Aalscholvers en schade Aalscholvers en schade aan visserij in aan visserij in

Vlaanderen:Vlaanderen: een afweging van mogelijke maatregelen een afweging van mogelijke maatregelen

in het kader van een internationaal in het kader van een internationaal actieplanactieplan

Koen Devos en Hugo Koen Devos en Hugo VerreyckenVerreycken

Gemeenschappelijk advies van IN & IBWGemeenschappelijk advies van IN & IBW

De aalscholverDe aalscholverPhalacrocorax carbo Phalacrocorax carbo

sinensissinensis

visetende vogel (gewicht 2.5 kg)visetende vogel (gewicht 2.5 kg) broedvogel en wintergast in Vlaanderenbroedvogel en wintergast in Vlaanderen tot 1998 beschermd door EEC Directtot 1998 beschermd door EEC Directive ive

79/409/EEC79/409/EEC Annex I , volledig beschermd in Annex I , volledig beschermd in Vlaanderen Vlaanderen (mag niet bejaagd en kolonies niet verstoord worden)(mag niet bejaagd en kolonies niet verstoord worden)

dagelijkse visopname tussen 300 en 700 g dagelijkse visopname tussen 300 en 700 g (170 kg per jaar)(170 kg per jaar)

jagen vaak in troepen (‘slagorde’)jagen vaak in troepen (‘slagorde’) duikt op elke diepte en vervolgt vis in het duikt op elke diepte en vervolgt vis in het

waterwater

De aalscholverDe aalscholverPhalacrocorax carbo Phalacrocorax carbo

sinensissinensis

selectiviteit bij het foerageren is selectiviteit bij het foerageren is afhankelijk van grootte en vormafhankelijk van grootte en vorm

prooi tot 55 cm lang en 15 cm hoogprooi tot 55 cm lang en 15 cm hoog dieet bestaat voornamelijk uit dieet bestaat voornamelijk uit

blankvoorn en andere karperachtigen, blankvoorn en andere karperachtigen, baars en posbaars en pos

zeer weinig palingzeer weinig paling

Status van de aalscholver Status van de aalscholver in Vlaanderenin Vlaanderen

verdween als broedvogel in 1965 en kwam pas terug verdween als broedvogel in 1965 en kwam pas terug in 1993 in Vlaanderenin 1993 in Vlaanderen

broedpopulatiebroedpopulatie

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999West-Vlaanderen Woumen 4 39 70 70 86 126 185 Merkem 0 0 0 0 0 0 7 Knokke 0 2 5 4 ca. 5 6 4 Meetkerke 0 0 0 0 8 22 28Oost-Vlaanderen Moerbeke 0 0 0 0 0 1 3 Nazareth 0 0 0 0 0 0 1* Vinderhoute 0 0 0 0 0 0 7 Aalter 0 0 0 0 1* 0 0 Overmere 0 8 9 10 (15)? 28 35Antwerpen Oorderen 0 1* 0 0 0 0 0 Rijkevorsel 4 12 15 11 27 23 33 Willebroek 0 0 0 0 4 8 43Limburg Schulen 0 0 1* 0 0 0 0 Zonhoven 0 18 18 26 45 46 40 Dilsen-Stokkem 0 0 0 2 6 34 54 Hoch ter Bampt 0 0 0 0 0 0 3

Totaal Vlaanderen 8 70 118 123 197 294 443

Aantal broedplaatsen 2 6 6 6 9 9 13

Tabel 1. Broedgevallen van Aalscholver in Vlaanderen, 1993-1999.(* = mislukte broedpogingen)

Status van de aalscholver Status van de aalscholver in Vlaanderenin Vlaanderen

Winterpopulaties : stabiel sinds 1995 (± Winterpopulaties : stabiel sinds 1995 (± 2400 ex.)2400 ex.)

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98

okt-nov

dec-feb

Schade door aalscholvers Schade door aalscholvers

economisch (inkomensverlies, economisch (inkomensverlies, minder verkochte vergunningen, ...) minder verkochte vergunningen, ...)

ecologisch (voorkeur blankvoorn / ecologisch (voorkeur blankvoorn / brasem, verandering habitat, brasem, verandering habitat, wegnemen zeldzame vissoorten, …)wegnemen zeldzame vissoorten, …)

pathologisch (wonden en stress bij pathologisch (wonden en stress bij vissen, verspreiden van ziekten)vissen, verspreiden van ziekten)

sociaal (daling van aantal vissers)sociaal (daling van aantal vissers)

