na

am

ha

ns

bl

aa

uw

end

ra

at

ma

rti

jn h

ou

tka

mp

her

ber

t d

e v

iss

er

ma

rti

n v

an

rij

n

wer

ner

tr

oo

ste

r +

ch

uc

k

ma

rg

rie

t d

e k

ru

ijf

eva

ko

sto

an

net

te m

eije

r

lex

ha

kk

er

ma

rie

n b

ra

nd

ma

rc

mei

jer

ver

a v

an

ha

ar

en

jer

oen

gr

oen

end

ijk

mir

jam

va

n e

ss

ch

ote

n

Boven de 7e verdieping Boven de 7e verdieping is in 2002 opgericht en heeft een eigenwijze kijk op theater, muziek, film, fotografie en toneel. We organiseren kunst- en cultuurprojecten in Gouda en de Goudse regio. Met Boven de 7e verdieping willen we anders zijn, gewaagd en vernieuwend. Het ongebruikelijke is onze standaard.

Boven de 7e verdieping bestaat uit een klein vast team van drie personen. Allemaal met een passie voor kunst en cultuur en een frisse blik op het bedenken en realiseren van aansprekende projecten. Bij de uitvoering van een project groeit dit team snel uit met een grote groep enthousiaste vrijwilligers. Daarnaast werken we bij grotere producties graag samen met verschillende professionele partijen.

Boven de 7e verdieping bedenkt ideeën, werkt concepten uit en realiseert concrete projecten. We doen regelmatig aan ‘hersenwaaien’: met een groep mensen in het wilde weg nieuwe ideeën verzinnen. In Gouda en omgeving zijn we inmiddels een bekende club dankzij de projecten van de afgelopen jaren.

KRIMP! (2009) - Hier was water (2008) - Lentegeluiden (2008) - Gouda kijkt omhoog! (2007) - AquaRel (2006) - Kerstboom in Kongsberg (2006) - Film in de polder 2 (2006)Kerstboom voor Kongsberg (2005) - Film in de polder 1 (2005) - kUS (2004).

www.bovende7everdieping.nl

KRIMP!

4 kilometer drijvend theater op de Hollandsche IJssel KRIMP! is een verhaal op en van de Hollandsche IJssel. Het verhaal van een blauw lint dat verbindt en scheidt, van land en water, van stad en polder, van Gouda en de Krimpenerwaard. Tijdens KRIMP! maak je een reis langs toen en nu, langs hier en daar, langs grote en kleine momenten. In KRIMP! komt de rivier en zijn omgeving tot leven.

Si. It laore venit, vendre velisisim ip enibh erci ero commy nonsequate con ute faccum quissi. Met, sustrud ent nonsed modo con hendrem alis aut nulla consed diam ea con vulput lorperat voloreet ut lore conullum nibh ent wis et lutem quisi tat, sequam vulput wis dit lan vero corper ip exerostiscin henis nos do core feugiam, quis augait dunt landip exer sumsandignim alis nim irit iurercilisi. Ud deleniat. Ut aliquip estrud delisl ut utpat. Facipsustio conulla conse feu-giam consecte faccum euis nullaoreet nullum dunt lan hent lumsan ea autatio commy num.

Tja, daar zaten we dan, 1,5 jaar geleden: “Laten we maar weer eens wat anders doen.” Na drie keer een straatkunstproject (Gouda kijkt omhoog, Hier was water en Lentegeluiden) hadden we weer zin in een echte voorstelling. Zo iets als kUS, de voorstelling waar we ooit mee begonnen zijn. Iets met acteurs, toneel, decor, script, licht, geluid en alles wat daar tussen zit. Maar dan anders... Oh, ja en graag iets met water. Best een duidelijk uitgangspunt. Maar nog mijlenver verwijderd van een avondvullend programma. Wat we vooral nodig hadden was het idee, de kapstok, een verhaal. Iets als inspiratiebron. En zoals altijd vonden we dat ‘iets’ in onze gedeelde passie voor Gouda. In haar

geschiedenis, in het toen waardoor het nu is ontstaan. De Hollandsche IJssel als de oude levensader, met de Krimpenerwaard aan de andere oever.

En dan denk je dat je de stad goed kent. Dat niets je meer verrast, nergens nog verbazing wacht. Mis! We hebben een plek leren kennen die voor ons altijd verborgen bleef achter

industrie, fabrieken en opslagplaatsen. We hebben verhalen gehoord die inspirerend zijn, maar vooral ook verrassend. Verhalen

die letterlijk op hun plaats vallen. Verhalen die tot leven komen op een plek die zo de geschiedenis van de stad en de polder heeft bepaald. Die verhalen hebben KRIMP! gemaakt tot wat het is. Het inspireerde tot hard werken, dagen, avonden en nachten doorpakken. En het was nooit gelukt zonder de inbreng van vele experts, hulpvaardige omwonenden en enthousiaste vrijwilligers. En natuurlijk ook niet zonder subsidiegevers en sponsors.

Er is ons vaak gevraagd wat KRIMP! nu eigenlijk is. Maar het precies onder woorden brengen blijkt lastig. En dat is eigenlijk wel een groot compliment. We hebben het wel geprobeerd: 4 Kilometer drijvend buitentheater, een reis langs toen en nu, langs grote en kleine momenten. Het is zoiets, maar vooral anders.

- Margriet de Kruijf, Marc Meijer en Marien Brand | Boven de 7e verdieping

T

6 7

passie voor Gouda, met de Holland-sche IJssel als oude levensader

...MaaR dan andeRs

8

Wat

is d

at v

oor

boot

? D

oen

we

ook

aan

toer

ism

e, t

egen

woo

rdig

? Ee

n bo

ot v

ol t

oeri

sten

. W

e zi

jn e

en b

ezie

nsw

aard

ighe

id.

