Pagina 8 Vijf conserVatoren

op kunstreis door israël

Pagina 12 secretaresse

wordt ’s nachts een filmster

Pagina 14 Bij oded ezer

komen letters tot leVen

Pagina 13 swingend tel aViV

zet Bimhuis op stelten

nummer 2 2014

UITGAVE VAn KUnsTEnIsrAël

een onafhankelijke stichting

die zich inzet voor culturele

projecten uit israËl die in

nederland gepresenteerd

worden in samenwerking

met culturele partners.

Colo

fon

Conservatoren op kunstreis

‘We hebben ongelooflijk veel gezien en gehoord’

ANITABeleef jazzy Tel Aviv in het Bimhuis

Tovenaar met lettersBij Oded Ezer vliegen de woorden

van het papier

Grote broerGoethe-Institut kan soms nog wat van KUNSTENISRAËL leren

Wilde dromen van een secretaresseFascinerend poppenspel van

alleskunner Yael Rasooly

Pagina 8

Pagina 12

Pagina 14

Pagina 13

Pagina 18

EN vErdEr: PAGINA 4 Rijzende sterren van de Israëlische dans

PAGINA 6 Nieuws van KUNSTENISRAËL PAGINA 16 Word vriend van KUNSTENISRAËL

PAGINA 19 Gesponsorde projecten

Colofondit is de tweede editie Van het kunstenisraël magazine

Coördinatie en redaCtie: martin hendriksma

fotografie: fotografie pagina 16/17: seth carnill, geert snoeijer

VormgeVing: marco huitenga cooth design michiel Van der Velden fieldsign

uitgeVer: kunstenisraël

Bestuur:els swaaB (Voorzitter)eVert Van den Berg (penningmeester) jigal schrijVer (secretaris) direCteur:ken gould

KunstenisraËl danKt de Volgende stiChtingen Voor hun steun:leVi lassenmarorfaBlesmaatschappij tot nut der israëlieten in nederland

ContaCtgegeVens: kunstenisraëlnieuwe uilenBurgerstraat 91 1011 lm amsterdam telefoon: 020-7857647office@kunstenisrael.nl

druKwerK: new energy drukwerk - Vianen

CoVerBeeld: aVishai cohenfoto: ariel efron

www.kunstenisrael.nl

Pagina 2

Vo

or

wo

or

dIk verheug mij!het magazine dat voor u ligt, is bedoeld om de lezer in aanraking te brengen met israëlische kunst en kunstenaars. Bedoeld ook om de nieuwsgierigheid op te wekken zodat u gaat kijken en luisteren als ze zich hier, in ons land, manifesteren. want er is bij ons maar weinig kennis van de grote variëteit en schoonheid die hedendaagse kunstenaars uit israël te bieden hebben. al te vaak, immers, wordt het land slechts met conflicten geassocieerd.

daarom verschaft dit blad een inkijk in die wereld en laat het zien welke hoogtepunten uit dat rijke aanbod hier binnenkort worden vertoond. zoals de theatervoorstelling van yael rasooly die naar het festival pop arts komt of de expositie van typograaf oded ezer die museum meermanno hoopt te gaan presenteren. en niet te vergeten de spannende jazzavond in het Bimhuis ‘a night in tel aviv’, vorig jaar, die komend jaar weer plaats zal vinden. activiteiten die de stichting kunstenisraël mede mogelijk maakt.

kunstenisraël is geen pamflet en staat los van elke politieke stroming of religieuze gezindheid. zoals het kunst betaamt, kan het aanbod grensoverschrijdend zijn, kritisch ten opzichte van de wereld waarin het verkeert, aanstoot geven of verwarring zaaien. en dat alles in vaak wonderschone verpakking.

in een globaliserende wereld, gaat het niet alleen om de uitwisseling van diensten of goederen. de uitwisseling van kunst en cultuur is minstens zo belangrijk, als je althans de behoefte voelt om open te blijven staan voor verandering en vernieuwing. het alternatief is om in letterlijke zin je ogen daarvoor te sluiten en je terug te trekken op je veilig voelende eigen bodem. zoals we weten, levert dat soort van gevoelens weinig moois op.

ik kijk uit naar de inhoud van het blad, en ik verheug me op hetgeen we hier te zien krijgen, in de musea en op de planken!

hedy d’anconaVoormalig minister van Cultuur

Foto: Lonneke StuLen

Pagina 3‘er is Bij ons weinig kennis Van de schoonheid die kunstenaars uit israël te Bieden heBBen’

‘De Israëlische dans is vol krachtige beelden en technisch vaak van ongelooflijk hoog niveau’, zegt dans-

programmeur Anita van Dolen van de Amsterdamse Stadsschouwburg en het festival Julidans. Ze is net terug

van het festival Dance Exposure in Israël, waarbij ze 37 nieuwe dansstukken zag. Een van de opzienbarendste

voorstellingen komt deze zomer meteen naar Julidans: Two Room Apartment (foto rechtsonder) van

niv sheinfeld en oren laor, een nieuwe bewerking van het stuk van nir Ben gal en liat dror dat in 1987 voor

een revolutie zorgde door ‘gewone menselijke gebaren’ in de choreografie op te nemen.

Met veel plezier denkt Van Dolen ook terug aan de

voorstelling House van choreografe en danseres

sharon eyal, afgelopen oktober in de Stads-

schouwburg (overige foto’s). Eyal, oud-

danseres van de wereldberoemde Batsheva

dance Company, geldt als rijzende ster

binnen de Israëlische dans. Van Dolen:

‘House was een van de krachtigste

stukken die ik in tijden heb gezien.

