Krimp is een van de beste manieren om te innoveren

Colofon, Team Ruumte

MeegewerktTeam Ruumte heeft met diverse initiatiefnemers van projecten rondom energie en landbouw gesproken. Deels met bewoners van het gebied die met verschillende dorpen gemeenschappelijke projecten willen opzetten. Voor een ander deel met mensen uit de regio die zich bezig houden met voedsel georiënteerde (product)ontwikkeling. Ook is er contact geweest met de Hanzehogeschool en gemeentelijke bestuurders. Het team heeft bij de samenstelling van deze inzending gebruikt gemaakt van andere co-creators.

Foto’s:René KeijzerGerard HuismanErik Deenen

VerbeeldingDe oplossing van team Ruumte vereist methodisch weinig aanpassingen bij elk ander schaalniveau en zijn de proces-sen en tools eenvoudig “fit for purpose” om te zetten. Voor de verbeeldingen staan daadwerkelijke initiatieven model.

LeeswaarschuwingHet team Ruumte doet aan “Doe wat je preekt”. Bij de tot standkoming van deze inzending is dus ook gebruik gemaakt van de voorgestelde innovatiemethode. In deze brochure wordt dit proces beschreven. De methode bestaat uit 4 stappen. Per stap wordt kort het proces uitgelegd. Daarna volgt het resultaat van het proces, zodat aan het einde de uiteindelijke inzending op de prijsvraag is ont-staan. Een aantal zaken van de criteria van de prijsvaag zijn in dit stramien opgenomen. Zo loopt communicatie met burgers/bewoners voor een groot deel via de aanwe-zigheid van plaatselijke personen in de denktank. Dit sluit aan bij de regionale cultuur. Er zijn ook andere communi-catiemethoden en -middelen genoemd in de businesscase, zoals internet, kennisbank en events. Op bladzijde 7 is een overzicht van de methodiek gegeven.

Inhoud1 Innoveren voor iedereen, Even voorstellen, Aanleiding2 Stap 1. Definitie, Ontwikkelgeschiedenis3 Huidige situatie, Toekomst4 Stap 2. Ideeën bedenken, veel ideeën bedacht5 Stap 3. Oplossingen selecteren, Stap 4 Beslissen6 Concept, Business Case7 Overzicht stappen, Literatuur

Krimp is een van de beste manieren om te innoveren.G. Altshuller, de baanbrekende Russische innovatieonderzoeker heeft aangetoond dat “trimming” een succesvolle innovatiemethode is.

AanleidingVanaf de 90-ger jaren krijgt de metho-diek rondom innovatie en creatief denken veel aandacht van zowel universiteiten als grote multi-nationals. Deze innovatiemethodiek was gebaseerd op pionierswerk van G. Altshuller (Rusland), TRIZ1.

In België werd belang-rijk werk verricht

om technieken voor creatief denken via

trainingen te intro-duceren. Deze aan-dacht bij grote be-drijven heeft in het algemeen geleid tot vele nieuwe produc-

ten en patenten.

Ook de multinationals in o.a. Noord-Nederland

en Universiteit Twente hebben dit toegepast. Personen binnen het Team Ruumte hebben hierin in het ver-leden een belangrijk aandeel gehad. Allen die in aanraking zijn geweest met deze methode, zeggen dat bij innoveren iedereen een

bijdrage kan leveren en dat deze methode

niet specifiek is voor R&D-afdel ingen.

De methode is ech-ter nog niet volledig

doorgedrongen tot andere bedrijven, or-

ganisaties en perso-nen. Team Ruumte

denkt dat door het inzetten van de ont-

wikkelde trainingen (een afgeleide van

die van de multina-tionals), tools (in-

clusief internet) en een beheer/bestuurfunctie eenvoudig

een pool op te zetten en onderhouden is. Daarmee kan innovatie toegepast

worden op de vraagstukken rondom landbouw, water en energie en

ruimtelijke ontwikkeling.

Innoveren voor iedereenDe inzending voor de prijsvraag van Team Ruumte maakt de moderne mul-tinationale aanpak van systematisch innoveren beschikbaar voor iedereen. Daarmee brengt het specialisten, initi-

atiefnemers en inwoners bij elkaar.

Deze methode, samen met tools en een geïn-spireerde en getrainde denktank, maakt het mo-gelijk om vele innovaties succesvol en snel op al-lerlei terreinen door te voeren.