Moo

i hie

r. G

ouda

, van

de

siro

opw

afel

s, d

e ka

as e

n de

kaa

rsen

... D

e po

lder

.

“Dam

es e

n he

ren,

als

u li

nks

kijk

t zi

et u

een

ech

te p

olde

r be

won

er.

Vro

eger

kw

amen

die

vee

l voo

r in

dez

e st

reek

....”

Laat

ze

maa

r ni

et w

eten

dat

dez

e po

lder

bew

oner

met

een

sta

dse

is g

etro

uwd.

D

an k

lopt

het

ver

haal

nie

t m

eer.

Je t

rouw

t ni

et m

et e

en s

tads

e, d

ie z

ijn v

eel t

e ve

el o

p zi

chze

lf om

mee

te

trou

wen

. Ik

was

de

eers

te.

Jare

nlan

g oo

k de

eni

ge t

rouw

ens.

9

de Hollandsche IJssel is wel degelijk nog een werkrivier

Fa. J . Bos en Zn uit Moordrecht is een bedrijf

dat handelt in zand, grind en wegenbouwmate-

rialen. Alle grondstoffen laten we aanvoeren

met schepen over de Hollandsche IJssel. Deze

rivier is de slagader van ons bedrijf en scheidt

ook onze afzetgebieden; de Krimpenerwaard

en de Zuidplaspolder. De rivier heeft tegen-

woordig meerdere functies: vervoer over water,

wonen, recreëren en werken. Dat laatste laat de

theatergroep Boven de 7e verdieping ook zien,

de Hollandsche IJssel is wel degelijk nog een

echte werkrivier. De Provincie Zuid-Holland heeft

als slogan voor het rivierengebied ’Schoner en

Mooier ’. Als bedrijf zullen wij ons daarvoor ook

in de toekomst zo veel mogelijk inzetten.

- Peter Bos, Bos en Zn

Zandoverslag

10 11

Vanaf het water ziet alles er anders uit. Eens in de zoveel tijd ontdek ik het opnieuw. Hoe goed je een plek ook kent, als je dezelfde plek vanaf het water bekijkt, zie je het pas echt. Verhoudingen zijn anders. De macht en de meedogenloosheid van het water imponeert, en zet al het gedoe aan de wal in perspectief.

Vanaf het water kijken zou symbool kunnen staan voor theater. Met het theater dat ik maak wil ik situaties, gevoelens en menselijke trekjes die we allemaal kennen laten zien. We zijn zo geprogrammeerd dat we

aan dingen voorbij gaan. We lopen en fietsen dagelijks langs dezelfde dingen, kijken er misschien naar, maar zien het zelden of nooit. Voor mij is theater een manier om kijken zien te laten worden. Vanzelfsprekendheid moet doordringen tot je botten en een sensatie worden. Een sensatie van verbazing, van afschuw, van mededogen, van inzicht, van schoonheid, noem maar op. Een sensatie van waarheid.

KRIMP! is het kruispunt van metafoor en waarheid. Bijna 5 km theater. Aan 2 kanten, dat maakt 10 km. Ga er maar aan staan.

Regisseer ik dit stuk, of regisseert het mij? Het decor is 360 graden 3-dimensionaal, het licht surrealistisch. Het zuigt je de rivier op en laat je niet meer los. De geur van rivierwater, zomeravond en dieselolie. De sensatie die je ervaart in het diepst van je buik. Zoiets heb je nog nooit gezien. En het meest verbazingwekkende is: het was er al die tijd al...

- Jeroen Groenendijk | regisseur

Vde geur van rivierwater, zomeravond en dieselolie

12 13

KRIMP In je buIK

14

dat industrie en natuur ook samen kunnen gaan

Al meer dan 150 jaar is Compaxo Fijne Vlees-

waren gevestigd in de stad Gouda. Ooit zijn

we begonnen in het centrum, maar bewonen

al sinds jaren met veel plezier de Schielands

Hoge Zeedijk. Inderdaad een zeedijk op zo’n

50 kilometer van de zee zelf, aangezien deze

nog steeds invloed heeft op de stand van de

Hollandsche IJssel, de rivier in onze achter-

tuin. Door de hoogte van de dijk heeft de

fabriek al jaren een goed uitzicht over de stad

waar we ons zo verbonden mee voelen. Door

onze ligging zien we dagelijks dat industrie en

natuur ook samen kunnen gaan.

- Compaxo Fijne Vleeswaren

Zeedijk

15

17Het

wat

er k

omt

door

de

dijk

.

Hij

sche

euw

t te

gen

de w

ater

val d

at d

ie m

oet

stop

pen.

Hij

gooi

t he

t w

ater

ter

ug o

ver

de d

ijk e

n ro

ept

de v

rouw

en o

m h

ulp.

Het

wat

er m

oet

teru

g!

16

18 191918

De Waaiersluis (tussen Haastrecht en Gouda) vormt de scheiding tussen het gekanaliseerde gedeelte van de rivier en het gedeelte waar eb en vloed invloed op het waterniveau van de rivier hebben. Dijken moeten daarom zorgvuldig worden beheerd, de stormvloedkering tussen Krimpen aan den IJssel en Capelle aan den IJssel dient als dam tegen overtollig water en de gemalen zorgen voor het juiste waterniveau. Natuur en recreatie ontwikkelt zich gestaag aan de Hollandsche IJssel. Ook in negatieve zin. Door ernstige vervuiling zijn in het verleden de flora en fauna aangetast. De waterkwaliteit verslechterde en het landschap is verwaarloosd.