Het moet gek lopen wil Eyal’s groep

l-e-V over een paar jaar niet tot de

internationale top behoren. Ik blijf

haar in elk geval op de voet volgen.’

rijzende ster

Pagina 4

Foto’S Gadi daGon

rijzende ster

Pagina 5‘house was een Van de krachtigste stukken die ik in tijden heB gezien’

het kunstwerk All is well van de israëlische kunstenares aya Ben ron (haifa, 1967) siert de komende tien jaar de ontvangsthal op van het máxima medisch centrum in eindhoven. All is well bestaat uit een roestvrijstalen waterbron met een diameter van vier meter waarbo-ven zes roestvrijstalen figuren zweven. elke figuur refereert aan een ander botanisch element en kent verwijzingen naar de geschiedenis van de medische wetenschap. aya Ben ron maakt sculpturen, video, tekeningen en installaties. in al deze uitingsvormen onderzoekt ze het kwetsbare lichaam, de gewaarwording van gezondheid en normaliteit, en de collectieve herinnering van pijn in de breedste sociaal-historische zin. All is Well werd in samenspraak met het Van abbemuseum gerealiseerd en is mede mogelijk gemaakt door stichting máxima, het mondriaan fonds en kunstenisraël.

133 komkommers, 567 boterhammen, 111 liter rode wijn, 18 kroketten, 155 citroenen, 123 liter cola light en 490 tomaten. een jaar lang hield beeldend kunstenaar itamar gilboa (tel aviv, 1973) zijn dagelijkse consump-tie nauwkeurig bij. dit resulteerde in de sculptuurinstal-latie Food Chain Project. de installatie, een draagbare supermarkt gevuld met gipsen afgietsels van de ruim 8.000 voedingsmiddelen die hij in een jaar consumeerde, was voor het eerst te zien zijn bij agri meets design, onderdeel van de eindhovense dutch design week van afgelopen oktober. in 2014 toont gilboa zijn gipsvoed-sel ook in zijn woonplaats amsterdam.

‘ in de wijze waarop stichting KunstenisraËl de grote variëteit aan israëlische kunst presenteert aan het nederlandse publiek, is zij uniek in de wereld. hadden we in elk land maar een KunstenisraËl!’

Raphael Gamzou, hoofd cultuur en wetenschap, Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken.

Kunst van komkommers en kroketten

Zwevend roestvrijstaal

EEn dEEl van hEt ‘Food Chain ProjECt’ van itamar Gilboa

‘all is wEll’ van aya bEn ron

Pagina 6 een draagBare supermarkt met gipsen afgietsels Van 8.000 Voedingsmiddelen

maak kennis met de enorme muzikale diversiteit van israël. sommige muzikale tradities, zoals het sefardische lied of de asjkenazische klezmer, werden van generatie op generatie doorgegeven. andere stijlen ontstonden juist door het samengaan van arabische en westerse culturen. dankzij de concertserie KUNSTENISRAËL Presenteert kunnen israëlische ensembles – die anders maar een of twee optredens in nederland zouden geven - hier een kleine tournee maken. de concerten vinden plaats in de synagogen van onder meer amsterdam, groningen, maastricht, delft, den Bosch en den haag. wilt u weten wanneer het volgende concert is? meld u aan voor de nieuwsbrief van kunstenisraël via www.kunstenisrael.nl.

KUNSTENISRAËL presenteert: muziek!

bEzoEk Gili avisar israEli CEntEr For diGital art

leer israël kennen zoals u het land nog nooit zag: door de ogen van kunstenaars. kunstenisraël nodigt haar vrienden uit voor een zesdaagse kunstexpeditie door israël, onder leiding van curator en kunstscout ronit eden. een reis waarin de ontmoeting met israëlische kunstenaars centraal staat. u leert ze kennen in hun eigen ateliers, waar ze hun werk nader zullen toelichten. ook in musea en galeries staan voor vrienden speciale ontmoetin-gen met stafleden op stapel. zo krijgt u een uniek inkijkje in de hedendaagse israëlische kunstwereld. de art safari zal eind oktober 2014 worden gehouden. kijk voor informatie op pagina 17.

Art Safari: exclusief voor onze vrienden

Pagina 7maak kennis met de enorme muzikale diVersiteit Van israël

‘we hebben gigan tisch

studiobEzoEk zoya ChErkassky-nnadi

Pagina 8

‘als ik naar londen ga, doe ik wat studio visits en reis ik weer terug. in israël ontkom je er niet aan om ook op de samenleving te reageren’, zegt Hilde de Bruijn van het cobra museum. ’dat heeft me niet alleen als curator, maar ook als mens verrijkt.’ ze is een van de vijf museum-conservatoren die begin november een kleine week onder leiding van kunstscout en curator Ronit Eden op een zogeheten kunstverkennings-reis door israël trokken. allemaal op uitnodiging van de stichting kunstenisraël die wil tonen dat israël meer te bieden heeft dan aanslagen en scheidingsmuren. dat er ook kunst wordt gemaakt die nodig aan het nederlandse publiek moet worden gepresenteerd. Vijf conservatoren, vijf verhalen. luttele dagen na hun terugkeer in nederland buitelen hun indrukken nog over elkaar. een fascinerend land, vinden ze, waar privé-initiatieven tot schitterende musea leidden en het joods-arabische conflict nooit ver weg is. ook niet in de

uitbrengen.’de reden om op de uitnodiging van kunstenisraël in te gaan was voor elke conservator anders. ‘in mijn werk word ik gedreven door een enorme nieuwsgierigheid naar de wereld’, zegt de Bruijn van het cobra museum. ‘daarom wilde ik ook graag israël leren kennen.’ Van kampen-prein van het Boijmans kende al een handjevol israëlische kunste-naars die in nederland wonen en werken. ‘ik wilde graag meer over de situatie in israël horen en kunstenaars in hun ateliers bezoeken.’ conservator Jelle Bouwhuis van het stedelijk museum Bureau amsterdam werkt al samen met de museums of Bat yam bij tel aviv, waarmee binnenkort een tentoonstelling wordt uitgewis-seld. hij zegt: ‘dit leek me een mooi moment om me verder in het land en de kunst te verdiepen.’ wat opviel, zegt hilde de Bruijn, ‘is dat de artistieke strategieën die kunstenaars inzetten niet heel anders zijn dan in neder-land, maar dat het toch kunst is

kunsten. want, zegt de Bruijn, ‘zelfs wanneer je je daar als kunstenaar nou eens niet over uitspreekt, is dat in israël ook meteen een statement.’ ze maakten met elkaar kennis tijdens een avond ten kantore van kunstenisraël in de uilenburger synagoge. geen van vijven was ooit eerder in israël geweest. de stichting presenteerde daar een programma van vijf dagen, van ‘s ochtends acht tot ’s avonds laat volgeboekt met atelierbe-zoek, ontmoetingen met museumdirecteuren en ook nog enige ruimte voor sightseeing.