Even voorstellenTeam Ruumte is een team met een netwerk van mensen met erva-ring in multinationals in Noord-Nederland. Naast de eigen werkervaringen bij multinationals heeft het team ervaring met competentieontwikke-ling en trainingen en met optimaliseren binnen de

techniek. Andere kwaliteiten in het team: adviseren van bedrijven en scholen over opleidingsbeleid en change ma-nagement, logistiek, ICT, projectmanagement (Prince2), water en energie. Er wordt serieus geblogd over verandermanagement. Er is veel ervaring rondom het betrekken van mensen. Ook worden er evenementen georganiseerd voor de leefbaar-heid in de veenkoloniën.

1

OntwikkelgeschiedenisEen van de conclusies is, dat er soms veel innova-tie bereikt wordt, met slechts enkele geïnspireerde en ondernemende mensen. Een deel van het ge-bied, waaronder Veendam en Wildervank, is in de 17de eeuw door vervener A.G. Wildervanck

ontwikkeld. De me-thode was gebaseerd op intuïtie en macht, hetgeen wel eens tot conflicten leidde. Na een letterlijke strijd met Drentse boeren werd Wildervanck in de Rolder Kerk gevangen gezet. De groep rondom A. Winkler Prins en W.A. Scholten heeft in de 19de eeuw la-ten zien, dat inno-vatie zelfs in staat was om de verveen-de lege gebieden tot grote bloei te brengen. Een voor-beeld hiervan was de overname van het Duitse restau-rant (Parkzicht) na de Wereldtentoon-stelling van 1883. De ontwikkeling in dit gebied stak gun-stig af tegenover de andere veengebie-den waar, na het beëindigen van de veenwinning, grote armoede ontstond.

De bureaucratie heeft de machts-

structuur van de tijd van Wildervanck ver-

vangen. De houding van ini-tiatiefnemers naar de be-volking was en is soms nog patriarchaal.

LeeswijzerTeam Ruumte heeft voor deze inzending de in-gediende (innovatie) methode doorlopen en beschreven; er is hierdoor sprake van het zoge-naamde “Droste effect”. De methode bestaat uit 4 stappen. Elke stap bestaat uit een korte uitleg en

het resultaat.

Stap 1 DefinitieWat verstaan wordt onder Waardecre-atie in de Veenko-loniën moet eerst worden beschreven. Met de 9windows methode wordt het systeem rondom ruimtelijke orde-ning op drie ni-veau’s (super-, sub- en systeemniveau) in kaart gebracht

voor verleden, heden en toekomst. Daarna is

een functieanalyse gemaakt voor de ruimtelijke invulling van het gebied.

Dit heeft geleid tot een (innova-tie) probleemdefinitie.

2

Best prac ce innova e proces

Prak jk

Al doendeleren

Web 2.0 tools

Regionalefocus

Mensen

Proces Tools

Bewust worden

Problleem stellen

Convergeren

Divigeren

Plannen

Persoonlijkeontwikkeling

Reële business case

Cultuurontwikkeling

?

-In groep (pool)-ieder een kan bijdragen-keten/p ool van specialisten

-Ondernemerschap-Werkgelegenheid

Ontwikkelen exper se op het gebied van het bedenken en creëren van

nieuwe en succesvolle producten`en diensten voor drive & energie aan

gerichte groei

Probleem stellen

ToekomstIn de toekomst hebben initiatieven mogelijk meer ruimte. De grote mate van krimp zou er wel eens toe kunnen leiden dat preferente organisaties een andere rol gaan vervullen. Eén van de opties is dat organisaties een meer ondersteunende en innova-

tieve rol krijgen. De uitdaging van deze nieuwe ruimte zit in het gebruik maken van nieuwe technol-ogie en meer en an-dere betrokkenheid van de bewoners.

ProbleemdefinitieDit heeft de volgen-de probleemdefini-tie opgeleverd.“Bedenk een meth-ode die waardecre-

atie bevordert in de Veenkoloniën, reken-

ing houdend met de ruimte die ontstaat en

een meer participerende rol van bewoners.”

Huidige situatieIn de tegenwoordige tijd wordt ingezet op profes-sionaliteit en kwaliteit. Ook huidige initiatiefne-mers willen ruimte om te ontwikkelen. Op een kleine groep initiatiefnemers na is de betrok-kenheid van de bewoners van het Veenkoloniaal

gebied op nieuwe o n t w i k k e l i n g e n echter nog steeds reactief. Dit uit zich in bezwaren en procedures ach-teraf. Het lijkt erop dat er niet veel en-thousiasme is voor initiatieven van overheden op het gebied van ruimte-lijke ordening. Bij het raadplegen van de bevolking over de Toekomstvisie Aa en Hunze was de opkomst in de veendorpen aan-merkelijk lager dan in de zanddorpen.