Sinds 1999 werken 11 overheden samen met bewoners en bedrijven aan een bloeiende toekomst voor de Hollandsche IJssel en omgeving in het Project Hollandsche IJssel. Het project omvat 20 km rivier en 40 km oever tussen Gouda en Capelle aan den IJssel. De uitvoering is klaar in 2010. In de 10 jaar van het project worden 45 zellingen (rivierbodem aan de dijk waar zich slib opgehoogd met afval afzet) en vervuilde oevers gesaneerd en heringericht. Bij deze herinrichting is de diversiteit van de Hollandsche IJssel het uitgangspunt. Er komen natuurvriendelijke oevers en op meer dan 30 locaties langs het water wordt nieuwe natuur ontwikkeld. De waterbodem wordt schoongemaakt

en vervuilende bronnen worden aangepakt. Dit alles met de ambitie: een schoner, mooier en Hollandscher rivier.

- - - - - - - - - - - - - - - - De polder de Krimpenerwaard is ook in ontwikkeling. Overheden en maatschappelijke partijen hebben in 1999 met elkaar afgesproken om in de Krimpenerwaard het waardvolle agrarische cultuurlandschap en de natuur te bewaren voor de toekomst (Veenweidepact). Een belangrijke voorwaarde is het tegengaan van een verdere bodemdaling en dat een goed waterbeheer mogelijk blijft. De natuur komt daarom in bepaalde delen van de Krimpenerwaard weer terug. Voor een deel zal dit weidevogelnatuur zijn met graslanden, andere delen zullen nattere, bloemrijke graslanden krijgen en een deel wordt echte natte natuur. Er komen ook extra recreatiemogelijkheden, zoals het aanleggen van nieuwe wandel- en fietspaden.

Bewoners van de Krimpernerwaard- - - - - - - - - - - - - - - - Bergambachters zijn straatwroeters (erg netjes en schoon) - - - - - - - - - - - - - - - - Berkenwouders zijn zeelten (vissoort, traag, kort en stijf) - - -- - - - - - - - - - - - - inwoners van Ammerstol zijn piepmuizen - - - - - - - - - - - - - - - - Inwoners van Krimpen aan den IJssel zijn turken (arbeiders in de plaatselijk koorteerfabriek kwamen ’s avonds

zwart thuis - - - - - - - - - - - - - - - - Lekkerkerkers zijn aalscholvers (plaatselijke eendenkooi) - - - - - - - -- - - - - - - - Ouderkerkers zijn klokkendieven (ooit klok gestolen van de Ridderkerkers) - - - - - - - - - - - - - -- - Gouderakkers zijn stenengooiers (gingen in de 16e eeuw vijanden, bij gebrek aan echte wapens, met stenen te lijf) - - - - - - - - - - - - - - - - Schoonhovenaren zijn ook klokkendieven (hebben ooit de klokken uit de kerktoren van Bergambacht gestolen) - - - - -- - - - - - - - - - - Vlist heette vroeger Vlist en Bonrepas, bestond uit 2 deze heerlijkheden - - - - - - - - - - - - - - - - Stolwijkers zijn brandstichters, waren ooit zo boos op de burgemeester dat ze kerk in brand hebben gestoken- - - - - - - - - - - - - - - - Stolwijkers zijn kaasbraaiers, onduidelijk is of dit kaasbereiders zijn of gesmolten kaas eters - - - - - - - - - - - - - - - - Haastrecht is ontstaan uit Haveke en drecht, veer en vaarwater - - - - - - - - - - - - - - - -

DE KrIM-PEnEr-WaarD

Tot zo’n 1000 jaar geleden was de Krimpener-

waard moerassig land dat regelmatig over-

stroomde door het water uit de omliggende

rivieren. Men kende het gebied onder de naam

Lack et Isla, Lek en IJssel. Vanaf de 10e eeuw

vormden de Lopikerwaard en de Krimpenerwaard

samen een eiland tussen drie rivieren: de Lek, de

Hollandsche IJssel en de nieuwe Maas. ‘Waard’

is de oude benaming voor het laaggelegen land

tussen rivieren. De bevolking groeide, er was dus

nieuwe landbouwgrond nodig. Land moest worden

ontgonnen. Uiteraard waren er toen al dijken

nodig om overstromingen tegen te gaan. Voor

1150 waren zowel de Lek als de Hollandsche

IJssel al van dijken voorzien.

- - - - - - - - - - - - - - - - Een blok (later heet dit polder) werd verdeeld in hoeven en weren. Een weer was 30 roe breed (= 113 meter). Tussen de weren groef men greppels. Deze greppels stonden zo recht mogelijk op de weg. De lengte van de percelen was nietbepaald. Aan de kop van iedere strook groef men een dwarsgreppel. Deze diende als bescherming tegen het welwater uit het nog te ontginnen achterland. Een tiendweg aan het einde van de kavels had dezelfde functie. De tiendweg (tiend betekent trekken of gaan) gebruikte men als basis voor een volgende ontginning. Aan de kopkant bij de rivier, werd meestal een hofstede gebouwd.

- - - - - - - - - - - - - - - - Door het inklinken van de bodem werkte de natuurlijke afwatering niet meer. Dijkjes werden aangelegd en later maakte men gebruik van een klepduiker. Als de waterstand van de rivier laag genoeg was, stroomde het water door de klepduikeronder de dijk door de rivier in. Als het waterniveau steeg, werd de klep door de waterdruk vanzelf gesloten, waardoor het water niet terug de polder in kon. Na de klepduikers kwamen de windmolens om het water buiten de polder te krijgen en te houden. De eerste watermolen (via een scheprad werd het water omhoog gemalen) werd in 1411 in de Krimpenerwaard gebouwd. Na de watermolen kwam de stenen poldermolen en de vijzelmolen

(water werd met een enorme schroef omhoog gebracht). Het hoogteverschil tussen het laagste punt in de polder en het niveau van de rivier was soms te groot voor 1 molen. Dan maakte men gebruik van trapbemaling. Via een tussenstation, de boezem, werd het water in 2 keer of soms wel 3 keer omhoog gemalen. Vanaf de 19e eeuw werden stoomgemalen gebouwd. Trapbemaling was toen niet meer nodig.

