PRAKTIJK

26 PC CONSUMENT NR. 7

Bespaarhonderden euro’s!

Laat jij je pc altijd aanstaan en ook nog eens pro-

gramma’s draaien? Door dit niet te doen, bespaar

je makkelijk honderden euro’s per jaar. Maar zelfs

als je je pc braaf stand-by of uitzet, loopt de ener-

giemeter nog vrolijk door ...

KO E N C R I J N S & J E R O E N K A M S T E E G

B ij de aanschaf van een nieuwe machine let

iedereen op het prijskaartje, maar niemand

let eigenlijk op de kosten die je thuis kwijt

bent. Velen hebben geen flauw idee wat ze kwijt

zijn aan stroomverbruik. En dat is jammer, want het

jaarlijkse verbruik van je computer varieert van

enkele tientjes tot in extreme gevallen meer dan

400 euro! Met een paar simpele trucjes kun je

gelukkig al snel tientallen tot honderden euro’s per

jaar besparen: zet je systeem vaker uit en ga slim-

mer om met de stand-bymogelijkheden.

BesparenAllereerst kun je het best zo snel mogelijk stoppen

met onnodige distributed computing programma’s,

zoals Seti@Home, United Devices of

Distributed.net. Deze programma’s zetten je pro-

cessor in voor speciale berekeningen op momenten

dat je je processor zelf niet volledig gebruikt.

Het is natuurlijk hartstikke leuk om met

Seti@Home op zoek te gaan naar ruimtewezens,

maar zo heb je dus constant een volledig CPU-

belasting en uiteindelijk is het enige wat je ermee

opschiet een torenhoge stroomrekening. Laat je je

high-end SLI-systeem met twee GeForce 6800

Ultra-videokaarten en een 17-inch tft-monitor (zie

pagina 28) na het gamen gewoon altijd aanstaan

met een dergelijk programma, dan is het uiteinde-

lijke stroomverbruik zo’n 442 euro per jaar.

‘Normaal’ kost je dit slechts 86 euro per jaar, ofte-

wel je bespaart jaarlijks in dit geval ruim 356 euro

als je het systeem zou uitzetten na het gamen in

plaats van mee te doen aan zo’n programma.

Natuurlijk dient distributed computing ook goede

doelen, zoals onderzoek naar kanker.

Vanzelfsprekend kun je hier natuurlijk wel je eigen

steentje aan bijdragen.

Uit is uit?De allerbeste manier om stroom te besparen, is

natuurlijk het volledig uitschakelen van de pc of

gebruikmaken van Hibernate, ofwel ACPI-stand S4

(zie pagina 27). Toch zitten er hier en daar wel een

paar haken en ogen aan: als je je pc uitzet, is het

stroomverbruik van de machine immers allesbehal-

ve nihil. Afhankelijk van de voeding kan het oplo-

pen tot enkele tientallen watt. Bij de in ons voor-

beeld gebruikte voeding (Antec Neopower 480

watt) bleef het stroomverbruik van het systeem

nog steeds circa 30 watt. Dit komt zeker niet door

deze voeding: met vrijwel alle voedingen verbruikt

een systeem nog een substantieel aantal watts als

de computer is uitgeschakeld. Het stroomverbruik

wordt al minder als je de op de voeding aanwezige

aan/uitknop omschakelt, maar zoals te lezen in de

voedingentest elders in dit blad is zelfs dan het

stroomverbruik niet 0.

De enige manier om het stroomverbruik echt 0 te

laten worden, is gebruik te maken van een stroom-

verdeeldoos met aan/uitknop. Als je deze knop

omzet nadat je het systeem uitzet, krijgt het sys-

teem en de randapparatuur helemaal geen stroom

meer en heb je zodoende de ultieme besparing.

Met zo’n verdeeldoos met aan/uitknop kun je ook

meteen al je randapparatuur echt uitzetten.