Schade aan visserijSchade aan visserijVISKWEEKVISKWEEK

hoge verliezen door grote hoge verliezen door grote visconcentratievisconcentratie

bewezen schade (OVB Lelystad : 90 % bewezen schade (OVB Lelystad : 90 % productieverlies productieverlies schadevergoeding schadevergoeding van overheid)van overheid)

productieverlies in Vlaanderen werd op productieverlies in Vlaanderen werd op 40 à 50 % geschat (± 25 mio BEF/jaar)40 à 50 % geschat (± 25 mio BEF/jaar)

ergst bedreigde landen Denemarken, ergst bedreigde landen Denemarken, Nederland, (Frankrijk), …Nederland, (Frankrijk), …

Schade aan visserijSchade aan visserijVISKWEEK (vervolg)VISKWEEK (vervolg)

afweer mogelijk in bepaalde gevallen afweer mogelijk in bepaalde gevallen (beperkt afschot, draadoverspanning)(beperkt afschot, draadoverspanning)

meeste afweertechnieken weinig efficiënt meeste afweertechnieken weinig efficiënt menselijke aanwezigheid menselijke aanwezigheid

afweermogelijkheden worden bepaald afweermogelijkheden worden bepaald door de verschillende lidstatendoor de verschillende lidstaten

in Wallonië wettelijk kader voor in Wallonië wettelijk kader voor schadeclaim sinds 29 oktober 1998schadeclaim sinds 29 oktober 1998

in Vlaanderen nog geen wettelijk kaderin Vlaanderen nog geen wettelijk kader

Schade aan visserijSchade aan visserijWILDE POPULATIESWILDE POPULATIES

zeer moeilijk aan te tonen, zeer weinig zeer moeilijk aan te tonen, zeer weinig concrete gegevens van toestand concrete gegevens van toestand voorafvooraf

consumptie van vissen op openbare consumptie van vissen op openbare waters op jaarbasis varieert van 5 tot waters op jaarbasis varieert van 5 tot 50 kg/ha 50 kg/ha wat is impact op aanwezige wat is impact op aanwezige vispopulatie? vispopulatie?

geen economische verliezen aan te geen economische verliezen aan te tonentonen

Geschatte financiële Geschatte financiële schadeschade

(op basis van gemiddelde visopname per dag)(op basis van gemiddelde visopname per dag)

Aantalaalscholvers

Aantaldagen

Onttrokkenvisbiomasa(in ton)

Financieelaspect(in Mio BEF)

broed-populatie

886 365 129.4 25.9

overwin-terendepopulatie

2250 120 108.0 21.6

Totaal 237.4 47.5

Opmerking: -veronderstelling 1 kg vis = 200 BEF - de gemiddelde visopname is 400 g/dag/aalscholver

Schade aan de visserijSchade aan de visserijBEROEPSVISSERIJBEROEPSVISSERIJ

beschadiging van vissen (pikwonden)beschadiging van vissen (pikwonden) verandering van het visbestand op lange verandering van het visbestand op lange

termijntermijn voorbeeld IJselmeer:voorbeeld IJselmeer:

– beroepsvisserij en aalscholvers ontnemen beroepsvisserij en aalscholvers ontnemen gelijke hoeveelheden jonge baars (2.5 kg/ha) gelijke hoeveelheden jonge baars (2.5 kg/ha) en snoekbaars (0.4 kg/ha) en snoekbaars (0.4 kg/ha)

– palingconsumptie door aalscholvers palingconsumptie door aalscholvers maximaal 0.06 kg/ha (in het NW-maximaal 0.06 kg/ha (in het NW-Overijsselmeer = 1.1 kg/ha)Overijsselmeer = 1.1 kg/ha)

InternationaalInternationaal actieplan voor het actieplan voor het beheer van de beheer van de

aalscholverpopulatieaalscholverpopulatie

Actieplan heeft als doel conflicten tussen aalscholvers en de visserijsector zoveel mogelijk te minimaliseren door echte schade te voorkomen of te reduceren zonder de gunstige beschermingsstatus van de aalscholver in het gedrang te brengen

Hoe? (in volgorde van voorkeur)– door aanpassingen uit te voeren aan viskwekerijen en

visserijen– door maatregelen te nemen die leiden tot een locale reductie

van de aanwezigheid van aalscholvers– door maatregelen te nemen die leiden tot een stabilisering of

reductie van de volledige Europese populatie (internationale aanpak vereist)

InternationaalInternationaal actieplan voor het actieplan voor het beheer van de beheer van de

aalscholverpopulatieaalscholverpopulatie overzicht van maatregelen (letale en niet-letale)

