteerd. 63 %(n=304)vandegeselecteerdeverbeteractieshadbetrekkingop6vande12kernelementen,metname:• hetmeld-enleersysteemvoorincidentenenbijna-incidenten(14%,n=69);

• retrospectieveincidentanalyse(11%,n=55);• hetpatiëntveiligheidsplan(10%,n=49);• indicatoren(10%,n=46);• patiëntveiligheidscultuur(9%,n=43);• leiderschapenbetrokkenheidmanagement(9%,n=42).

57%vandeziekenhuizen(n=99)beschiktovergoede praktijkvoorbeel-denwaarvoordebereidheidbestaatdezetedelen.

28


In80%vandeacute ziekenhuizen,79%vandepsychiatrischezieken-huizenen75%vandeSp-ziekenhuizenwerdendegeselecteerdekernele-menten,verbeteractiesengoedepraktijkvoorbeeldengevalideerddoordeziekenhuisdirectie.

Naaraanleidingvandetweede cultuurmetingin2011heefthetmerendeelvandeziekenhuizendiedeelnamenaanhettweedebenchmarkonderzoekderesultatenvoorgestelden/ofbesprokenmethetComitéPatiëntveiligheidofeengelijkaardigestructuur(92%,n=130)enmetdedirectie/raadvanbestuur(82%,n=115).

Intotaalwerdover287verbeteractiesgerapporteerd.Dedimensieswaar-overdedrieziekenhuistypesdemeesteverbeteractiesrapporterenzijn:• D02:dewijzewaaropdeorganisatieleertenvoortdurendtrachttever-beteren(10%,n=30);

• D05:feedbackencommunicatieoverveiligheid(16%,n=47);• D10:overdrachtentransfer(25%,n=71);• O02:frequentievan‘event’rapportering(18%,n=53).

Dedimensies‘overdrachtentransfer’en‘frequentievan‘event’rapportering’werdenhetmeestgekozenomverbeteractiesteinitiëren.Hetwarentevenstweedimensiesmetdeminstpositievescoresindebeidecultuurmetingen.

Voor 3 op de 4 verbeteractieswerd eenmultidisciplinair team samen-gesteld(75%,n=216),verhoudingsgewijsgebeurdedathetmeestinSp-ziekenhuizen.

Voor 287 verbeteracties werden in totaal 612 indicatoren omschrevenwaarvan61%teller/noemerindicatorenen39%ja/neenindicatoren.

Resultaatsindicatorenwerdenhetmeestopgevolgd,structuurindicatorenhetminst.

Streefwaarden werden vooral bepaald voor procesindicatoren in acuteziekenhuizen terwijl inpsychiatrischeenSp-ziekenhuizendit vooral ge-beurdevoorstructuurindicatoren.


29

Hoofdstuk 1

Voor7opde10indicatorenwerdenderesultaten besproken met de be-trokkenzorgverlenersendedirectie.Inacuteziekenhuizenginghetvoor-namelijkoverproces-enresultaatsindicatoren,inSp-ziekenhuizenvoor-namelijkoverstructuurindicatoren.

Failure Mode and Effect Analysis (FMEA)ofHealthcare Failure Mode and Effect Analysis(HFMEA)wasdemeestgekozenmethodevooreenproactieve risicoanalyse(77%).Voordedrieziekenhuistypeswas‘medicatieveiligheid’hetmeestgekozenthema,gevolgddoor‘opname/ontslag/transfer’en‘iden-titovigilantie’.Voordepsychiatrischeziekenhuizenwaren‘suïcide’en‘auto-mutilatie’eveneensbelangrijkethema’svooreenproactieverisicoanalyse.

Voordethemakeuzevaneenproactieveanalysehebbenziekenhuizenzichlatenleidendoorwatgeleerdwerduithetmeld-enleersysteemvoorinci-dentenenbijna-incidentenenerzijdsendoorhetinvoerenvannieuweofherziendeproceduresanderzijds.

Eenproactieverisicoanalysewerdin94%vandeziekenhuizenuitgevoerddoor een multidisciplinaire werkgroep waarin het directieniveau in demeesteziekenhuizenbetrokkenwerd.Slechts4vande173ziekenhuizenbetrokkenpatiëntenofhunfamilie.

Opbasisvanderesultatenvaneenproactieverisicoanalysewerdendoordemeesteziekenhuizenverbeteractiesopgestartdieuiteraardbetrekkinghaddenopdegeanalyseerderisico’s.

In96%vandeziekenhuizenbestaateenziekenhuisbreed melden leersy-steem voor incidenten en bijna-incidenten.Inbijna3op4ziekenhuizenbestaatdemogelijkheidomelektronisch temelden.Demeestgebruiktesoftwarewascommerciëlesoftware.

4opde10ziekenhuizenbeschiktenoverparallellemeldsystemenvoorspe-cifiekeincidenten,voornamelijkvoorincidenteninrelatietothemovigi-lantie,agressieenfarmacovigilantie.

In1opde4ziekenhuizenkondenpatiënteneenincidentmeldingmakenviaeenspecifiekkanaal.

DeminimaledatasetvandeWHO-taxonomiewerdgebruiktin9opde10ziekenhuizen.

30

Indeperiodetussen1april2012en30juni2012werden20.911incidentengemeld,waarvan327meternstgraadIIIofIV.

De meest voorkomende incidenttypes waren: ‘ongeval van de patiënt’,‘gedragvanpersoneel/patiënt’en‘medicatie/IV–vloeistoffen’.Vande327gemeldeincidentenmeternstgraad3en4werdener77(24%)nietge-analyseerd.

Voor90%vanalle toegekendecodesvoordeklasse‘incidenttype (pro-cedure)’envoor95%voordeklasse‘incidenttype(probleem)’gebeurdedecoderingtotophetdiepsteniveau.Deklasse‘gevolgenvoordepatiënt’(ernstgraad)werdin99%vandekerengecodeerdtotophetdiepsteni-veau,voordeklasse‘gevolgenvoordeorganisatie’wasdat73%.

Tweeënveertigincidentenhaddenbetrekkingopeenverkeerdepatiënt.

In88%vandeziekenhuizen(n=153)stondhetComité Patiëntveiligheid invoordecoördinatievanallepatiëntveiligheidsinitiatieven.

1. INLEIDING

InheteerstemeerjarenplanvandeFODVolksgezondheid(2007-2012)werd,op basis van de jaarcontracten ‘coördinatie kwaliteit en patiëntveiligheid’,sterk ingezet op het ontwikkelen van een patiëntveiligheidsmanagement-systeem(pijler1vanhetcontract).Hierbijwerduitgegaanvandevolgende12kernelementen waaraan een patiëntveiligheidsmanagementsysteem (VMS)moetvoldoen5:1. hetopstellenvaneen(kwaliteits-en)patiëntveiligheidsplan2. hetleiderschapendebetrokkenheidvanhetmanagement3. deinhoudelijkebetrokkenheidvandeverschillendedisciplinesinhetzie-kenhuis,inhetbijzondervandeartsen

4. hetuitbouwenvaneenpatiëntveiligheidscultuur5. het ontwikkelen en implementeren van eenmeld- en leersysteem voorincidentenenbijna-incidenten

6. het uitvoeren van een retrospectieve analyse van incidenten en bijna-incidenten

5 VMSVeiligheidsprogramma,www.vmszorg.nl.


31

Hoofdstuk 1

7. hetopmakenvaneenproactieverisico-inventarisatie8. het systematisch opvolgen van eenduidig gedefinieerde (patiëntveilig-heids-)indicatoren

9. hetintegrerenvanalleinformatiebronnenvanpatiëntveiligheid10.hetbetrekkenvandepatiëntalspartnerinhetzorgproces,rekeninghou-dendmetdecultureleidentiteitvandepatiënt

11.hetonderhoudenvantransmuraleinteractie12.hetpermanentverbeterenvanveiligezorg

DezekernelementenzijntevensbelangrijkeEuropeseaanbevelingen.6

In het tweedemeerjarig programma (2013-2017) blijft veiligheidsmanage-menteenbelangrijkaandachtspunt.Omziekenhuizentoetelatenvanaf2013gerichteverbeteractiesteplannenenoptevolgenwerdinhetcontract2012gevraagdomeenzelfevaluatieuittevoerenvanhethuidigeVMS.

2. CONTEXT EN METHODOLOGIE

Voorhetcontract2012werddeinhoudgedifferentieerdtussendeziekenhui-zen,afhankelijkvanhetjaarwaarindeeerstecultuurmetingwerduitgevoerd.

Aandeziekenhuizenwerdgevraagddevolgendeactiesuittevoeren:• eenzelfevaluatievanhetVMS(alleziekenhuizen);• eenanalysevanderesultatenvandetweedecultuurmetingmetvergelij-kingvanderesultatenuitdeeerstecultuurmetingenhetimplementerenvan verbeteracties voor ziekenhuizen die een eerste cultuurmeting uit-voerdenin2008;

• eentweedeziekenhuisbredecultuurmetingvoorziekenhuizendieeeneer-stecultuurmetinguitvoerdenin2009of2010;

• eenproactieverisicoanalyse(alleziekenhuizen);• hetcoderenvanvijfverschillendeincidententotophetdiepsteniveauenvolgensdeWHO-taxonomie(alleziekenhuizen);

• eenoverzichttegevenvandegemeldeincidentenendeernstgraadervanvoordeperiodevan1april2012t.e.m.30juni2012(alleziekenhuizen).


6 CouncilRecommendationof9June2009onpatientsafety(2009/C151/01)http://ec.europa.eu/health/patient_safety/docs/council_2009_en.pdf.

32

2.1. Zelfevaluatie van het veiligheidsmanagementsysteem (VMS)

Inhetvijfdecontractjaar(2012)diendendeziekenhuizeneenzelfevaluatieuittevoerenvanhunVMS.Debedoelingwasomeenzovolledigmogelijkbeeldhiervantebekomen.Tegelijkertijdiseenzelfevaluatieeenbruikbaarinstru-mentomnategaaninwelkemateverbeteractieszijndoorgevoerdenwaarzichnogknelpuntenvoordoen.

InoverlegmetdeFederaleWerkgroepPatiëntveiligheid7ontwikkeldedeCelKwaliteitenPatiëntveiligheideenVMS-checklistwaarbijdebovengenoemde12kernelementenhetuitgangspuntvormden.Ditdocumentwasbedoeldalsinternwerkdocumentenalshulpmiddelvoorziekenhuizen.Erwerdnietge-vraagdomditdocumentterugtesturennaardeFODVolksgezondheid.Er diende, onafhankelijk van de gebruikte informatiebron, wél gerappor-teerd tewordenoverdegekozenkernelementenvaneenverbeterplanvan-af 2013 (minimum 1,maximum 3) en van de goede praktijkvoorbeelden(maximum3).

Omziekenhuizen teondersteunenwerdeveneenseenhandleidingontwik-keldwaarineenmogelijkewerkwijzevoorhetgebruikvandeVMS-checklistwerdbeschreven.CruciaalhierinisdathetComitéPatiëntveiligheideencen-tralerolkrijgttoebedeeldindezemultidisciplinaireoefeningendatookdeziekenhuisdirectiesexplicietwordenbetrokken.Deimplementatieendever-ankeringvaneenVMSindeziekenhuisorganisatieisimmersslechtsmogelijkmitsdevolledigesteunvandeziekenhuisdirectie,deraadvanbestuurendeleidinggevenden. Concreet betekent dit dat patiëntveiligheid een prioriteitmoetzijnbinnenhetalgemeenziekenhuisbeleid.Eenzichtbareenpersoonlijkebetrokkenheidvandeziekenhuisdirectieisdanookeenessentiëlevoorwaardevooreensuccesvolveiligheidsmanagement.

Voor de zelfevaluatie konden ziekenhuizen, naast deVMS-checklist, ookgebruikmaken van de informatie bekomen uit de tweede patiëntveilig-heidscultuurmeting,het accrediteringstraject (indienvan toepassing),hetpatiëntveiligheidsplan,hetEFQM-model/Kwadrantofeenandereinforma-tiebron.

7 DenamenvandeledenvandeFederaleStrategischeWerkgroepPatiëntveiligheidzijnterugtevindenopdelaatstepaginavanditrapport.


33

Hoofdstuk 1

2.2. Patiëntveiligheidscultuurmeting

Zoalsbijdeeerstecultuurmetingwerdookvoordetweedecultuurmeting(in2011)gebruikgemaaktvande‘Hospital Survey on Patient Safety Culture’8, een gevalideerdmeetinstrumentvanhetAHRQ(Agency for Healthcare Research and Quality).

Met de tweede patiëntveiligheidscultuurmeting werd onderzocht in welkematedescoresopbepaaldedimensiesveranderdzijn.Omditmogelijktema-kenwashet essentieel datdemeting consistentwerduitgevoerd.Hiervoorwerdaandeziekenhuizengevraagdomrekeningtehoudenmetdevolgendeelementen:decultuurmetingmoestziekenhuisbreedwordenuitgevoerd,hetprotocolendevragenlijstmoestennauwgezetgevolgdwordenenziekenhui-zendiendeneenherinneringsbrieftesturenomderesponsgraadtemaximali-seren.Ziekenhuizendiewenstendeeltenemenaaneentweedeexternebench-marking,kondenhungegevensopnieuwovermakenaandeUHasselttotenmetmaart2012.Ziekenhuizendieeentweedecultuurmetinguitvoerdenin2012kondennietmeerdeelnemenaanhetbenchmarkonderzoek.

2.2.1. Analyse van de resultaten van de tweede cultuurmeting, uitgevoerd in 2011

Deresultatenvandetweedecultuurmeting,uitgevoerdin2011,diendentewordengeanalyseerd,geïnterpreteerdenomgezetinSMART-doelstellingen.Eveneenswerdgevraagdom,opbasisvanderesultaten,tweeverbeteractiesoptestarten.Deverbeteractiesbetreffenminimaaltweevandevolgendevei-ligheidscultuur-ofoutcomedimensiesvanhetmeetinstrument:

veiligheidscultuurdimensies:D01: manager/supervisorverwachtingenenactiesdiepatiëntveiligheidbe-

vorderen;D02: dewijzewaaropdeorganisatieleertenvoortdurendtrachtteverbeteren;D03: teamwerkbinnenafdelingen;D04: openheidnaarcommunicatie;D05: feedbackencommunicatieoverveiligheid;D06: nietbestraffenderesponsopfouten;D07: bestaffing;D08: ziekenhuismanagementondersteuningvoorpatiëntveiligheid;D09: teamwerkdoorheendeziekenhuisafdelingen;D10: overdrachtentransfer.

8 www.ahrq.gov/qual/hospculture.

34

outcome dimensies:O01: globaleperceptieoverveiligheid;O02: frequentievan‘event’rapportering.

Intabel1wordendeverschillendedimensiesvanhetinstrumentvoorgesteldmeteenkorteomschrijvingvandeinhoudperdimensie.Dezeomschrijvin-genzijnafgeleidvandevragenuithetmeetinstrument.

Tabel 1: Overzicht van de 12 dimensies van de ‘Hospital Survey on Patient Safety Culture’

PATIENTVEILIGHEIDSCULTUURDIMENSIES

D01 Manager/supervisorver-wachtingen en acties die patiëntveiligheid bevorderen

1. De ‘supervisor’ toont waardering wanneer er gewerkt wordt met de uitgewerkte procedures in verband met patiëntveilig-heid.

2. De ‘supervisor’ houdt ernstig rekening met suggesties van medewerkers/collega’s om patiëntveiligheid te verbeteren.

3. Wanneer de werkdruk toeneemt verwacht de ‘supervisor’ dat er sneller gewerkt wordt, zelfs als daarvoor stappen in de procedures moeten worden overgeslagen.

4. De ‘supervisor’ ziet steeds terugkerende problemen op het vlak van patiëntveiligheid over het hoofd.

D02 De wijze waarop de organisatie leert en voortdurend tracht te verbeteren

1. Het ziekenhuis onderneemt acties om de patiëntveiligheid te verbeteren.

2. Fouten hebben al geleid tot positieve veranderingen.3. Als veranderingen ter verbetering van patiëntveiligheid

worden doorgevoerd, dan wordt de effectiviteit ervan steeds geëvalueerd.

D03 Teamwerk binnen afde-lingen

1. Medewerkers en collega’s steunen elkaar in de werkomgeving.2. Wanneer er veel werk op korte tijd gedaan moet worden,

wordt samengewerkt als een team.3. In de werkomgeving behandelen medewerkers/collega’s

elkaar met respect.4. Wanneer het zeer druk wordt, komen andere medewerkers/

collega’s helpen.

D04 Openheid naar commu-nicatie

1. Medewerkers/collega’s kunnen vrijuit spreken wanneer ze iets zien dat de zorg voor de patiënt negatief beïnvloedt.

2. Medewerkers/collega’s kunnen beslissingen of acties van personen met een hogere hiërarchische positie kritisch, maar constructief, bespreekbaar maken.

3. Medewerkers/collega’s zijn bang om vragen te stellen wan-neer er iets niet in orde lijkt.


35

Hoofdstuk 1

PATIENTVEILIGHEIDSCULTUURDIMENSIES

D05 Feedback en communica-tie over veiligheid

1. Er wordt feedback gegeven over veranderingen die gebeuren op basis van foutrapporteringen.

2. Er wordt informatie gegeven over fouten die gebeuren bin-nen de werkomgeving.

3. In de werkomgeving worden fouten besproken om te voorko-men dat ze opnieuw gebeuren.

D06 Niet-bestraffende res-pons op fouten

1. Medewerkers/collega’s hebben het gevoel dat fouten tegen hen gebruikt worden.

2. Wanneer een fout gerapporteerd wordt, bestaat het gevoel dat men zich vooral op de persoon richt en niet op het probleem.

3. Medewerkers/collega’s vrezen dat fouten die gemaakt wor-den in hun persoonlijk dossier bewaard blijven.

D07 Bestaffing 1. Er is voldoende bestaffing om de werkbelasting aan te kun-nen.

2. Medewerkers/collega’s werken meer uren dan goed is voor de zorgverlening aan de patiënt.

3. Er worden teveel tijdelijke medewerkers ingeschakeld dan goed is voor de zorgverlening aan de patiënt.

4. Er wordt vaak gewerkt in een ‘crisistoestand’: er wordt geprobeerd te veel te doen en te snel.

D08 Ziekenhuismanagement-ondersteuning voor patiëntveiligheid

1. Het ziekenhuismanagement zorgt voor een werkklimaat dat patiëntveiligheid bevordert.

2. De acties van het ziekenhuismanagement illustreren dat patiëntveiligheid een topprioriteit is.

3. Het ziekenhuismanagement lijkt enkel geïnteresseerd in patiëntveiligheid als er iets is misgelopen.

D09 Teamwerk doorheen ziekenhuisafdelingen

1. Ziekenhuisafdelingen werken niet zo gecoördineerd samen.2. Er is een goede samenwerking tussen afdelingen/diensten die

vaak samenwerken.3. Het is vaak onaangenaam om samen te werken met mede-

werkers/collega’s van andere afdelingen/diensten.4. Afdelingen/diensten werken goed samen om de best moge-

lijke zorgen aan de patiënten te kunnen bieden.

D10 Overdracht en transfer 1. Bij het transfereren van patiënten naar andere afdelingen worden zaken over het hoofd gezien.

2. Er gaat vaak belangrijke informatie over de patiënt verloren bij het wisselen van werkposten.

3. Er treden vaak problemen op bij het uitwisselen van informa-tie tussen afdelingen/diensten.

4. Het wisselen van werkposten is problematisch voor de pa-tiënten in het ziekenhuis.

36

OUTCOME DIMENSIES

O01 Globale perceptie over veiligheid

1. Het is eerder toevallig dat er in de instelling geen ernstigere fouten gemaakt worden.

2. Patiëntveiligheid wordt nooit opgeofferd om meer werk gedaan te krijgen.

3. Er zijn problemen in verband met patiëntveiligheid in de werkomgeving.

4. Procedures en systemen zijn goed uitgewerkt om fouten te vermijden.

O02 Frequentie van ‘event’-rapportering

1. Er wordt een fout gemaakt, maar deze fout wordt opgemerkt en gecorrigeerd vooraleer de patiënt schade ondervindt. Hoe vaak wordt dit gemeld?

2. Er wordt een fout gemaakt waarvan we weten dat deze fout de patiënt niet kan schaden. Hoe vaak wordt dit gemeld?

3. Er wordt een fout gemaakt die de patiënt schade had kunnen berokkenen, maar hem uiteindelijk ongedeerd liet. Hoe vaak wordt dit gemeld?

2.3. Proactieve risicoanalyse

Inhetderde(2010)enhetvierde(2011)contractjaarwerdaandeziekenhui-zengevraagdomvijfincidentenretrospectiefteanalyseren.Vanafhetvijfdecontractjaar(2012)werd ingezetopproactieverisicoanalyseendiendendeziekenhuizen een proactievemethode toe te passen op een gekozen (deel)proces.

Eenproactieveanalyselaattoeompotentiëleincidentenoptesporenentevoorkomenvoordatdezeontstaan.Allemanierenwaarophetproceskanfa-len(‘failure modes’of‘faalwijzen’)wordensystematischbenoemdenbeoor-deeldophunpotentiëleeffect.Vervolgenswordenmaatregelengenomendiedekansophetontstaanvandezefaalwijzenkunnenverminderenofhetef-fectervankunnenbeperken.DemeestgekendemethodeisHFMEA.HFMEAstaatvoor‘Healthcare Failure Mode and Effect Analysis’.HFMEAisontwik-keldvanuitFMEAdoorhetNational Center for Patient Safety(NCPS)vanhetAmerikaanseDepartment of Veterans’ Affairs.

In2006 isHFMEAnaarhetNederlands vertaald als‘ScenarioAnalyse vanFaalwijzen,EffectenenRisico’s’(SAFER).MeerinformatieoverSAFERison-dermeertevindenop:http://www.veiligezorgiederszorg.nl/speerpunt-vms/safer-boekje.pdf.


37

Hoofdstuk 1

EenandereproactieveanalysemethodeisdeBow-Tie-methode(‘vlinderdas-model’).Dezemethode is oorspronkelijk afkomstig uit de petrochemischeindustrieendeluchtvaart.DeBow-Tie-methodeiseenkwalitatieverisicoanalysemethodewaarmeeopeensystematischeenefficiëntewijzeeenbeeldkanwordenverkregenvanderisico’sdieineenorganisatieaanwezigzijnenvandepreventieveenherstel-maatregelendiehierover(kunnen)wordenontwikkeld.DeBow-Tie-methode kan ook gebruiktworden als retrospectieve analyse-methode.

2.4. Toepassing van de WHO-taxonomie

BijdeverwerkingvanderesultatenvandevoorbijecontractjarenbleekdatdeklassenendesubklassenvandeWHO-taxonomienietaltijdtotophetdiep-steniveauwerdengecodeerd.Daaromwerdinhetvijfdecontractjaar(2012)hieraanextraaandachtbesteed.Indienoptermijngestreefdwordtnaareendataverzamelingtussenziekenhuizen,dienstenen/ofspecialismenishetcru-ciaaldathetcoderencorrectentotophetdiepsteniveaugebeurt.