Geen politieke agenda ‘achter onze reis stak geen politieke of religieuze agenda’, zegt Saskia van Kampen-Prein van museum Boijmans Van Beuningen. ‘maar eenmaal in israël ontkom je er niet aan om je tot het conflict te verhouden. dat werd me bij het allereerste atelierbezoek al duidelijk. we ontmoetten een kunstenares die zo door de oorlog was getraumatiseerd dat ze amper een woord over haar werk kon

‘we hebben gigan tisch veel gezien’Vijf Nederlandse conservatoren trokken op uitnodiging van KUNSTENISRAËL een kleine week door Israël. Doel was hun de rijkdom en diversiteit van de moderne kunst te tonen. Hoe kijken ze erop terug? ‘De complexiteit van Israël is vele malen overweldigender dan ik vooraf had gedacht.’

studiobEzoEk tal Frank

oP bEzoEk bij thE jErusalEm Print

workshoP and art CEntEr

dirECtEur saÏd abu-shakra

van dE umm El-FahEm art GallEry

Pagina 9een fascinerend land waar priVé-initiatieVen tot schitterende musea leidden

Kunstverkenningsreizen leiden tot nieuwe samenwerking dit is de derde keer dat Ronit Eden namens kunstenisraël een groep conservatoren van nederlandse musea door israël leidt. steeds komen de conservatoren terug met een danig opgefrist beeld van de israëlische kunst en een schat aan contacten, waaruit inmiddels tal van nieuwe samenwerkingen zijn ontstaan. naast de in dit artikel genoemde curatoren gingen eerder onder anderen Hripsimé Visser (stedelijk museum, amsterdam), Edwin Jacobs (centraal museum, utrecht) en Yvonne Ploum (armando museum, utrecht) mee op kunstverkenningsreis. een volledig overzicht staat afgedrukt onder de antwoordkaarten op pagina 19. Vanaf 2014 biedt kunstenisraël een aanpaste versie van deze reis aan voor particulieren (zie verder pagina 17).

die alleen in israël kan ont-staan. Bijvoorbeeld door de elementen die kunstenaars samenbrengen.’ als voorbeeld noemt ze een installatie van Nevet Yitzhak, waarin televisiebeelden worden gecombineerd met muziek uit de geboortestreek van later naar israël geëmigreerde joden. ‘die muziek speelt nog steeds een belangrijke rol in hun culturele identiteit.’ of het werk van twee vrouwen uit de druzengemeenschap die de Bruijn in hun ateliers bezocht. ‘hun werk stond volledig in teken van de positie die zij als vrouw hebben in die culturele gemeenschap. je kunt hier bij 125.000 kunstenaars op studiobezoek gaan, maar dergelijke vrouwen kom je niet tegen. dat zijn stuk voor stuk heel bijzondere ontmoetingen.’ de bekostiging van die kunst, ondervonden ze, wijkt sterk af van de nederlandse praktijk. ‘Bijna alle hedendaagse kunstprojecten worden in israël gefinancierd met privégeld, vaak in de vorm van prijzen’, zegt Van kampen-prein. ‘zo’n prijs stelt je als kunstenaar in staat een volgende stap te

maken. musea in israël lijken veelal te ontstaan uit particu-liere schenkingen. dankzij deze giften kunnen zij belangrijke collecties opbouwen.’ ze noemt het museum van kibboets ein harod: ‘prachtig, gesticht nog in een tijd dat er in israël amper geld en voedsel was. toch richtte men een museum op omdat kunst werd gezien als eerste levensbehoef-te. nog steeds merk je er overal dat kunst echt door de bevolking wordt gedragen.’

Hoogtepunt het bezoek aan ein harod was voor het gezelschap een van de hoogtepunten van de reis. net als het bezoek aan de umm el-fahem art gallery in het gelijknamige arabische plaatsje, dankzij de bevlogen directeur saïd abu shakra. Van kampen-prein: ‘toen zijn moeder ouder werd, begon hij haar levensver-haal en haar herinneringen aan het land en deze stad vast te leggen. dat vormde het begin van een inmiddels groot archief vol persoonlijke beeldverslagen. de arabische gemeenschap krijgt in de israëlische museum-wereld niet veel ruimte haar

verhaal te doen. de droom van zo’n man om al die persoonlijke geschiedenissen in een eigen museum te bundelen, dat vind ik heel inspirerend.’ jelle Bouwhuis roemt de collectie moderne kunst van het israel museum in jeruzalem, ‘helemaal verbonden met onze westerse cultuur’. was deze week genoeg om de geijkte beelden die we in nederland vaak van israël te zien krijgen van het netvlies te spoelen. ‘ja en nee’, stelt de Bruijn? ‘in tel aviv merk je nauwelijks iets van een conflict, maar dat is direct anders

wanneer je door het land gaat reizen. hoe klein het ook is, elke bevolkingsgroep heeft er z’n eigen plek en dat wordt duidelijk gemarkeerd. ik herinner me een huis in het arabische deel van de oude stad van jeruzalem. dat was in handen van orthodoxe joden gevallen die er meteen vijf vlaggen uit het raam hingen. de cultuurverschillen zie je werkelijk overal, zowel op gebouwen als in de openbare ruimte.’ en zelfs ín de gebouwen spelen ze een rol, ervoer Van kampen-prein in het israel museum. ‘het museum wilde een werk in bruikleen nemen van een

studiobEzoEk bij avi sabah

ontmoEtinG mEt dirECtEur dalia lEvin van

hEt hErzliya musEum oF ContEmPorary art

Pagina 10 ‘kunst werd gezien als eerste leVensBehoefte’