– 1. Maatregelen die de toegang van Aalscholvers tot 1. Maatregelen die de toegang van Aalscholvers tot viswateren verhinderen of bemoeilijkenviswateren verhinderen of bemoeilijken Niet dodelijkNiet dodelijk

draden en/of linten over de vijvers spannen netten spannen over de vijvers de vogels zoveel mogelijk actief verstoren de beschikbaarheid van de vissen aan de Aalscholvers

bemoeilijken aanpassingen aan het beheer van de visvijvers

DodelijkDodelijk het schieten van aalscholvers

InternationaalInternationaal actieplan voor het actieplan voor het beheer van de beheer van de

aalscholverpopulatieaalscholverpopulatie– 2. Maatregelen die de Aalscholveraantallen lokaal of

regionaal onder controle houden Niet dodelijkNiet dodelijk

– Buiten broedkolonies: vogels verstoren die proberen een nieuwe kolonie te

stichten potentiële nestbomen omhakken

– In broedkolonies: nestbomen omhakken en nesten vernietigen systematische verstoring van de broedvogels voor of

bij het begin van de eileg

InternationaalInternationaal actieplan voor het actieplan voor het beheer van de beheer van de

aalscholverpopulatieaalscholverpopulatie– 2. Maatregelen die de Aalscholveraantallen lokaal of

regionaal onder controle houden

DodelijkDodelijk– Buiten broedkolonies:

open jachtseizoen afschotvergunningen

– In broedkolonies: verwijderen of besproeien van eieren het doden van niet-vliegvlugge jongen het schieten van volwassen vogels

InternationaalInternationaal actieplan voor het actieplan voor het beheer van de beheer van de

aalscholverpopulatieaalscholverpopulatie– 3. Compensaties en vergoedingen

– financiële vergoedingen/subsidies voor technische maatregelen die schade voorkomen

– financiële vergoedingen voor schade wanneer andere methoden niet efficiënt blijken te zijn

– financiële vergoedingen voor schade wanneer andere maatregelen niet gewenst zijn

Het voorkomen of compenseren Het voorkomen of compenseren van aalscholverschade in van aalscholverschade in

VlaanderenVlaanderen 1. Viskwekerijen in groene bestemmingen, beschermde

natuurgebieden uitbetalen van schadevergoedingen geen passieve afweermiddelen (tenzij eventueel na gunstig advies

door Afdeling Natuur en Bos & Groen) eventueel: afbouw van (intensieve) viskweek (uitdovingsbeleid,

herlocatie,…) in functie van bepaalde beleidsbeslissingen 2. Viskwekerijen in niet-groene bestemmingen, buiten

beschermde natuurgebieden subsidiëring van passieve afweermiddelen eventueel uitbetalen van schadevergoedingen indien

afweermiddelen niet mogelijk/effectief blijken te zijn

Het voorkomen of compenseren Het voorkomen of compenseren van aalscholverschade in van aalscholverschade in

VlaanderenVlaanderen 3. Openbare en private hengelwaters in groene

bestemmingen, beschermde natuurgebieden geen verstorende en afwerende maatregelen toegelaten geen schadevergoedingen / subsidiëring

4. 4. Private (en bepaalde openbare) hengelsportzones buiten groene bestemmingen

passieve afweermiddelen toegelaten (eventueel met subsidiëring) opportuniteit van schadevergoedingen te onderzoeken (cfr. gevaar

voor scheppen van precedent)

Conclusies Conclusies effect op natuurlijke populaties is zeer effect op natuurlijke populaties is zeer

moeilijk in schattenmoeilijk in schatten eventuele ecologische schade => verder eventuele ecologische schade => verder

onderzoek nodigonderzoek nodig beroepsvisserij in Vlaanderen zeer geringberoepsvisserij in Vlaanderen zeer gering schade aan viskweek/visvijvers is schade aan viskweek/visvijvers is

aanzienlijk aanzienlijk nood aan wettelijk kader nood aan wettelijk kader voor schadevergoeding en/of subsidies voor schadevergoeding en/of subsidies van overheid van overheid

Concrete stappen te Concrete stappen te ondernemen door het ondernemen door het

beleidbeleid

Er dient een wettelijk kader gecreëerd worden voor het uitbetalen van schadevergoedingen en/of subsidiëring van afweermiddelen(Decreet betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu Decreet betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu Art. 52)Art. 52)

Er dient een commissie en procedure opgericht te worden voor het beoordelen van schadeclaims en advisering van te nemen maatregelen

Er dient een monitoring en evaluatie te gebeuren van de effectiviteit van de genomen maatregelen