2.5. Overzicht van gemelde incidenten volgens ernstgraad (periode 01/04 – 30/06/2012)

Aandeziekenhuizenwerdgevraagdomvoorallegemeldeincidentenuithettweedetrimestervan2012(1april2012t.e.m.30juni2012)hetincidenttype en de ernstgraad(=graadvanschadeaandepatiënt)optegeven.VoorderapportageaandeFODVolksgezondheidwerdendeernstgradenge-clusterdindevolgendedriecategorieën:• geenschade;• lichteenmatigeschade;• ernstigeschadeenoverlijden.

Ziekenhuizendieneninternechterweltebeschikkenovereenoverzichtvandeincidenttypesmetdevijfonderscheidenernstgraden.

Geen,lichte,matige,ernstigeschadeofoverlijdenwordtindetaxonomiealsvolgtgedefinieerd:• Geenschade:hetincidentheeftgeenenkelgevolgvoordepatiënt:– erwordengeensymptomenwaargenomen;– erisgeenbijkomendebehandelingvereist.

38

• Lichteschade:– depatiëntvertoontlichtesymptomenofbeperktfunctieverlies;– deschadeisminimaalofmatigmaarvankorteduur;– erisgeenofslechtsminimaleinterventievereist(bv.extraobservatieofonderzoek).

• Matigeschade:– hetincidentveroorzaaktsymptomenwaardoorverdereinterventie(bv.bijkomendeoperaties,behandelingen)noodzakelijkisOF

– eenverlengdeligduurnodigisOF– hetincidentveroorzaaktpermanente,langdurigeschadeoffunctiever-liesbijdepatiënt.

• Ernstigeschade:– hetincidentveroorzaaktdenoodtotlevensreddendingrijpenOF– majeurechirurgieofmedischebehandelingdiedelevensverwachtingverkort,isnoodzakelijkOF

– het incident veroorzaakt zware permanente, langdurige schade offunctieverliesbijdepatiënt.

• Overlijden:– hetoverlijdenvandepatiëntwerdveroorzaaktof,opkorte termijn,bespoedigddoorhetincident.

2.6. Meld- en leersysteem voor (bijna-)incidenten

Vanafhetderdecontractjaar(2010)werdaandeziekenhuizenexplicietge-vraagdomeenziekenhuisbreedmeld-enleersysteemvoorincidentenenbij-na-incidententeimplementerenwaarbijminimaaleenaantalklassenuitdeWHO-taxonomieopgenomenenverplichtgecodeerdmoetenworden.Hetgevraagdemeld-enleersysteemkonontwikkeldzijn(ofworden)doorhetziekenhuis,dooreenexternepartijofdooreencommerciëlefirma.Inallegevallendienthetmeld-enleersysteemtevoldoenaandecriteriazoalsgedefinieerddoordeFederaleWerkgroepPatiëntveiligheidinmaart2009.Innovember2012werdendecriteriageactualiseerd.Degeactualiseerdecriteriazijnterugtevindenalsbijlageopwww.patient-safety.be.

Het systeemmoet tevensvoldoenaandeeisendiegesteldwordendoordewetvan8december1992totbeschermingvandepersoonlijkelevenssfeertenopzichtevandeverwerkingvanpersoonsgegevens,enhaaruitvoeringsbesluitvan13februari2001.Ditbetekentdatinhetmeld-enleersysteemdemoge-lijkheidomanoniemtemeldenvoorzienmoetwordenendatincidentennaanalysegeanonimiseerdworden.


39

Hoofdstuk 1

Deziekenhuizenwerdentevensaangemoedigdomeenexportvandegege-vensinXML-formaattevoorzien.

Inhetvijfdecontractjaar(2012)werdendeziekenhuizenopnieuwbevraagdoverdestandvanzakenbetreffendehetmeld-enleersysteemvoorincidentenenbijna-incidenten.

Vooraleer de resultaten te bespreken, wordt eerst wat dieper ingegaan optwee aan het melden leersysteem gerelateerde thema’s: de International Classification for Patient Safety(ICPS)vandeWHOmetdegevraagdemini-maledatasetenhetXML-exportmodel.

2.6.1. DeInternationalClassificationforPatientSafety(taxonomie)

Aandeziekenhuizenwerdreedsin2009gevraagdominhetmeld-enleer-systeemdemogelijkheid te voorzienom incidenten in te delen volgensdeInternational Classification for Patient Safety(ICPS)vandeWHO.DeICPSis eenconceptueel raamwerkbestaandeuit10groteklassen,48 sleutelcon-ceptenenongeveer700begrippen.Deoorspronkelijkeversievande ICPS,ontwikkelddoordeWorld Alliance for Patient Safety9werddoordefederalewerkgroep taxonomie aangepast aan de Belgische situatie en naar de drielandstalenvertaald.DeWHOheeftaandeFODVolksgezondheiddetoelatinggegevenombijlage1vanhetICPS-rapporttevertalen.

Eenvolledigeclassificatievaneenincidentisnietaltijdzinvolenzekernietaltijdnodig.DaaromwerddoordeFODVolksgezondheideenminimaleda-tasetbepaaldwaarbij4(opde10)hoofdklassenmoetenwordenbehandeld.

Elke incidentmelding dient minimaal de volgende hoofdklassen te omvatten:klasseA: incidenttypeklasseB: gevolgenvoordepatiënt(ernstgraad)klasseD: incidentkarakteristiekenklasseH: gevolgenvoordeorganisatie

Deresterende hoofdklassenuitdetaxonomiekunnendoordeziekenhuizenop facultatieve basisgeregistreerdworden.Hetgaatom:klasseC: patiëntkarakteristiekenklasseE: versterkendefactoren

9 http://www.who.int/patientsafety/implementation/taxonomy/en/.

40

klasseF: verzachtendefactorenklasseG: detectieklasseI: verbeteractiesklasseJ: actiesomhetrisicotebeperken

2.6.2. Het XML-exportmodel

Al in 2010 werden de ziekenhuizen aangemoedigd om het, door de FODVolksgezondheid,aangeleverdeXML-exportmodel te implementeren inhetmeld- en leersysteem.Eventuele export vanbepaaldegegevensdient te ge-beurenviadituniformeXML-modeldatspecifiekvooraggregatiedoeleindenwerduitgewerkt.In2011werdopnieuwnagegaanofziekenhuizenhetXML-exportmodeldaadwerkelijkhebbengeïntegreerd.

DeFODVolksgezondheidheeftdecommerciëlesoftwarebedrijvengecontac-teerdengevraagdomhetXML-exportmodelookteintegrereninhunmeld-systemen,daarbijrekeninghoudendmetdezelfdecriteriadieookaandezie-kenhuizenwerdengecommuniceerd(cf.www.patient-safety.be).

Ziekenhuizendie eenmeld- en leersysteem lietenontwikkelendoorde in-formatica-afdeling van hun instelling en waarbij het systeem toelaat datdegegevensopgeslagenworden ineendigitaledatabasekunnenhetXML-exportmodeleveneensintegreren.

Terondersteuningvandeziekenhuizenendecommerciëlefirma’siseenhand-leiding(guideline),eenlegedatabaseeneenprogrammavoorhetinlezenvandeXML-bestandenontwikkeld.Daarnaastwerd in januari 2011 een speci-fiekeworkshopgeorganiseerdvoordeziekenhuisinformaticienwerdinhetvoorjaarvan2011eenhelpdeskgeïnstalleerd.Dezehelpdeskisteconsulterenvia http://forum.icps-belgium.be en is bedoeld om ziekenhuizen te helpenomincidentencorrectteregistrerenvolgensdetaxonomievandeWHOenomondersteuningtebiedenbijdetransfervangegevensinhetXML-formaat.

2.7. Comité Patiëntveiligheid

HetComitéPatiëntveiligheidstaatmeeinvoorhetbepalen,opvolgenenverbe-terenvanhetpatiëntveiligheidsbeleiden,daarmeesamenhangend,dekwaliteitvandezorginhetziekenhuis.HetComitéPatiëntveiligheidismultidisciplinairsamengesteldenheeftondermeerdevolgendeverantwoordelijkheden:• dedirectieinformerenoverhetgevoerdepatiëntveiligheidsbeleid;


41

Hoofdstuk 1

• dedirectie adviseren enaanbevelingen formulerenover teondernemenactiesompatiëntveiligheidteverbeteren;

• coördinerenenopvolgenvanverbeteractiesopbasisvangeanalyseerdein-cidenten,bijna-incidentenofonveiligesituaties;

• ziekenhuismedewerkers stimulerenenondersteunenbijhetmeldenvanincidenten,bijna-incidentenofonveiligesituaties;

• ziekenhuismedewerkersinformerenoverderesultatenvandedoorgevoer-deverbeteracties.

DeFODVolksgezondheidontwikkeldeeengestandaardiseerdrapportagedo-cumentinExcel.Ziekenhuizendiendengebruiktemakenvanditinstrumentomterapporterenoverpijler1.Zowelkwantitatievealskwalitatievegegevenswerdenverwerkt,oplandelijkniveauen–indienrelevant–ookpertypezie-kenhuisenperregio.

3. RESULTATEN

3.1. Aantal geanalyseerde rapporten

In2012hebben177vande194ziekenhuizenzichingeschrevenophetcon-tract‘coördinatiekwaliteitenpatiëntveiligheid’ (91%).Honderddrieënze-ventigziekenhuizendiendeneenrapportin:101acuteziekenhuizen,56psy-chiatrischeziekenhuizenen16Sp-ziekenhuizen.Tweepsychiatrischeentweeacuteziekenhuizenfuseerden.Tweeacuteziekenhuizenrapporteerdenniet.Deonderstaandeanalyseisgebaseerdopderesultatenvan173ziekenhuisrap-porten.

AZ PZ Sp totaal

ingeschreven op contract 2012 104 57 16 177

rapport ingediend 101 56 16 173

totaal aantal ziekenhuizen 105 66 23 194

3.2. Zelfevaluatie van het veiligheidsmanagementsysteem (VMS)

Inhetvijfdecontractjaar(2012)werdaandeziekenhuizengevraagdomaantegeven:• welke informatiebronnenwerdengebruiktvoordezelfevaluatievanhetVMS;

42

• welkekernelementendoordedirectiewerdengeselecteerdvooreenstap-penplantot2017;

• welke goedepraktijkvoorbeelden ziekenhuizenwillendelenmet andereziekenhuizen.

Tenslottewerdookgevraagdomeenondertekenddocumenttoetevoegenmetdedatumvandedirectievergaderingwaaropbeslistwerdoverde,tever-beteren,kernelementenendegoedepraktijkvoorbeelden.

3.2.1. Informatiebronnen voor de zelfevaluatie van het VMS

Demeesteziekenhuizen(62%,n=107)gebruiktenmeerdanééninformatie-bronvoordezelfevaluatievanhetVMS(grafiek1).

Inde66ziekenhuizendiegebruikmaaktenvanééninformatiebronisdat45keerdeVMS-checklist,13keerdecultuurmeting,5keeraccreditatie,1keerEFQM/Kwadranten2keereenanderemethode(visitatietrajectenstrategi-schetweedaagse).

Inde64ziekenhuizendietweeinformatiebronnengebruiktenisdat55keereencombinatievandeVMS-checklistendecultuurmeting.

Grafiek 1: Aantal gebruikte informatiebronnen voor de zelfevaluatie van het VMS

0

20

40

60

80

AZ (n=101) PZ (n=56) Sp (n=16) alle ziekenhuizen (n=173)

36 23 7 6639 20 5 6417 6 2 258 6 1 151 1 1 3

aant

al z

ieke

nhui

zen

1 informatiebron 2 informatiebronnen 3 informatiebronnen 4 informatiebronnen5 informatiebronnen


43

Hoofdstuk 1

Demeest gebruikte informatiebronnen voor de zelfevaluatie van hetVMSwarendeVMS-checklistendecultuurmetingenditvooralleziekenhuistypes(grafiek2).Inacuteziekenhuizenwasdeinformatiebekomenuithetaccre-diteringstrajectdederdemeestgebruikteinformatiebron(n=21).Eenveilig-heidsplanenhetEFQM-model/Kwadrantwerdenelkinietsmeerdan10%vanalleziekenhuizenalsbrongebruikt.Veertienziekenhuizengavenookandereinformatiebronnenopzoals:• devisitatievandeVlaamsezorginspectie(tweeSp-ziekenhuizen);• een strategische tweedaagse voormiddenkaders, directieleden en artsen(psychiatrischziekenhuis);

• hetmeld-enleersysteemvoorincidentenenbijna-incidenten(éénacuutentweepsychiatrischeziekenhuizen);

• eenwerkbezoekvaneenacuutziekenhuisaanandereziekenhuizenwaar-meeeensamenwerkingsverbandbestaat;

• deBalanced Score Card(tweepsychiatrischeziekenhuizen);• eenPRISMA-eneenHFMEA-analyse(tweeacuteziekenhuizen);• eeninternevergaderingoverkwaliteitsverbetering(psychiatrischziekenhuis);• deinformatieuithetComitéPatiëntveiligheid(éénacuutziekenhuis);• eenprogrammaontwikkelddoordeinformaticadienst(éénSp-ziekenhuis).

Grafiek 2: Gebruikte informatiebronnen voor de zelfevaluatie van het VMS

0 %

% z

ieke

nhui

zen

20 %

40 %

60 %

80 %

100 %

AZ (n=101) PZ (n=56) Sp (n=16) alle ziekenhuizen (n=173)87 % 82 % 75 % 84 %

66 % 63 % 69 % 65 %

21 % 9 % 6 % 16 %9 % 16 % 19 % 12 %12 % 16 % 13 % 13 %5 % 11 % 19 % 8 %

VMS-checklist (n=146)

cultuurmeting (n=113)accreditatie (n=27)veiligheidsplan (n=21)EFQM/Kwadrant (n=23)andere informatiebron(n=14)

44

3.2.2. Geselecteerde verbeteracties voor een stappenplan tot 2017

Aandeziekenhuizenwerdgevraagdterapporterenoverdegekozenkernele-mentendieonderwerp zullen zijnvaneenverbeterplanvanaf2013 (mini-mum1,maximum3).

Intotaalwerden479verbeteractiesgeselecteerd.

63%(n=304)vandegeselecteerdeverbeteractieshadbetrekkingop6vande12kernelementen,metname:• meld-enleersysteemvoorincidentenenbijna-incidenten(14%,n=69);• retrospectieveincidentanalyse(11%,n=55);• kwaliteits-enpatiëntveiligheidsplan(10%,n=49);• indicatoren(10%,n=46);• patiëntveiligheidscultuur(9%,n=43);• leiderschapenbetrokkenheidmanagement(9%,n=42).

Voor het kernelement ‘integreren van alle informatiebronnen’ werden deminsteverbeteractiesgeselecteerd(3%,n=13).

Erzijnenkeleverschillenoptemerkentussendeziekenhuistypes(grafiek3).

Indeacuteziekenhuizenwerden,invergelijkingmetdepsychiatrischeendeSp-ziekenhuizen,meer verbeteracties geselecteerdvoor‘retrospectieve inci-dentanalyse’en‘proactieverisicoanalyse’(resp.14%,n=41;8%,n=12en6%,n=2).

Het isopvallenddatpsychiatrischeziekenhuizenmeerverbeteracties selec-teerdenover‘hetbetrekkenvandepatiëntalspartner’. 10%,n=15 inver-gelijkingmet4%(n=11)indeacuteziekenhuizenen6%(n=2)indeSp-ziekenhuizen.

In Sp-ziekenhuizen werden, verhoudingsgewijs, meer verbeteracties gese-lecteerdoverde‘betrokkenheidvananderedisciplines,vooralartsen’(11%,n=4).1op5vandeverbeteractiesuitSp-ziekenhuizengingoverhet‘meld-enleersysteem’(20%,n=7).


45

Hoofdstuk 1

Grafiek 3: Geselecteerde kernelementen voor een stappenplan tot 2017, per type ziekenhuis (n=479)

0 10 20 30 40 50 60 70

retrospectieve incidentanalyse

indicatoren

patiëntveiligheidscultuur

leiderschap en betrokkenheid management

proactieve risicoanalyse

transmurale interactie

betrokkenheid disciplines, vooral artsen

permanente verbetering

betrekken patiënt als partner

integreren alle informatiebronnen

41

26

15

769

55

49

46

43

42

34

34

33

33

28

13

meld-en leersysteem

kwaliteits-en patiëntveiligheidsplan

alle verbeteracties (n=479) Sp (n=16)

PZ (n=56) AZ (n=101)

3.2.3. Geselecteerde goede praktijkvoorbeelden die ziekenhuizen willen delen

Aandeziekenhuizenwerdgevraagdterapporterenovergoedepraktijkvoor-beelden(maximum3)entevenswerdnagegaanofdezeziekenhuizenbereidwarenomdezegoedepraktijkvoorbeeldenooktedelenmetanderezieken-huizen.

Intotaalwerden263goedepraktijkvoorbeeldengeselecteerd.Voor189goedepraktijkvoorbeelden(72%)warenziekenhuizenbereiddezetedelen.Sommigeziekenhuizenhebbenechter2of3keerhetzelfdepraktijkvoorbeeldvermeld.

Hetaantalverschillendegoedepraktijkvoorbeeldendieziekenhuizenwillendelen,komtdaardooreenstuklagerteliggen.Intotaalwilden99ziekenhui-zengoedepraktijkvoorbeeldendelen:62acuteziekenhuizen(61%),29psy-chiatrischeziekenhuizen(52%)en8Sp-ziekenhuizen(50%)(tabel2).


46

Specifiekethema’sdieenkelacuteziekenhuizenwillendelengaanover‘patiën-tidentificatie’(n=5),‘indicatoren’(n=4),‘patiëntempowerment’(n=3),‘proac-tieverisicoanalyse’(n=3),‘ziekenhuishygiëne’(n=3)en‘Safe Surgery’(n=2).

Specifiekethema’svoorpsychiatrischeziekenhuizenwaren:‘agressie’(n=3),‘teamwerking’ (n=2), ‘permanent verbeteren’ (n=1), ‘SLA’s’ (n=1) en ‘vrij-heidsbeperking’(n=1).

Voor goede praktijkvoorbeelden over ‘multidisciplinariteit’ (n=3), waren 2Sp-ziekenhuizenen1psychiatrischziekenhuisbereiddezetedelen.

Tabel 2: Thema’s van goede praktijkvoorbeelden die ziekenhuizen willen delen, per type ziekenhuis (n=99)

AZ PZ Sp totaal

n n n n %

melden en analyseren 17 8 2 27 27 %

leiderschap 8 5 2 15 15 %

medicatie 7 2 1 10 10 %

implementatie 5 2 0 7 7 %

patiëntidentificatie 5 0 0 5 5 %

cultuur 3 1 0 4 4 %

indicatoren 4 0 0 4 4 %

agressie 0 3 0 3 3 %

multidisciplinariteit 0 1 2 3 3 %

patiënt empowerment 3 0 0 3 3 %

proactieve analyse 3 0 0 3 3 %

transmurale zorg 2 1 0 3 3 %

ziekenhuishygiëne 3 0 0 3 3 %

safe surgery 2 0 0 2 2 %

second victim 0 1 1 2 2 %

teamwerking 0 2 0 2 2 %

permanent verbeteren 0 1 0 1 1 %

service level agreements (SLA’s) 0 1 0 1 1 %

vrijheidsbeperking 0 1 0 1 1 %

totaal 62 29 8 99


47

Hoofdstuk 1

3.2.4. Goedkeuring van de directie voor de te verbeteren kernelementen en de goede praktijkvoorbeelden

Metdeuitdrukkelijkebedoelingdebetrokkenheidvandirectiesteverhogen,werdexplicietgevraagdomdemultidisciplinairgekozenkernelementenendegoedepraktijkvoorbeeldente latenvaliderendoordeziekenhuisdirectie.Daaromwerd gevraagdomdebijlage‘goedkeuring van verbeterpunten engoedepraktijkvoorbeeldenvoorhetVMS’intevullenentelatenonderteke-nendoorallebetrokkenaanwezigen,metvermeldingvandatum,naamenfunctie.

80%vandeacuteziekenhuizen,79%vandepsychiatrischeziekenhuizenen75%vandeSp-ziekenhuizenhebbenditgedaan.

3.3. Patiëntveiligheidscultuurmeting

Aande ziekenhuizendie een eerste cultuurmetinguitvoerden inhet eerstecontractjaar(2007-2008)werdgevraagdeentweedecultuurmetinguittevoe-renin2011.

3.3.1. Aantal ziekenhuizen dat een tweede cultuurmeting uitvoerde in 2011

In 2011 heeft 86% van de deelnemende ziekenhuizen (n=152) een twee-de cultuurmeting uitgevoerd (tabel 3).Van deze ziekenhuizen heeft 93%(n=141)deelgenomenaanhetbenchmarkonderzoekondercoördinatievandeUHasselt:93%vandeacuteziekenhuizen(n=83),94%vandepsychiatri-scheziekenhuizen(n=48)en83%vandeSp-ziekenhuizen(n=10).10

Tabel 3: Aantal ziekenhuizen dat deelnam aan het tweede benchmarkonderzoek (n=141)

AZ PZ Sp totaal

n % n % n % n %

ziekenhuizen in 2011 103 58 16 177

cultuurmeting 2011 89 86 % 51 88 % 12 75 % 152 86 %

deelname benchmarkonderzoek 83 93 % 48 94 % 10 83 % 141 93 %

10 A.Vlayenet al.,Tweede veiligheidscultuurmeting in de Belgische acute, psychiatrische en Sp-ziekenhuizen,UniversiteitHasselt,onderzoeksgroepPatientSafety,2012.

48

Aandeziekenhuizendieeentweedecultuurmetinguitvoerdenin2011werdgevraagdomterapporterenoverdevolgendeelementen:• hetbesprekenvanderesultatenvanhettweedebenchmarkrapport;• hetomschrijvenvanverbeteractiesvoor2vande12dimensiesvandepa-tiëntveiligheidscultuurmetingmetspecificatievan:– dedimensievandegekozenverbeteracties;– deoprichtingvaneenmultidisciplinairteam;– drieindicatoren(structuur,proces,resultaat).

3.3.2. Bespreking resultaten tweede benchmarkrapport

Inhetmerendeelvandeziekenhuizendatdeelnamaanhet tweedebench-markonderzoekwerdende resultaten voorgesteld en/of besprokenmet hetComitéPatiëntveiligheidofeengelijkaardigestructuur(92%,n=130)enmetdedirectie/raadvanbestuur(82%,n=115)(grafiek4).Debenchmarkresulta-tenwerdenookvoorgesteldaanandereziekenhuismedewerkers(39%,n=55)enartsen(38%,n=53).

Vierentwintigziekenhuizengavenaande resultatenook tehebbenvoorge-stelden/ofbesprokenmetanderedoelgroepen.Demeestvoorkomendecate-gorieishetverpleegkundigdepartement(middenkadersverplegingenhoofd-verpleegkundigen).Andere doelgroepen die werden genoemd zijn: nieuwemedewerkers(n=1)envakbond(n=1).Eénpsychiatrischziekenhuisgafaanderesultatenookbesprokentehebbenmetdefamilievandepatiënt.