Indien je het niet ziet zitten om telkens die knop

om te zetten, kun je ook investeren in een zoge-

naamde ‘slimme’ stroomverdeeldoos. Dergelijke

exemplaren hebben een masteraansluiting, waarop

je het systeem kunt aansluiten. Zodra het stroom-

TechnoTalkdistributed computingEen computer voert voor eengroot deel van de tijd weinig uit.Wat zou er gebeuren als je dieonbenutte computerkracht vanvele computers samen zounemen en die voor een doel zougebruiken? Dan heb je een echtesupercomputer met een ongelofe-lijke rekenkracht. Distributedcomputing is de term voor het opdeze manier benutten van pro-cessorkracht en wordt gebruiktvoor verschillende doelen: onder-zoek naar kanker (United DevicesCancer Research), onderzoek naarpokken (Smallpox Research) enbijvoorbeeld de zoektocht naarbuitenaards leven (SETI@home).Een goede startplek iswww.grid.org.

Kritische blik op het stroomverbruik

van pc’s

_Stroomgebruik.qxd 28-07-2005 15:18 Pagina 26

» st roomverbru ik

27PC CONSUMENT NR. 7

verbruik van het apparaat op deze aansluiting onder een zelf te

bepalen drempel komt, schakelt de verdeeldoos automatisch alle

andere aansluitingen uit. Op die manier zorg je ervoor dat je

monitor, printer en andere randapparatuur automatisch worden

uitgeschakeld zodra je de pc uitzet. Een dergelijke verdeeldoos is

voor nog geen drie tientjes verkrijgbaar bij bijvoorbeeld Conrad

(www.conrad.nl) onder bestelnummer 612400.

Stel dat je op ons high-endsysteem gemiddeld 4 uur per dag

games speelt en hem daarna braaf uitzet. De totale kosten zijn

dan circa 125 euro per jaar. Zou je het systeem en monitor daad-

werkelijk uitzetten door middel van een verdeeldoos met

aan/uitknop, dan kost het jaarlijks verbruik slechts 86 euro. Laat

je het systeem en de monitor gewoon aanstaan nadat je klaar

bent met gamen, dan kost dat op jaarbasis veel geld: volgens

onze berekeningen kost de pc je dan zo’n 305 euro per jaar.

RandapparatuurUit onze tests blijkt dat een 17-inch tft-scherm gemiddeld zo’n 38

watt verbruikt als deze aanstaat en in stand-by ongeveer 4 watt.

Een inkjetprinter verbruikt in stand-by ook zo’n 3 à 4 watt en tij-

dens gebruik tussen de 10 en 15 watt. Een stroomverbruik van 4

watt is dan wel niet echt veel, maar met een monitor, een printer

en een scanner in stand-by praat je toch al snel over bijna 15

watt. Het uizetten van deze apparaten (als je ze niet gebruikt)

scheelt je op jaarbasis dus nog eens bijna 20 euro. En zeker een

printer en scanner staan 99% van de tijd niks te doen ...

Stand-by: S1Een eenvoudige wijze om stroom te besparen, maar te voorko-

men dat je je systeem telkens volledig moet afsluiten en opnieuw

moet opstarten, is hem in stand-by zetten. Er zijn echter verschil-

lende soorten ‘stand-by’ bij een computer, met elk andere eigen-

schappen en een ander stroomverbruik. De verschillende soorten

stand-by worden aangeduid met de ACPI types S1, S3 en S4.

In het BIOS van de computer komen is eenvoudig door bij het

opstarten op een speciale toets te drukken (vaak de F1, F2 of DEL-

toets). Meestal geeft de computer ook een melding bij het

opstarten op welke toets je moet drukken. Soms wordt dit

gemaskeerd door een logo: druk dan eerst op de Tab-toets om

dat logo te verwijderen en de informatie in beeld te krijgen. De

energieverbruikinstellingen zijn meestal onder de keuze Power

Management (of daarop gelijkend) te vinden.