- - - - - - - - - - - - - - - - Dijkdoorbraken en dijkherstel vormen een rode draad in de geschiedenis van de Krimpenerwaard. Naast natuurlijke dijkdoorbraken, werden dijken soms ook doorgestoken om de vijand buiten te houden, zoals in 1575 toen de Staten van Holland de dijken lieten doorbreken om de Spanjaarden buiten te houden en in 1672 om de Fransen tegen te houden. Uiteraard waren de boeren in die tijd hier niet blij mee, ze konden hun land dan een tijdje niet bewerken. De laatste dijkdoorbraak was in 1953, tijdens de watersnoodramp

- - - - - - - - - - - - - - - - De Hollandsche IJssel is een levendige rivier. Al eeuwen varen binnenvaartschepen over de rivier, om te laden en te lossen aan de waterkant. De Hollandsche IJssel is ook een getijdenrivier. Ze ontspringt in Nieuwegein vanaf het Merwedekanaal.

19

Wanneer je op de Gouderakse Dijk rijdt, vallen

je een paar dingen op. Er staan hele mooie

oude boerderijen en het veenweide gebied

ontvouwt zich aan je voeten. Sommige delen

van de dijk moeten nog worden opgeknapt.

Daar wordt hard aan gewerkt. Op de dijk

komen weer authentieke klinkers te liggen

en de werkzaamheden rondom de Zellingwijk

moeten een nieuwe woonwijk opleveren die

de parel langs de Hollandsche IJssel wordt.

- burgemeester De Prieëlle,

gemeente Ouderkerk

Gouderakse Dijk

het veenweide gebied ontvouwt zich aan je voeten

20 21

Wetland

22 23

24 25

De Krimpenerwaard ligt in onze achtertuin,

we zijn namelijk aan de rand van de

polder gevestigd. Vandaar dat we ons ook

onlosmakelijk met haar verbonden voelen.

We doen van alles, maar alleen die dingen

waar we echt goed in zijn, dus verzorgen we

sinds jaar en dag het onderhoud van het water

en de wegen in deze polder.

Van Ooijen en de Krimpenerwaard: al jaren

een begrip in de regio. Van Ooijen en de

Krimpenerwaard: we gaan samen voor

duurzame oplossingen.

- Van Ooijen BV

Zandtrechters

de Krimpenerwaard ligt in onze achtertuin

26 27

19022009

28 29

20091902

30 31

Verrek! KRIMP! en Croda!

De Krimpenerwaard, verbonden met Gouda

door de Hollandsche IJssel. De Krimpener-

waard: waardevol en waardevast. De Holland-

sche IJssel - 150 jaar aan voerweg van Croda’s

grondstoffen. De schoorsteen, landmark en

symbool van samenwerking tussen Croda,

Gouda en omgeving. Samenwerking, onont-

beerlijk voor Krim penerwaard, Hollandsche

IJssel, Gouda, KRIMP! en Croda. Verrek!

KRIMP! & Croda!

- Trudy van Diest, Croda Europe

Schoorsteen

32 33

34 35

36 Daa

r lo

opt

een

jong

e vr

ouw

in e

en z

omer

jurk

je, l

ampi

on e

n ho

ed in

de

hand

. Ze

roe

pt n

aar

de jo

ngen

in d

e bo

ot e

n st

apt

bij h

em in

. D

e be

groe

ting

is in

nig,

ze

zijn

dui

delij

k ve

rlie

fd.

De

stad

se jo

ngen

roe

it, z

ijn m

otor

sta

at u

it.

De

kraa

n lif

t he

t m

eisj

e ui

t de

boo

t. H

ij kl

imt

via

de la

dder

op

de w

al.

Sam

en lo

pen

voor

de

beto

nnen

ran

d na

ar li

nks.

37

“Jullie zijn knettergek!” Dat was mijn eerste reactie op de uiteenzetting van Marien Brand, Marc Meijer en Margriet de Kruijf van hun nieuwste geesteskind KRIMP!. Maar na enige gesprekken, een totaal verregend boottochtje op de Hollandsche IJssel (ik moest met mijn schoenen aan onder de douche om de vette klei en modder er af te krijgen) en de kennismaking met de acteurs, figuranten en vrijwilligers, was ik helemaal om.

Ik trok me terug en las me in: dikke boeken over Gouda, Apollo, kaarsen, kazen, polder en water. Maar lieve help! Hoe moest ik dit allemaal samenbrengen in een

coherent muzikaal en tekstueel verhaal?! Nou, vooruit dan maar! Vakantie kort en laat plannen en lang en laat werken.

Door intens overleg tussen regisseur Jeroen Groenendijk, het artistieke team en ondergetekende kreeg KRIMP! steeds duidelijker contouren. De locaties waar het verhaal

zich afspeelt gingen steeds meer tot mijn verbeelding spreken en leverden uiteindelijk zelf min of meer hun eigen

‘soundtrack’ in mijn hoofd. Inmiddels hoor ik wel overal om me heen machines, gemalen en zandverschuivingen.

Aan KRIMP! werken was een hele prettige en artistieke uitdaging, waar ik met zeer veel plezier op terug kijk.

‘Jullie zijn knettergek!’ Dit denk ik nog steeds, maar anders... nu met een groot respect. KRIMP! is er toch maar gekomen. Want de geschiedenis heeft het al vaker aangetoond: een beetje gekte en doorzettingsvermogen zijn soms nodig om je ideeën te realiseren.