‘Plaatsen waar de geest kan wonen’ ‘op het gebied van de beeldende kunst heeft israël een sterke infrastructuur. daarmee sluit het land aan bij de amerikaanse en europese kunstwereld, al merk je wel dat het joods-arabi-sche conflict overal aanwezig is en de blik noodgedwongen naar binnen richt. uit de actuele kunst laat dit conflict zich onmogelijk wegdenken’, aldus conservator Wilma Sütö van het stedelijk museum schiedam. ‘ik had bij dit heilige land hier een daar een sacrale sfeer verwacht. die ligt niet voor het oprapen. zeker in de oude stad van jeruzalem bestaat een pijnlijke realiteit van botsende religies en culturen, met hun eigen politieke prioriteiten. elke vierkante meter wordt er gecoverd, waardoor je op de oude muren langs de Via dolorosa surrealistische ensceneringen ziet: aanduidingen van kruiswegstaties gecombineerd met elektriciteitskabels en surveillancecamera’s. maar op afstand van de binnenstad kom je terecht in de sculpturentuin van het israel museum, waar James Turrell een serene installatie heeft gebouwd, bijna een kapel. hier komt ruimte vrij voor gedachten en gevoelens die verder gaan dan het aardse gewoel. dat is ook wat sommige musea, zoals ein harod, zo buitengewoon maakt: het zijn plaatsen waar de geest kan wonen.’ maar ze raakte ook gefascineerd door het overvolle atelier van Zoya Cherkassky-Nnadi, die de uiteenlopende culturen van tel aviv niet alleen krachtig en met humor op haar schilderijen vastlegt, maar bijvoorbeeld ook in een uit hout en koper opgetrokken tweedelige sculptuur in het israeli center for digital art in holon. sütö: ‘het koper was door een magiër in het ene geval geladen met positieve en in het andere met negatieve machten. die ene sculptuur kan symbool staan voor israël.’

palestijnse kunstenaar, maar deze weigerde zijn werk in het museum te tonen. het museum had echter nog wel twee oudere werken van hem in bezit. om de kunstenaar niet te schofferen, laten ze die dan ook maar niet aan het publiek zien. zoiets roept natuurlijk de nodige vragen op. het museum heeft werken in bezit die alleen in het depot mogen liggen.’

Reisverslagen terug in nederland proberen ze de eerste indrukken te verwer-ken in reisverslagen die als blog op de site van kunstenisraël zullen worden gepresenteerd. ‘we hebben gigantisch veel gezien en gehoord’, zegt Van kampen-prein. ‘alles moet daarbinnen nog een plek krijgen. maar ik heb in mijn mailbox al diverse berichten uit israël binnengekregen, dat ik zeker weet dat er ooit een samenwerking met het Boijmans uit voort zal rollen.’ Bij Bouwhuis’ stedelijk museum is die samenwerking er al. ‘maar ik ben er in israël ook nog eens op gewezen dat onze oud-directeur willem sandberg

betrokken is geweest bij de oprichting van het israel museum. en dat er allerlei nederlandse architecten een rol speelden bij de stedenbouw van tel aviv. dat wil ik verder onderzoeken. wie weet kunnen we daar iets mee gaan doen.’ ‘je hebt als curator een soort archief in je hoofd’, zegt de Bruijn. ‘daar zijn nu tal van israëlische kunstenaars en vertegenwoordigers van musea bijgekomen. en verder realiseer ik me vooral dat de complexiteit van israël vele malen overweldi-gender is dan ik vooraf had gedacht. die gaat zelfs terug

tot de tijd van koning herodes, waaraan in het israel museum een door ons bezochte tentoon-stelling is gewijd. Bij het begin van onze jaartelling worstelde hij al met de strijd tussen joden en arabieren. dat religieuze conflict gaat veel dieper dan een politieke mening hebben of een kant kiezen. zo’n simplificatie, weet ik na deze reis, is helemaal niet interessant. niet voor een kunstenaar, en ook niet voor mij.’

lees verslagen van alle curatorenreizen op

kunstEnaar mariC lEChnEr

bij hEt israEl musEum

musEum Ein harod

www.kunstenisrael.nl/projecten

Pagina 11‘ik weet zeker dat er een samenwerking uit Voort zal rollen’

secretaresse ’s nachts filmster Dat poppenspel veel meer biedt dan Jan Klaassen en Katrijn bewijst de Israëlische theatermaker Yael Rasooly. Dankzij KUNSTENISRAËL is ze voor het eerst in Nederland te bewonderen.

‘het israëlische poppentheater heeft een heel speciale ontwikkeling doorgemaakt’, vertelt programmeur Eliane Attinger van het festival pop arts. ‘in jeruzalem is er een specifieke opleiding voor. zoiets hebben we bij ons niet. niet één van de nederlandse toneelscholen doet structureel iets aan poppen- of objecttheater. en dat verschil zie je.’ attinger doelt daarmee onder meer op de voorstelling Paper Cut van de israëlische theatermaker Yael Rasooly (30) die ze nu met steun van kunstenisraël naar het amsterdamse festival heeft gehaald. ‘in

Paper Cut speelt yael de gefrustreerde secretaresse van een hollywoodbaas. haar leven glijdt zonder hoogtepunten voorbij. maar ‘s avonds haalt ze allemaal glossy’s over de filmwereld uit haar bureaula, vol foto’s van sterren. met zelfgemaakte knipsels creëert de secretaresse haar eigen droom-wereld en wordt zelf filmster. zo leidt ze alsnog een opwindend leven.’

yael rasooly stamt uit een poppentheater-traditie die in israël in de jaren tachtig begon met het Train Theatre: een groepsnaam ontleend aan de eerste voorstelling die letterlijk in een trein werd gespeeld. de groep stond aan de wieg van de school of Visual theatre in jeruzalem, een officiële vierjarige opleiding die ook door rasooly werd gevolgd, en een jaarlijks festival voor poppen- en objecttheater. attinger: ‘daarmee is een infrastructuur opgezet, waardoor steeds weer nieuwe generaties met het vak van poppentheater kennismaken, zich erin

bekwamen en vervolgens weer uitstromen. een van de redenen waarom er in israël zo veel interessante spelers zijn.’ in nederland bezorgen jan klaassen en katrijn het poppentheater een oubollig imago, iets voor kinderen. met het jaarlijkse festival pop arts in theater Bellevue, de krakeling en het ostadetheater willen attinger en haar collega’s het poppentheater op de kaart te zetten. ‘het is een niche, een

gebied waarvan het theaterpubliek nog niet precies weet wat er zoal te vinden is. wij presenteren nationale en internationale producties aan het nederlandse publiek. ook streven we na dat de theatermakers onderling ervaringen kunnen uitwisselen en is er bij de komende editie voor het eerst ook aandacht voor de ontwikkeling van nieuw talent.’