Grafiek 4: Doelgroepen waarmee de resultaten van het tweede benchmarkrapport werden besproken (n=141)

totaal (n=141)

92 %82 %

39 % 38 %

17 %

comité patiëntveiligheid (n=130) directie/raad van bestuur (n=115)

artsen (n=53)andere ziekenhuismedewerkers (n=55) andere doelgroepen (n=23)


49

Hoofdstuk 1

3.3.3. Verbeteracties op basis van de tweede cultuurmeting

3.3.3.1. Aantal verbeteracties

Intotaalwerden287verbeteractiesgerapporteerd.Zevenziekenhuizenheb-benslechtséénverbeteractiegespecificeerd,inplaatsvandegevraagdetwee;26ziekenhuizenkondennietrapporterenoververbeteractiesaangezienzijdecultuurmetingpasin2012hebbenuitgevoerd.

3.3.3.2. Dimensie van de gekozen verbeteracties

De12dimensiesvandepatiëntveiligheidscultuurmetingzijnonderverdeeldin tien patiëntveiligheidsdimensies en twee outcomedimensies. Erwerden227verbeteractiesgerapporteerddiebetrekkinghaddenop1vande10pa-tiëntveiligheidsdimensies.1op5vandeverbeteractieshadtemakenmet1vande2outcomedimensies(n=60)(tabel4).

Dedimensieswaaroverdedrieziekenhuistypesdemeesteverbeteractiesrap-porteerdenzijn:• D02:dewijzewaaropdeorganisatieleertenvoortdurendtrachtteverbe-teren(10%,n=30);

• D05:feedbackencommunicatieoverveiligheid(16%,n=47);• D10:overdrachtentransfer(25%,n=71);• O02:frequentievan‘event’rapportering(18%,n=53)

OverdedimensiesD01:‘manager/supervisorverwachtingenenactiesdiepa-tiëntveiligheidbevorderen’enD03:‘teamwerkbinnenafdelingen’wordendeminsteverbeteractiesgerapporteerd(telkens1%,n=4).

Opvallendisdat8vande9verbeteractiesvoordedimensieD04:‘openheidnaarcommunicatie’kwamenuitpsychiatrischeziekenhuizenendatbijna1op4vandeverbeteractiesuitdeSp-ziekenhuizenbetrekkinghadopdedi-mensieD09:‘teamwerkdoorheendeziekenhuisafdelingen’.

50

Tabel 4: Overzicht van het aantal gerapporteerde verbeteracties per dimensie van de veiligheidscultuurmeting, per type ziekenhuis (n= 287)

AZ PZ Sp alle ziekenhuizen

n n n n %

patiëntveiligheidscultuurdimensies

D01: manager/supervisor verwachtingen en acties die patiëntveiligheid bevorderen

3 1 0 4 1 %

D02: de wijze waarop de organisatie leert en voortdurend tracht te verbeteren

12 15 3 30 10 %

D03: teamwerk binnen afdelingen 0 3 1 4 1 %

D04: openheid naar communicatie 1 8 0 9 3 %

D05: feedback en communicatie over veiligheid 29 13 5 47 16 %

D06: niet bestraffende respons op fouten 8 6 1 15 5 %

D07: bestaffing 9 4 0 13 5 %

D08: ziekenhuismanagement ondersteuning voor patiëntveiligheid

8 7 1 16 6 %

D09: teamwerk doorheen de ziekenhuisafdelingen 9 4 5 18 6 %

D10: overdracht en transfer 49 18 4 71 25 %

subtotaal 128 79 20 227 79 %

outcome dimensies

O01: globale perceptie over veiligheid 4 3 0 7 2 %

O02: frequentie van ‘event’ rapportering 34 16 3 53 18 %

subtotaal 38 19 3 60 21 %

algemeen totaal 166 98 23 287 100 %

3.3.3.3. Oprichting multidisciplinair team

Voor 3 op de 4 verbeteracties werd een multidisciplinair team samenge-steld (75%, n=216).Verhoudingsgewijs gebeurde dit hetmeest in de Sp-ziekenhuizen (91 %, n=21), gevolgd door de acute ziekenhuizen (78 %,n=130)endepsychiatrischeziekenhuizen(66%,n=65).

3.3.3.4. Indicatoren

Aandeziekenhuizenwerdgevraagdom,perverbeteractietelkenséénstruc-tuur-,proces- en resultaatsindicator teomschrijven, indienvan toepassing.


51

Hoofdstuk 1

Hierbijdiendegespecificeerdtewordenofhetgingomeenja/neenindica-torofeenteller/noemerindicator.Tevenswerd,perindicator,gevraagdofdeindicatorsystematischwerdopgevolgd,ofereenstreefwaardewerdbepaaldenofderesultatenwerdenbesprokenmetdebetrokkenzorgverlenersendeziekenhuisdirectie.

3.3.3.4.1. Aantalenaardvandegeformuleerdeindicatoren

Nietallevragenoverindicatorenwerdendoordeziekenhuizenbeantwoord.Hiervoorzijnverschillenderedenenaantehalen:• zesentwintigziekenhuizenhebbengeentweedecultuurmetinggedaanin2011endiendendevragenoverindicatorendusniettebeantwoorden;

• zevenziekenhuizenhebbengerapporteerdoveréénverbeteractieinplaatsvanoverdegevraagdetwee;

• sommigevragenwerdeneenvoudigwegnietbeantwoord.

Voorde287verbeteractiesnaaraanleidingvandetweedepatiëntveiligheids-cultuurmetingwerdenintotaal612indicatorenomschreven.61%vanalleindicatorenwarenteller/noemerindicatoren(n=371),deoverige39%warenja/neenindicatoren(grafiek5).

7opde10structuurindicatorenzijnja/neenindicatoren(n=151),proces-enresultaatsindicatorenwordenvoornamelijkalsteller/noemerindicatorenom-schreven(resp.n=134,72%enn=175,82%).

Grafiek 5: Aantal indicatoren volgens aard (n=612)

0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 %

ja/neen indicator (n=241)

teller/noemer indicator (n=371)

71 %

29 %

28 %

72 %

18 %

82 %

structuur (n=213) proces (n=186) resultaat (n=213)

52

3.3.3.4.2 Aantalenaardvandeopgevolgdeindicatoren

Resultaatsindicatoren werden het meest opgevolgd (n=176, 83 %), struc-tuurindicatorenhetminst(n=153,72%).InSp-ziekenhuizenwerdenzowelstructuur-,proces-alsresultaatsindicatorenmeeropgevolgddaninacuteenpsychiatrischeziekenhuizen.Inpsychiatrischeziekenhuizenwordendedrietypesvanindicatorenhetminstopgevolgd.

3.3.3.4.3 Indicatorenmetstreefwaarde

Voor603vande612indicatoren(99%)werdaangegevenoferaldannieteenstreefwaardewerdbepaald.Voor433vandeze603indicatoren(72%)werdeffectiefeenstreefwaardevastgelegd.In het algemeen en in de acute ziekenhuizenwerd voor procesindicatorenhetmeesteenstreefwaardebepaald(resp.74%,n=139en79%,n=89).InpsychiatrischeenSp-ziekenhuizenwerdvooraleenstreefwaardebepaaldvoordestructuurindicatoren(resp.73%,n=46;76%,n=13).Voorderesultaats-indicatorenwarengeenmarkanteverschillenoptemerkentussendedriezie-kenhuistypes:voor69%vanderesultaatsindicatorenwerdeenstreefwaardebepaald(148op231).

3.3.3.4.4 Besprekingresultatenmetzorgverleners

Voor607vande612indicatoren(99%)werdaangegevenofderesultatenaldannietbesprokenwerdenmetdebetrokkenzorgverleners.Voorbijna7opde10indicatorengebeurdedateffectief(68%).

Inacuteziekenhuizenzijnhetvooraldeproces-enresultaatsindicatorendiemetdebetrokkenzorgverlenerswordenbesproken(resp.71%,n=79en72%,n=64)eninSp-ziekenhuizenzijnhetvoornamelijkdestructuurindicatorendiewordenbesproken(80%,n=12).In psychiatrische ziekenhuizenworden structuurindicatoren hetminst be-sproken(57%,n=38).

3.3.3.4.5 Besprekingresultatenmetdedirectie

Voor601vande612indicatoren(98%)werdaangegevenofderesultatenaldannietbesprokenwerdenmetdedirectie.Voor434vande601indicatorengebeurdedatookeffectief(72%).


53

Hoofdstuk 1

Indeacuteenpsychiatrischeziekenhuizenzijnhetderesultaatsindicatorendiehetmeestmetdedirectiewordenbesproken(resp.78%,n=98en76%,n=48).InSp-ziekenhuizenwordt80%vandestructuurindicatoren(n=12)metdedirectiebesproken.Inpsychiatrischeziekenhuizenwordenprocesin-dicatorenhetminstmetdedirectiebesproken(69%,n=40).

3.3.4. Resultaten van de tweede cultuurmeting, uitgevoerd in 2012

Zesentwintigziekenhuizenhaddengeentweedecultuurmetinguitgevoerdin2011enaanhenwerdgevraagdomdittedoenin2012.

Bijanalysevandegegevensvandeze26ziekenhuizenbleekdattienzieken-huizen(drieacuteenzevenpsychiatrische)geendatahebbeningevoerdoverdetweedecultuurmeting.Deonderstaandebesprekingisdusgebaseerdopdegegevensvan16ziekenhuizendieeentweedecultuurmetingdedenin2012enhieroverook rapporteerden.Het gaatom tien acute ziekenhuizen, tweepsychiatrischeenvierSp-ziekenhuizen.

Hierondervolgt een samenvattendoverzichtvande resultatenvandeze16ziekenhuizen:• vijftien ziekenhuizen hebben de cultuurmeting ziekenhuisbreed uitge-voerd;

• tienziekenhuizenhebbenookanderedoelgroepenbevraagd;• twaalfziekenhuizenstuurdenherinneringsbrievenrondomderespons-graadtemaximaliseren;

• elfziekenhuizendistribueerdendevragenlijstoppapier;• intienziekenhuizenwasderesponsgraadvanartsenlagerdan60%(destreefwaarde);

• inzevenziekenhuizenwasderesponsgraadvanandereziekenhuismede-werkerslagerdan60%(destreefwaarde);

• deresultatenoverdecultuurmetingwerdenhetmeestvoorgesteldaandehoofdgeneesheer/verpleegkundigdiensthoofd(15/16),hetdirectiecomité(14/16), hetComitéPatiëntveiligheid (13/16) enhet verpleegkundig enparamedischdepartement(11/16);

• deresultatenwerdenvoornamelijkvoorgesteldaandehandvaneenmon-delingepresentatieofhetintranet;

• vijftienziekenhuizenhebbenderesultatenvandetweedecultuurmetingvergelekenmetderesultatenvandeeerstecultuurmeting.

54

3.4. Proactieve risicoanalyse

Aande ziekenhuizenwerdgevraagdoméénproactieve risicoanalyseuit tevoerenmetspecificeringvan:• degebruiktemethode;• hetonderwerpvandeanalyse;• deredenwaaromvoorditonderwerpwerdgekozen;• hetsamenstellenvaneenmultidisciplinairewerkgroep;• debetrokkenheidvanhetziekenhuismanagement;• hetstroomdiagram;• deverbeteracties.

Hiernawordtopelkvandezeelementeningegaan.

3.4.1. Gebruikte methode voor proactieve risicoanalyse

Dezevraagwerdbeantwoorddoor168ziekenhuizen.TweeacuteendrieSp-ziekenhuizenhebbendevraagnietbeantwoord.Deziekenhuizenhaddendriekeuzemogelijkheden:HFMEA,FMEAofdeBow-Tie-methode.

72%vandeziekenhuizen(n=121)heefteenzuivereHFMEAuitgevoerd,5%eenFMEA.DeBow-Tie-methodewerdgebruiktdoor10%vandezieken-huizen (n=16), hetmeeste door psychiatrische ziekenhuizen. De categorie‘andere’ vertegenwoordigde 14% van de antwoorden.Voornamelijk acuteziekenhuizenmaaktengebruikvananderemethodeszoalsbv.de Interactive Prospective Risk Analysis(IPRA)(tabel5).

Tabel 5: Gebruikte methode voor proactieve risicoanalyse, per type ziekenhuis (n=168)

HFMEA FMEA BOW-TIE andere methode

n n n n %

AZ (n=99) 69 5 7 18 18 %

PZ (n=53) 38 2 8 5 9 %

Sp (n=16) 14 1 1 0 0 %

alle ziekenhuizen (n=168) 121 8 16 23 14 %


55

Hoofdstuk 1

3.4.2. Onderwerp van proactieve risicoanalyse

De164ziekenhuizendiedezevraaghebbenbeantwoord,dedeneenproac-tieveanalysevoornamelijkovermedicatie-gerelateerdethema’s,opname/ont-slag/transferenidentitovigilantie.Dezedriethema’skwamenterugbijdedrieziekenhuistypes(tabel6).

Inacuteziekenhuizenwerdendaarnaastookproactieverisicoanalysesgedaanoverveiligheidsproblemenbetreffendemedischematerialen,hemovigilantieenhetoperatiekwartier.

In psychiatrische ziekenhuizen waren de thema’s ‘suïcide’, ‘vrijheidsbeper-king’en‘automutilatie’ookonderwerpvanproactieverisicoanalyse. InSp-ziekenhuizenginghet,naast‘medicatie’en‘transfer’,ookover‘vrijheidsbeper-king’en‘wegloopgedrag’.

Tabel 6: Onderwerpen van proactieve analyses, per type ziekenhuis, (n=164)


n n n n %

medicatie 27 18 6 51 31 %

opname/ontslag/transfer 13 7 2 22 13 %

identificatie/traceerbaarheid 9 1 1 11 7 %

medisch materiaal 9 0 0 9 5 %

vrijheidsbeperking 2 4 2 8 5 %

operatiekwartier 7 0 0 7 4 %

infrastructuur 5 1 0 6 4 %

elektronisch dossier 3 1 1 5 3 %

hemovigilantie 5 0 0 5 3 %

verworven infecties 4 1 0 5 3 %

suïcide/automutilatie 0 5 0 5 3 %

communicatie 0 2 1 3 2 %

andere 12 12 3 27 16 %

totaal 96 52 16 164 100 %

56

3.4.3. Redenen van proactieve risicoanalyse

Voorbijnadehelftvandeziekenhuizen(45%)diedevraaghebbenbeant-woord(n=168)zijn‘incidentmeldingen’en‘nieuweofherzieneprocedures’debelangrijksteredenenomeenproactieverisicoanalysetedoen.‘Ervaringenofideeënvanzorgverleners’werdenaangehaaldalsderdebelang-rijkstereden,gevolgddoor‘strategischedoelstellingen’.

43%vanderedenenzijngerelateerdaan‘ervaringenuithetverleden’,31%van de proactieve risicoanalyses werd uitgevoerd naar aanleiding van een‘nieuwigheid’(cf.tabel7).

Tabel 7: Redenen om een proactieve analyse te doen, per type ziekenhuis (n=168)


n n n n %

incidentmelding 50 31 9 90 25 %

nieuwe of herziene procedures 37 25 9 71 20 %

ervaringen of ideeën van zorgverleners

38 22 5 65 18 %

strategische doelstelling 28 16 4 48 13 %

nieuwe infrastructuur 15 8 3 26 7 %

nieuw apparaat 7 6 2 15 4 %

andere 29 14 2 45 13 %

totaal 204 122 34 360 100 %

3.4.4. Samenstelling multidisciplinaire werkgroep

In163van173ziekenhuizen(94%)werdeenmultidisciplinairewerkgroepsamengesteldomeenprocesvanproactieverisicoanalyseuittevoeren.Erwa-rengeenmarkanteverschillentussendeverschillendeziekenhuistypes.

3.4.5. Betrokkenheidvanspecifiekedoelgroepenbijdeanalyse

Slechts4vande173ziekenhuizenintegreerdenookeenpatiëntenzijnfamilieindewerkgroep.

In145vande173ziekenhuizen(84%)washetziekenhuismanagementbijdeanalysebetrokken.


57

Hoofdstuk 1

3.4.6. Het gebruik van een stroomdiagram

84%vandeziekenhuizen(145vande173)heefteenstroomdiagramopge-maaktvoorhetprocesen/ofvoorenkelesubprocessen.

3.4.7. Verbeteracties

Aandeziekenhuizenwerddemogelijkheidgegevenomvijfverbeteractiesna-derteomschrijven.Perverbeteractiewerdendevolgendeelementenbevraagd:• hetjaarvanimplementatie(2012of2013);• deverantwoordelijkevoordeverbeteractie;• hetakkoordvanhetziekenhuismanagement.

162vande173ziekenhuizenhebbenminstenséénverbeteractiegedefinieerd,47ziekenhuizenformuleerdenervijf,negenziekenhuizenhebbendevraagnietbeantwoorden tweeziekenhuizengavenaandatde implementatienognietwasgestart.

Intotaalformuleerdendeziekenhuizen589verbeteracties.41%vandever-beteractieswerdgeïmplementeerdin2012,derestin2013.Ditpercentageishogervoordeeersteverbeteractieenlagervoordetweedeendedaaropvol-gendeactiesin2012(36%).

Voor91%vandeverbeteractieswerdeenverantwoordelijkeaangeduidenvoor93%vandeverbeteractieswerdhetakkoordbekomenvanhetzieken-huismanagement.

3.5. Implementatie van het melden leersysteem voor incidenten en bijna-incidenten

Alle173ziekenhuizenhebbeneenmeld-enleersysteemvoorincidentenenbijna-incidenten.

Hiernawordt de aard van dit systeem verder geanalyseerdwaarbij de vol-gendeachtvragenaanbodkomen:1. Isheteenziekenhuisbreedmeld-enleersysteem?2. Hoekangemeldworden?3. Doorwiewerdhetmeldsysteemontwikkeld?4. Wordtinhetziekenhuisgebruikgemaaktvananderemeldsystemenvoorspecifiekeincidenten?

5. InwelkematewerdhetXML-exportmodelgeïntegreerd?

58

6. Welkecategorieënvandeminimaledatasetwerdeninhetmeldformuliergeïntegreerd?

7. Isereenformulier(papierofelektronisch)beschikbaarwaarmeepatiën-tenmeldingkunnenmakenvaneen(bijna-)incident?

8. Hoeveelincidentenwerdengemeldengeanalyseerdindeperiode1apriltot30juni2012(typeenernstgraad)?

3.5.1. Mate waarin het gehanteerde melden leersysteem ziekenhuisbreed is

96%vandeziekenhuizen(166vande173)beschiktovereenziekenhuisbreedmeld-enleersysteemvoorincidentenenbijna-incidenten.AllepsychiatrischeenSp-ziekenhuizenbeschikkenoverdergelijksysteem,enkel inzevenacuteziekenhuizenishetmeld-enleersysteemnognietziekenhuisbreed.In2011warenernogelfziekenhuizen(tienacuteenéénpsychiatrisch)meteennietziekenhuisbreedsysteem.

3.5.2. Wijze van melden

In 126 van de 173 ziekenhuizen (72%) kon elektronisch gemeldworden.Hierbij ging het ofwel over een louter elektronisch meldsysteem (43 %,n=75),ofwelovereenmeldsysteemwaarbijzowelelektronischalsschriftelijkkonwordengemeld(29%,n=51)(tabel8).

Tabel 8: Wijze waarop ziekenhuismedewerkers een melding kunnen maken (n=173)

enkel elektronisch

enkel papier beide totaal

n % n % n % n %

AZ (n=101) 46 46 % 27 27 % 28 28 % 101 100 %

PZ (n=56) 24 43 % 16 29 % 16 29 % 56 100 %

Sp (n=16) 5 31 % 4 25 % 7 44 % 16 100 %

alle ziekenhuizen (n=173)

75 43 % 47 27 % 51 29 % 173 100 %

Demogelijkheidomelektronischtemelden(uitsluitendelektronischofeengecombineerd systeem) is frequenter inVlaanderen (89%). In Brussel enWalloniëkanrespectievelijk in53%en49%vandeziekenhuizenelektro-nischgemeldworden(tabel9).


59

Hoofdstuk 1

Tabel 9: Wijze van melden per regio

elektronisch uitsluitend op papier

B VL W totaal B VL W totaal

n 10 90 26 126 9 11 27 47

% 53 % 89 % 49 % 73 % 47 % 11 % 51 % 27 %

In52vande130ziekenhuizendiedevraaghebbenbeantwoord(40%)werddesoftwareinternontwikkeld,73vande130ziekenhuizen(56%)dedenhier-voorberoepopeencommerciëlefirmaeninvijfziekenhuizenwerd‘andere’aangeduid,zonderverderespecificatie.94vande141ziekenhuizen(67%)diedevraagbeantwoordden,heefthetXML-exportmodelgeïntegreerd.

3.5.3. Klassen van de minimale dataset die werden geïntegreerd in het meldformulier

166vande173ziekenhuizenhebbendevragenoverdeminimaledatasetbe-antwoord.Hiervanheeft96%(160vande166)deklasse‘incidenttype’geïntegreerd,95%de klasse‘incidentkarakteristieken’ (158 vande 166), 98%de klasse‘gevolgenvoordepatiënt’(162vande166)en90%deklasse‘gevolgenvoordeorganisatie’(150vande166).29vande166ziekenhuizen(17%)integreerdenookandereklassenvandeminimaledatasetinhetmeldformulierwaarbij‘verbeteracties’(n=8)en‘pa-tiëntkarakteristieken’(n=6)demeestvoorkomendewaren.Tweeziekenhui-zen integreerden alle klassen vande taxonomie en acht ziekenhuizen inte-greerdengeenenkeleklasseinhetmeldformulier(tabel10).

Tabel 10: Mate waarin de vier verplichte klassen van de minimale dataset van de taxonomie geïntegreerd zijn in de melden leersystemen van de ziekenhuizen (n=166)

incident-type

incidentka-rakteristie-

ken

gevolgen patiënt

gevolgen organisatie

andere geen enkele

n % n % n % n % n % n %

totaal (n=166)

160 96 % 158 95 % 162 98 % 150 90 % 29 17 % 8 5 %

60

3.5.4. Gebruikvananderemeldsystemenvoorspecifiekeincidenten

In103vande173ziekenhuizenwordenalleincidentengemeldinéénmeld-enleersysteem.In70ziekenhuizen(50vande101acute,17vande56psychia-trischeen3vande16Sp-ziekenhuizen)bestaandusooknoganderesystemenvoorspecifiekeincidenten.Deincidenttypeswaarvoorhetmeestfrequentgemeldwerdbuitenhetcentra-lemeldsysteemzijn:hemovigilantie,agressieenfarmacovigilantie(tabel11).

Tabel 11: Overzicht van andere meldsystemen buiten het centrale meldsysteem

AZ (n=50) PZ (n=17) Sp (n=3) totaal (n=70)

hemovigilantie 48 3 3 54

agressie 23 8 1 32

farmacovigilantie 27 3 0 30

vallen 18 4 1 23

radiotherapie 20 1 1 22

materiovigilantie 15 0 1 16

nucleaire geneeskunde 14 1 1 16

medische beeldvorming 11 1 0 12

andere 22 6 3 31

3.5.5. Matewaarinpatiëntenviaeenspecifiekformuliereenmeldingkunnenmaken.

In44vande173ziekenhuizen(25%)kunnenpatiënteneenmeldingmakenviaeenspecifiekkanaal;hetmeesteinacuteziekenhuizen(72%).