- Lex Hakker | componist/arrangeur/tekstdichter

j hoor ik wel overal om me heen machines, gemalen en zandver-schuivingen

38 39

jullIe zIjn KneTTeRgeK

een blauwe lop ar Rotterdam en de rest van de vrije werelder na

De stad en de ommelanden zijn nooit af. Deze

plek en de omgeving zal weer veranderen. Dit

blijft geen zwart parkeerplaatsje tussen rivier

en keermuur. Hier ligt het Goudse waterwegen-

kruis begraven. Daar in het zuiden voorbij

de Stolwijker Schutssluis wacht het eindeloze

kalme veen van het grazige kaasland van de

Krimpenerwaard. Hier in het noorden voorbij de

Havensluis lonkt de gezellige drukte van kaas-

stad Gouda. Daarachter in het oosten voorbij de

Waaiersluis liggen tot Vreeswijk aan toe fruitig

kabbelende stadjes verstopt. En daar in het

Westen ligt al een blauwe loper uit naar Rotter-

dam en de rest van de vrije wereld. Gouda

begint, herpakt en eindigt hier aan de Veerstal.

- wethouder arnout Menkveld,

gemeente Gouda

De Veerstal

40 41

42 4343

WaTEr-GESCHIE-DEnIS Van GOUDa Gouda en water hebben een eeuwenlang verbond

met elkaar. Gouda komt van het water, Gouda

bestond van het water en Gouda drijft nog steeds

op het water.

- - - - - - - - - - - - - - - - Gouda is ontstaan en gegroeid vanwege...water. Gouda ligt tenslotte aan de Gouwe en de Hollandsche IJssel. De naam Gouda is ontstaan in de middeleeuwen omdat Gouda aan de Gouwe ligt, een veenriviertje dat bij Boskoop ontsprong en bij Gouda uitmondt in de IJssel. In de naam van Gouda zie je dus de verwevenheid van de stad met het omliggende platteland. Gouda ligt in een veengebied, waar de afwatering in de Middeleeuwen kunstmatig moest worden geregeld. De Gouwe speelde bij die afwatering een hoofdrol. In de Middeleeuwen werden hele gebieden ontgonnen achter de duinenrij van de Noordzee en daar hoorde het gebied rond Gouda ook bij. In die tijd trokken kolonisten naar dit gebied om het land in te polderen en te gaan bebouwen.

In de dertiende eeuw werd het riviertje de Gouwe door een kanaal verbonden met de Oude Rijn in het noorden. De monding van de Gouwe in de Hollandsche IJssel werd uitgebreid tot een haven. Het kasteel van Gouda diende om de haven tebeschermen.

- - - - - - - - - - - - - - - - De Gouwe liep in die tijd dwars door de stad. De verbinding vanaf de Hollandsche IJssel via de Gouwe naar het noorden, naar de Rijn en het IJ werd in de loop der eeuwen een

steeds belangrijkere verbinding voor de handel tussen Vlaanderen en Frankrijk met Holland en het Oostzeegebied. Rond de monding van de Gouwe in de Hollandsche IJssel vestigden zich steeds meer mensen en uiteindelijk gaf graaf Floris V Gouda in 1272 stadsrechten. Schepen hoefden in die tijd bij Gouda en op de Gouwe hun mast niet naar beneden te halen, maar konden met staande mast door de stad konden varen. Een belangrijk plusplunt voor de stad. Met de belangrijke noord-zuid verbinding wordt de positie van Gouda steeds belangrijker, niet alleen voor de economie, maar ook in de Hollandse politiek.

- - - - - - - - - - - - - - - - De scheepvaart op de Gouwe werd de 15e en 16e eeuw steeds drukker en veroorzaakte dus lange wachttijden in Gouda vanwege het schutten bij de sluizen. Daarnaast werden de schepen ook steeds groter. Hierdoor werd een betere vaarverbinding door of langs Gouda noodzakelijk. Daarom werd in 1577 de Mallegatsluis gebouwd, waarbij de westelijke gracht vaarweg werd. Deze sluis lag in die tijd trouwens iets westelijker dan de huidige Mallegatsluis. Aanvankelijk mochten alleen oorlogsschepen deze vaarroute gebruiken. Na 1598 mochten ook vrachtschepen van deze route gebruik maken, als ze langer dan 36 uur op doorvaart hadden moeten

wachten. Tot 1795 waren de schepen die in Holland achter de duinen van noord naar zuid voeren, of omgekeerd, verplicht hun route via Gouda te nemen. Dit privilege zorgde voor gouden tijden voor Gouda. Rotterdam probeerde in die tijd om de positie van Gouda heen te gaan door stukken land en water tussen de Rotte en de Oude Rijn te kopen om zo haar eigen waterweg te maken. Op grond van verleende privileges wist Gouda dit tegen te houden. Maar in 1795 verviel dus dit voorrecht, waardoor daarna ook andere routes mochten worden gebruikt en de scheepvaart aanzienlijk afnam, maar de Gouwe bleef een belangrijke vaarroute. De vele bochten in de Gouwe juist ten noorden van Gouda vormden steeds meer een belemmering voor de doorvaart van de schepen die ook nog ’s steeds groter werden.

Omstreeks 1900 werden de bochten in de rivier verwijderd en ontstond vanaf het Bolwerk een kanaalgedeelte, dat wordt aangeduid als de Nieuwe Gouwe.

In de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw werd de Gouwe over de volle lengte verruimd en geschikt gemaakt voor schepen met een tonnage van 1350 ton. In dat verband werd ten westen van de stad het Gouwekanaal gegraven

en de Julianasluis gebouwd. Hierdoor kreeg de beroepsvaart een verbinding met de Hollandsche IJssel buiten Gouda om. In deze jaren werden ook de karakteristieke hefbruggen gebouwd bij Waddinxveen, Boskoop en Alphen aan den Rijn.

Met deze verbeteringen is de Gouwe nog steeds de enige ‘vaarweg achter de duinen’ voor schepen met staande mast en tevens geschikt voor vaartuigen met een bijzondere (bijvoorbeeld een ‘hoge’) vorm of lading.

Het blijft steeds drukker worden op de Gouwe. De pleziervaart groeit en de beroepsvaart gebruikt steeds grotere schepen. Daarom wordt op afzien-bare termijn een tweede sluis bij de Julianasluis gebouwd.