Daarnaast speelt het effect van een meer op afstand besturen van de overheid. Profes-sionele, autonome organisaties voeren diverse taken vaak in een “preferred supplier” positie voor de overheid uit. Initiatieven van bewoners kun-

nen bedreigend zijn voor de uitvoe-

ringstaken van deze organisaties. Dat kan

leiden tot afremming in plaats van ondersteuning.

3

Veel ideeën bedachtEen belangrijk idee is het gebruik

maken van sociale constructie – zo-als crowd sourcing en andere mo-

derne marketing- en internettech-nieken. Hiermee kunnen bewo-ners en anderen meer betrokken worden., o.a. bij het creëren van een gezamenlijk toekomstbeeld (visievorming). Maar er liggen ook kansen in de ontwerp-, uit-voerings- en eva-luatiefase. Ook zijn er idee-en voorgesteld, waaronder kin-deractiviteiten, speciaal in de vakanties zoals uitvindersclinics rondom het the-ma water, ener-gie en landbouw. Er zijn kansen gezien voor sa-menwerking met diverse scholen en universiteiten. Andere ideeën hebben betrek-king op het in-zetten van en kansen geven aan topsporters. Na hun carrière kunnn zij zowel zelf ideeën ge-

nereren, als ook anderen coachen bij het halen van doelen. Er kwamen ook ideeën met internet als middel om te laten inspireren, om direct te kunnen reageren, maar ook om te verbinden.

Stap 2. Ideeën bedenkenMet behulp van sterk gestructu-reerde tools, zoals functieanalyse, innovatieprincipes en -trends is in stap 1 zoveel mogelijk afgerekend

met de func-tionele fixatie op producten en diensten.

In stap 2 gaan we nog verder om hiervan te worden ver-lost. De be-grippen in de probleemde-finitie hebben een waardevol-le betekenis en begrenzen de mogelijke op-lossingen. Hoe paradoxaal dit ook klinkt kan met structuur en schema’s juist maximaal gebruikt ge-maakt worden van allerlei as-sociatieve cre-atieve technie-ken. Dit geldt met name voor n i e t - t e c h n i -sche proble-men of kansen.

Creatieve techniekEen voorbeeld van een

creatieve techniek is de “direc-te analogie techniek”. Hiermee zijn veel ideeen bedacht voor het gedefinieerde probleem.

4

Stap 4. BeslissenIn stap 4 is nagegaan of de clusters samengevoegd kunnen worden tot een innovatief concept. Dit concept wordt verder onderzocht. Daarna worden gegevens verzameld om een goed onderbouwde businesscase te kunnen maken.

Geselecteerde clustersEr is een cluster van ideeën rondom het centrale idee van een flexibel inzetbare denktank ontstaan, die gebruik wil ma-ken van de “multina-tional methode” van innoveren. Deze ideeën zijn ver-der doorontwikkeld. Hiervoor is gebruik gemaakt van de V3cirkel2. De flexi-bel inzetbar denk-

tank heeft hierdoor meer vorm gekregen. Deze denktank be-staat uit een mix van vrijwilligers en professionals (inclusief zzp’ers). De gebruikers kunnen (startende) ondernemers zijn, bestaande bedrijven, studenten, scholieren, overheden, maar ook verenigingen en personen met een idee of droom.

Stap 3. Oplossing SelecterenVoordat er tot selectie en samenvoeging wordt overgaan, moeten eerst criteria worden vastgesteld. Dit gebeurt op basis van een SWOT-analyse en op systeemtrends. Zaken als beschikbare ruimte, grondprijs, kosten van het plan, aanwezigheid van kennis op gebied van landbouw en energie, maar ook de top-down participatiemoeheid en de plaatselijke cul-tuur van leiderschap zijn meegenomen. Met de bepaalde crite-ria is op basis van we-ging het aantal ideeën teruggebracht tot een beperkt aantal clusters van ideeën.