multitalent in israël is dat talent er volop. ‘het poppen-theater is daar verbonden met beeldende

kunst, toneel en muziek. dat zie je terug bij yael, een multitalent. ze is in jeruzalem opgeleid als zangeres, heeft in londen een studie vormgeving gedaan en zich vervolgens in israël bekwaamd in het poppenspel. ze kan spelen, zingen, regisseren - eigenlijk alles! in Paper Cut doet ze dat uitermate charmant, puntig en met een goede timing.’ in februari is Paper Cut twee

avonden in het ostadetheater te bewonde-ren. ‘de bijdrage van kunstenisraël was voor ons van doorslaggevend belang’, zegt attinger. ‘anders hadden we yael niet kunnen boeken.’ en het blijft niet bij de voorstelling alleen. ‘we hebben yael ook gevraagd om een workshop te geven aan nederlandse collega-poppenspelers. zodat er hier ook na haar vertrek nog iets van haar unieke talent blijft hangen.’

Pagina 12 ‘ze kan spelen, zingen, regisseren - eigenlijk alles!’

‘toen ik drie jaar geleden voor het eerst in israël was, werd ik omver geblazen door de hoeveelheid jazztalent’, zegt Mike Bindraban. ‘heel veel muziekstijlen kwamen daar samen, eigenlijk een reflectie van hoe israël demografisch is opgebouwd. je hebt jeminiti-sche invloeden, je hoort de klezmertraditie van oost-euro-pa, arabische invloeden…’ in die fascinerende mengelmoes klinken dan ook nog de amerikaanse jazztradities door van artiesten die een tijdje in de Verenigde staten en met name in new york hebben gewoond en gewerkt. hoogste tijd, vond Bindraban, om meer israëlische jazz-artiesten aan het neder-landse publiek te presenteren. nadat twee groepen met israëlische roots (Omer Klein Trio en Avishai Cohen) aan het bestand van zijn muziekagent-schap good music company werden toegevoegd, kwam het

idee om een jaarlijks showcase- evenement, A Night In Tel Aviv (ANITA), te organiseren in het amsterdamse jazzpodium het Bimhuis. Bindraban nodigt daarvoor drie israëlische jazz- groepen uit en presenteert die aan een publiek van nederlandse programmeurs, boekers, platenlabels, persagenten, journalisten en liefhebbers, om aan deze artiesten een zo goed mogelijke opstap te bieden naar meer.

hot ‘die avonden moeten eigenlijk een dwarsdoorsnede bieden van wat er op dit moment in israël hot is’, legt Bindraban uit, ‘waarbij we graag het cross-culturele aspect willen bena-drukken. in de eerste editie hadden we daar ook nog een compositie-opdracht aan gekoppeld: de amsterdams-israëlische filmmaakster Nirit Peled maakte bijzondere

‘Heel funky,heelswingend’

Beleef de internationale muziekscene van Tel Aviv in het Amsterdamse Bimhuis. Programmeur Mike Bindraban over zijn fascinatie voor Israëlische jazz.

opnamen van de favoriete wijk in tel aviv van elk van de deelne-mende artiesten. die beelden werden tijdens het optreden in het Bimhuis op de achtergrond getoond en daar moesten de artiesten een compositie op spelen.’ op de eerste anita stond meteen topsaxofonist Eli Degibri. ‘hij heeft met cracks als herbie hancock, ron carter en al foster samengewerkt.’ plus bassist Omer Avital, ‘een van de frontrijders van progressieve, uit new york, met sterke israëlische referenties. heel funky, heel swingend.’ en als laatste pianist omer klein: ‘ook swingende jazz met new yorkse-invloeden, maar dan toch wat meer de klassieke kant ervan. heldere melodielij-nen, met een geweldige interac-tie met zijn medespelers.’

soepje Bindraban: ‘mede met dank aan kunstenisraël hebben we ook israëlische jazz-artiesten naar nederland gehaald voor concer-ten door het hele land. afgelopen drie jaar ben ik samen met mijn compagnon jurjen mooiweer op uitnodiging van het ministerie van

Buitenlandse zaken naar israël geweest voor de international jazz showcase. daar krijgen wij een duidelijk beeld van wat er allemaal op het gebied van jazz speelt in israël. in nederland hebben wij dan geregeld contact met directeur ken gould van kunstenisraël. zo nu en dan eten we een soepje, drinken we goede koffie en spreken we de laatste ontwikkelingen door.’ aan de programmering van de nieuwe editie van a night in tel aviv, september 2014, wordt hard gewerkt. ‘ik denk dat het thema Young & Rising wordt’, zegt Bindraban. ‘er is een bijzondere lichting jonge en zeer getalenteerde muzikanten op dit moment. de 17-jarige pianist Gadi Lehavi en de 19-jarige drummer Ofri Nehemya zijn hier voorbeelden van. maar ook sopraansaxofonist Daniel Zamir, trompettist Itamar Borochov en de jonge progressieve groep Tatran zijn ones to watch. en zo zijn er nog een aantal groepen en artiesten die op onze shortlist staan. wat de definitieve line-up zal worden, weten we in het voorjaar van 2014.’