3.5.6. Aantal gemelde en geanalyseerde incidenten tussen 1 april tot 30 juni 2012

Aandeziekenhuizenwerdgevraagdomaantegevenhoeveelincidentenwer-dengemeldindeperiodevan1apriltot30juni2012,intotaalenvooralleernstgraden.Devijfernstgradenwerdenondergebrachtindriecategorieën:• ernstgraad0(geenschade);• ernstgraden1en2(lichteenmatigeschade);• ernstgraden3en4(ernstigeschadeenoverlijden).


61

Hoofdstuk 1

Eveneenswerdgevraagdnaarhetaantalincidentenmeternstgraden3en4diewerdengeanalyseerd.

3.5.6.1. Aantal gemelde incidenten

10vande173ziekenhuizen(6%)hebbengeenantwoordgegevenopdevraagnaarhetaantalgemeldeincidentenvoordeperiodevan1apriltot30juni2012.

Indeandere163ziekenhuizenwerdenintotaal20.911incidentengemeldineentijdspannevandriemaanden.Gemeldeincidentenmeternstgraad0(geenschade)warenhettalrijkst(65%),gemeldeincidentenmeternstgraden1en2(lichteenmatigeschade)kwamenvoorin33%vandegevallenen2%vandegemeldeincidentenwaszeerernstig(ernstigeschadeofoverlijden)(tabel12).

Tabel 12: Aantal gemelde incidenten voor de periode van 1 april tot 30 juni 2012, in totaal en per ernstgraad (n=20.911)

gemeld

n %

alle incidenten 20.911

incidenten met ernstgraad 0 13.661 65 %

incidenten met ernstgraad 1 en 2 6.923 33 %

incidenten met ernstgraad 3 en 4 327 2 %

Degemeldeincidentenhaddenvooralbetrekkingopdeklassen‘ongevalvandepatiënt’(1incidentop3)(inclusiefvalincidenten),‘gedragvanpersoneel/patiënt’(1/5),‘medicatie/IV-vloeistoffen’(1/7)en‘proces/procedurevanzorg’(1/12).Demeerernstigeincidentenhaddendezelfdespreiding(tabel13).

62

Tabel 13: Aantal gemelde incidenten per type en per ernstgraad (n=20.911)

0 1 en 2 3 en 4 totaal

n % n % n % n %

administratie m.b.t. de zorg

680 67 % 326 32 % 13 1 % 1.019 5 %

proces/procedure van zorg

1.021 62 % 571 35 % 53 3 % 1.645 8 %

documentatie 649 88 % 91 12 % 1 0,1 % 741 4 %

medicatie/IV-vloeistoffen

2.524 80 % 600 19 % 33 1 % 3.157 15 %

bloed/bloedproducten 135 63 % 75 35 % 3 1 % 213 1 %

voeding 154 66 % 72 31 % 7 3 % 233 1 %

zuurstof/gas/stoom 6 55 % 4 36 % 1 9 % 11 0,05 %

medische hulpmidde-len/apparatuur

352 59 % 230 39 % 11 2 % 593 3 %

gedrag personeel/patiënt

2.195 59 % 1.443 39 % 78 2 % 3.716 18 %

ongeval 4.257 57 % 3.052 41 % 105 1 % 7.414 35 %

infrastructuur/gebouw/aanpassingen

599 86 % 96 14 % 3 0 % 698 3 %

middelen/organisatie/ beheer

264 66 % 132 33 % 4 1 % 400 2 %

niet geclassificeerd 825 77 % 231 22 % 15 1 % 1.071 5 %

alle gemelde incidenten

13.661 65 % 6.923 33 % 327 2 % 20.911 100 %

3.5.6.2. Aantal geanalyseerde incidenten

Honderd en vier ziekenhuizen (60%) hebbenminstens één incidentmeternstgraad3of4gemeld.Intotaalginghetover327incidenten.76%vandezeincidenten(n=250)werdgeanalyseerd,24%(n=77)werdnietgeanalyseerd.

3.6. Taxonomie

Aandeziekenhuizenwerdgevraagdomvijf incidententebeschrijvenentecoderenvolgensdeminimaledatasetvandeWHO-taxonomie.Eénzieken-huisheeftgeenenkelincidentgecodeerd.Intotaalwerdgerapporteerdover506incidenten.


63

Hoofdstuk 1

Omeenmaximum aan informatie te bekomen, is het van belang dat elkeklasseensubklassetotophetdiepstmogelijkeniveauwordtgecodeerd.

3.6.1. Wijze waarop de klassen van de minimale dataset werden gecodeerd

Klasse‘incidenttype’(metalssubklassen‘proces’en‘probleem’)• 75incidentenwerdennietoffoutiefgecodeerd;• 393incidenten(78%)werdengecodeerdtotophetdiepsteniveau.

Voorde subklasse‘proces’ en‘probleem’werdgecodeerd totophetdiepsteniveauvoorrespectievelijk90%en95%vandeincidenten.

Klasse‘incidentkarakteristieken’• 23incidentenwerdennietoffoutiefgecodeerd;• voor79%vandeincidentenwerdgecodeerdtotophetdiepsteniveau.

Klasse‘gevolgenvoordepatiënt’• 21incidentenwerdennietoffoutiefgecodeerd;• voor99%vandeincidentenwerdgecodeerdtotophetdiepsteniveau.

Klasse‘gevolgenvoordeorganisatie’• 56incidentenwerdennietoffoutiefgecodeerd;• voor85%vandeincidentenwerdgecodeerdtotophetdiepsteniveau.

3.6.2. Verkeerde patiënt

Indetaxonomiewerdeenspecifiekecodevoorzienvooralleincidentendietemakenhebbenmeteenverkeerdepatiënt.Dezecodeseindigensystematischmet‘z’.8%(n=42/506)vandecodeshad temakenmetde subklasse‘ver-keerdepatiënt’.‘Medicatie/IV-vloeistoffen’wasdeklassewaarvoorhetmeestwerdaangegevendathetgingomeenverkeerdepatiënt(tabel14).

Tabel 14: Overzicht van incidenttypes waarbij het gaat om de verkeerde patiënt (n=42)

n %

medicatie/IV-vloeistoffen 19 45 %

proces/procedure van zorg 8 19 %

bloed/bloedproducten 8 19 %

administratie m.b.t. de zorg 7 17 %

totaal 42 100 %

64

3.7. De coördinatie van patiëntveiligheidsinitiatieven door het Comité Patiëntveiligheid

De ziekenhuizen werden bevraagd of het Comité Patiëntveiligheid instaatvoordecoördinatievanpatiëntveiligheidsinitiatieven.

In88%vandeziekenhuizen(n=153)staathetComitéPatiëntveiligheidinvoordecoördinatievanalleactiviteitenmetbetrekkingtotpatiëntveiligheid.InSp-ziekenhuizenspeelthetComitéPatiëntveiligheideencoördinerenderolin15vande16Sp-ziekenhuizen.

4. VERGELIJKING VAN DE RESULTATEN VAN DE VIJF CONTRACTJAREN (2007-2012)

1. Bijvergelijkingmetdeeerstecultuurmetinguit2007-2008,kunnenenke-leconclusiesgetrokkenwordenbetreffenddegekozendimensieswaarvoorziekenhuizen,inhetkadervandecontractenvandeFODVolksgezondheid,verbeteractiesinitiëren.Erzijneenaantalovereenkomsten,maarookeenaantalverschillen.Indienrelevantwordendedimensieswaarvoorverbe-teractieswerdenopgestart,inverbandgebrachtmetderesultatenuitheteersteenhettweedebenchmarkrapport.11,12

a. Nabeide cultuurmetingen (in 2007-2008 en 2011)werden, doordedrie ziekenhuistypes, demeeste verbeteracties geformuleerd voordedimensies:• D05: feedback en communicatie over veiligheid: 13 % in 2009,16%in2012;

• D10:overdrachtentransfer:25%in2009,25%in2012;• O02: frequentie van‘event’ rapportering: 12% in 2009, 18% in2012.

Zowel indeeerstealsdetweedecultuurmetingisdedimensie‘over-drachtentransfer’dedimensiewaarvoordemeesteverbeteractieswer-denopgestart.Hetistevensdedimensiemetdeminstpositievescoresindebeidecultuurmetingen.Voordedrieziekenhuistypeswerdeenuitgesprokenachteruitgangvastgesteldopdezedimensie;meteensta-tistischsignificantewaardevoordeacuteziekenhuizen(-1,2%).

11 A.Vlayenet al.,Eerste veiligheidscultuurmeting in de Belgische acute, psychiatrische en Sp-ziekenhuizen,UniversiteitHasselt,onderzoeksgroepPatientSafety,2008.

12 A.Vlayenet al.,Tweede veiligheidscultuurmeting in de Belgische acute, psychiatrische en Sp-ziekenhuizen,UniversiteitHasselt,onderzoeksgroepPatientSafety,2012.


65

Hoofdstuk 1

Ookvoordedimensie‘frequentievan‘event’rapportering’ishetaan-talgeïnitieerdeverbeteracties toegenomen;voornamelijk inacuteenpsychiatrischeziekenhuizen(resp.+4%en+9%),ietsminderinSp-ziekenhuizen(+1%).Inhettweedebenchmarkonderzoekwerdvoordezedimensieeenachteruitgangvandescoresvastgesteldinacuteenpsychiatrischeziekenhuizen(resp.-1,9%en-3,1%),maareenvoor-uitgangindeSp-ziekenhuizen(+3,1%).

b. VoordedimensieD01:‘manager/supervisorverwachtingenenactiesdiepatiëntveiligheidbevorderen’werdendoordedrieziekenhuistypes,zowelin2009alsin2012,deminsteverbeteractiesgeformuleerd(2%in2009en1%in2012).Voordezedimensiebehoordendedimensio-nelescoresvoordedrieziekenhuistypestotdehoogste,invergelijkingmetdeanderedimensies.

c. Deverschilleninverbeteractiestussenbeidecultuurmetingenhaddenvoornamelijkbetrekkingopdedimensies:• D02:‘dewijzewaaropdeorganisatie leert envoortdurend trachtteverbeteren’:hetaantalverbeteractiesnamsterktoe,voorname-lijkindepsychiatrischeendeSp-ziekenhuizen(resp.van9%naar15%envan4%naar13%).Voordezedimensiewerd,invergelij-kingmetdeeerstecultuurmeting,eenachteruitgangvastgesteldindepsychiatrischeziekenhuizen(-2,3%),maareenvooruitgangindeSp-ziekenhuizen(+3,7%).

• D03:‘teamwerkbinnenafdelingen’:eenafnamevanhetaantalver-beteracties, voornamelijk in de Sp-ziekenhuizen (van 20% naar4%). InSp-ziekenhuizenwasdevooruitgangvandezedimensiehethoogste(+4,9%).

• D09:‘teamwerkdoorheendeziekenhuisafdelingen’:eensterkeaf-namevanhetaantalverbeteractiesinpsychiatrischeziekenhuizen(van15%naar4%).Dezedimensiescoordepositieverinvergelij-kingmetdeeerstecultuurmeting(+1,9%).

2. Invergelijkingmet2011ishetaantalziekenhuisbrede melden leersy-stemen toegenomenmet2%.In2012beschikte96%vandeBelgischeziekenhuizenovereenziekenhuisbreedmeld-enleersysteem,in2008wasdat80%.Slechtszevenacuteenéénpsychiatrischziekenhuisbeschiktennognietovereenziekenhuisbreedmeld-enleersysteemvoorincidentenenbijna-incidenten.

3. Invergelijkingmet2011isdemogelijkheidomelektronisch te melden toegenomenvan63%naar73%vandeziekenhuizen.

4. In2012kondenpatiëntenin25%vandeziekenhuizeneenmeldingma-kenviaeenspecifiekmeldformulier.Anno2010wasdit in10%vandeziekenhuizen,anno2011in13%vandeziekenhuizen.

66

5. Voordeklasse‘gevolgen voor de patiënt’(ernstgraad)waser,voordege-meldeincidenten,geenverschilmet2010en2011:geenschade(4op10),lichteschade(1op4),matigeschade(1op5),ernstigeschadeofoverlijden(1op10).

6. In2012had8%vandecodesvoor‘incidenttype’temakenmetdesub-klasse ‘verkeerde patiënt’,in2010en2011wasdathetgevalvoorrespec-tievelijk6%en9%vandecodes.

7. 1opde5(24%)gemeldeernstigeincidentenwerdniet geanalyseerd;in2011wasdat31%.

8. Zoalsin2011,staatookin2012hetComité Patiëntveiligheidin88%vandeziekenhuizeninvoordecoördinatievanallepatiëntveiligheidsinitiatie-ven;in2009wasdit74%.

5. DISCUSSIE

Dehierbovenbeschrevenresultatenenconclusieszijngebaseerdopderap-portageszoalsdiedoordeziekenhuizenwerdeningediendvoorhetcontract2012.DeFODVolksgezondheidbeschiktnietoverdemogelijkheidomdiep-gaandteonderzoekenofdeingediendegegevenswaarheidsgetrouwzijn.

Voor de gevraagde zelfevaluatie van het veiligheidsmanagementsysteem (VMS) waren de VMS-checklist (FOD Volksgezondheid-instrument), decultuurmeting en accreditering (voor acute ziekenhuizen), debelangrijkstebronnenvaninformatiediealscomplementairwerdenbeschouwd.

DekernelementenuithetVMSvoorhetontwikkelenvaneen stappenplan(2013)haddenvoornamelijkbetrekkingopdieelementenwaarinziekenhui-zendeafgelopenjarenalveelhebbengeïnvesteerd.Meerbepaaldginghetover‘meld-enleersysteemvoorincidentenenbijna-incidenten’,‘retrospectievein-cidentanalyse’,‘kwaliteits-enpatiëntveiligheidsplan’,‘indicatoren’,‘patiëntvei-ligheidscultuur’en‘leiderschapenbetrokkenheidvanhetmanagement’.Dezevaststelling zou kunnenworden beschouwd als een aanwijzing dat de ele-mentenuitheteerstemeerjarigprogrammaverderdienengeconsolideerdtewordeninhettweedemeerjarigprogramma.Dezehypothesewordtversterktdoordevaststellingdatdegoedepraktijkvoorbeeldendieziekenhuizenwil-lendelenondermeerookgingenover‘meldenenanalyseren’en‘leiderschap’.

Algemeenkangesteldwordendathetthema‘meldenenanalyseren’eenbe-langrijketopicisenblijftbinnendeziekenhuizen:erwordenverbeteractiesvooruitgezet(duserisverbetermarge)enerzijngoedepraktijkvoorbeeldenbeschikbaarwaarvoordebereidheidbestaatdezeooktedelen.VoordeFOD


67

Hoofdstuk 1

Volksgezondheidishetvanbelangomopmiddellangetermijndemogelijk-heidtecreërenomziekenhuizengemakkelijkensneltoegangtelatenkrijgentotdeze,enandere,goedepraktijkvoorbeelden.Ookbinnendecontextvanhettweedemeerjarigprogramma,wordthetuitwisselenvangoedepraktijk-voorbeeldenoverdebetreffendethema’simmerscruciaal.

Hetvaltopdatdemeesteverbeteractiesvandeeersteéndetweedecultuurme-tingzichsitueerdenopdedimensiesmetdeminstpositievescoresvolgensbeidecultuurmetingen:‘overdrachtentransfer’en‘frequentievan‘event’rapportering’.

Ziekenhuizenondernemendanwelactiesopdimensieswaardezehetmeestnodigzijn,tochblijktdatdemeesteproblemenzichblijvenvoordoenopde-zelfdedimensies.Erwasindetweedecultuurmetingzelfseenachteruitgangvasttestellen.• Ondanksdeverhoogdeaandachtvoor‘overdrachtentransfer’(zoalsbv.hetTIM-project)blijftoverdrachtvaninformatiebijhettransfererenvanpatiëntennaarandereafdelingenenbijhetwisselenvanwerkposteneenbelangrijkaandachtspuntvoordeziekenhuizen.

• Ondanksdegrotefinanciëleenmenselijkeinvesteringeninhetimplemente-renvaneenmeld-enleersysteemvoorincidentenenbijna-incidenten,waar-bijuitdrukkelijkuitgegaanwordtvaneensysteembenaderingenwaaroveralleziekenhuizenzeggentebeschikken,blijktdeperceptietebestaandatin-cidentenenbijna-incidentenonvoldoendewordengemeldengeanalyseerd,endatinformatieoververbeteractiesteweinigwordtgecommuniceerd.

Eenmogelijkeverklaringzoukunnenzijndatdekennisoverpatiëntveiligheiddiedeafgelopenjarenzekerisverhoogd,derespondentenkritischerheeftge-maakt.De cultuurmeting is immers eenperceptiemeting.Het zoukunnendatziekenhuismedewerkers‘strenger’zijngeweestbijhetbeoordelenvandeverschillendeitemsvandetweedecultuurmeting.

Uitderesultatenvandeingediendeziekenhuisrapporten(2012)zijneenaan-talvaststellingentedoendiecomplementairzijnaanderesultatenvandecul-tuurmeting(2011)endiehetgeheelineengenuanceerdperspectiefplaatsen.• Dedimensie‘feedbackencommunicatie’gaatoverhetgevenvanfeedbackoverincidentenenbijna-incidentenenoverhetbesprekenvanwatermisging.DeresultatenvandetweedecultuurmetinggaveneenstijgingweerindescoresvandeacuteendeSp-ziekenhuizen,maareendaling indescoresvandepsychiatrischeziekenhuizen.Hetisnochtanseendimensiewaarvoor, door de drie ziekenhuistypes, de derdemeeste verbeteractieswordengeformuleerd.

68

• Descoresvan9opde10patiëntveiligheidscultuurdimensiesinacuteenSp-ziekenhuizenenvan6opde10inpsychiatrischeziekenhuizenwaren(somssignificant)hogerdanindeeerstecultuurmeting.Hetisvooralop-vallenddatdescoresvoordedimensie‘ziekenhuismanagementondersteu-ningvoorpatiëntveiligheid’sterkgestegenzijnindedrieziekenhuistypes.Ditisuiteraardzeerpositief.Anderzijdsblijktuitdezelfevaluatiedatdekernelementen‘het verbeteren van patiëntveiligheidscultuur’ en ‘leider-schapenbetrokkenheidvanhetmanagement’doordehelftvandezie-kenhuizenwordenbeschouwdalsknelpuntenopbasiswaarvaneenstap-penplanmetverbeteractieszalwordenuitgewerkt.

DemeesteziekenhuizenhebbenincidentengeclassificeerdvolgensdeWHO-taxonomie.Echternietalleziekenhuizenhebbendeminimaledatasetvolle-diggeïntegreerdinhetmeld-enleersysteemzoalsgevraagd.

DeklassenendesubklassenvandeWHO-taxonomiewordennietaltijdtotophetdiepsteniveaugecodeerd.Ditbetekentdatheelwatessentiëleinforma-tieverlorengaat.Indienoptermijngestreefdwordtnaardataverzamelingtus-senziekenhuizen,dienstenen/ofspecialismenishetcruciaaldathetcoderencorrectenelektronischkangebeuren.Ophetvlakvandemogelijkheidomelektronischtemeldenwordtjaarnajaarwelvooruitganggeboekt.

IndeWHO-taxonomiezijnsommigeincidenttypes,zoalsbijvoorbeeld‘val-len’,‘decubitus’,‘agressie’,‘bestralingsincidenten’onvoldoendeuitgewerkt.Ditleidt ertoedat ziekenhuizenhiervoor zelf codesbijmakenen/ofdatafzon-derlijke meldsystemenwordengebruiktvoordezeincidenttypes.Defederalewerkgroeptaxonomiespeeltopdezeproblematiekindoorhetontwikkelenvanbijkomendecommon lists(zoalsbv.‘gedragvanderden’)enheefttevensenkelemogelijkhedenuitgewerktomhetmeldenvanspecifiekeincidenttypes(zoalsbv.bestralingsincidenten)teintegrerenindetaxonomie.Hetisimmersdebedoelingomoptermijnteevoluerennaareencentraal,elektronischenziekenhuisbreedmeldportaalinelkziekenhuisvoorALLEincidentmeldingenindepatiëntenzorg.DeziekenhuizenzelfzijnhiervoorookvragendepartijenookvoorEuropaishetbeschikkenovereengeïntegreerdencentraalmeld-portaalvoorincidentenenbijna-incidenteneenbelangrijkeaanbeveling.13

Hetmeldenenclassificerenvanincidentenenbijna-incidentenisgeendoelopzich.Belangrijkerisdatanalysesuitgevoerdwordenomnategaanwaterfoutgingenomdoelgerichteverbeteractiesoptestarten.1op5ziekenhuizen

13 CouncilRecommendationof9June2009onpatientsafety(2009/C151/01).


69

Hoofdstuk 1

analyseertgeenenkelincidentmeternstgraden‘ernstig’en‘overlijden’.Ditis,voorhettweedejaaroprij,tocheenopmerkelijkevaststelling.Idealiterzouvoorelkincidentmetdergelijkeernstgradeneenretrospectieveoorzakenana-lysemoetengebeurenomdezeincidentenindetoekomsttevermijden.Hetisnietrelevantomtespeculerenoverderedenenwaaromdatnietgebeurt,wel kunnende resultaten van zowel de tweede cultuurmeting als de zelfe-valuatievanhetVMSmogelijkseengedeeltelijkeverklaringgeven.Deper-ceptiesopdeoutcomedimensie‘frequentievan‘event’ rapportering’ (waarretrospectieve incidentanalysedeelvanuitmaakt)waren,zowel indeeerstealsdetweedecultuurmeting,negatief.Tegelijkertijdwasditookéénvandedimensies(naast‘overdrachtentransfer’)waarvoordemeesteverbeteractieswerdengeformuleerd.Retrospectieveincidentanalysewordtinziekenhuizendustochalseenprobleemgepercipieerd,anderzijds,wordterookwelaange-werkt.UitdezelfevaluatievanhetVMSbleekbovendiendathetkernelement‘retrospectieveincidentanalyse’doorveelziekenhuizenwerdweerhoudenalsknelpunt,waarover–vanaf2013–verbeteractieszullenwordengeformuleerdengeïmplementeerd.Hetiscruciaalomblijvendaandachttehebbenvoorderetrospectieveinci-dentanalyseenomdeworkshops,zoalsdieelkjaarwordenaangebodendoordeFODVolksgezondheid,teblijvenorganiseren.

Patiëntenwordennogteweinigbetrokken.Hoewelereenlichtevooruitgangis,kunnenpatiëntennogveelteweinigeenspecifiekeincidentmeldingma-kenenwordenzeslechtszeeruitzonderlijkbetrokkeninrelevantestructurenzoalsbv.ineenmultidisciplinairewerkgroepinhetkadervaneenproactieverisicoanalyse.