Verander je niks aan de instellingen van je BIOS, dan zal je sys-

teem in vrijwel alle gevallen naar S1 gaan zodra je in Windows

aangeeft dat je je computer in stand-by wilt zetten. S1 staat ook

wel bekend als Power On Suspend en zorgt ervoor dat met meren-

deel van de pc-onderdelen wordt uitgeschakeld. Binnen S1 zullen

bijvoorbeeld de harddisk en de optische drives zich volledig uit-

schakelen. Veel onderdelen blijven echter stiekem gewoon aan-

staan: de processor begeeft zich in

een modus waarbinnen alle gege-

vens in de cache en de registers

bewaard blijven en ook op het

geheugen blijft stroom staan.

Daarnaast blijft ook de voeding

volledig actief in S1 en zodoende

blijven ook vrijwel alle ventilators

binnen de machine gewoon draai-

en. Al met al is het stroomverbruik

bij S1 duidelijk minder dan in de rust, maar absoluut gezien zeker

niet weinig. Wij maten in onze tests waardes variërend van 5

watt bij het budgetsysteem tot 150 watt bij het SLI-systeem. De

Intel-systemen zijn ook allesbehalve zuinig in S1: we maten 116

en 136 watt, afhankelijk van de gebruikte videokaart. Stand-by

klinkt veelbelovend, maar van flinke stroombesparing is in het

geval van S1 dus geen sprake.

S3 of S4?Beter is het gebruik van S3 ofwel Suspend to RAM. Hierbij worden

alle onderdelen van de computer uitgeschakeld, inclusief alle

fans. De enige uitzondering is het RAM-geheugen dat continu

van een beetje stroom wordt voorzien om alle aanwezige data te

behouden. De voeding wordt in S3 ook helemaal uitgezet op een

kleine schakeling na die 5 volt levert voor het geheugen. Om van

S3 gebruik te maken dien je in het BIOS onder Power Options de

optie ACPI Suspend Type op S3/STR te zetten. Overigens is niet

alle hardware 100% compatibel met S3, vandaar dat vrijwel alle

moederborden standaard op S1 staan ingesteld.

Besturingssystemen die compatibel zijn met S3 zijn onder ande-

re Windows 2000, Windows XP en Linux vanaf ker-

nel 2.4. Zoals je ziet in tabel 1, is het stroomver-

bruik bij S3 veel lager dan bij S1 en nog maar een

fractie hoger dan wanneer je het systeem uitzet.

Mocht je je systeem op stand-by willen zetten, dan

is S3 dus de juiste keuze. Zeker voor Media Center-

pc’s die stand-by moeten blijven voor tv-opnames,

maar die je wel door software of door een op de

usb-poort aangesloten afstandsbediening weer F

Alleen met een stroomverdeeldoos metaan/uitknop ben je er zeker van dat jecomputer en bijbehorende randappara-tuur helemaal geen stroom verbruiken.

Stel in het BIOS ACPI Susped Type S3(STR) in en je pc verbruikt veel minder stroom enis volledig geruisloos in stand-by.

Simpel doch doeltreffend: demeeste stroom bespaar jedoor je pc uit te schakelenzodra je hem niet meergebruikt.

_Stroomgebruik.qxd 28-07-2005 15:19 Pagina 27

PRAKTIJK

28 PC CONSUMENT NR. 7

moet aanzetten, is S3 de enige juiste keuze.

De laatste optie, S4 ofwel Suspend to Disk, is eigen-

lijk niet echt stand-by, maar zorgt er wel voor dat

je direct verder kunt gaan waar je gebleven was als

je het apparaat weer aanzet. Bij S4 wordt de volle-

dige inhoud van het geheugen weggeschreven

naar een gedeelte op de harde schijf, waarna de pc

volledig wordt uitgeschakeld. Zodra je je pc weer

opstart, wordt de informatie weer terug gekopi-

eerd naar het geheugen en kun je verder werken

met alle programma’s waarmee je bezig was. Het

stroomverbruik bij S4 is gelijk aan dat als je je pc

uitzet: zoals gezegd een fractie lager dan bij S3.