Gadi Lehavi itamar BorochoveLi deGiBri Foto: ania Gurca

Pagina 13‘de aVonden moeten een doorsnee Bieden Van wat er in israël nu hot is’

ontwErP voor ‘nEw amEriCan haGGadah’

Voor de succesvolle papierbiën-nale werkte Museum Meerman-no | Huis van het Boek al samen met kunstenisraël. zo konden toen enkele werken van de israëlische papierkunstenares Laura Behar aan het publiek in den haag worden getoond. nu heeft museumdirecteur Maartje de Haan een nog ambitieuzer plan opgevat: ze wil het internationaal al veelvuldig gelauwerde werk van de israëlische kunstenaar Oded Ezer voor het eerst naar nederland halen. ‘Voor de papierbiënnale zocht ik naar boekgerelateerde kunste-naars, zo kwam ik oded op het spoor’, vertelt de haan. ‘hij

zoekt de grenzen op van de typografie. Voor hem zijn woorden en letters meer dan alleen iets plats op papier.’ dankzij odeds driedimensionale vormgeving lijken letters letterlijk te ontkiemen en schieten ze in wellustige kronkels uit het papier omhoog. ‘Bij hem is typografie kunst’, vat de haan samen. ‘we wisten meteen: deze man verdient een aparte tentoonstelling. die moeten we hebben.’ maar hoe? een kwart van haar subsidie moest museum meermanno afgelopen jaar inleveren. Via een ludieke crowdfunding-actie (‘Boek zoekt vrouw, man of bedrijf’) boorde

het museum nieuw kapitaal aan. ‘daarnaast zijn fondsen cruciaal’, aldus de haan. ‘als boekenmu-seum richten we ons op een nichemarkt. we zijn van nature geen kijkcijferkanon. Vanuit ons basisbudget kunnen we geen kwalitatief goede exposities financieren. daar hebben we fondsen hard bij nodig.’ kunstenisraël nodigde de haan daarom uit om mee te gaan op een kunstverkennings-reis door israël in het voorjaar van 2014. ‘met de bescheiden middelen van het museum zou ik zo’n reis niet zelf kunnen realiseren’, zegt de haan. ‘nu kan ik oded ezer ook bezoeken. niet alleen om uitgebreid kennis

musEum mEErmanno

Het Haagse Museum Meermanno wil het Nederlandse publiek

graag laten kennismaken met de typografische kunstenaar

Oded Ezer. Dat kan alleen als fondsen als KUNSTENISRAËL

bijspringen, zegt museumdirecteur Maartje de Haan.

‘ deze man moeten we hebben’

dE hElvEtiCa volGEns odEd EzEr hommaGE aan dE israËlisChE diChtEr yona volaCh Foto: shaxaF habEr

Pagina 14

skyPE tyPE

te maken, ook om te bespreken welke andere kunstenaars in zijn voetsporen school hebben gemaakt. die willen we dan ook uitnodigen. het moet een tentoonstelling worden over het traject dat oded in israël is gestart en hoe dat vervolgens door de rest van de wereld is opgepikt. ook wil ik met hem workshops bespreken die hij bij

onze buren op de koninklijke academie van Beeldende kunsten aan nieuwe generaties vormgevers zou kunnen geven. typografie is op die opleiding een van de speerpunten.’ want oded ezer moet geen passant zijn, maar ook daadwer-kelijk iets overdragen aan nieuwe generaties typografen. ‘de overheid trekt zich steeds

verder terug uit de ondersteuning van jonge, creatieve geesten’, zegt de haan. ‘ik vind dat wij als museum de taak hebben om nieuw talent te begeleiden en te presenteren aan een groot publiek.’ met oded ezer als ideale, bevlogen mentor. www.meermanno.nl

‘ super typographer and design fiction hero’ paola antonelli, moma, new york

‘ fascinating!’ new york times

‘ often described as an ‘experimental typo grapher’, ezer’s work pushes the world of words into new realms’ Victoria and albert museum, london

‘ ezer [is] by far the most prominent representative of the young type design scene in israel: anarchic, chaotic, poetic and evolutionary’ page magazine

‘ deze man moeten we hebben’

hommaGE aan dE israËlisChE diChtEr yona volaCh Foto: shaxaF habEr ‘oriGinal dEsiGn’-vlaG

hommaGE aan milton GlasEr

Pagina 15‘Bij oded ezer is typografie kunst’

odEd EzEr

‘Kunst is bij uitstek de manier om bruggen te slaan en begrip te kweken. Door het hele spectrum van Israëlische kunsten te ondersteunen, draagt KUNSTENISRAËL bij aan een completer en vaak verrassend ander beeld van Israël.’ Ken gould, directeur

regelrecht wonder Rosa van der Wieken: ‘De staat Israël is een regelrecht wonder. En ondanks alle problemen bestaat er zo’n enorm en hoogstaand aanbod aan kunst en cultuur. Ik steun graag een stichting die eraan bijdraagt dat Nederlanders daarmee kennis kunnen maken.’

Israëlische kunsten op de kaartKUNSTENISRAËL zet zich in voor Israëlische kunst in Nederland. Wij werken zonder religieus of politiek oogmerk en hebben sinds 2011 meer dan 50 projecten mogelijk gemaakt. Hierdoor komen er jaarlijks vele duizenden mensen extra in contact met een breed scala aan muziek, dans, literatuur, beeldende kunst, theater, film en toegepaste kunst uit Israël.

Uw steun is broodnodigKUNSTENISRAËL ontvangt geen overheidssteun uit Nederland of Israël. Steun voor ons werk komt van fondsen, bedrijven en particulieren. Wij nodigen u van harte uit meer betrokken te raken bij onze activiteiten door ‘Vriend’ te worden van KUNSTENISRAËL. Doordat fondsen onze overhead bekostigen, komt uw bijdrage voor 100 procent ten goede aan de kunst.

... tot de internationale top behoort

... fris, dynamisch, sterk en van betekenis is

... dikwijls ontbreekt in presentaties in nederland

... een verrassend ander beeld van israël geeft

... gezien moet worden

... uw steun nodig heeft!

Omdat kunst uit Israël …

steun

Premium PrivilegesGulle donateurs ontvangen vriendenprivileges en komen in aanmerking voor uitnodigingen voor exclusieve evenementen en ontmoetingen.