Concluderendkangesteldwordendatdeimplementatievaneengeïntegreerdpatiëntveiligheidsmanagementsysteem in de Belgische ziekenhuizen in degoederichtingevolueert,hoewelernogheelwatverbetermargeis.Zoblijfthetretrospectiefanalyserenvanernstigeincidenteneenbelangrijkaandachts-punt.Eveneensishetcruciaaldatdeinbrengvandepatiëntmeergevalori-seerdwordtendatdepatiëntbeschouwdwordtalseenbelangrijkepartnerinhetkwaliteits-enpatiëntveiligheidsgebeurenvanelkziekenhuis.

Doormiddelvaneentweedemeerjarigprogrammatot2017wenstdeFODVolksgezondheid, samenmetdeziekenhuizen,verder tewerkenaandebe-langrijkethema’senknelpuntenomopdiemaniereenkwaliteitsvolleenvei-ligepatiëntenzorgtegaranderen.

Pijler 2: Transmurale zorgprojecten

71

Hoofdstuk 2

HOOFDSTUK 2.PIJLER 2: TRANSMURALE ZORGPROJECTEN

Kernconclusies

• 169 van de 173 deelnemende ziekenhuizen hebben tijdig gerappor-teerdoverhettransmuraalzorgproject(99acute,54psychiatrischeen16Sp-ziekenhuizen).

• 83%vandeziekenhuizenheefthetgekozentransmuraalzorgprojectuit 2011 verdergezetin2012.

• De dimensies ‘klinische informatiesystemen’, ‘ondersteuning van dezorgverstrekkers’ en‘wijzevanorganiseren’warendimensiesmethethoogste percentage negatieve scoresin2011.

• In2012 formuleerden4opde10ziekenhuizengeen enkele verbete-ractievoordedimensie‘klinischeinformatiesystemen’en6opde10ziekenhuizenformuleerdengeenenkeleverbeteractievoordedimensie‘ondersteuningvanzorgverstrekkers’.

• Voordedimensie‘wijzevanorganiseren’wordtdoordemeestezieken-huizen,minstens één verbeteractiegedefinieerd.

• Het kwaliteitsitem ‘alle juridische aspecten in het project zijn vol-doende bestudeerd’ werddoor 29%vande ziekenhuizen, voorwiedit itemvan toepassingwas,negatiefgescoord in2011;70%vandeziekenhuizendiedititemnegatiefscoorden,formuleerdenerverbeter-actiesvoor.

• Hetkwaliteitsitem‘er is voldoende financiering voor het project’ werd door61%vandeziekenhuizen,voorwiedititemvantoepassingwas,negatiefgescoordin2011;36%vandeziekenhuizendiedititemnega-tiefscoorden,formuleerdenerverbeteractiesvoor.

• Hetkwaliteitsitem‘er is een goede samenwerkingsrelatie met de apo-thekers’ werddoor25%vandeziekenhuizen,voorwiedit itemvantoepassingwas,negatiefgescoordin2011;28%vandeziekenhuizendiedititemnegatiefscoorden,formuleerdenerverbeteractiesvoor.

72

• Hetkwaliteitsitem‘patiënten werden actief betrokken bij het ontwik-kelen van het project’ werddoor58%vandeziekenhuizen,voorwiedit itemvan toepassingwas,negatiefgescoord in2011;49%vandeziekenhuizendiedititemnegatiefscoorden,formuleerdenerverbeter-actiesvoor.

• Het kwaliteitsitem ‘er is een ‘evidence-based’ behandelprotocol be-schikbaar’ werddoor45%vandeziekenhuizen,voorwiedititemvantoepassingwas,negatiefgescoordin2011;39%vandeziekenhuizendiedititemnegatiefscoorden,formuleerdenerverbeteractiesvoor.

• Het kwaliteitsitem ‘er is een goede samenwerkingsrelatie met pa-tiëntenorganisaties’ werddoor 38%vande ziekenhuizen, voorwiedit itemvan toepassingwas,negatiefgescoord in2011;36%vandeziekenhuizendiedititemnegatiefscoorden,formuleerdenerverbeter-actiesvoor.

• Hetkwaliteitsitem‘er is een goede samenwerkingsrelatie met organi-saties van mantelzorgers/familieleden’ werddoor33%vandezieken-huizen,voorwiedititemvantoepassingwas,negatiefgescoordin2011;39%vandeziekenhuizendiedititemnegatiefscoorden,formuleerdenerverbeteractiesvoor.

• Het kwaliteitsitem ‘er is een ondersteunende ICT-infrastructuur voorzien voor het project’ werddoor47%vandeziekenhuizen,voorwiedititemvantoepassingwas,negatiefgescoordin2011;43%vandeziekenhuizendiedititemnegatiefscoorden,formuleerdenerverbeter-actiesvoor.

• Dehelftvandeziekenhuizendathetgekozentransmuraalzorgprojectuit2011verderzette,heeftgebruikgemaaktvanhet7-fasenmodel(70op141).

• 64vande70ziekenhuizenhebbenhet7-fasenmodelsystematischge-bruikt.

• Twaalfziekenhuizenkondenhet7-fasenmodelhelemaaldoorlopen,totenmetdefasevanborging.

• 28vande169ziekenhuizenhebbeneennieuw transmuraal zorgpro-jectopgestartin2012eneenSWOT-analyseuitgevoerd(20acute,zespsychiatrischeentweeSp-ziekenhuizen).

• Deresultatenvandeze28ziekenhuizenvertoondendezelfde tenden-senalsderesultatenvande165ziekenhuizendiein2011eenSWOT-analyseuitvoerden.


73

Hoofdstuk 2

1. INLEIDING

Hetcontract‘coördinatiekwaliteitenpatiëntveiligheid’ isopgebouwdronddriepijlers:veiligheidsmanagement,processenenindicatoren.Hetonderdeeltransmuralezorgbehoorttotdetweedepijler.

Indithoofdstukwordenderesultatenbesprokenintweegroteonderdelen.Heteersteonderdeelbetreftderesultatenvan141ziekenhuizendiehetge-kozen transmuraal zorgproject in 2012 hebben verdergezet.De vragen dievoordezeziekenhuizenwordenbeantwoordzijn:‘VoorwelkedimensiesenvoorwelkekwaliteitsitemsvanhetChronicCareModeldienegatiefgescoordwerdenin2011werdenverbeteractiesgeformuleerd?’

Hettweedeonderdeelgaatoverderesultatenvan28ziekenhuizendieervoorkozenomeennieuwtransmuraalzorgprojecttestartenenduseenSWOT-analyseuitvoerden.Devraagdievoordezeziekenhuizenbeantwoordwordtis:‘HoewerdendedimensiesendekwaliteitsitemsvanhetChronicCaremo-delgescoord?’

2. CONTEXT EN METHODOLOGIE

2.1. Belang van transmurale zorg

Er zijn meerdere aanleidingen waarom de verschillende gezondheidszorg-systemeninEuropavandaaginvesterenindeontwikkelingvantransmuralezorg.Dezezijndetoenamevanhetaantalpatiëntenmetchronischeaandoe-ningenencomplexezorgvragen(multimorbiditeit)endegerelateerdekosten,evenalshetstrevennaarmeergeïntegreerdeenpatiëntgerichtezorg.Hetdoelvan transmurale zorg ishetverminderenvande fragmentatievandezorg,verbeteringvandeklinischeuitkomsten,patiënttevredenheid,verbeterdeco-operatieencoördinatievandezorg,hetgebruikvanevidence-basedrichtlij-nenenkostenreducties.

2.2. Definitievantransmuralezorg

Hetconcepttransmuralezorgisgeeneenduidigbegrip.Verschillendetermeninde literatuurwordengebruiktomtransmuralezorgtebeschrijvenwaar-onder ‘ontslagmanagement’, ‘naadloze zorg’, ‘ketenzorg’, ‘patiëntentransfer’,‘transmurale zorgpaden’, ‘multiprofessional cooperation’, ‘shared care’, ‘ma-naged care’,‘disease management’,‘patient navigation’en‘hospital at home care’.

74

Transmuralezorgwordtgedefinieerdals‘vormenvanzorgdie,opdebehoeftevandepatiënt,verleendwerdenopbasisvanafsprakenoversamenwerking,afstemming en regie tussen generalistische en specialistische zorgverleners,waarbijsprakeisvaneengemeenschappelijkgedragenverantwoordelijkheidmetexplicietedeelverantwoordelijkheden’.

Transmuralezorgwordtbeschouwdalseenessentiëleschakel/stapindeevo-lutienaareenvollediggeïntegreerdmodelvanzorgvoorspecifiekedoelpo-pulaties.

Globaalworden inde literatuurdrie vormenvan transmurale zorgonder-scheiden:• transmuralezorgverleenddoorspecialistischeengeneralistischezorgver-lenersgezamenlijk;

• transmuralezorgverleenddoorgeneralistischezorgverleners,metonder-steuningvanspecialistischezorgverleners;

• transmuralezorgrondopnamesinofontslaguiteenspecialistischeinstel-ling,geleverddoorgeneralistischezorgverleners.

2.3. Methode van gegevensverzameling en verwerking

OpbasisvandeuitgevoerdeSWOT-analysevaneenzelfgekozentransmuraalproject in 2011werd aan de ziekenhuizen gevraagd om, per dimensie vanhetChronicCareModel(CCM),verbeteractiesteformulerenvoordemeestnegatiefgescoordeitemsuitde61-itemvragenlijst.HetCCMbestaatuitdevolgendezes,onderlingverbonden,componentendievanbelangzijnvoorhoogkwalitatievechronischezorg:1. beleidenmiddelen(‘health system’);2. betrokkenheidvanorganisatiesindethuiszorg(‘community’);3. wijzevanorganiseren(‘delivery system design’);4. ondersteuningvandezorgverstrekkers(‘decision support’);5. ondersteuningvanpatiëntenenfamiliebijzelfzorg(‘self-management’);6. klinischeinformatiesystemen(‘clinical information systems’).

Omdeziekenhuizendekomendejarenaantezettentoteenmeergestructu-reerde,doordachteenprocesmatigebenaderingvantransmuralezorgwerdhet 7-fasenmodel voorgesteld alsmethodiek. Tijdens eenworkshop in hetvoorjaarvan2012werdenziekenhuizengeïnformeerdoverdeinhoudentoe-passingsmogelijkhedenvanditmodel.Deziekenhuizenwerdengestimuleerdomhet7-fasenmodeltegebruikenalsbasisvoordeontwikkelingenverbete-ringvanhuntransmuraalzorgprojectindekomendejaren.


75

Hoofdstuk 2

Het 7-fasenmodel biedt een systematische aanpak aan het multidiscipli-nair team dat een nieuw transmuraal zorgproject ontwikkelt of een be-staand transmuraal zorgprojectwil verbeteren.Dezemethodiekwerd ont-wikkelddoorhetNetwerkKlinischePaden (CentrumvoorZiekenhuis- enVerplegingswetenschapvandeKatholiekeUniversiteitLeuven).14

Het7-fasenmodelbestaatuiteen:1. screeningsfase:indezefasewordtnagegaanofdemethodiekvanzorgpa-dendebesteisvoordeontwikkelingvanhettransmuraalprojectenofervoldoendeinformatieenondersteuningvooris;

2. projectmanagementfase:indezefasewordtdepatiëntenpopulatieafgeba-kendenwordenderollenbepaaldvoorallebetrokkenen;

3. diagnosestellings-enobjectiveringsfase:indezefasewordendedoelenvanhetzorgprojectbepaald,wordenknelpunteninkaartgebrachtenwordtnagegaanofervoldoendeobjectieveinformatiebeschikbaarisbetreffenddeeigenorganisatieenhetteam,depatiëntenenzijnfamilie,deweten-schappelijkeevidentie,dewetgevingendepartners(indeanderelijn);

4. ontwikkelingsfase:indezefasewordtgeëvalueerdofdebasisvereistenvoorhetstartenvanhettransmuraalzorgprojectaanwezigzijn.Desleutelinter-ventieswordenaangebrachtopeentijdsas;

5. implementatiefase:het transmuraalzorgprojectwordtgeïmplementeerdindedagelijksepraktijk,eventueelwordteentestfasevoorzien;

6. evaluatiefase:indezefasewordtheteffectgeëvalueerdvanhetprojectopdeeigenorganisatieenhetteamenopdepatiëntenzijnfamilie,wordtdebeschikbarewetenschappelijkeevidentienagekekenenwordenwetgevingendepartners(indeanderelijn)nagegaan;

7. continueopvolgingsfase: indeze fasegebeurt eencontinueevaluatie enopvolgingvanhet transmuraal zorgproject inmultidisciplinairverbandmetalsbedoelinghetprojectteborgen.

Het 7-fasenmodel laat toe om de onderdelen van de 61-items checklist(verder)teoperationaliseren.Inhetbijzonderdeitemsdiedoorhetzieken-huisals‘zwak’werdengescoordin2011kunnenopdiemanierverbeterdwor-den.Bovendienlaathet7-fasenmodelooktoeombelangrijkeonderdelenvaneentransmuraalzorgprojectuittewerken.

14 K.Vanhaecht,E.VanGerven,S.Deneckere,C.Lodewijckx,M.Panella,A.VleugelsenW.Sermeus,“7-fasenmodelvoordeontwikkeling,implementatie,evaluatieencontinueopvol-gingvanzorgpaden”,Tijdschrift voor Geneeskunde2011,67.

76

De FODVolksgezondheid ontwikkelde een gestandaardiseerd rapportage-documentinExcel.Ziekenhuizendiendengebruiktemakenvanditinstru-mentomterapporterenoverhuntransmuraalzorgproject.Degegevenswer-denverwerktopbasisvandekwaliteitsdimensiesenkwaliteitsitemsvanhetChronicCareModel.

3. RESULTATEN

3.1. Inleiding

In2012hebben169vande173deelnemendeziekenhuizen,tijdiggerappor-teerdoverhettransmuraalzorgproject.Vanvierziekenhuizen(tweeacuteentweepsychiatrische)zijndegegevensnietopgenomenindeanalyse,omdatdezeziekenhuizenveeltelaattijdigeenrapporthebbeningediend.Deonderstaandebesprekingheeftdusbetrekkingopderesultatenvan169ziekenhuizen(99acute,54psychiatrischeen16Sp-ziekenhuizen).

141vandeze169ziekenhuizen(83%)hebbenhetgekozentransmuraalzorg-projectuit2011gecontinueerd.Achtentwintigziekenhuizenhebben,omwillevanverschillenderedenen,ervoorgekozenomeennieuwtransmuraalzorg-project te initiërenendeze ziekenhuizenzijndusopnieuwgestartmet eenSWOT-analyse.

Debesprekingvanderesultatenbestaatuittweedelen.Inheteerstedeelwor-dende resultatenbesprokenvande141ziekenhuizendiehun transmuraalzorgprojectuit2011hebbenverdergezet.Hettweededeelvandebesprekinggaatoverde28ziekenhuizendiein2012gestartzijnmeteennieuwtransmu-raalzorgproject.

3.2. Resultaten van ziekenhuizen die verbeteracties formuleerden voor het gekozen transmuraal zorgproject uit 2011

83% (n=141) van de ziekenhuizen heeft verder gewerkt aan het gekozentransmuraal zorgproject waarvoor in 2011 een SWOT-analyse werd uit-gevoerd.AandehandvandeSWOT-analysekregendezeziekenhuizeneenoverzichtvandesterktes,zwaktes,kansenenopportuniteiten.In2012werdaandeziekenhuizengevraagdomperdimensievanhetChronicCareModelminstenséénverbeteractieteformulerenvooreenkwaliteitsitemwaarop‘he-lemaalniet akkoord’ of‘niet akkoord’werd gescoord.Vervolgenswerdna-gegaan inwelkemate ziekenhuizen gebruikhebben gemaakt vanhet 7-fa-


77

Hoofdstuk 2

senmodelenwelkevandezevenfasenwerdendoorlopenvoorhetgekozentransmuraalzorgproject.

3.2.1. Verbeteracties per dimensie van het Chronic Care Model

Ingrafiek1wordteenoverzichtgegevenvanhetpercentageziekenhuizenmetverbeteractiesperdimensievanhetChronicCareModel.

Uitderesultatenvan2011bleekdatdepercentagesvannegatievescoreshethoogstwarenvoordedimensies‘klinische informatiesystemen’,‘ondersteu-ningvandezorgverstrekkers’en‘wijzevanorganiseren’.

In 2012heeft 59%vande ziekenhuizenminstens één verbeteractie gefor-muleerdvoordedimensie‘klinischeinformatiesystemen’(45%negatiefge-scoordeitemsin2011);41%vandeziekenhuizenformuleerdegeenenkeleverbeteractievoordezedimensie.

Voor de dimensie ‘ondersteuning van zorgverstrekkers’ (35% negatief ge-scoordeitemsin2011)definieerden33%vandeziekenhuizenminstenséénverbeteractieenvoordedimensie‘wijzevanorganiseren’(28%negatiefge-scoordeitemsin2011)wasdat86%.

Grafiek 1: % ziekenhuizen met verbeteracties per dimensie van het Chronic Care Model

15 %

0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 %

klinische informatiesystemen

ondersteuning van patiënten en familie bij zelfzorg

ondersteuning van de zorgverstrekkers

wijze van organiseren

betrokkenheid van organisaties in de thuiszorg

beleid en middelen

dim

ensie

s va

n he

t Chr

onic

Care

Mod

el

41 %

68 %

67 %

14 %

59 %

44 %

36 %

26 %

30 %

23 %

26 %

28 %

23 %

6 %

3 %

63 %

28 %

geen verbeteractie 1 verbeteractie > 1 verbeteractie

78

3.2.2. Verbeteracties per kwaliteitsitem van het Chronic Care Model

Inhetrapportvan2011werdaangegevenwelkekwaliteitsitemshetbelang-rijkstepotentieel totverbeteringvertoondenperdimensievanhetChronicCareModel. Hierna worden deze kwaliteitsitems per dimensie vergelekenmethetaantalgeformuleerdeverbeteractiesin2012(tabel1).Eveneenswordt,voordezekwaliteitsitemsenpertypeziekenhuis,éénvoorbeeldvanverbeter-actiegegeven.

Kwaliteitsitemsmethetbelangrijksteverbeterpotentieel,perdimensie

Dimensie ‘beleid en middelen’

Item 7: ‘alle juridische aspecten in het project zijn voldoende bestudeerd’• 2011:negatiefgescoorddoor29%vandeziekenhuizenvoorwiedititemvantoepassingwas;

• 2012:verbeteractiesdoor70%vandeziekenhuizendiedititemnegatiefscoordenin2011;

• voorbeeldenvanverbeteracties:1. met lotgenotenorganisatieXwerdeen schriftelijk samenwerkingsak-koordaangegaan(acuutziekenhuis);

2. erwerdeencriminologeaangeworvenendesamenwerkingmetdeju-ridischeadviseurwerdgeïntensifieerdomalle juridischeaspecten inkaart tebrengen.Er isookoverlegenopleidingoverde thema’s‘ge-dwongenzorg’,‘beroepsgeheim’en‘privacy’(psychiatrischziekenhuis);

3. erwordteenstudieuitgevoerdbetreffendhetgaranderenvanvertrou-welijkheid en het uitwisselen van geïnformatiseerde gegevens (Sp-ziekenhuis).

Item 8: ‘er is voldoende financiering voor het project’• 2011:negatiefgescoorddoor61%vandeziekenhuizenvoorwiedititemvantoepassingwas;


• voorbeeldenvanverbeteracties:1. eenkosten-batenanalysewerdopgemaaktalsonderdeelvanhetpro-jectcharter.Daarbijwordeneenaantal,indezefaseniet-kwantificeer-bare,batengeïdentificeerdzoalsdegestructureerdeafstemmingvandetransmuralegegevensoverdracht,hetverbeterenvandekwaliteitvaninformatieendaardoorookdepatiëntveiligheid,hetverhogenvande


79

Hoofdstuk 2

efficiëntieenhetverduidelijkenvanverantwoordelijkheden(acuutzie-kenhuis);

2. de bestaande werkingsmiddelen werden gereorganiseerd (psychia-trischziekenhuis);

3. het project wordt door artsen op vrijwillige basis opgenomen endoor de meeste medewerkers binnen hun voorziene werktijd (Sp-ziekenhuis).

Dimensie ‘betrokkenheid van organisaties in de thuiszorg’

Item 16: ‘er is een goede samenwerkingsrelatie met de apothekers’• 2011:negatiefgescoorddoor25%vandeziekenhuizenvoorwiedititemvantoepassingwas;


• voorbeeldenvanverbeteracties:1. knelpuntenwordenaangekaartmetdenieuwehoofdapotheker(acuutziekenhuis);

2. erwordtgezorgdvooreenrechtstreeksinfo-enopvolgcontactdoordeteamledennaardeapothekers(psychiatrischziekenhuis);

3. geenverbeteractiegeformuleerddoorSp-ziekenhuizen.

Dimensie ‘wijze van organiseren’

Item 27: ‘patiënten werden actief betrokken bij het ontwikkelen van het project’• 2011:negatiefgescoorddoor58%vandeziekenhuizenvoorwiedititemvantoepassingwas;


• voorbeeldenvanverbeteracties:1. ontwikkelingenuitvoeringvaneensemi-gestructureerdpatiëntenin-terview.Deuitkomstwordtaangewendomhetprojectteoptimalise-ren(acuutziekenhuis);

2. de principes van‘herstelgerichte zorg’ en‘werkenmet ervaringsdes-kundigen’introducerenindewerking(psychiatrischziekenhuis);

3. persoonlijke patiëntenbevraging bij opname en ontslag (Sp-ziekenhuis).

80

Dimensie ‘ondersteuning van de zorgverstrekkers’

Item 52: ‘er is een ‘evidence-based’ behandelingsprotocol beschikbaar’• 2011:negatiefgescoorddoor45%vandeziekenhuizenvoorwiedititemvantoepassingwas;


• voorbeeldenvanverbeteracties:1. eenklinischpadwerdgeïmplementeerdenwaselektronischbeschik-baar voor allemedewerkers. Sommigeonderdelenwerdenopgesteldopbasisvanevidence-basedliteratuur,andereopbasisvanbest practice (acuutziekenhuis);

2. erwerdeenprotocolvoordeinschattingvansuïcidepogingengeïntro-duceerd,watmeedoordedienstkinderpsychiatriewerduitgewerktenvertaaldvanuithetbestaandeinstrumentvoorvolwassenen(psychia-trischziekenhuis);

3. het zorgproject werd volledig geanalyseerd en opnieuw in kaart ge-bracht(Sp-ziekenhuis).