Een nadeel van S4 is dat het aanzetten van de pc

een stuk langer duurt dan bij S3 en dat het niet

mogelijk is voor de software om de pc weer op een

bepaald tijdstip aan te zetten, zoals bijvoorbeeld

Media Center vereist. S4 is wel handig voor laptop-

gebruikers, aangezien S4 helemaal geen beslag

legt op de batterij. Van S4 kun je gebruikmaken

door in het afsluitmenu van Windows XP de Shift-

knop ingedrukt te houden: de stand-byknop veran-

dert dan automatisch naar Hibernate of

Slaapstand.

Om het overzicht compleet te maken: S0 is de

naam voor de staat van de pc als die gewoon aan

staat, S5 is een andere naam voor de pc als die is

uitgeschakeld, maar de voeding wel nog stroom

heeft en S2 ten slotte is een stand-byvorm die qua mogelijkhe-

den tussen S1 en S3 inzit, maar in de praktijk (vrijwel) nooit is

gebruikt.

Zes voorbeeldsystemenIn tabel 1 zie je de specificaties van een zestal verschillende sys-

temen. Systeem 1 is in ons voorbeeld het budgetsysteem van

AMD, dit loopt via systeem 2 en 3 op naar het (top)systeem 4

met twee GeForce 6800 Ultra-videokaarten. Systeem 5 en 6 zijn

gebaseerd op Intel. Bij alle systemen is gebruikgemaakt van een

Antec NeoPower 480 watt-voeding. De metingen van het

stroomverbruik vind je onderaan in de tabel: deze betreffen puur

de pc, dus zonder monitor, speakers of andere randapparatuur.

Allereerst is het interessant te weten hoeveel stroom het

Zelf stroomverbruik metenMet een stroommeter kun je zelf meten wat het stroomverbruik van je pc

of andere elektrische apparaten is. Deze is verkrijgbaar vanaf paar tien-

tjes bij vrijwel elke elektronicazaak. De meeste stroommeters tonen niet

alleen het huidige verbruik van een apparaat, maar kunnen ook het

gemiddelde verbruik en de daardoor gemaakte kosten uitrekenen. Het

energieverbruik op een bepaald moment wordt zoals bekend aangegeven

in watt, het totale energieverbruik over een bepaal-

de periode in kilowatt per uur, ofwel kWh. Een

kWh is de hoeveelheid energie die wordt

opgeslokt als je een apparaat van

1000 watt precies een uur aan

laat staan. Een apparaat van

gemiddeld 500 watt ver-

bruikt op die manier een kWh

in twee uur, terwijl een apparaat

van 2000 watt in een half uur een

kWh verbruikt. Een kWh stroom kost

inclusief belastingen ongeveer tussen

de 14 en 15 cent, afhankelijk van de ener-

gieleverancier. Met de volgende formule kun

je uitrekenen hoeveel een apparaat per jaar

aan stroomverbruik kost: (gemiddeld verbruik /

1000) x gemiddeld aantal uur per dag x 365 x kos-

ten per kWh.

Een verbruiksmeterkoop je al voor een

paar tientjes engeeft je uitstekend

inzicht in hetstroomver-

bruik van jeelektrische

appara-ten.

Systeem 1 Systeem 2 Systeem 3 Systeem 4 Systeem 5 Systeem 6Processor AMD Sempron 3100+ AMD Athlon 64 4000+ AMD Athlon 64 4000+ AMD Athlon 64 4000+ Intel Pentium 4 660 Intel Pentium 4 660

Moederbord Gigabyte K8VNXP ASUS A8N-SLI Deluxe ASUS A8N-SLI Deluxe ASUS A8N-SLI Deluxe Foxconn 955X7AA Foxconn 955X7AA

Geheugen 512 MB DDR400 1 GB DDR400 1 GB DDR400 1 GB DDR400 1 GB DDR2-667 1 GB DDR2-667

Videokaart ATI Radeon 9600 XT nVidia GeForce 6600 nVidia GeForce 6800 Ultra 2x nVidia GeForce 6800 Ultra nVidia GeForce 6600 nVidia GeForce 6800 Ultra

Harddisk Maxtor DiamondMax 9 80 GB WD Raptor 74 GB WD Raptor 74 GB WD Raptor 74 GB WD Raptor 74 GB WD Raptor 74 GB