42

44 45

De Asfaltcentrale staat sinds 1930 aan de

Hollandsche IJssel. De Hollandsche IJssel

is voor ons de blauwe ader die het grind

aanvoert om ons asfalt te maken. Die blauwe

ader trekken we als het ware de wal op, het

zet zich door in zwart of kleurrijk asfalt.

Ons bedrijf verzorgt op deze manier

milieubewust, flexibel en gekleurd asfalt

voor de verbindingswegen tussen Gouda,

de Krimpenerwaard en wijde omgeving.

- Frans van Holst, asfaltcentrale KWS

asfaltcentrale

die blauwe ader trekken we als het ware de wal op

46 47

Wat

er is

nat

uurl

ijk g

evaa

rlijk

er.

In w

ater

ver

drin

k je

met

je fi

ets

of je

bro

mm

er o

f je

auto

. Het

glip

t zo

doo

r je

vin

gers

.

En d

an je

leve

n.

net

als

tijd

.

48 49

50 51

Het leukste aan de polder vind ik de jonge koeien. Eerst komen ze nieuwsgierig kijken naar wat je daar aan het doen bent met de camera, maar al snel wenden ze zich verveeld af of gaan weer liggen. De weilanden en wolkenluchten van de Krimpenerwaard hebben al voor verschillende foto's als mooi decor gediend. Normaal gesproken maak ik geen landschapsfoto's maar gebruik de natuur voor beelden met een bepaald concept/idee erachter. Ik zoek plekken die precies passen bij het plaatje dat ik in mijn hoofd heb. Zodra ik die locatie gevonden heb, zoek ik modellen en rekwisieten. Alles in de foto wordt volledig geënsceneerd. Ik werk graag in series. Zo heb ik bijvoorbeeld een spreekwoorden- en sprookjesserie gemaakt. Het zijn vaak foto's met een knipoog of iets vervreemdends.Naast mijn artistieke werk maak ik ook illustratief werk en werk ik in opdracht voor particulieren en bedrijven. In de watertoren van Gouda heb ik mijn studio waar mensen terecht kunnen voor een mooi portret of familiefoto. - Iris Loonen | www.irisloonen.nl

52 53

54 55

De Krimpenerwaard is een van de mooiste veenweidepolders die ik ken en waar ik graag fotografeer. Het gebied is rijk aan vogels, water en weilanden waarop nog gewoon koeien en schapen grazen. Allemaal even fotogeniek. Als ik vanuit Gouda de Hollandse IJssel oversteek, fiets ik meteen dit heerlijke gebied in en kom tot rust. -niels de Zwarte | www.lichtschrijver.com

56 57

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Daar staat De schipper, een zwijgzame, vrienDelijke man aan wiens hanDen we ons toevertrouwen. zijn vakmanschap blijkt uit alles, hij is één met zijn boot… - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - het geeft een blik op De zanDtrechters. twee figuren verplaatsen het zanD met kruiwagens, scheppen en bezems. een einDeloos ritueel, in een einDeloos ritme… - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - rechts van De waterval staat nog een anDere visser op zijn stek. hij begroet zijn collega en parkeert zijn bakfiets onDer De ouDe trechter… - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - bij mallegatssluis vaart een jongeman in een motorbootje. keurig gekleeD, haren in een perfecte scheiDing. hij steekt over in De richting van De kreek. Daar bij het wilgenbosje zien we een vrouw in een zomerjurkje, een floDDerhoeD en een picknickmanD in haar hanD. De begroeting is innig. ze zijn DuiDelijk verliefD… - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -beweegt Daar iets? zijn Dat Dwaallichtjes Daar in het riet? sommigen spreken wel van ‘De geest van De krimpenerwaarD’. op De Dijk stopt een auto, een man stapt uit en lijkt iets te zoeken… - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Daar staat hij, onDeraan De schoorsteen. hij kijkt met ontzag omhoog. zingt hij? het lijkt wel een rap. we horen iets over Dromen, over… - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - bovenin een fel licht, als van een vuurtoren. er klinkt een nooDsignaal. De visser op De kaDe gaat tekeer. hij zwaait met zijn armen… - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - er stapt een man het Dak op, er klinkt een trompet. het klinkt als een bekenD Deuntje. of is het een nooDsignaal?.. . - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Dan valt De pont stil , een onheilspellenD moment.. . - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - eerst klinkt het geluiD van een vrouwenkoor en Dan De knal van een lichtkogel, we zien hem vanuit De verte. en Dan een sirene en nog een lichtkogel en.. . - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ze beginnen te rennen tussen vangrail en De Dijk richting het gemaal. er komt blauw licht uit. . . - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - nooD aan De man! De staD loopt over! ze geven De emmers Door, De laatste gooit De emmer leeg.. . - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - het gemaal komt in actie, het geluiD van De motoren zwelt aan. De jongen en het meisje vliegen elkaar in De armen.. . - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - De rust keert terug, het geluiD van De tijD blijft over.

5858 5959

ze zijn gestoord die gasten van Boven de 7e verdieping

Tja, toen Marc kwam vragen of de pont te huur was, heb ik mezelf wel even achter de oren gekrabd. Wat een grappig idee, maar eh in principe mogen zulke dingen eigenlijk helemaal niet. Na het tweede gesprek heb ik echt gedacht; ze zijn gestoord die gasten van Boven de 7e verdieping. Hoe verzinnen ze het…maar nu we een half jaar verder zijn, heb ik er alle vertrouwen in. En het was ook gewoon gezellig, met de kids en mijn vrouw toen we de eerste keer gingen varen met Marien, Marc en Margriet. Hoewel ik zelf niet echt iets heb met theater, word ik wel erg enthousiast van hoe KRIMP! eruit komt te zien.

Sowieso lijkt het me wel bijzonder hoe de rivier eruit ziet in de schemering tijdens de voorstelling. Ik kom zelf uit de Alblasserwaard en niet uit de Krimpenerwaard, maar rivieren en polders ben ik wel gewend.