Dimensie ‘ondersteuning van patiënten en familie bij zelfzorg’

Item 56: ‘er is een goede samenwerkingsrelatie met patiëntenorganisaties’• 2011:negatiefgescoorddoor38%vandeziekenhuizenvoorwiedititemvantoepassingwas;


• voorbeeldenvanverbeteracties:1. bijdeontwikkelingvanhetbetreffendezorgtrajectwordtberoepge-daanopdekennisenexpertisevaneenNederlandsepatiëntenorgani-satie(acuutziekenhuis);

2. debetreffendepatiëntenorganisatiezal telkensbetrokkenwordenbijfundamentele herzieningen van het protocol (psychiatrisch zieken-huis);


Item 57: ‘er is een goede samenwerkingsrelatie met organisaties van man-telzorgers/familieleden’• 2011:negatiefgescoorddoor33%vandeziekenhuizenvoorwiedititemvantoepassingwas;



81

Hoofdstuk 2

• voorbeeldenvanverbeteracties:1. opstartenvaneensamenwerkingsrelatiemetdemantelzorg(acuutzie-kenhuis);

2. deaanwezigheidenbetrokkenheidvanmantelzorgers/familieledenbijeenoverlegofeenhuisbezoekbewaken(psychiatrischziekenhuis);

3. uitvoeren van een algemene en specifieke tevredenheidsenquête vanpatiëntenenhunfamilie(Sp-ziekenhuis).

Dimensie ‘klinische informatiesystemen’

Item 58: ‘er is een ondersteunende ICT-infrastructuur voorzien voor het project’• 2011:negatiefgescoorddoor47%vandeziekenhuizenvoorwiedititemvantoepassingwas;


• voorbeeldenvanverbeteracties:1. ICTisbezigmetzoekenhoehetmedicatie-anamnese/ontslagbladkangeïntegreerdworden inhetelektronischpatiëntendossier (acuutzie-kenhuis);

2. overschakelingnaarhetelektronischpatiëntendossierwaarineenmo-duleontwikkeldwerddiespecifiekgerichtisopmobiele/transmuralewerkinginovereenkomstmetdeanderemobieleequipes.Erisoplei-dingvoorzienvoorteamleden(psychiatrischziekenhuis);


Tabel 1: Aantal verbeteracties voor kwaliteitsitems met het belangrijkste verbeterpotentieel, per dimensie van het Chronic Care Model

dimensie item scores 2011 verbeteracties 2012

n neg.score

% n %

beleid en middelen 7. Alle juridische aspecten in het project zijn voldoende bestudeerd.

136 40 29 % 28 70 %

8. Er is voldoende financiering voor het project

148 90 61 % 32 36 %

82

dimensie item scores 2011 verbeteracties 2012

n neg.score

% n %


16. Er is een goede samenwer-kingsrelatie met de apothe-kers.

72 18 25 % 5 28 %


27. Patiënten werden actief betrokken bij het ontwik-kelen van het project.

130 75 58 % 37 49 %


52. Er is een ‘evidence-based’ behandelingsprotocol.

108 49 45 % 19 39 %


56. Er is een goede samenwer-kingsrelatie met patiënten-organisaties.

74 28 38 % 10 36 %

57. Er is een goede samenwer-kingsrelatie met organi-saties van mantelzorgers/familieleden.

85 28 33 % 11 39 %

klinische informatie-systemen

58. Er is een ondersteunende ICT-infrastructuur voorzien voor het project.

137 65 47 % 28 43 %

3.2.3. Gebruik van het 7-fasenmodel

Aande ziekenhuizenwerdgevraagdofhet7-fasenmodelwerdgebruikt enwelkevandezeven fasenwerdendoorlopenvoorhetgekozen transmuraalzorgproject.

De helft van de ziekenhuizen dat het gekozen transmuraal zorgproject uit2011verderzette,heeftgebruikgemaaktvanhet7-fasenmodel(70op141).Vandeze70ziekenhuizenheeft64ervanhet7-fasenmodelsystematischge-bruikt;zesziekenhuizenhebbendatnietsystematischgedaan(bv.enkelfase5toegepast).Dezezesziekenhuizenwerdennietverderopgenomenindever-werking.

Grafiek2geeftweerinwelkematedezevenfasensystematischwerdendoor-lopen.

Slechts 19% vande ziekenhuizen (n=12) die het 7-fasenmodel toepasten,doorliepenfase1totenmet7.20%vandeziekenhuizen(n=13)slaagdeerin


83

Hoofdstuk 2

hetmodel toe tepassen totenmet fase5.9%vandeziekenhuizen(n=6)doorliepenkelfase1.

Grafiek 2: Mate waarin ziekenhuizen het 7-fasenmodel systematisch hebben gebruikt (n=64)

tot fase 719 %

tot fase 617 %

tot fase 520 %

tot fase 414 %

tot fase 311 %

tot fase 210 %

enkel fase 19 %

3.3. Resultaten van 28 ziekenhuizen met een nieuw transmuraal zorgproject in 2012

28vande169ziekenhuizenhebbeneennieuwtransmuraalzorgprojectopge-startin2012(20acute,zespsychiatrischeentweeSp-ziekenhuizen).

3.3.1. Redenen waarom gekozen werd voor een nieuw transmuraal project

De redenen om een nieuw transmuraal project te kiezen waren divers.Sommigeziekenhuizengavenaandatdesamenwerkingmetdeeerstelijnnietevidentwasofdathetzorgprojectuit2011reedsgeborgdwas.Achtzieken-huizen(zesacuteentweeSp-ziekenhuizen)haddenin2011geentransmuraalzorgprojectingediendendedendusin2012voorheteersteenSWOT-analyse.Deandere20ziekenhuizendedeneveneenseenSWOT-analysevanhetnieu-wetransmuraalzorgprojectuit2012.

84

3.3.2. Typologie van de samenwerkingsverbanden

Detypologievandesamenwerkingsverbandenvoorde28ziekenhuizendieeennieuwtransmuraalzorgprojectinitieerdenisdezelfdealsvoordezieken-huizendiein2011eendergelijkprojectopstartten:detransmuralezorgpro-jectenhaddenvoornamelijkbetrekkingoptransmuralezorgtussenzieken-huiseneerstelijn,tussenverschillendeziekenhuizenentussenziekenhuisengespecialiseerdezorgcentra.

3.3.3. Patiëntenpopulaties

Doorde28ziekenhuizenwerdenzevenverschillendepatiëntenpopulatiesge-selecteerdenzoalsin2011betrofhetvoornamelijkpsychiatrische(n=8)engeriatrischepatiënten(n=8).Anderedoelpopulatiesin2012waren:pediatri-sche,gynaecologische,cardiologische,neurologischeenpalliatievepatiënten.

3.3.4. Initiator van het transmuraal zorgproject

Hoewel sommige ziekenhuizenmeer dan één persoon, dienst of structuuraanduiddenalsinitiator,werdhethoofdvanhetverpleegkundigdepartementofhet verpleegkundigafdelingshoofdhetmeest frequentvermeldals initi-atorvantransmuralezorgprojectenin2012(n=14),gevolgddoordezieken-huisdirecties(n=12),dearts-afdelingshoofd(n=10),dekwaliteitscoördinator(n=10)endehoofdgeneesheer(n=8).Deziekenhuisapothekerwerdweinigvermeld(n=1)endesocialedienstwerdingeenenkelvandezetransmuralezorgprojectenaangeduidalsinitiator.

3.3.5. Doelstellingen

Dedoelstellingendiedoordeziekenhuizenwerdennagestreefdbijdeimple-mentatievanhuntransmuraalzorgprojectwerdendoordeziekenhuizenbe-schrevenals:• hetbevorderenvandekwaliteitenveiligheidvandezorg;• hetbevorderenvandecommunicatieensamenwerkingtussendeeersteentweedelijn,ziekenhuizenonderlingofeengespecialiseerdcentrum;

• hetverbeterenvandecoördinatieencontinuïteitvanhetzorgproject.


85

Hoofdstuk 2

3.3.6. Partners betrokken bij het transmuraal zorgproject (intramuraal)

Deintramuralepartnersdiehetmeestfrequentwerdenbetrokkenbijtrans-muralezorgprojectenuit2012waren:(hoofd)verpleegkundigenen/ofzieken-huisafdelingen(28%),specialisten(19%),ziekenhuisdirecties(14%)endesocialedienst(10%).Deklinischapothekerwerdweinigbetrokkenintrans-muraleprojecten(5%),alsookdeinterneliaison(5%)(grafiek3).

Grafiek 3: Partners betrokken bij het transmuraal zorgproject (intramuraal) (n=28)

0 10 20 30 40 50

diëtist en/of voedingsteam

interne liaison

klinisch apotheker

paramedicus

psycholoog

externe liason

sociale dienst

directie

specialisten

(hoofd) verpleegkundigen en/of ziekenhuisafdeling

4

7

7

7

7

12

15

20

28

41

3.3.7. Partners betrokken bij het transmuraal zorgproject (transmuraal)

Detransmuralepartnersdiehetmeestwerdenbetrokkenwarenwoon-zorg-centra(13%),eenanderziekenhuis(13%)enhuisartsen(11%).Partnersdieopvallendweinigwerdenbetrokkenwarenbv.dethuisverpleging(2%)enpatiëntenenhunfamilies(1%).

86

Grafiek 4: Partners betrokken bij het transmuraal zorgproject (transmuraal) (n=28)

0 5 10 15 20

afdeling psychiatrielogopedistmutualiteit

patiëntenorganisatiepodoloog eerste lijn

beschut wonenkinesist

thuisverpleginghulpverleners gespecialiseerd centrum

Palliatief teampsycholoog eerste lijn

diëtist eerste lijnergotherapeut eerste lijn

apotheker eerste lijnspecialist eerste lijn

verpleegkundige eerste lijnambulant psychiatrisch team

huisartsander ziekenhuis

woon-zorgcentrum

11111

222

333

44

55

89

101212

3.3.8. Dimensies van het Chronic Care Model

3.3.8.1. Samenvattend overzicht

Eensamenvattendoverzichtvanderesultatenvande28ziekenhuizendieeenSWOT-analysededenin2012isweergegeveningrafiek5endetabellen2en3.

Positief gescoorde itemswaren itemswaarmee ziekenhuizen ‘helemaal ak-koord’of‘akkoordwaren’.Negatief gescoorde itemswaren itemswaarvoor‘helemaalnietakkoord’of‘nietakkoord’werdaangevinkt.

DedimensiesvanhetChronicCareModelwaarbinnenhetmeest frequentitemsalsnegatiefwerdengescoordwaren:• ‘klinischeinformatiesystemen’(30%negatiefgescoordeitems);• ‘ondersteuningvandezorgverstrekkers’(30%negatiefgescoordeitems);• ‘wijzevanorganiseren’(22%negatiefgescoordeitems).

EendetailleringvanderesultatenperdimensievanhetChronicCareModelwordthieronderverderbeschreven.


87

Hoofdstuk 2

Grafiek 5: Overzicht van scores per dimensie van het Chronic Care Model

0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 %

klinische informatiesystemen

ondersteuning van patiënten en familie bij Zelfzorg




beleid en middelen

52 % 18 % 30 %

80 % 11 %9 %

60 % 10 % 30 %

63 % 15 % 22 %

59 % 26 % 15 %

70 % 16 % 14 %

akkoord neutraal niet akkoord

Intabel2en3wordenperdimensiehetitemmetdehoogstescore(tabel2)enhetitemmetdelaagstescore(tabel3)weergegeven.

Tabel 2: Meest frequente positief gescoorde items van de 61-item vragenlijst voor de 28 ziekenhuizen

dimensie item n + 0 – + 0 –

beleid en mid-delen

6. Er is een stuurgroep die het project begeleidt.

26 23 1 2 88 % 4 % 8 %

9. Het project is onderdeel van een beweging naar integrale zorg (‘ketenzorg’) in de regio.

17 14 0 3 82 % 0 % 18 %


22. De betrokken partners zijn voldoende gemotiveerd om van het project een succes te maken.

25 23 1 1 92 % 4 % 4 %


23. Het project is gebaseerd op een duidelijk omschreven probleem of opportuniteit.

28 28 0 0 100 % 0 % 0 %

ondersteuning van de zorgver-strekkers

51. Er zijn ondersteunende tools voor de betrokken clinici voorzien (feedback, remin-ders, bijscholing,…).

24 13 4 7 54 % 16 % 29 %

88



54. Er zijn ondersteunende tools voor de patiënt en zijn/haar familie voorzien (bv. edu-catiebrochures, ‘reminder’ systemen,…).

21 20 0 1 95 % 0 % 5 %

55. De veiligheid van de patiënt wordt voldoende gewaar-borgd (procedures voor patiëntveiligheid).

24 21 2 1 88 % 8 % 4 %

klinische infor-matiesystemen

60. De resultaten van het project worden beschik-baar gemaakt aan externe partner.

23 13 2 8 57 % 9 % 35 %

Tabel 3: Meest frequente negatief gescoorde items van de 61-item vragenlijst voor de 28 ziekenhuizen


beleid en mid-delen

8. Er is voldoende financiering voor het project.

22 9 8 5 41 % 36 % 23 %


13. Er is een goede samen-werkingsrelatie met de huisartsen(organisaties).

20 7 7 6 35 % 35 % 30 %

17. Er is een goede samenwer-kingsrelatie met de externe specialisten/kinesisten/bewe-gingsconsulenten.

10 3 4 3 30 % 40 % 30 %


27. Patiënten werden actief betrokken bij het ontwikkelen van het project.

21 7 4 10 33 % 19 % 48 %

ondersteuning van de zorgver-strekkers

52. Er is een ‘evidence-based’ behandelprotocol beschikbaar.

16 11 0 5 69 % 0 % 31 %


53. Er is therapeutische patiënten-educatie voorzien.

22 16 1 5 73 % 5 % 23 %

klinische infor-matiesystemen

61. Het transmurale project is raadpleegbaar op een website.

18 8 0 10 44 % 0 % 56 %


89

Hoofdstuk 2

3.3.8.2. Beleid en middelen (‘Health System’)

Hetkwaliteitsitemdathetbelangrijkstepotentieeltotverbeteringvertoonde(‘helemaalnietakkoord’en‘nietakkoord’)wasfinanciering(23%,5/22).Dekwaliteitsitemsdieveelalvervuldwaren,waren:‘eriseenstuurgroepdiehetprojectbegeleidt’(88%,23/26)en‘hetprojectisonderdeelvaneenbewegingnaarintegralezorg(‘ketenzorg’)inderegio’(82%,14/17).Dezedimensiewerddoordeziekenhuizenvoor70%positief,16%neutraalen14%negatiefgescoord.

3.3.8.3. Betrokkenheid van organisaties in de thuiszorg (‘Community’)

Dekwaliteitsitemsdiehetbelangrijkstepotentieel tot verbetering vertoon-den(‘helemaalnietakkoord’ en‘nietakkoord’)warenvoordezedimensie:‘samenwerkingmethuisartsen(organisatie)’(30%,6/20)en‘samenwerkingmetexternespecialisten/kinesisten/bewegingsconsulenten’(30%,3/10).Hetkwaliteitsitemdatveelalvervuldwas,was:‘betrokkenpartnerswarengemoti-veerdomhetprojecttoteensuccestemaken’(82%,14/17).Dezedimensiewerddoordeziekenhuizenvoor59%positief,26%neutraalen15%negatiefgescoord.

3.3.8.4. Wijze van organiseren (‘Delivery System Design’)

Hetkwaliteitsitemdathetbelangrijkstepotentieeltotverbeteringvertoonde(‘helemaalnietakkoord’en‘nietakkoord’)wasvoordezedimensiede‘be-trokkenheidvanpatiëntenbijdeontwikkelingvanhetproject’(48%,10/21).Hetkwaliteitsitemdatvolledigvervuldwas,was:‘projectenzijngebaseerdopeenduidelijkeprobleemstellingofeenopportuniteittotkwaliteitsverbetering’(100%,28/28).Dezedimensiewerddoordeziekenhuizenvoor63%positief,15%neutraalen22%negatiefgescoord.

3.3.8.5. Ondersteuning van de zorgverstrekkers (‘Decision Support’)

Hetkwaliteitsitem‘beschikbaarheidvaneenevidence-basedbehandelingpro-tocol’washetitemdathetbelangrijksteverbeterpotentieelvertoonde(31%,5/16).Hetkwaliteitsitemdathetmeestvervuldwas,was‘debeschikbaarheidvanondersteunendetoolsvoorclinici’(54%,13/24).Dezedimensiewerddoordeziekenhuizenvoor60%positief,10%neutraalen30%negatiefgescoord.

90

3.3.8.6. Ondersteuning van patiënten en familie bij zelfzorg (‘Selfmanagement’)

Hetkwaliteitsitemdathetbelangrijkstepotentieeltotverbeteringvertoonde(‘helemaalnietakkoord’en‘nietakkoord’) isvoordezedimensie‘voorzienvan therapeutische patiënteneducatie’ (23%, 5/22).De kwaliteitsitems dieveelalvervuldwaren,waren‘ondersteunendetoolsvoorpatiëntenenfamilie’(95%,20/21)en‘proceduresvoorpatiëntveiligheid’(88%,21/24).Dezedimensiewerddoordeziekenhuizenvoor80%positief,11%neutraalen9%negatiefgescoord.

3.3.8.7. Klinische informatiesystemen (‘Clinical Information Systems’)

Hetkwaliteitsitemdathetbelangrijkstepotentieeltotverbeteringvertoonde(‘helemaalnietakkoord’en‘nietakkoord’)wasvoordezedimensie‘deraad-pleegbaarheidvanhettransmuraalprojectopeenwebsite’(56%,10/18).Hetkwaliteitsitemdatveelalvervuldwas,was‘resultatenvanhettransmuraalpro-jectwordenbeschikbaargemaaktaanexternepartners’(57%,13/23).

Dezedimensiewerddoordeziekenhuizenvoor52%positief,18%neutraalen30%negatiefgescoord.

4. DISCUSSIE

Ziekenhuizendiendenaantegevenvoorwelkenegatiefgescoordekwaliteitsi-temsverbeteractieswerdengeformuleerd,perdimensievanhetChronicCareModel.Bijdeanalysevandegegevenswashetopvallenddatnietalleziekenhuizendeze oefening interpreteerden op demanier zoals ze was bedoeld. Zo be-schouwdenheelwatziekenhuizendekwaliteitsitemsalsofhetvragenwarenengavendaardoorantwoordenzoals:‘nietvantoepassing’of‘geenactieon-dernomen’. Andere ziekenhuizen gaven aan het item verkeerd gescoord tehebbenin2011.Hoewelderesultatenmetenigenuancemoetenwordengeïn-terpreteerd,zijntochenkelemarkantevaststellingentedoen.

Logischerwijzekanverwachtwordendatziekenhuizendemeesteverbeterac-tiesformulerenvoordedimensiesmethethoogsteaantalnegatiefgescoordekwaliteitsitems.Ditisechterniethetgeval.In2011warendedimensies‘kli-nischeinformatiesystemen’,‘ondersteuningvandezorgverstrekkers’en‘wijzevanorganiseren’dedimensiesmethethoogstepercentagenegatievescores.4opde10ziekenhuizenformuleerdenechtergeenenkeleverbeteractievoorde


91

Hoofdstuk 2

dimensieklinische informatiesystemenen6opde10ziekenhuizen formu-leerdengeenenkeleverbeteractievoordedimensie‘ondersteuningvanzorg-verstrekkers’.Alleenvoordedimensie‘wijzevanorganiseren’wordtdoordemeesteziekenhuizenminstenséénverbeteractiegedefinieerd,maarhetisdanookdedimensiemethethoogsteaantalkwaliteitsitems(28vande61items).

Dezelfderedeneringvolgend,ishetooklogischdatdemeesteverbeteracties geformuleerdzoudenwordenvoorkwaliteitsitemsmethethoogstepercen-tageaannegatievescoresbinneneenzelfdedimensie.Ookhierwerdvastge-stelddatditnietsystematischhetgevalis.Het kwaliteitsitem ‘er is een ondersteunende ICT-infrastructuur voorzienvoorhetproject’werddoor47%vandeziekenhuizenvoorwiedititemvantoepassingwas,negatiefgescoord.In2012heeftechterminderdandehelftvan deze ziekenhuizen hieromtrent verbeteracties geformuleerd. Voor hetkwaliteitsitem‘alle juridischeaspecten inhetproject zijnvoldoendebestu-deerd’kaneerderhetomgekeerdewordenvastgesteld:1opde3ziekenhuizenscoordedititemnegatiefin2011maar70%vandeziekenhuizenformuleerdeereenverbeteractieover.

Wat het gebruik van het7-fasenmodel betreft, kan gesteldworden dat dehelftvandeziekenhuizengeengebruikmaaktvandezemethodiekomeentransmuraalzorgprojectsystematischteontwikkelenofteverbeteren.Vandeziekenhuizendiehetwelgebruiken,zijnerweinigen instaatomallezevenfasentedoorlopen,totenmetdefasevancontinueevaluatieenopvolgingomhetprojectuiteindelijkteborgen.Eenkleinehelftvandeziekenhuizenslaagterinomtekomentotfase4,deontwikkelingsfase.Indezefasewordtgeëva-lueerdofdebasisvereistenvoorhetstartenvanhettransmuraalzorgprojectaanwezigzijn.Hetisnietduidelijkwaaromziekenhuizenhetzeven-fasenmodelnietgebrui-ken,nochtansisdemethodieknietonbekend,aangeziendieafgeleidisvandePDCA-methodiek.Ziekenhuizenmoetenverdergestimuleerdwordenomtransmuralezorgprojectensystematischaantepakken.

Hetbeperktaantalziekenhuizendaterinslaagtallezevenfasentedoorlopen,wektgeenverwondering.Wellicht isde jaarspannevanéén jaar tekortomdezeoefening integraal te doen.Uit de resultaten van vorige contractjarenbleekdatookhetborgenvanintramuralezorgprocessenvoordemeestezie-kenhuizenniethaalbaarbleektezijnineentijdspannevanéénjaar.

Hiernawordendeverbeterpuntenendepositiefgepercipieerdekwaliteitsdi-mensiesopgelijstvande28ziekenhuizendieeeneersteSWOT-analyse deden

92

in2012.Indienrelevantwordendezeresultatenvergelekenmetderesultatenvande165ziekenhuizendiein2011eenSWOT-analysededenvaneentrans-muraalzorgproject.

Erisvoornamelijkverbeterpotentieelvoordevolgendezeskwaliteitsitems:• definancieringvanhetproject(idemin2011);• desamenwerkingmethuisartsen(organisaties)enexternespecialisten;• debetrokkenheidvanpatiëntenbijdeontwikkelingvanhetproject(idemin2011);

• debeschikbaarheidvaneenopwetenschappelijkeevidentiegebaseerdbe-handelprotocol(idemin2011);

• debeschikbaarheidvantherapeutischepatiënteneducatie;• deconsulteerbaarheidvanhettransmuraalprojectopeenwebsite.

De volgende zes kwaliteitsitems werden door de ziekenhuizen als eerderpositiefgepercipieerd:• debegeleidingvanhetprojectdooreenstuurgroep(idemin2011)endeintegratievanhettransmuraalzorgprojectineenregionalebewegingnaarintegralezorg;

• debetrokkenpartnerswarengemotiveerdomhetprojecttoteensuccestemaken(idemin2011);

• deprojectenwarengebaseerdopeenduidelijkeprobleemstellingvankwa-liteitsverbetering(idemin2011);

• debeschikbaarheidvanondersteunendetoolsvoorclinici;• de beschikbaarheid van tools voor de patiënt en familie en proceduresvoorpatiëntveiligheid;

• deresultatenvanhetprojectwerdengecommuniceerdnaarexternepart-ners.