GOEdE vrIENd Vanaf €50 per jaar, u ontvangt• de maandelijkse digitale agenda • het jaarlijkse KUNSTENISRAËL Magazine

BrONzEN vrIENd vanaf €500 per jaar• 1 uitnodiging voor het exclusieve programma KUNSTENISRAËL

Beleven, met een vooruitblik op het aankomende kunstjaar• 2 plaatsen bij 2 concerten van de serie KUNSTENISRAËL

Presenteert

zILvErEN vrIENd vanaf €1.000 per jaar• 2 uitnodigingen voor KUNSTENISRAËL Beleven• 2 plaatsen bij 4 concerten van KUNSTENISRAËL Presenteert• Voorintekening voor onze exclusieve ‘Art Safari’ - kunstreizen

naar Israël, jaarlijks georganiseerd voor onze relaties• Naamsvermelding op onze website (indien gewenst)

GOUdEN vrIENd vanaf €2.500 per jaar• 4 uitnodigingen voor KUNSTENISRAËL Beleven• 4 plaatsen bij 4 concerten van KUNSTENISRAËL Presenteert• Voorintekening voor de Art Safari• 2 uitnodigingen voor 4 exclusieve previews, voorstellingen en

ontmoetingen met de kunstenaars• Naamsvermelding website en KUNSTENISRAËL Magazine (indien

gewenst)

MECENAsDonaties vanaf €50.000, eventueel gespreid over 5 jaar, kunnen als ‘Fonds op naam’ worden ingesteld. Mecenassen ontvangen Gouden Vriendenprivileges en kunnen desgewenst projecten adopteren of hun bijdrage voor een bepaalde kunstgenre bestem-men. Graag bespreken wij persoonlijk met u de mogelijkheden en maken wij een voorstel op maat.

BelastingVoordeel KUNSTENISRAËL IS EEN CULTURELEANBI (ALGEMEEN NUT BEOGENDE INSTELLING) EN BIEDT DE MOGELIJKHEID UW SCHENKING VOOR 125% VAN HET BELASTBARE INKOMEN AF TE TREKKEN.

zeer toegewijd Jaap Meijers: ‘Israël wordt in de media veelal geassocieerd met narigheid en ellende, terwijl er ook zo veel mooie kunst wordt gemaakt.Op zeer toegewijde manier probeert KUNSTENISRAËL het Nederlandse publiek ook die andere kant van Israël te laten zien. Daar draag ik graag aan bij.’

Emotionerend Ronald Zimet: ‘Door mijn Joodse familie voel ik me met Israël verbonden. Ik heb er tussen 1994 en 2005 ook zelf gewoond. Daarom emotioneert kunst uit Israël me nog steeds meer dan kunst uit andere landen en wil ik eraan bijdragen dat die ook in Nederland wordt gezien.’

het pand aan de amsterdamse herengracht is monumentaal, net als de tientallen meters diepe tuin erachter. er is een bibliotheek en een grote taalafdeling met steeds meer cursisten, maar de afdeling cultuur telt slechts drie medewerkers. ‘deze afdeling is eigenlijk amper groter dan bij kunstensraël’, constateert directeur Barbara Honrath met brede lach in vlekkeloos nederlands.en er is meer dat deze twee cultuurhuizen delen. Beide vallen, anders dan de meeste andere buitenlandse cultuurhuizen in amsterdam, niet onder de diplomatieke dienst van het land dat ze vertegenwoordigen. ‘dus zijn we onafhankelijk’, zegt honrath. ‘wij hebben een contract met het duitse ministerie van Buitenlandse zaken over onze samenwerking en ongeveer tweederde van ons budget komt ook daar vandaan, maar we hebben geen politieke agenda. zoals kunstenisraël dat doet met israëlische cultuur, zo proberen wij een veelzijdig beeld van het duitse kunstaanbod aan nederlanders te laten zien.’ werkt dat? zijn nederlanders nog wel ontvankelijk voor buitenlandse culturen? ‘absoluut’, zegt honrath. ze noemt als voorbeeld het festival Brandhaarden, twee jaar geleden in de amsterdamse stadsschouwburg. ‘een week lang theater in het duits. lange voorstellingen soms, misschien wel eens een beetje zwaar, maar op één na waren ze allemaal uitverkocht. fantastisch! Voor mij was dat een van de beste voorbeelden dat nederlanders ook buitenlandse culturen willen leren kennen.’

hard nodig de vraag is of de buitenlandse cultuurhuizen daarin nog een functie hebben nu het internet de landsgrenzen doet vervagen. ‘dat geldt wellicht voor grote instellingen en bekende kunstenaars’, antwoordt honrath. ‘maar wij willen ook graag nieuwe ontwikkelingen en nieuw talent presenteren. ons hoofdkantoor in münchen volgt bij alle kunstdisciplines in duitsland de laatste ontwikkelingen. ze geven advies over kunstenaars die belangrijk, interessant of innovatief zijn. om die in het buitenland goed te presenteren, daar heb je de cultuurhuizen nog hard bij nodig.’heeft zij, ervaren directeur, nog tips aan haar collega ken gould van kunstenisraël? na lang nadenken zegt honrath: ‘ik ben diep onder de indruk van wat kunstensraël in zo korte tijd heeft opgebouwd. een goed voorbeeld vind ik de kunstverkenningsreizen met directeu-ren of curatoren van nederlandse musea. dat doen wij ook, maar minder systematisch.’ lachend: ‘dus op dat punt kunnen we nog van jullie leren.’

Het ene cultuurhuis is al bijna 65 jaar, wereldwijd vermaard en in 93 landen actief. Het andere nog maar net geboren. Toch zijn er al meer overeenkomsten tussen het Goethe-Institut en KUNSTENISRAËL dan je zou denken, vindt directeur Barbara Honrath van de afdeling Niederlande.

Pagina 18 ‘ik Ben diep onder de indruk Van wat kunstensraël in zo korte tijd heeft opgeBouwd’ Pagina 18

‘We kunnen nog Watvan jullie leren’

directeur BarBara honrath Foto: FriSo SpoeLStra

puBLiek tijdenS een popconcert in het Goethe-inStitut Foto: Seth carniLL

Pagina 19

BEELdENdE KUNsT

gil Yefman, mirit Cohen CasPi, itamar gilBoa THE GATEWATCHER arti et amicitiae, amsterdam ruthi helBitz Cohen

THE SPIDER ’S STRATEGY Beelden aan zee, scheVeningen aVi Kritsman, BaraK BrinKer, fatma shannan, nir adoni,

nirit gur KarBi, Verde aharonoVit ONGEKEND YOUNG MASTERS art rotterdam aYa Ben ron ALL IS WELL Van aBBe

museum /maxima ziekenhuis, eindhoVen laura Behar INTERNATIONALE PAPIER BIËNNALE museum meermanno, den

haag idan haYosh CHESS rijksakademie, amsterdam efrat zahaVi DICHTKUNSTKRANT art, rotterdam alon

leVin SHAPESHIFTING: BEAUTIFUL THINGS castrum peregrini, amsterdam ruthi helBitz Cohen SOLO-ExPOSITIE

kunstrai, amsterdam itamar gilBoa FOOD CHAIN PROJECT dutch design week, eindhoVen irina Berger DANCING