5

B Kosten (projectperiode 2 jaar)Training 40 personen € 6.750Coaching 24 bijeenkomsten € 3.000Organisatie en aanjagen € 2.000Promotie (incl. communicatieplan) € 3.000Website (database driven) € 2.000

C PerspectiefInkomsten per jaarca € 7.500 door be-middeling, evenen-ten, clinics en spon-sering

Uitgaven ca € 6.000 voor organisatie, ontwikkeling, promotie, webiste, acquisitie en aanjagen.D Risico’s en reductie (->)geen geschikt bestuur -> inzet stakeholders te weinig projecten -> meer bekendheid, zichtbaarheid (successen)te weinig deelnemers -> gebruikmaken van netwerkenexposure (stakeholders) -> startvoorwaarden

Mini BusinesscaseDe mini businesscase bestaat uit een beschrijving van de bijdragen, de kosten, de inkomsten en de risico’sA BijdrageIn de kosten is opgenomen dat in een periode van twee jaar 5 projecten zullen worden afgerond. Daarbij zijn dan ca 40 personen getraind. Team Ruumte kan zowel de training als de overige organisatie verzorgen. Daarna kan de denk

zelfstandig voort-bestaan. De website zorgt voor workflow, kennisdeling, onder-steuning en promo-tie.

Het conceptHet uiteindelijke idee bevat de inno-vatiemethode, een coöperatieve denk-tank en een structuur voor organisatie (bestuur). Er is een training ontwik-keld geschikt voor de doelgroep. Er

kunnen ook trainers opgeleid worden. Om bekendheid en inkomsten te gene-reren kunnen eve-nementen worden georganiseerd. De denktank kan flexi-bel opereren.

De flexibele diensten variëren van licht on-dersteunend op deel-onderwerpen tot het volledig begeleiden van een innovatie-project zijn. Een in-ternetsite met kennis en tools ondersteunt het innovatieproces en de zichtbaarheid. Een bestuur heeft zowel een aanjagers- als een besturende rol en werkt volgens zogenaamde “lean” principes. Vergade-ringen lopen via in-ternet en zijn deels op locatie; de struc-tuur is eenvoudig uit te breiden door het organiseren van open, informele ses-sies voor diverse doelgroepen.

6

Overzicht StappenStap 1 definitieProces: Bepalen van urgentie en het zeer scherp definiëren van probleem of kans (dit is nodig om het creatief denken zo gericht mogelijk te laten gebeuren).Doel: Nagaan of innovatie de juiste aanpak is voor het gedefinieerde toekomstbeeld. Tools, technieken en modellen:Checklists, Innovatie Brief, 9windows, Internet tools, Kano, Functieanalyse , S-curve (systeemevolutie)Locus of control, Creatiespiraal, Competentiemodel SHL

Stap 2. Ideeën bedenkenProces:Er wordt gebruik gemaakt van verschillende creatieve technieken. Een goede samenstelling van de groep is hierbij belangrijk. Doel: Het bedenken van 50 tot 100 ideeën, die deels uit niet bestaande dus orginelen ideeën bestaan. Tools, technieken en modellen:Modellen voor geheugen en informatieverwerking, Associatietechnieken, Six Thinking Hats, Internet tools, Techniek voor het vastleggen van ideeën.

Stap 3. Oplossing SelecterenProces:Er wordt nagegaan welke factoren voor innovatie van belang zijn en (in de toekomst) belangrijk kunnen worden. Hieruit wordt afgeleid welke criteria nodig zijn om de ideeën te kunnen wegen voor selectie. Ideeën kunnen verder verbeterd en samengevoegd worden. Dan volgt de selectieDoel: Het bepalen van een beperkt aantal kansrijke ideeën uit de lijst van vele ideeën. Tools, technieken en modellen:SysteemtheorieSWOTCOCD box

Stap 4. BeslissenProces: Onderzoeken of het idee nog verder verbeterd kan worden o.a. door marktonderzoek. Maken van een rapport, waarin alle belangrijke aspecten (zoals productie, afname, kwaliteit, communicatie, financiën, risico’s, enz.) worden vermeld en onderbouwd zijn. Doel: In beperkte omgeving nagaan of het idee nog voldoet en verbeterd kan worden.Op basis van de businesscase een keuze (laten) maken over verdere investering. ToolsChecklistDesign tools M4G/DFSPughChecklistTemplates (Prince2 based)

Literatuur1 Altshuller, Genrich (1994). And Suddenly the Inventor Appeared. Translated by Lev Shulyak. Worcester, MA: Technical Innovation Center. ISBN 0-9640740-1-X.2 Bytebier, Igor (2011). Creativiteit HOE?ZO! ISBN 9789020950175 7