Zoals in 2011 tonen de resultaten van 2012 aan dat de ziekenhuizen debeschikbare financiering van het transmurale project als een belangrijkknelpuntervaren.61%vandeziekenhuizenin2011en23%in2012isvanmeningdatde ter beschikking gesteldefinancieringonvoldoende is. Inditkader ishetbelangrijk tevermeldendatermomenteelgeenfinanciering isvoordebetrokkenpartnersuitdeeerstelijnenvoordebetrokkengespecia-liseerdecentra.Indienerbijvoorbeeldteamoverlegwerdvoorzienmetdezelaatstepartnersdienendezehieronbezoldigdaandeeltenemen.Ditiseenbelangrijkaandachtspuntvoorhetbeleid,enkaneenpotentiëlebelemmeringbetekenenbijdeverdereuitbouwvantransmuralezorginBelgië.Debeschik-baarheidvanvoldoendefinanciëlemiddelenwerdindeliteratuurbeschrevenalseenrandvoorwaardevoorsuccesvolleimplementatie.


93

Hoofdstuk 2

Uitderesultatenbleekdat,in2011,voor58%vandetransmuralezorgpro-jectendepatiëntennietactiefbetrokkenwerdenbijdeontwikkelingvanhettransmuralezorgproject,in2012wasdathetgevalin48%vandekeren.Hetisbelangrijkomdewensenenverwachtingenvanpatiëntenbeterteinte-grereninhetzorgprojectenomdepatiëntactievertebetrekkenbijdevorm-gevingvanhetbehandel-enzorgproject.Uitderesultatenvan2011bleekdatdesamenwerkingmetpatiëntenvereni-gingeneenknelpuntwasbijdeuitwerkingvaneensubstantieelaantalvandetransmuralezorgprojecten.In2011hadnognietdehelftvandeziekenhuizenbijdeuitwerkingvanhaartransmuraalzorgprojectdesamenwerkingmeteenpatiëntenverenigingvoorzien.Uitderesultatenvan2012bleekdatdemeestetransmurale zorgprojectende samenwerkingmetpatiëntenorganisatieswelalspositiefpercipieerden(71%)endatin73%vandetransmuralezorgpro-jectenuit2012hetkwaliteitsitem:‘beschikbaarheidvanondersteunendetoolsvoordepatiëntendefamilie’alspositiefgescoordwerd.Patiëntenverenigingenkunneneenbelangrijkebijdrage leverenaandeont-wikkeling en de evaluatie van transmurale zorgprojecten. Gegevens uit deliteratuur lerenonsdatpatiëntenvaakondervertegenwoordigdzijnenhunbehoeftenenbelangenweinigbekendzijn.Hierdoorvoeltdepatiëntzichniet(maximaal)betrokkenalsgeïnformeerdezorgpartner.

In2011wasin45%vandetransmuralezorgprojecteneenopevidentiegeba-seerd behandelprotocolnietbeschikbaar,in2012wasdathetgevalin31%vandetransmuralezorgprojecten.Bij transmuralezorg isdeaandachtvoor ‘evidence-based’handeleneenbe-langrijkonderdeel vande zorg.Debasis voor een transmuraal zorgprojectbestaat uit ‘evidence-based’ medicine(ennursing),maaruitdebevragingblijkter een groot tekort aan de beschikbaarheid van ‘evidence-based’ behandel-protocollen.Dezebeschikbaarheidbetekentnietdatdeze afwezigwaren inde literatuur, dochwel dat de ziekenhuizen er ofwel onbekendmeewarenofweldatzenietwerdengebruikt.Dithadalsgevolgdatzowelnationalealsinternationalerichtlijnenonderbenutwordenindedagdagelijksezorg.Hetisbelangrijkom‘evidence-based’inzichtentevertaleninconcretehoogkwalita-tievetransmuralezorg.

In 2011 percipieerden ziekenhuizen de beschikbaarheid van ICT-ondersteunende infrastructuurvoorhettransmuraalzorgprojectalseerderonvoldoende(48%).In2012wasdatinminderematehetgeval(16%)enwerdhet kwaliteitsitem‘raadpleegbaarheid vanhet transmuraal project opeenwebsite’alsmeestnegatiefgescoord(56%).

94

88 % van de deelnemende ziekenhuizen percipieerden een begeleidende stuurgroepalspositiefenhetkwaliteitsitem‘integratievanhettransmuraalzorgprojectineenregionalebewegingnaarintegralezorg’wordtdoor82%vandeziekenhuizenpositiefgescoord.

In 2011 heeft 90% van de ziekenhuizen het kwaliteitsitem‘debetrokken partnerszijngemotiveerdomhetprojecttoteensuccestemaken’alspositiefgescoord,voordetransmuralezorgprojectenuit2012wasdat92%.Ditlijkteenevidentescore.Ineencontextwaarmultipelepartnersuitver-schillende echelons of ziekenhuizen/rust- en verzorgingstehuizen werdenbetrokken, veronderstelt de motivering van alle betrokkenen het gebruikvan specifieke interventies gerichtopdebevorderingvangroepscohesie ensamenwerking.

Uitresultatenbleekdatziekenhuizenaangevendatdebeschikbaarheidvanbeslissingsondersteunende instrumentenvoorartsenvantoepassingis.In2011wasdathetgevalvoor62%vandetransmuralezorgprojecten,in2012voor95%vandetransmuralezorgprojecten.Deze score verwijst naar de beschikbaarheid van instrumenten zoals feed-back,‘reminders’enbijscholing.Dezeinstrumentenwerdenindeliteratuurbeschrevenalsbelangrijkeinterventiesofrandvoorwaardenvoorhoogkwali-tatieve(transmurale)zorg.

Deanalysevan2011toondeaandat80%vandetransmuralezorgprojectenvoorzietintherapeutische patiëntenvoorlichting.Voordetransmuralezorg-projectenuit2012werdditkwaliteitsitemhetmeestnegatiefgescoordbinnendedimensie‘ondersteuningvanpatiëntenenfamilie’en‘zelfzorg’.Talrijke studies tonen aan dat gestructureerde therapeutische patiënte-neducatie leidt tot het voorkomen of uitstellen van complicaties, vermin-deren van het aantal ziekenhuisopnames of verkorten van de opname-duur. Patiëntenvoorlichting kan bestaan uit het gebruiken van folders ofbrochures,hetinrichtenvaninformatiemomentenoftherapeutischepatiën-teneducatie(individueelofingroepwaarbijsomsookdefamiliewordtbe-trokken).ConcluderendkangesteldwordendathetverderinzichtelijkmakenvanhetChronicCareModelenhetbenadrukkenvanhetnutendebruikbaarheidvanhet7-fasenmodelcruciaalzijnomtransmuralezorgprojectenverderteontwikkelenen te implementeren.Dit is eenbelangrijkeuitdagingvoordekomendejarenbijdeuitvoeringvanhettweedemeerjarigprogrammaoverkwaliteit enpatiëntveiligheidwaarbinnen transmurale zorgeenbelangrijkeplaatsheeft.

PIJLER 3: Indicatoren

95

Hoofdstuk 3

HOOFDSTUK 3.PIJLER 3: INDICATOREN

Voorpijler3vanhetcontract2012werddeoorspronkelijkepisteomtoteen‘basisset’vanindicatorentekomen,verlaten.GeziendehuidigerealiteitishetnietmeeropportuunomhieropintezettenenwildeFODVolksgezondheidvoornamelijkeenondersteunenderolgaanspelenomdat:• ereenbehoeftevoorbestaat(ditblijkto.a.uitdeziekenhuisrapportagesinhetkadervandecontracten‘coördinatiekwaliteitenpatiëntveiligheid’endestudie‘Hospital Performance Indicators’15);

• hetcomplementairisaandehuidigeontwikkelingen(ziekenhuiskoepelsenziekenhuisnetwerken).

Incontractjaar2012heeftdeFODVolksgezondheid,insamenwerkingeninoverlegmetdebetrokkenactoren,ondersteuningsactiviteitenontwikkeldbe-treffendindicatoren.

Hetaccentlagopindicatorenbedoeldvoorkwaliteitsverbetering(endusnietopindicatorenvoorbv.publiekeverantwoording).Enkelebelangrijkeaspec-tenhierbijwaren:• Watiseengoedeindicator,watzijnbelangrijkecriteria?• Hoemeten?• Hoeresultatenvisualiseren?• Hoeresultatencommuniceren?• Stimulerenvanlokaalleren• …

Inhetkadervanhetcontract2012werdeenbasisondersteuningaangebodenvoor kwaliteitscoördinatoren/zorgverleners volgens het principe: ‘train the trainer’.DeFODVolksgezondheidheefthiervoorworkshopsgeorganiseerden

15 CatherineLucet,JoëlFicet,FrançoisDaue,CarolineVanBoven,LukCannoodt,DominiqueVanDijck,JessicaJacques.Superviseurs:PierreGillet,JohanKipsetLievenAnnemans, HPI.be Hospital Performance Indicators in Algemene Ziekenhuizen: Ontwikkeling van een Indicatorenset in het Kader van Continue Kwaliteitsverbetering,2011,http://orbi.ulg.ac.be/handle/2268/109524.

96

educatiefmateriaalterbeschikkinggesteld(bv.PowerPointpresentatievoordetrainer).

Indeloopvan2012werdendrieworkshopsgeorganiseerdwaarbijrekeningwerdgehoudenmetdeverschillendeziekenhuistypes.

Gezienergeenspecifiekerapportageoverpijler3werdgevraagd,wasdeel-nameaandezeworkshopsverplicht.

Begeleidings- en ondersteuningsplan

97

Hoofdstuk 4

HOOFDSTUK 4.BEGELEIDINGS EN ONDERSTEUNINGSPLAN

Kernconclusies

• Hetbegeleidings-enondersteuningsplanvandeFODVolksgezondheidhaddebedoelingdeziekenhuizen teondersteunenbijdeuitvoeringvanhetcontract‘coördinatiekwaliteitenpatiëntveiligheid’.

• Tussenseptember2012enjuni2013werden17 workshopsgeorgani-seerd(414deelnemers).

• Deworkshopsomvattenzoweltheoretischealspraktijkgerelateerdeon-derdelen.

• Demeestethema’sdieindeworkshopsaanbodkwamen,haddenbe-trekkingoppijler1:hetVMS.Dedoelgroepenwaren(nieuwe)kwali-teitscoördinatorenen/ofmedewerkerspatiëntveiligheid.Eveneenswer-denworkshopsgeorganiseerdoverindicatoren.

• Overpatiëntentransferwerdentweeworkshopsgeorganiseerd,inbeidelandstalen.Dezeworkshopshaddenbetrekkingophetverspreidenvanaanbevelingenvoordrie typesvan transfer: intramurale transfervanstabieleeninstabielepatiënten(TIMenTIMI)enextramuraletransfer(TEM).Negentigziekenhuismedewerkersschrevenzichhiervoorin.

• Hetzesdesymposium‘kwaliteitenpatiëntveiligheid’gingoverklinischleiderschap,hetcruciaalelementvanhettweedemeerjarigprogramma2013-2017.

• De samenwerkingmet de koepelorganisaties van ziekenhuizen wasstrategisch belangrijk bij het ontwikkelen en het finaliseren van hettweedemeerjarigprogramma(2013-2017).

• Deziekenhuisnetwerkenhebbenhunactiviteitenvoortgezet.

98

1. INLEIDING

Vanaf2008starttedeFODVolksgezondheidmeteenbegeleidings-enonder-steuningsplanvoordeziekenhuizen.Hetdoeldaarvanwasomdeziekenhui-zenefficiëntteondersteunenbijdeuitvoeringvandecontracten‘coördinatiekwaliteitenpatiëntveiligheid’.

De ziekenhuizenwarenbijhet eerste contract‘coördinatiekwaliteit enpa-tiëntveiligheid’ (2007-2008)duidelijk vragendepartij voordezeondersteu-ning.Decelkwaliteitenpatiëntveiligheidheefthetontwikkelenvanonder-steunendeactiviteitenookin2012verdergezet.Dethema’shaddenbetrekkingopdeonderwerpenvermeldindecontracten.

Naastdeorganisatievanworkshopsenhetondersteunenvandenetwerkenwerdentevensdevolgendeactiviteitengeorganiseerd:• eeninteractieveendirectecommunicatietussendeledenvanhetQS-teamendeziekenhuizen;

• hetupdatenvandewebsitewww.patient-safety.be;• hetontwikkelenvanrapportagedocumenten;• hetopstellenvaneenjaarrapportopbasisvandeingediendeziekenhuis-rapporten;

• de jaarlijkse organisatie van een symposium‘kwaliteit en patiëntveilig-heid’;

• deverdereondersteuningvanhetprojectIntramuraleTransfer(TIM);• eenverderesamenwerkingmetdediverseofficiëleinstellingen,waaronderdekoepelorganisatiesomhettweedemeerjarigprogramma(2013-2017)verderteontwikkelenentefinaliseren;

• dehelpdesktaxonomie.

Hieronderwordteenoverzichtgegevenvandeactiviteitendieplaatsvondentussenseptember2012enjuni2013.Meerdetailshieroverzijnterugtevindenopwww.patient-safety.beonderderubriek‘ondersteuningsplan/workshops’.

2. WORKSHOPS

2.1. Vereisten van het contract ‘coördinatie kwaliteit en patiëntveiligheid’ (1 januari 2012 – 31 december 2012)

Inpijler1vanhetcontract‘coördinatiekwaliteitenpatiëntveiligheid’(1ja-nuari2011–31december2011)moestdeaanpakvandeziekenhuizenka-


99

Hoofdstuk 4

derenbinnendecontinuïteitvandevereistenvandevoorgaandecontracten.Concreetbetekendedit:• eenzelfevaluatievanhetVMS(alleziekenhuizen);• eenanalysevanderesultatenvandetweedecultuurmetingwaarbijdere-sultatenvergelekenwerdenmetdeeerstecultuurmetingenverbeteractieswerdengeïmplementeerd (voor ziekenhuizendie een eerste cultuurme-tinguitvoerdeninheteerstecontractjaar(2008));

• een tweede ziekenhuisbrede cultuurmeting (voor ziekenhuizen die eeneerstecultuurmetinguitvoerdeninhettweedeofderdecontractjaar(2009of2010));

• eenproactieverisicoanalyse(alleziekenhuizen);• vijfverschillendeincidententecoderentotophetdiepsteniveauenvol-gensdetaxonomievandeWHO(alleziekenhuizen);

• eenoverzichttegevenvandegemeldeincidentenendeernstgraadervanvoordeperiodevan1april2012t.e.m.30juni2012(alleziekenhuizen).


Voorpijler2werdendeactiviteitenbetreffendtransmuralezorgdiewerdengestartin2011,verdergezetin2012.

Voorpijler3(indicatoren)werdgeenspecifiekerapportagegevraagd.Erwer-denwelworkshopsgeorganiseerdvoorkwaliteitscoördinatorenen(staf)me-dewerkerspatiëntveiligheid.Hierbijwerdhetprincipegehanteerdvan‘train the trainer’.

2.2. Workshops

DeFODVolksgezondheidorganiseerdenieuweworkshopsoverindicatorenen sommige workshops werden herhaald (taxonomie, SIRE- en PRISMA-analysemethodes).De herhalingsworkshops richtten zich tot nieuw aange-worvenkwaliteitsmedewerkersen/oftotdemedewerkersdiedevorigework-shopsniethaddenkunnenbijwonen.

Tussenseptember2012enjuni2013werden17workshopsgeorganiseerd,414personennameneraandeel.

100

Workshops over indicatoren:• 7workshopsperziekenhuistype• 220deelnemers

Herhalingsworkshops:• voorziekenhuizendievoorheteerstdeelnamenaanhetcontract,werdeenafzonderlijkeworkshopgeorganiseerd(13deelnemers);

• retrospectieveanalyse:– PRISMA(2workshops,53deelnemers)– SIRE(2workshops,36deelnemers)

• proactieverisicoanalyse(2workshops,60deelnemers)• taxonomie(2workshops,32deelnemers)

2.2.1. Workshops over indicatoren

Uitderesultatenvandeziekenhuisrapportenbleek,jaarnajaar,dathetcon-cept‘indicatoren’eenmoeilijkgegevenis.Eenminderheidvandeziekenhui-zenslaagdeerinomindicatorengoedteformulerenen/ofindicatorentere-laterenaansleutelinterventies.Bovendienzijnindicatorenbinnendecontextvanhettweedemeerjarigprogramma(2013-2017)eencruciaalgegeven.Aandeziekenhuizenwordtimmersgevraagdomdegekozenverbeteractiespro-cesmatigteontwikkelen,teimplementeren,bijtesturenenoptevolgen.Goedgeformuleerdeenrelevanteindicatorenzijnhiervoornoodzakelijk.

Omwille vandebovenstaande redenenwerdenzeven specifiekeworkshopsoverindicatorengeorganiseerd,volgenshetprincipevan‘train the trainer’.Erwerdrekeninggehoudenmetdedrieziekenhuistypes.Deworkshopswarenspecifiek bedoeld voor kwaliteitscoördinatoren, (staf)medewerkers patiënt-veiligheidenzorgverleners.Intotaalnamen220ziekenhuismedewerkersdeel.

Het theoretische onderdeelwerd gegevendoor externe experten die uitge-breidingingenopdevolgendethema’s:• veelgebruikteterminologieensynoniemenvanindicatoren;• soortenindicatoren;• definitiesvanindicatoren;• hetwaaromvanhetmeten;• hetverbandtussensleutelinterventiesenindicatoren;• indicatorenvoorinterneverantwoording;• indicatorenvoorexterneverantwoording;• procesmatigopvolgenvanverbeteractiesaandehandvanindicatoren;


101

Hoofdstuk 4

• elementenomeenindicatortedefiniëren;• kenmerkenvanindicatoren;• validiteitenbetrouwbaarheidvanindicatoren;• interpretatievanindicatoren;• ontwikkelingvanindicatoren;• statistischebasiskennis.

EenPowerPointpresentatiewaarindebovenstaandeelementenaanbodko-men,isbeschikbaaropwww.patient-safety.be,onderderubriek‘ondersteu-ningsplan/workshops’.

Nadeuitgebreide theoretische inleiding,werdaandedeelnemersgevraagdom,inkleinegroepen,eenoefeningtedoen.Dezeoefeningenwerdenafgeleidvan ingediendeverbeterprocessenuithet contractjaar2009engingenovertransferenextravasatievoordeacuteenSp-ziekenhuizenen,voordepsychi-atrischeziekenhuizen,overhetoptimaliserenvanhetdiagnostischprocesopdedienstouderenpsychiatrieencrisishantering.

Dehoofdbedoelingvandeoefeningenbestonderuitomeenverbandteleg-gentussendeverschillendeprocesstappenvandePDCA-cyclus,desleutelin-terventies,criteriaomtemetenenindicatoren.

Eensynthesevanderesultatenwerdnadeworkshopsnaaralledeelnemersverstuurdpermail.

Hetprincipevan‘train the trainer’ indachtig,werdvandedeelnemersver-wachtdatzij,aandehandvangevolgdeworkshopsenmetbehulpvandeuit-gebreidePowerPointpresentatie,deopgedanekennisenvaardighedenzoudendelenmetanderemedewerkersbinnendeinstelling.

2.2.2. Herhalingsworkshops

2.2.2.1. Workshop over het contract ‘coördinatie kwaliteit en patiëntveiligheid’

Voordeachtziekenhuizendie,in2013,voorheteerstdeelnamenaanhetcon-tract‘coördinatiekwaliteitenpatiëntveiligheid’werdeenafzonderlijkework-shopgeorganiseerd.Tijdensdezesessiewerddeinhoudvanhetcontract2013verduidelijktengekaderdbinnenhettweedemeerjarigprogramma.Eveneenswerdingegaanopdeondersteuningsactiviteitendiejaarlijkswordengeorga-niseerd.Dertienziekenhuismedewerkersnamendeel.

102

2.2.2.2. Workshops over retrospectieve analysemethodes

Tussenseptember2012enjuni2013organiseerdedeFODVolksgezondheidvier herhalingsworkshops over retrospectieve analysemethodes: twee overPRISMAentweeoverSIRE.Respectievelijk53en36ziekenhuismedewerkersnameneraandeel.

De PRISMA-methode (Prevention and Recovery Information System for Monitoring and Analysis)wordt voornamelijk gebruikt voor incidentendienieternstigzijn,maarfrequentvoorkomen.16

DeSIRE-methode(SystematischeIncidentReconstructieenEvaluatie)isom-slachtigerenwordteerdergebruiktvoorernstigeincidentendieweinigvoor-komen.17DezemethodesluitnauwaanbijdeAnalysevandeBasisoorzaken(Root Cause Analysis (RCA))voordeernstigeincidenten.

2.2.2.3. Workshops over proactieve incidentanalyse

Over proactieve incidentanalyse werden twee workshops gegeven waarbijdemethodeHFMEAwerdtoegelicht.Zestigziekenhuismedewerkersnameneraandeel.

DeHFMEA-methode (Health Failure Mode Effects and Criticality Analysis)iseenproactieveanalysemethodediehetpotentiële falenvaneenzorgpro-cesinkaartkanbrengenendekritischepuntenvanhetprocesevalueertomincidentenindetoekomsttevermijden.Omtekomentoteenbetrouwbaarprocesmoetenderisico’swordengeanalyseerd.

Dergelijke procesanalyse heeft als doel een evenwicht tot stand te brengentussenhetverbeterenvandekwaliteitvandezorgenhetbeheersenvanderisico’s.18,19Erwerdenpraktijkvoorbeeldengegeven,onderandereoverhetge-neesmiddelencircuitenoverpatiëntenzorginhetoperatiekwartier.

16 I.HemmesenP.Zweekhorst,Prisma Praktisch. Tijdig leren van (bijna-)incidenten, Bilthoven,Colofon,2008.

17 IP.Leistikow,K.denRidderenB.deVries,Systematische Incident Reconstructie en Evaluatie. Patiëntveiligheid,Utrecht,ElsevierGezondheidszorg,2009.

18 D.Baudrin,enA.Desroches,Risques au bloc opératoire: cartographie et gestion,DRASSmidipyrénées,januari2007.

19 TheBasicsofHealthcare.Failure Mode and Effect.Analysis.Videoconference Coursepresentedby.VANationalCenterforPatientSafety,http://www.patientsafety.va.gov/docs/hfmea/HFMEAIntro.pdf


103

Hoofdstuk 4

2.2.2.4. Workshops over taxonomie

De FODVolksgezondheid organiseerde twee herhalingsworkshops over deWHO-taxonomiewaaraan32medewerkersdeelnamen.

Alsbesluitennaanalysevandeevaluatieformulierenendeparticipatiegraadaandeworkshops,kanafgeleidwordendatdezeworkshopstegemoetlijkentekomenaandebehoeftenendevragenvandekwaliteits-en/ofpatiëntveilig-heidsmedewerkersalsookvananderemedewerkersdiehierbijbetrokkenzijn.De PowerPointpresentaties kunnenworden geraadpleegd opwww.patient-safety.be,onderderubriek‘ondersteuningsplan/workshops’.