AT THE WRONG PARTY nieuw dakota, amsterdam

dANs

nir de wolff, haYtham safia, arKadi zaides DANCING ON THE EDGE FESTIVAL Brakke grond & de Balie, amsterdam -

theater kikker, utrecht - korzo, den haag - rotterdamse schouwBurg - grand theatre, groningen efrat leVY,

alexander gershBerg BOLLWERKLAB melkweg, amsterdam - grand theatre, groningen arKadi zaides

LAND-RESEARCH / JULIDANS theater BelleVue, amsterdam lilaCh liVne MONDAY, LARISSA - THE PRACTICE OF SAVING

fringe festiVal, amsterdam guY weizman, roni haVer MIDNIGHT RISING stadsschouwBurgen amsterdam,

utrecht, rotterdam en groningen

FILM / vIdEO / FOTOGrAFIE

miChael Blum ORIENTAL DREAM witte de with, rotterdam Keren leVi , shellY Kling INSIDE ENVELOPES cinedans-

eye, amsterdam Yael Bartana AND EUROPE WILL BE STUNNED Van aBBemuseum, eindhoVen Chaja hertog, nir

nadler NATION FOR TWO nederlands film festiVal, utrecht international film festiVal, rotterdam diVerse

filmmaKers FILMISREAL ketelhuis, crea en ljg, amsterdam - lantaren Venster, rotterdam - filmhuis, den haag

Yael Brandt, orit ishaY, omri Barel , miCha simhon, lea gold holterman, guY YitzhaKi , gaston zVi iCKowiCz,

eYal landesman, elad Brami, dudu amoYal, dafna grossman, asaf elBoher FOTOBIËNNIALE GRID harBour cluB,

amsterdam arnon goldfinger THE FLAT Vpro-hollanddoc

KUNsTvErKENNINGsrEIs

jelle Bouwhuis stedelijk museum Bureau amsterdam hilde de Bruin coBra museum, amstelVeen esther deen

institute of human actiVities, amsterdam annie fletCher Van aBBe museum, eindhoVen hendriK folKerts

stedelijk museum, amsterdam edwin jaCoBs centraal museum, utrecht sasKia Van KamPen-Prein museum

Boijmans Van Beuningen, rotterdam adam Kleinman witte de with, rotterdam femKe lutgerinK fotodok,

utrecht YVonne Ploum armando museum, utrecht wilma sütö stedelijk museum, schiedam hriPsimé Visser

stedelijk museum , amsterdam Bas Vroege paradox, edam

LITErATUUr/vErHALEN

assaf gaVron WIZO JOODSE LITERATUURPRIJS 2012 arti et amicitiae, amsterdam raPhael rodan, Yossi alfi, jaCoB

jaCoBson INTERNATIONAAL STORYTELLING FESTIVAL pollux/ndsm pier, amsterdam saYed Kashua, etgar Keret

WIZO JOODSE LITERATUURPRIJS 2013 arti et amicitiae, amsterdam

MUzIEK

mor KarBasi DAUGHTER OF THE SPRING TOURNEE muziekgeBouw, eindhoVen - lantaren Venster , rotterdam -

oosterpoort, groningen siVan silVer, gil garBurg DUBBEL DUO grachtenfestiVal, amsterdam funK’n’stein

ISRAELI FUNK ON TOUR the hague festiVals – paradiso, amsterdam - dunya festiVal, rotterdam lior naVoK DE

KLEINE ZEEMEERMIN prc, rijswijk - factorium, tilBurg - kunstencentrum, waalwijk - grachtenfestiVal, amsterdam

maYa felixBrodt, ilYa ziBlat shaY, tomer harari HATZATZ CD-LAUNCH korzo, den haag - ocw, rotterdam - euro-

pean patent office, den haag omer Klein trio, omer aVital, eli degiBri Quartet A NIGHT IN TEL AVIV Bimhuis,

amsterdam Yoram laChish LEVANTASY TOURNEE Bethany’s, amsterdam - de doelen, rotterdam - merkaz, utrecht

- toonzaal, den Bosch - paradox, tilBurg - Barthkapel, den haag VoiCes of the leVites tournee uilenBurger

synagoge, amsterdam - synagoge, deVenter - merkaz, utrecht - synagoge, delft itamar erez & Yshai afterman

DUETS TOURNEE uilenBurger synagoge, amsterdam - synagoge, delft - toonzaal, den Bosch israel Brass

Quintet portugese synagoge, amsterdam Vira lozinsKY & het emil aYBinder ensemBle uilenBurger synagoge,

amsterdam - toonzaal, den Bosch

THEATEr

sjaron minailo PORNOGRAPHIA upstream gallery, amsterdam efrat hadanY, PaBlo ariel SOFIA’S DRAWINGS

hollandsche schouwBurg, amsterdam - grand theatre, groningen Yael rasoolY POP ARTS FESTIVAL 2014

ostadetheater, amsterdam

GES

PO

NSO

RD

EP

RO

JEC

TEN

EEN OvErzICHTvAN dE

CULTUrELE PrOjECTEN WAArAAN

KUNsTENIsrAËL dE AFGELOPEN

jArENFINANCIEEL

HEEFTBIjGEdrAGEN.

KIjK ONdEr dE ANTWOOrdKAArT

mEt EEn CulturElE onlinE aGEnda, twEE FaCEbook-PaGina’s En maandElijksE niEuwsbriEvEn in hEt EnGEls En hEt nEdErlands diE wordEn GEmaild naar ruim

11.000 abonnEEs, maakt kunstEnisraËl hEt aanbod van ProFEssionElE israËlisChE kunst in nEdErland inziChtElijk. hEbt u EEn EvEnEmEnt oF wilt u ziCh

abonnErEn oP onzE niEuwsbriEF? bEzoEk onzE wEbsitE: www.kunstEnisraEl.nl. u kunt ons ook oP FaCEbook volGEn: www.FaCEbook.Com/kunstEnisraEl