Ondanks dat de Hollandsche IJssel zo dicht bij de stad ligt,

zijn de lui van Boven de 7e verdieping toch echte stadsmensen. Dat bleek wel tijdens onze eerste vaart. Ze vroegen me de kom in te varen bij het gemaal van Rijnland, vanuit de gedachte, er ligt toch water, dus dan kun je daar toch varen. Maar dat kan dus niet altijd…haha. Mooi hoor. Ik heb er zin in.

- Herbert de Visser | schipper/pontbaas

T

60 61

dIT Kan dus eIgenlIjK nIeT

De watertoren heeft altijd een sterke

binding gehad met de Hollandsche IJssel.

Toen de toren in 1883 gebouwd werd, dronk

de Goudse bevolking nog uit de grachten.

Met de komst van de watertoren werd het

IJsselwater gezuiverd via grote bassins en

daarna via waterleidingen naar de bevolking

gebracht. Nu de toren buiten gebruik is heb

ik hem gekocht om in te wonen. Ik voel me

bevoorrecht om vanaf 30 meter hoogte over

de Krimpenerwaard uit te kunnen kijken.

- Keni Paulzen

Watertoren

toen de watertoren in 1883 gebouwd werd, dronk de Goudse bevolking nog uit de grachten

62 63

64 65 een watertoren. tussen De staD en De polDer. tussen het water en het lanD.

tussen De rust van De natuur en De levenDige staD.

tussen water als levensaDer en water als beDreiging.

tussen De boeren en De staDsen.

een getijdenrivier met een zeedijk op 50 km van de zee zelf

66 67

Vanaf dit mooie gemaal Gouda hebben we een

prachtig uitzicht op de Hollandsche IJssel en

de Krimpenerwaard. Het gebied ten noorden

van het gemaal tot aan het Noordzeekanaal

is ons werkgebied. Als Hoogheemraadschap

van Rijnland zorgen we voor droge voeten en

schoon water in de polders, dorpen en steden.

Daartoe behoren ook de stadswateren van

Gouda. Bij het gemaal in Gouda laten we in de

zomer zoetwater in om Rijnlands boezem op

peil te houden. Er is veel water nodig voor de

tuinbouwgebieden en het verbeteren van de

waterkwaliteit in de polders, dorpen en steden.

In de wintertijd pompen wij het overtollige

water weg naar de Hollandsche IJssel dat het

water vervolgens afvoert naar zee.

- Frank van der Heijden, gemaalbeheerder,

Hoogheemraadschap van rijnland

Gemaal

we zorgen voor droge voeten en schoon water in de polders, dorpen en steden

68 69

70 71

Dri

e kl

eine

kle

uter

tjes

die

zat

en o

p ee

n he

k bo

ven

op e

en h

ek.

Dri

e kl

eine

kle

uter

tjes

die

zat

en o

p ee

n he

k op

een

moo

ie z

onni

ge d

ag in

sep

tem

ber.

Waa

rove

r sp

rake

n zi

j, di

e dr

ie d

aar

op d

at h

ek b

oven

op

dat

hek?

Waa

rove

r sp

rake

n zi

j, di

e dr

ie d

aar

op d

at h

ek o

p di

e m

ooie

zon

nige

dag

in s

epte

mbe

r?

‘t W

as o

ver

krek

eltj

es e

n ko

renb

loem

en b

lauw

kor

enbl

oem

en b

lauw

.‘t

Was

ove

r kr

ekel

tjes

en

kore

nblo

emen

bla

uwop

die

moo

ie z

onni

ge d

ag in

sep

tem

ber.

KRIMP! Voor DONK niet het geval. Op ons

nieuwe sportpark in de Oostpolder krijgen we

meer ruimte en nog meer water dan nu het

geval is. Wij verlaten na 60 jaar een prachtige

locatie op het Sluiseiland, maar krijgen er ook

iets moois voor terug. De Hollandsche IJssel als

grensrivier tussen DONK en de Krimpenerwaard,

een rivier waar in de loop der jaren heel wat

ballen in terecht zijn gekomen. Vanaf de rivier-

kant een vergezicht over de Krimpenerwaard,

waar meestal geen oog voor was, omdat we de

ballen nakeken die wegdreven. De rust en natuur

op het Sluiseiland heeft zeker bijgedragen aan

de sfeer in onze vereniging. Een sfeer, die we ook

in de Oostpolder hopen aan te treffen.

- Hans Dessing, voetbalvereniging S.V. Donk

Voorhaven

een rivier waar in de loop der jaren heel wat ballen in terecht zijn gekomen

72 73

74 75Boven de 7e verdieping in het vooronder. Op de koffie bij Herbert, de eigenaar van de pont.

Mart Visser gedachten-monologen. Alle fragmenten keurig volgens script. En dan één keer los uit de pols; PINGO!

Henk van der Geest geeft z ’n visie op het uitlichten van de kades, locaties en de pont.

“Heb ik m'n boot nou bij me?”

27 maart 2009 . Tijdens een stormachtige maartse bui maken Jeroenen Lex kennis met de grillen van de natuur op de Hollandsche IJssel.

7 maart 2009. Hersenwaaien in het Schipperslokaal. Marc vertelt.

repetitiedag in de boten van Werner. Eén van de vele!

Chuck, kleintje zonder moeder. Geadopteerd door Eva & Werner.

1e test verlichting in de opblaasboot. Hier werkt het, nu nog op het water....

3 vissers en een regisseur en dan zo, en dan... o.k.?

Bespreking in het Schipperslokaal.

Donker technisch teamoverleg.

Margriet, Marc en Marien.En een emmer.

De flyer is klaar, ff lezen!

Dauwtrappen op hemelvaartsdag. Houdt ‘ie het Marc?