3. STIMULEREN EN ONDERSTEUNEN VAN ZIEKENHUISNETWERKEN

Sinds2009werdennaastdeFODVolksgezondheidbijkomendeziekenhuis-netwerkenopgericht.Deachterliggendegedachtehierbijwasdatziekenhui-zenelkaaronderlingkondenhelpenbijhetuitvoerenvandejaarcontracten‘coördinatiekwaliteitenpatiëntveiligheid’.

InhetNederlandstaliglandsdeelzijntweenetwerkenactief:éénvoorpsychi-atrischeziekenhuizenenéénvoorSp-ziekenhuizen.

VoordeFranstaligeziekenhuizenwerdenregelmatigbijeenkomstengeorga-niseerddoorQualPsy,hetnetwerkvanpsychiatrischeziekenhuizen.Hetnet-werkvanacuteenSp-ziekenhuizenbeslisteomgeenbijkomendeactiviteitenteorganiseren,ondermeeromdatheelwatcoördinatorenalbetrokkenwarenbijanderenetwerken,zoalsbijvoorbeeldhetNetwerkKlinischePaden.

HetQS-teambevordertenondersteuntdenetwerken,ondermeeropdevol-gendemanieren:• logistieke ondersteuning door vergaderruimten van de FODVolksgezondheidterbeschikkingtestellen(indeonmiddellijkeomgevingvanhetBrusselseZuidstation);

• coördinerenvanvergaderingenoverdiversethema’s;• tijdvoorzienomintegaanopvragenvanziekenhuismedewerkersendemogelijkheidbiedenombest practiceactieftedelenwaardoorkennisuit-wisselingwordtbevorderd.

De activiteiten van deze netwerken zijn terug te vinden op www.patient-safety.be,onderderubriek‘ondersteuningsplan/workshops’.

104

4. INTERACTIE MET DE ZIEKENHUIZEN

Allemededelingenoverpatiëntveiligheidenhetcontractgebeurenpermail.Viadezewegwordtookgecommuniceerdoverdeworkshops,hetsymposi-um,deinformatieoverdecontracten,denetwerken.HetQS-teamstuurtdezemails consequentnaar zowelde ziekenhuisdirecties alsde contactpersonenvoorhetcontract.

Een goede en gestroomlijnde communicatie blijft voor de FODVolksgezondheideenbelangrijkaandachtspunt.Deziekenhuizenkunnenzo-weltelefonischalsviae-mail([email protected])rechtstreekscontactopnemenmethetQS-team.

5. RAPPORTAGEDOCUMENTEN VOOR DE ZIEKENHUIZEN

Sindscontractjaar2010wordenallerapporteringsdocumentenopgesteldinExcel.Hierdoorkunnendegegevensopeenefficiënteremaniergeanalyseerdwordenopnationaalniveau.

6. WEBSITE

Dewebsitewww.patient-safety.beiseenonderdeelvanwww.health.belgium.be,dewebsitevandeFederaleOverheidsdienstVolksgezondheid,VeiligheidvandeVoedselketenenLeefmilieu.

Allegegevensmetbetrekkingtotdecontracten‘coördinatiekwaliteitenpa-tiëntveiligheid’wordenaandehandvanvierthema’suitgewerkt:• ‘missie’ (missievandecelkwaliteit, strategischenotaoverpatiëntveilig-heid,…);

• ‘week voor patiëntveiligheid’ (programma, presentatie van de sprekers,posters,…);

• meerjarigprogramma2007-2012;• meerjarigprogramma2013-2017;• ‘ondersteuningsplan/workshops’ (presentaties en programma’s van deworkshops,...).

Opdehomepagewordentelkensdeactualiteitendenieuwighedenbespro-ken.Demeestedocumentenvandevoorgaandejarenblijvenopdesitetoe-gankelijk(rubriek‘Meerover’).


105

Hoofdstuk 4

Totslotbevatdezesitenogtweepertinenterubriekenoverkwaliteitenpa-tiëntveiligheid(dielosstaanvandecontracten‘coördinatiekwaliteitenpa-tiëntveiligheid’).Hetbetreftde thema’s: ‘Safe Surgery’ (hetgebruikvaneenchecklistinhetoperatiekwartier)en‘VAP’(implementatievandeVAP-bundelbijventilatorgeassocieerdepneumonie).Dezepagina’szijntoegankelijkviadehomepagewww.patient-safety.be.

7. SYMPOSIUM ‘KWALITEIT EN PATIËNTVEILIGHEID’

Hetzesdesymposium‘Klinischleiderschap,decrucialestapnaarexcellentie’,datop26november2012werdgeorganiseerd(met380deelnemers)stondinhettekenvanklinischleiderschap.

Waaromeensymposiumoverklinischleiderschap?

Hetnastrevenvanefficiëntieenexcellentieindegezondheidszorgzetzorgin-stellingenenzorgverlenersertoeaanomsamentewerkenaankwaliteitsvolleenveiligezorg.Naeenanalysevandebeschikbareliteratuurinzakeklinischleiderschapbeschouwtdefederaleoverheiddevolgendecomponentenalses-sentieelvoorhethandelenvanleidinggevendezorgprofessionals:• zehebbeneensterkevisieopkwaliteit,patiëntveiligheidenpatiëntgerichtezorgenwetendezeadequaatuittedragen;

• zeinspirerenanderezorgverlenersinhetverbeterenvankwaliteit,patiënt-veiligheidenpatiëntgerichtheid;

• zebeschikkenoverdiepgaandekennisinhunvakgebied;• hunhandelenisgebaseerdopevidentiegebaseerderichtlijneneninzich-ten;

• zestaanopenomtelerenvananderedisciplines;• zezijninstaatproductievewerkrelatiesteontwikkelenmethetoogophetverbeterenvandeuitkomstenindezorg;

• zebouwenbruggennaarandereprofessioneledisciplinesmethetoogophetverbeterenvankwaliteitenpatiëntveiligheid;

• zeimplementereneenbio-psychosocialebenaderinginhetomgaanmetpatiëntenenhunfamilie;

• ze‘empoweren’patiëntenenhunfamiliesinhetomgaanmethunziekte;• zepromotencontinuïteitvandezorgdoorheendeinstellingendaarbuiten.

Inhetkadervanhettweedemeerjarigprogrammabetreffendedecoördina-tievankwaliteitenpatiëntveiligheid(2013-2017)isklinischleiderschapeenbelangrijkthema.

106

Hetsymposiumrichttezichindeeersteplaatstotziekenhuisdirecties,leiding-gevendezorgprofessionals,kwaliteitscoördinatorenenmedewerkerspatiënt-veiligheid.

Publieksprijs

Tijdenshetsymposiumwerdeenpostersessiegeorganiseerd.Veertienprojec-tenoverkwaliteitenpatiëntveiligheidwerdenvoorgesteld.Dezeillustreerdeneenactiviteitinverbandmethetthemavandedag,ofactiviteitendieinhetkadervandedriepijlersvanhetcontract‘coördinatiekwaliteitenpatiëntvei-ligheid’werdenopgezet.Tweeposterswerdenbekroondmetdepublieksprijs2012:• ‘Photographie des addictions à l’alcool et au tabac chez les patients traités

par radiothérapie’gepresenteerddoordeCHUdeLiège(M.Delgaudine,F.Princen,P.Piret,D.Boga,Ph.Coucke);

• ‘Medication reconciliation: how to collect the most accurate and complete medication history through a patient-centered approach?’ gepresenteerddoordeCHUMont-Godinne(R.Pham,C.Claeys,B.Krug,A.Moreau,A.Spinewine).

8. TIM-PROJECT (TRANSFERT INTRAMUROS DES PATIENTS)

Internationaal staat patiëntentransfer en gegevensoverdracht tussen teamsopde agenda van grote centra zoals de Joint Commission van de EU20, hetInstitute for Health Care Improvement21 en de Australian Commission on Safety and Quality in Health Care.22

Nationaaltoondendebeidecultuurmetingen(2007en2011)zwakkeresul-tatenaanvoordedimensie‘gegevensoverdrachtentransfervanpatiënten’.23

20 JointCommissionCenterforTransformingHealthcareReleasesTargetedSolutions,Tool for Hand-Off Communications,TheOfficialNewsletteroftheJointCommissionAugust2012,Vol.32,nr.8.

21 Reducing re-admissions by improving transitions of care,2012,October15-16,Boston,MA.22 AustralianCommissiononSafetyandQualityinHealthCare,National Safety and Quality

Health Service Standards,June2011,44-47.23 AnnemieVlayenet al.,Rapport de benchmarking. Tweede veiligheidscultuurmeting (2011)

in Belgische acute, psychiatrische en gespecialiseerde ziekenhuizen,UniversiteitvanHasselt,onderzoeksgroepPatiëntveiligheid,2012,http://www.health.belgium.be/eportal/Healthcare/Healthcarefacilities/Patientsafety/Coordinationpatientqualityands/Pillar1(SGS)/index.htm?fodnlang=fr#culture.


107

Hoofdstuk 4

Alin2009werdeenovereenkomstafgeslotentussendeFODVolksgezondheidendedrie‘Écoles de Santé Publique’24metdeopdrachtmethodologischeon-dersteuninguittewerkenvoorintramuraletransfer.Deovereenkomstwerdvooreentweedemaalverlengdin2011enerwerdverdergewerktaandeaan-bevelingeninzakeintramuraletransfervanstabielepatiënten.Eveneenswerdhetprojectmettweethema’suitgebreid:• TEM:extramuraletransfervanstabielepatiënten,• TIMI:intramuraletransfervaninstabielepatiënten.

DevoornaamstedoelstellingenvanhetTIM-projectwaren:• opkortetermijn:hetinventariseren,analyseren,metenenverbeterenvande transferprocedure,metname tussende eenheiddiedepatiëntover-draagtendeeenheiddiedepatiëntvervolgensopneemt(donor en receiver unit);

• oplangetermijn:ontwikkelenenuittestenvaneenmodelvoorpatiënten-transferomhetvervolgensteveralgemenen.

Inmaartenmei2013hebbendedrie‘Écoles de Santé publique’ tweework-shopsgeorganiseerdinbeidelandstalen.Dezeworkshopswarengewijdaanhetverspreidenvandeaanbevelingenvoordrietypesvantransfer:intramu-raletransfervanstabieleeninstabielepatiënten(TIMenTIMI)enextramu-raletransfer(TEM).Negentigpersonennamendeel.

Meergedetailleerde informatieoverTIM,TEMenTIMI is terug tevindenopwww.patient-safety.beonderderubriek‘ondersteuningsplan/workshops’.

9. HELPDESK VOOR DE TAXONOMIE

Dehelpdeskvoorde taxonomieheeftalsbedoelingziekenhuizenteonder-steunenomincidentencorrectteclassificerenvolgensdetaxonomieenomteverduidelijkenhoedezeincidentenkunnengecodeerdwordeninhetXML-exportmodel.

Dehelpdeskbestaatuitdevolgendevierrubrieken:1. ‘AskNewQuestion’: in deze rubriek kunnen vragen gesteldworden enanderegebruikerskunnendezebeantwoordenof er feedbackopgeven.Debediscussieerdeonderwerpenenvragenwordenvervolgensbesprokenopdetweemaandelijksebijeenkomstenvandewerkgroeptaxonomie.Bij

24 RespectievelijkdeUniversitéCatholiquedeLouvain(UCL),deUniversitéLibredeBruxelles(ULB)endeUniversitédeLiège(ULg).

108

complexevragenwordteenantwoordgeformuleerdopbasisvanconsen-susvandewerkgroep.

2. ‘Answers’:deantwoordenopdegesteldevragenbevindenzichindezeru-briek.DeantwoordenzijngeordendvolgensALLEhoofdklassenvandetaxonomieendusnietalleenvolgensdeklassenuitdeminimaledataset(incidenttype, incidentkarakteristieken, gevolgen voordepatiënt en ge-volgenvoordeorganisatie).Voorvragendienietonder tebrengenzijninéénvandehoofdklassenvande taxonomie iseenklasse‘other topics’voorzien.

3. ‘FAQ’s’:inditonderdeeliseensetvanstandaardantwoordenterugtevin-denopveelgesteldevragen.Ookdezezijngeordendvolgensdehoofdklas-senvandetaxonomie.

4. Inderubriek‘download’zijndemeestactueleversiesvandehandleidin-gen,common listsenandereinstrumententerugtevinden.

Elkegebruikerkanindeeigentaal(NL/FR/DU)vragenstellen.Alleantwoor-denvanuitdewerkgroeptaxonomiewordenechter inhetEngelsgeformu-leerd,ditommisverstanden,misinterpretaties en/of semantischediscussiestevermijden.

Omtoegangtekrijgentotdehelpdesk,vragentestellenen/ofantwoordentebekijken,moeteengebruikerzicheerstregistrerendooreengebruikersnaamen paswoord te creëren. Na bevestiging per e-mail, kan de gebruiker zichaanmelden.Dezehelpdeskkangeconsulteerdwordenviahttp://forum.icps-belgium.be.

10. TERUGKOPPELING VAN DE GEAGGREERDE RESULTATEN UIT DE ZIEKENHUISRAPPORTEN

De resultaten uit de jaarlijkse ziekenhuisrapporten worden door het QS-teamopgeaggregeerdniveauverwerktenonderdevormvaneenpublica-tiemetdeziekenhuizen teruggekoppeld.Eeneerstepublicatieverscheen in2008,eentweedein2009,eenderdein2010eneenvierdein2012.Dezerap-porten kunnen worden geraadpleegd op de website www.patient-safety.be onder de rubriek ‘meerjarig programma 2007-2012’. Eveneens wordt eenPowerPointpresentatie terbeschikkinggesteldwaarinde resultatenwordensamengevatendieziekenhuizenkunnengebruikenombinnendeeigenin-stellingoverderesultatentecommuniceren.

Oriëntaties voor de toekomst

109

Hoofdstuk 5

HOOFDSTUK 5.ORIËNTATIES VOOR DE TOEKOMST

Ditvijfderapport ishet laatste indecontextvanheteerstemeerjarigpro-gramma over kwaliteit en patiëntveiligheid (2007-2012). Dit programmawerdontwikkeldomeenduidelijkkadertebekomenmetlangetermijnob-jectievenzowelvoordeziekenhuizenalsvoordeFODVolksgezondheid.Degefaseerdeenplanmatigeaanpak,definancieringendeaangebodenonder-steuninghebbenermedetoegeleiddatkwaliteitenpatiëntveiligheidinzie-kenhuizenthema’szijndiesteedsmeeraanaandachtwinnen.

Tussen2010en2012werdeentweedemeerjarigprogrammavoorbereid.Deplanmatigeaanpak,definancieringenhetaanbiedenvanondersteuningzijnelementendieookinhettweedeprogrammabehoudenblijven.Ookdedriepijlers(structuur,procesenresultaat)blijvenbehoudenhoewelminderex-pliciet.Degekozenthema’szijnookpertinentencruciaalvoorziekenhuisac-creditatie.

Hettweedemeerjarigprogrammaomvatgeneriekeenspecifiekethema’s(cf.tabel1).

Tabel 1: Generieke en specifieke thema’s van het tweede meerjarig programma (2013-2017)

Generieke thema’s:

1. veiligheidsmanagementsysteem

2. leiderschap

3. communicatie

4. patiënt en familie empowerment

Specifieke thema’s:

1. hoog-risico medicatie

2. ‘Safe Surgery’ (enkel voor de acute ziekenhuizen)

3. identitovigilantie of vrijheidsbeperkende maatregelen (enkel voor de psychiatrische ziekenhuizen)

4. transmurale zorg

110

Degeneriekethema’szijneerderalgemenethema’sengaanover:veiligheids-management(pijler1uitheteerstemeerjarigprogramma),eengroterebe-trokkenheidenengagementvandirectiesenartsen(leiderschap),hetverbe-terenvandecommunicatieinhetalgemeenendeklinischecommunicatieinhetbijzonderenhetnauwerbetrekkenvanpatiëntenenhunfamilieinheteigenzorgtraject.Patiënten familieempowermentkanbeschouwdwordenalsderodedraaddoorheenhettweedemeerjarigprogrammaenis,ookinter-nationaal,eenprioritairthema.

Despecifiekethema’szijngelieerdaanrisicovolle(deel)processenindezorgzoalshoog-risicomedicatie,identitovigilantie,veiligheidinhetoperatiekwar-tier,vrijheidsbeperkendemaatregelenentransmuralezorg.

Zowel voorde generieke als voorde specifieke thema’swerden criteria ge-formuleerd die kunnen beschouwd worden als te bereiken streefdoelentegen2017.

Debasisvandeactiviteitenoverdespecifiekethema’swordtgelegdinhetcon-tractjaar2013enditdoormiddelvaneenzelfevaluatie(metuitzonderingvantransmuralezorgwaarvoordezelfevaluatiereedsin2011werduitgevoerd).

Deziekenhuizenzullenvoordezespecifiekethema’svanaf2014,opbasisvandezelfevaluatie,startenmethetdefiniërenvanconcreteverbeteractieseneenstappenplanvoordeknelpuntendiemultidisciplinairwerdengeïdentificeerd.

Voortransmuralezorgwordteenafzonderlijkpadgevolgdaangeziendezelf-evaluatiereedsin2011werduitgevoerd.

Ziekenhuizendienenvanaf2015,perverbeteractie,zelfjaarobjectieventefor-mulerenenmeetbareindicatoren,streefwaarden,meetfrequentieenmeetni-veautespecificeren.Tevenswordtverwachtdatziekenhuizenverduidelijkennaarwiedecommunicatieomtrentderesultatenvandemetingengerichtzalzijnenhoederesultatenwordenvoorgesteldaandebetrokkenzorgverleners.

Ondersteuningsplan 2013-2017

Voor het operationaliseren van het tweedemeerjarig programma heeft deFODVolksgezondheidzichlateninspirerendooreenmodelvanoutputma-nagement zoals beschreven in het boek‘Leidinggeven zonder bevelen’ van

Oriëntaties voor de toekomst

111

Hoofdstuk 5

FilipVandendriesscheenJefClement(2006).25Hetmodelbaseertzichophetfeitdatdeoplossinginhandenligtvandeziekenhuismedewerkeraangezienhijalsgeenanderhetwerkveldkentenindiennodigkanrekenenopdesteunvan het ziekenhuismanagement en de ondersteunende activiteiten van deFODVolksgezondheid.

Inhetondersteuningsplanzijntweeniveausteonderscheiden:basisvaardig-hedenpatiëntveiligheidenondersteunendeactiviteiten,ontwikkelddoorachtexpertisecentra.

Basisvaardigheden voor patiëntveiligheid

Deherhalingsworkshopsoverbasisvaardighedenvoorpatiëntveiligheidwor-den jaarlijks verdergezet en gaanoverde volgende thema’s: taxonomie, re-trospectieve incidentanalyse(PRISMAenSIRE)enproactieverisicoanalyse(HFMEA).Dezeworkshopszijnspecifiekbedoeldvoornieuweziekenhuis-medewerkersbetrokkenbijkwaliteitenpatiëntveiligheidindeinstellingenwordengeorganiseerddoordeFODVolksgezondheid.

Ondersteuning door acht expertisecentra

Omwille vandeveelheid aannieuwe thema’s inhet tweedemeerjarigpro-grammawordtsamengewerktmetachtexpertisecentra.Drie‘Écoles de santé publique’envijfuniversiteiten(ULB,UCL,ULg,UMons,UZGent,UHasselt,VUB,KUL)wordengefinancierdomspecifiekeactiviteiten teontwikkelen,gelieerdaandespecifiekeendegenerieke thema’suithet tweedemeerjarigprogramma.

Deondersteunendeactiviteitenwordengeorganiseerdmetdebedoelingomziekenhuizentehelpeneenconcreteinvullingtegevenaandethema’svanhettweedemeerjarigprogramma.Inde loopvandekomende jaren zullen activiteitenwordengeorganiseerdoverdevolgendethema’s:• proactiefrisicomanagement;• enterprise risk management;• leiderschap(inclusiefveiligheidsrondes);• procesmanagement;

25 F.VandendriesscheenJ.Clement,Leidinggeven zonder bevelen. De Outputmanager. Een praktijkboek over leidinggeven vanuit visie,Tielt,UitgeverijLannoonvenSchiedam,ScriptumUitgeverij,2006.

112

• audit;• cultuur;• transmuralezorgenmedicatiereconciliatie;• hoog-risicomedicatie;• visueelmanagement;• communicatie(inclusiefsecond en third victim);• patiëntenfamilieempowerment;• outcome management inpsychiatrischeziekenhuizen.

Degebruiktepedagogischemiddelenzijndivers:seminaries,opleidingsdagenmetoefeningen,discussies,goedepraktijkvoorbeeldenuitbinnen-enbuiten-land,toolkits,‘learning community’,e-learning,…Hetdoelpubliekvoordeondersteuningsactiviteitenwordtbrederenzalzich,naastkwaliteitscoördinatorenenmedewerkerspatiëntveiligheidookrichtennaardirecties,diensthoofdenverpleegkundigen,apothekers,…enanderezie-kenhuismedewerkersdiebetrokkenzijnbijhetimplementerenvankwaliteits-verbeterendeinitiatievenindezorg.

Hetondersteuningsplanomvatmeerdere jarenenwerdontwikkeldmetdebedoelingeenantwoordtebiedenopdenodenendevragenvandezieken-huizenoverdeuitvoeringvanhettweedemeerjarigprogrammaoverkwaliteitenpatiëntveiligheid(2013-2017).

Hetstrevennaareenmeerkwaliteitsvolleenveiligepatiëntenzorgiseencon-tinuproceswaarsteedsverbeteringmogelijkis.DeFODVolksgezondheidwilhieraan,samenmetdeziekenhuizen,ookdekomendevijfjarenverderwer-kenenhenhierbijondersteunen.

113

OVERZICHT VAN DE VASTE WERKGROEPEN OP DATUM VAN 1 JUNI 2013

Leden Federale Werkgroep Patiëntveiligheid

Dr.deBethuneXavierDhr.DeGreefJohanMevr.DelgaudineMarieMevr.DeTroyerVeraDhr.EtienneMarkDhr.GoossensBartDhr.HappeChristopheDhr.HermandBernardProf.Dr.HellerFrancisDr.HellingsJohanProf.Dr.KrugBrunoDhr.MeyersLudoDhr.NelisThijsDhr.OstenPeterDr.SimonAnneDr.SionJean-PaulMevr.SomersAnnemieDr.VanLooyLuc

Leden Werkgroep Taxonomie

Dr.BraetAnjaDr.deBéthuneXavierDhr.EtienneMarkDhr.GoossensBartDhr.HermandBernardMevr.KerstensWendyProf.Dr.KrugBrunoDhr.NelisThijs

114

Dhr.VanDaelePatrickMevr.VandeVeldeAnnDr.VanLooyLuc

KWALITEIT EN PATIËNTVEILIGHEID IN BELGISCHE … · BEGELEIDINGS- EN ONDERSTEUNINGSPLAN 97 1....

Documents

Transcript of KWALITEIT EN PATIËNTVEILIGHEID IN BELGISCHE … · BEGELEIDINGS- EN ONDERSTEUNINGSPLAN 97 1....