Optical 16x dvd-brander 16x dvd-brander 16x dvd-brander 16x dvd-brander 16x dvd-brander 16x dvd-brander

Voeding Antec NeoPower 480 Antec NeoPower 480 Antec NeoPower 480 Antec NeoPower 480 Antec NeoPower 480 Antec NeoPower 480

Gem. Stroomverbruik

100% CPU-load 133 watt 219 watt 228 watt 300 watt 177 watt 215 watt

3DMark05 130 watt 210 watt 290 watt 370 watt 190 watt 240 watt

In rust zonder C&Q/EIST 99 watt 132 watt 155 watt 210 watt 130 watt 147 watt

In rust met C&Q/EIST 87 watt 105 watt 123 watt 170 watt 125 watt 145 watt

Stand-by (S1) 65 watt 82 watt 102 watt 150 watt 116 watt 136 watt

Stand-by (S3) 31 watt 32 watt 33 watt 33 watt 30 watt 30 watt

Uit 30 watt 31 watt 32 watt 32 watt 29 watt 29 watt

Tabel 1: Specificaties en stroomverbruik bij zes verschillende systemen.

_Stroomgebruik.qxd 28-07-2005 15:19 Pagina 28

systeem verbruikt als je druk in de weer bent. We hebben metin-

gen uitgevoerd tijdens een loop van 3DMark05, vergelijkbaar

met een scenario waarbij je aan het gamen bent, en bij 100%

CPU-load door middel van de SiSoft Sandra burn-in test, verge-

lijkbaar met scenario’s waar je bijvoorbeeld video of audio com-

primeert. Het zal niemand verbazen dat het budgetsysteem het

minste stroom verbruikt: bij 100% CPU-load maten we gemid-

deld 133 watt en tijdens 3DMark05 gemiddeld 130 watt, al met

al zijn dit toch ruim twee flinke gloeilampen. Het snelle SLI-sys-

teem verbruikt tijdens games ruim drie keer meer stroom dan

het eerder genoemde budgetsysteem. Enkele jaren geleden zou

het nog ondenkbaar zijn dat een systeem ooit bij 400 watt zou

gaan verbruiken. De andere uitkomsten spreken ook voor zich.

Cool-and-Quiet / EISTEen pc verbruikt in ruststand (oftewel als hij aanstaat, maar als je

er eigenlijk vrijwel niks mee doet) ook al vrij veel stroom: we

maten waarden variërend van 99 watt bij het AMD Sempron bud-

get-systeem tot 210 watt bij het AMD Athlon 64 SLI-systeem!

Oftewel verstookt zo’n systeem dus de energie van drie flinke

gloeilampen, zonder dat hij daadwerkelijk ergens mee bezig is.

Dat de videokaarten zelfs als er geen 3D-game draait, flink bijdra-

gen aan het stroomverbruik, blijkt wel uit het feit dat het Athlon

64-systeem met een GeForce 6600-videokaart ‘slechts’ 132 watt

verbruikt in rust, bijna 90 watt minder dan hetzelfde systeem

met twee 6800 Ultra-videokaarten.

Zowel AMD als Intel hebben tegenwoordig technologieën aan

boord van hun processors die de klokfrequentie terugschalen

zodra de processor niet intensief wordt gebruikt. AMD noemt

haar systeem Cool-and-Quiet en brengt bij Semprons de klokfre-

quentie terug naar 800 MHz en bij Athlon 64’s naar 1000 MHz.

Intel praat bij de nieuwe Pentium 4 6-serie over Enhanced Intel

Speedstep Technology en verlaagt de klokfrequentie in rust naar

2,8 GHz. Vanzelfsprekend hebben we ook het nut van deze syste-

men in kaart gebracht.

AMD Cool-and-Quiet blijkt zijn werk erg goed te doen. Bij de

AMD Sempron 3100+ zakt het totaal systeemverbruik in rust-

Automatisch op stand-byUiteraard kun je moeilijk van jezelf verwachten om altijd

braaf je pc stand-by te zetten. Gelukkig kun je daar

Windows ook aan

laten denken. Als je in

Configuratiescherm

kiest voor

Energiebeheer, kun je

aangeven na hoeveel

minuten (bijvoorbeeld

15) van inactiviteit

Windows de monitor

moet uitschakelen of

zelfs de computer op

stand-by moet zetten.