Lex en Margriet smile!

76 77

- - - - - - - - - - - - - - - Dijkstraat 6 - 2806 TA Gouda - www.bovende7everdieping.nl - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

BOVEn DE 7E VErDIEPInG IS: Marien Brand, Margriet de Kruijf, Marc Meijer

BOVEn DE 7E VErDIEPInG BEDanKT: - - - - - - - - - A. van Ammelrooij - - - - - - - - - - - - - - - - - - Adrie Dekker - - - - - - - - - Allard Pannenkoek - - - - - - - - - André Middelkoop - - - - -

- - - - Anja van Schaik - - - - - - - - - Annemarije Engelfriet - - - - - - - - - Annette Hoogendijk - - - - - - - - - Anton van het Hart - - - - - - - - - Arthur van Zuylen - - - - - - - - - Bart Hoogendijk

- - - - - - - - - Bas Kruiswijk - - - - - - - - - Bianca Michielsen - - - - - - - - - Bob Kelderman - - - - - - - - - Bram de Groot - - - - - - - - - Caecilia Thunnissen - - - - - - - - - Carolyt Koops - - - - - - - - -

Cees van Schaik - - - - - - - - - Dennis Boeren - - - - - - - - - Désiré Weststrate - - - - - - - - - Dirk Peters - - - - - - - - - Eefje Huizer - - - - - - - - - Eva Kosto - - - - - - - - - Ferah van Rijswijk - - - - - - -

- - Francis Noordman - - - - - - - - - Frank van der Heijden - - - - - - - - - F. van der Hoven - - - - - - - - - Gebroeders Hoogendijk - - - - - - - - - Geert Schuurmans - - - - - - - - - Gerard Blokland

- - - - - - - - - Gerard Schoneveld - - - - - - - - - Gideon van Wingerden - - - - - - - - - Gijs ter Laak Poot - - - - - - - - - Hans Blaauwendraat - - - - - - - - - Hans Dessing - - - - - - - - - Hans du Pré - - - - - - -

- - Henk van der Geest - - - - - - - - - H. van Embden - - - - - - - - - Imke Deters - - - - - - - - - Ineke Woudenberg - - - - - - - - - Iris Loonen - - - - - - - - - Jacqueline Jansen - - - - - - - - -

Janneke de Kruijf - - - - - - - - - Jeannet Verkleij - - - - - - - - - Jeannette Janssen - - - - - - - - - Jeroen Groeneveld - - - - - - - - - Jeroen Kon - - - - - - - - - Johan Willers - - - - - - - - - Joke Hees - - -

- - - - - - Jolanda Kooiman - - - - - - - - - Joop van Son - - - - - - - - - Kéni Paulzen - - - - - - - - - Krista Stofberg - - - - - - - - - Leens Bouwman - - - - - - - - - Leonie de Zwarte - - - - - - - - - Lex Hakker

- - - - - - - - - Liesbeth de Jong - - - - - - - - - Lizet de Vos - - - - - - - - - Loes Visser - - - - - - - - - Maaike Hoonhout - - - - - - - - - Maik Gnass - - - - - - - - - Margreet Koot - - - - - - - - - Marius Reivers

- - - - - - - - - Marja Schoenmakers - - - - - - - - - Mark Woudstra - - - - - - - - - Marlinde Hoogendijk - - - - - - - - - Marloes van Son - - - - - - - - - Marte Kappert - - - - - - - - - Martijn Houtkamp - - -

- - - - - - Martin van Rijn - - - - - - - - - Mat Meijs - - - - - - - - - Mia Schaap - - - - - - - - - Mieke Bohnen - - - - - - - - - Mieke Burggraaf - - - - - - - - - Mirjam van Esschoten - - - - - - - - - Nel Folkerts

- - - - - - - - - Nico Habermehl - - - - - - - - - Niels de Zwarte - - - - - - - - - N. Jongerius - - - - - - - - - Peter Swinkels - - - - - - - - - Remco van der Hammen - - - - - - - - - Ria van Duin - - - - - - - - -

Rick van Rijswijk - - - - - - - - - Roland Wardenaar - - - - - - - - - Ron Kulik - - - - - - - - - Sandra Blokland - - - - - - - - - Simone Heemskerk - - - - - - - - - Stijn Hulskamp - - - - - - - - -

Suzanne Snippe - - - - - - - - - Teun de Kruijf - - - - - - - - - Tilly Crielaard - - - - - - - - - Tineke Heiser - - - - - - - - - Vera van Haaren - - - - - - - - - Werner Trooster - - - - - - - - - Wilbert Verweij - - - -

- - - - - Willem Buist - - - - - - - - - Wouter Bouwman - - - - - - - - - en sorry als we je zijn vergeten…ook jij bedankt!

KrIMP! BOEK: Datum: Augustus 2009-07-22 - - - - - - - - - Oplage: 850 stuks - - - - - - - - - Ontwerp: Ohetleukstebureau.nl - - - - - - - - - Fotografie: Iris Loonen (pag 50-51),

Niels de Zwarte (pag 52-57) , Boven de 7e verdieping

- - - - - - - - - - - - - - - KRIMP! wordt mede mogelijk gemaakt door: - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Ohetleukstebureau.nl

- - - - - - - - - - - - - - - Sponsoren: - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - - - - Boven de 7e verdieping bedankt: - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

l in

de

mei

jer

su

Za

nn

e s

nip

pe

an

dr

é m

idd

elk

oo

p

nie

ls

de

Zw

ar

te

dés

iré

wes

tstr

ate

imk

e d

eter

s

hen

k v

an

der

gee

st

leo

nie

de

Zw

ar

te

ma

rk

wo

ud

str

a

ca

ecil

ia t

hu

nn

iss

en

sti

jn h

ul

sk

am

p

leen

s b

ou

wm

an

gid

eon

va

n w

ing

erd

en

joh

an

wil

ler

s