Pc Monitor TotaalHigh-end AMD SLI game-systeem (Systeem 4)

4 uur/dag gamen; Distr. Computing (D.C.) € 394,- € 48,- € 442,-

4 uur/dag gamen; rust € 257,- v 48,- € 305,-

4 uur/dag gamen; standby S3 / uit € 113,- € 12,- € 125,-

4 uur/dag gamen; echt uit € 78,- € 8,- € 86,-

All-round Intel systeem (Systeem 5)

2 u/d gamen; 2 u/d CPU-taken; 2 u/d normaal; D. C. € 225,- € 48,- € 273,-

2 u/d gamen; 2 u/d CPU-taken; 2 u/d normaal; rust € 172,- € 48,- € 220,-

2 u/d gamen; 2 u/d CPU-taken; 2 u/d normaal; S3 / uit € 82,- € 16,- € 98,-

2 u/d gamen; 2 u/d CPU-taken; 2 u/d normaal; echt uit € 54,- € 12,- € 66,-

Budget AMD kantoor-systeem (Systeem 1)

8 uur/dag werken; rust € 124,- € 48,- € 172,-

8 uur/dag werken; standby S3 / uit € 76,- € 19,- € 95,-

8 uur/dag werken; echt uit € 51,- € 16,- € 67,-

Tabel 2: Rekenvoorbeelden van jaarlijkse kosten voor pc’s.

» st roomverbru ik

stand van 99 watt naar 87 watt, ruim 12%. Bij het AMD Athlon 64

4000+ is de besparing nog hoger: het stroomverbruik in rust

daalt dankzij Cool-and-Quiet van 132 naar 105 watt. De proces-

sor zorgt hier in zijn eentje dus voor een daling van het totaal

systeemverbruik van ruim 20%! Enhanced Intel Speedstep

Technology (EIST) lijkt minder goed te werken: het totale stroom-

verbruik daalde nog geen 5 watt ondanks de nieuwe technologie.

In rust met Cool-and-Quiet en/of EIST ingeschakeld verbruikt het

snelle AMD-systeem dus ruim 20 watt minder dan het snelle

Intel-systeem.

RekenvoorbeeldenInmiddels is duidelijk hoeveel stroom verschillende computers

nu daadwerkelijk gebruiken, maar hoeveel kost dit alles nu per

jaar? En hoeveel kun je daadwerkelijk besparen? In tabel 2 vind

je aantal rekenvoorbeelden op basis van de door ons gebruikte

systemen.

Een rekenvoorbeeld: stel je koopt het allround Intel-systeem

(Systeem 5) en gebruikt dat gemiddeld zes uur per dag, waarbij je

ongeveer twee uur een game speelt, twee uur CPU-intensieve

taken uitvoert en twee uur de computer ‘normaal’ gebruikt. Zou

je je pc buiten die zes uur per dag uitzetten door middel van een

stekkerblok met aan/uitknop, dan kost je dat zo’n 54 euro voor de

pc en 12 euro voor de monitor per jaar. Dat is nog te overzien. Zet

je de pc op een normale manier uit, dan stijgt het verbruik al tot

98 euro in totaal. Laat je de machine gewoon aanstaan, dan ben

je jaarlijks zo’n 220 euro kwijt en met distributed computing zelfs

273 euro.

ConclusieJe systeem verbruikt in veel gevallen al snel enkele honderden

euro’s per jaar aan stroom. Door slim om te gaan met diverse

stand-bymogelijkheden of het systeem zoveel mogelijk uit te zet-

ten, kun je eenvoudig tientallen tot honderden euro’s per jaar

besparen. Je portemonnee en het milieu zijn je dankbaar! J

29PC CONSUMENT NR. 7

_Stroomgebruik.qxd 28-07-2005 15:19 Pagina 29